Masulok a 50 Taon na ‘Inyakar’

UNONG ED SALAYSAY NEN EMMANUEL PATERAKIS

Labinsiam a siglo lay apalabas akaawat si Pablo na sakey a nikadkaduman imbitasyon: “Gala ed Macedonia et tulongan mo kami.” Sibubulos ya inawat nen Pablo iyan balon pankanawnawa ya ‘ipulong so evanghelio.’ (Gawa 16:9, 10) Anggaman say imbitasyon a naawat ko et agmanpetsa na ontan a kinabayag la, masulok a 50 taon la balet ya akipakna ak ed ‘iyakar’ ed saray balon teritorya diad espiritu na Isaias 6:8: “Wadia ak! Ibaki moak.” Say kinarakel ya impanbiahek so akalaan koy panawag a Tuloytuloy a Turista, balet ta samsamet so pisiglaotan na saray aktibidad ko ed turismo. Aglabat la aminpinsan diad impakasabi ed kuartok ed hotel, nantalimukor ak ya akisalsalamat ed si Jehova lapud impanalimbeng to.

SIAK so nianak nen Enero 16, 1916, diad Hierápetra, diad Creta, diad sakey a pamilyan relihyoson maong ya Orthodox. Nanlapulad siak so sakey a kapangiyanak et aawiten ak nen Mama tan taloran agagik a bibii a mimisa ed Simba. No nipaakar ed amak, mas labay toy natilak ed abung tan manbasa na Biblia. Pandinayewan koy amak​—sakey a matua, maong, tan manamerdonan laki​—et diad impatey to, sanen mantaon ak na siamera, so akaapektan tuloy ed siak.

Nanonotan ko ni sanen siak so manedad na limara, abasak so sakey a teksto ed eskuelaan a kuanto: “Amin a bengatlan walad liber tayo so mangiproproklama ed kiwawala na Dios.” Legan na ibabaleg ko, kombensido ak a tuloy ed saya. Kanian, diad taon a 11 et pinilik so pansulat na sakey a komposisyon a say tema to so nitunos ed Salmo 104:24: “O Jehova, agayla so kinaraklan na saray gawam! Dia ed karunongan so nanggawaan mo ed saraya ya amin. Say dalin so napno na kaykayamanan mo.” Pandinayewan ko iray pankelawan a palsa, anggan saray bengatlan simple a singa saray bukel ya akinlongan na ankelag a payapayak ta pian sikaray nipalir na dagem manlapud sirum na ateng a kiew. Diad simba kayari na impangisubmitik ed komposisyon ko, binasa na managbangat ko itan ed interon klase, tan insan diad interon eskuelaan. Diad saman a panaon et milalaban iray managbangat sumpad saray ideyan Komunista tan panliketan tay depensak ed kiwawala na Dios. No parad siak, panliketan ko labat so pangibalikas ed panisiak ed Manamalsa.

Ebaebat ed Tepetepet Ko

Siansian tariwa ni ed kanonotan ko so inmunan impakapiabet ko ed Tastasi nen Jehova diad kasakbayan na dekaday 1930. Si Emmanuel Lionoudakis so nanpupulong la ed amin a baley tan purok na Creta. Inawat ko so pigaran bokleta manlapud sikato, balet samay apauloan na Where Are the Dead? so talagan akala na imanok. Alay takot ko ed inatey ya agko anggan labay a loobay kuarton inateyan nen amak. Diad panbabasak a paulit-ulit ed sayan bokleta, naaralan ko so ibabangat na Biblia nipaakar ed kipapasen na inaatey, alikas kon say maaniton takot ko so naandipat.

Maminsan ed sakey taon, legan na tiagew, binisita na Tastasi so baley mi tan inyawitan da ak na dakel nin literatura a basaen. Kalkalnan dinmaak so pakatalos ko ed Kasulatan, balet ta itutuloy ko ni iyaatendik ed Orthodox Church. Anggaman ontan, say libron Deliverance, so atandaan ed kapantokan to. Malinlinew ya impanengneng to so pandumaan ed baetan na organisasyon nen Jehova ed samay si Satanas. Nanlapulad satan a panaon a nampatuloy, ginapoan ko so mas regular a panagaral na Biblia tan antokaman a literatura na Watch Tower Society a nagamoran ko. Lapud saray Tastasi nen Jehova so asebelan ed Gresya, iyaamot ko so panaaral ko diad labi. Siansia, siak so ontanlan entusiastiko nipaakar ed naaaralan ko ya agko napokpokan so inkasiak ed pangitongtong ed satan ed arum. Agnambayag et siak so minanmanan na polisya, a naynay da ak a bibisitaen ed antokaman a panaon na agew tan labi pian mananap na literatura.

Nen 1936, diad sankaunaan a pankanawnawa et akaatendi ak ed miting, 75 milya ed kaarawi manlapud Iráklion. Alay liket ko ed pakapikabat ed Tastasi. Maslak ed sikara so ordinaryon totoo, kaslakan et dumaralos, balet ta akombensi da ak a saya so katuaan. Tampol kon indedikay inkasiak ed si Jehova.

Say inkabautismok so ebenton agkon balot nalingwanan. Sakey a labi nen 1938, duara ed iyaaralan ko na Biblia tan siak so intagar nen Brother Lionoudakis ed kompleton kabilungetan ya amaarap ed baybay. Kayari impanpikasi to, inpalgep to kami ed danum.

Legay Impakaerel

Makatantanda so sankaunaan ya impanpulong ko, ya anggapoy inkaalablabas. Nabet ko so datin kaeskuelan kaaro a nagmaliw lan pari, tan marakep so impantongtong mi. Balet kayari to et insalaysay to a lapu ed ganggan na obispo, kaukolan ton arestoen ak. Legan ya aalagaren mi so isabi na pulis ed opisina na mayor a manlapud kabangibang a purok, walay nantitipon ya ulop ed paway. Kanian inalak so Griegon Balon Sipan a walad opisina tan ginapoan koy nanpaliwawa a based Mateo kapitulo 24. Diad inmuna et aglabay na totoo so ondengel, balet ta sinmalet so pari. “Abuloyan yon mansalita,” inkuanto. “Biblia tayo itan.” Akapansalita ak ed loob na sakey oras tan kapaldua. Kanian, say sankaunaan ya agew ko ed ministeryo so okasyon met na sankaunaan kon impanpaliwawa ed publiko. Lapud agni sinmabi so pulis sanen asumpal ak la, deneside na mayor tan say pari a dagdagen so sakey a grupo na lalakin pataynanen ak ed baley. Diad sankaunaan a paliko na kalsada, inyopoopot koy binmatik pian nalikiray pantutupak da.

Diad tinmumbok ya agew, duaran pulis ya inulop na obispo, so angerel ed siak diad pantratrabahoan ko. Diad istasyon na pulisya, akapantasi ak ed sikara manlapud Biblia, balet lapud ta say gawak a literatura ed Biblia so andian na timbre na obispo a kakaukolanen na ley, siak so tinaksaan a managkomberti tan mangibubunog na ag-autorisadon literatura. Siak so nibulos bangta nipaleen ni so bista.

Agawa so bista sakey bulan ed saginonor. Diad depensak et indanet ko a tutuloken ko labat so ganggan nen Kristo a manpulong. (Mateo 28:19, 20) Sipapasang ya inyebat na ukom: “Inong, Samay angiter ed satan a ganggan so nipasak ed krus. Sayang, ta andian ak na autoridad a mangipakat ed sika na mipadparan dusa.” Balet, sakey a malangwer ya abogado ya agko kabkabat so inmalagey pian mangidepensa ed siak, diad impangibagan lapud inkapopular na Komunismo tan ateismo, nepeg ya ikinon na korte a walaray kalangweran a lalakin akaparaan a mangidepensa ed Salita na Dios. Insan to ak inasinggeran pian sisimoon a pasamanoan nipaakar ed nisulat a depensak a satan so walad rekord ko. Nandinayewan ton siak so ugaw nin tuloy, inyopresi ton idepensa to ak a libre. Imbes ed sankaganoan a sentensyan taloy bulan, siak so akondena ed samsamploran agew ed prisoan tan tekep na piansan 300-drachma. Say ontan ya isusumpa so lalon amabiskeg ed desisyon kon manlingkor ed si Jehova tan mangidepensa ed katuaan.

Diad sananey nin inkagawa sanen siak so narel, naimano na huis so alay inomay kon mangisita ed Biblia. Kinerew to ed obispon taynan so opisina to, kuanto: “Agawaan mo lay trabahom. Akauley ak la ed say kaso nen Mr. Paterakis.” Insan to impaway so Biblia to, tan nantongtongan mi so nipaakar ed Panarian na Dios a sanngarem. Saratan ya inkagawa so amaseseg ed siak a mantultuloy anggaman ed saray problema.

Say Sentensyan Patey

Nen 1940, siak so pinilit ya onloob ed serbisyo militar tan nansulat na sakey a sulat a mangipapaliwawa ya agko labay so manpalista. Duay agew ed saginonor siak so inerel tan pinekpek a maong na polisya. Insan siak so imbaki ed lugar ed Albania parad sakey ya aktibidad, a ditan ak a-court-martial lapud agko labay so milaban. Imbaga ed siak na saray autoridad ed militar ya ag-interesadon mangamta no siak kasi so duga odino aliwa noagta say importanti ed sikara et say nayarin impresyon a nipatnag ko ed saray sundalo. Siak so akondena ed ipapatey, balet lapud lingo ed ley, nainawaan ak a tuloy, sanen aparaisetan so sentensya ed loob na samploy taon ed mairap a trabaho. Inusar ko so ontumbok a pigaran bulan na bilay ko ed sakey a prisoan a militar diad Gresya ed silong na mairap a tuloy iran kipapasen, ya anggad natan et nasasagmak koray epekto ed laman ko.

Anggaman nipriso, satan so ag-amatunda ed siak a manpulong. Arawin tuloy itan! Mainomay a tuloy ya igapo iray tongtongan, lapud dakel so manupapet no akin a sakey a sibilyan so walad prisoan na militar. Sakey ed sarayan tongtongan ed sakey a masimoon a kalangweran so nipaarap ed panagaral na Biblia ed courtyard na prisoan. Talomplo tan walon taon ed saginonor nabet ko iyan laki lamet ed sakey ya asamblea. Inawat to so katuaan tan manlilingkor bilang manangasikaso na kongregasyon ed sakey ya isla na Lefkás.

Sanen nilusob na saray armada nen Hitler so Yugoslavia nen 1941, sikami so niyalis ed bandad abalaten ed sakey a prisoan diad Preveza. Legan na biahe, say konboy mi so inataki na saray managbomban Aleman, tan sikami ran priso so andian na tagano. Sanen say daiset a tinapay a kien ko so naopot la, nampikasi ak ed Dios: “No linawam ya ompatey ak lapud eras kayari impangisalbam ed siak manlapud sentensyan patey, sirin et nagawa komon so linawam.”

Kaimbuasan pinatilak ak na opiser legan na roll call tan, kayari impakaamta to no siopay atateng ko, tan no akin a siak so nipriso, inkuanton tumboken ko. Inawit toak ed pananganan na saray opiser ed baley tan intonton to ak ed sakey a lamisaan a walaay tinapay, keso, tan litson a kordero tan binagaan toak a mangan. Balet ta inpaliwawak a lapud andian na tagano iramay 60 nin priso agko nakonsiensia so mangan. Inyebat na opiser: “Agko nayarian a pakanen so amin! Mabunlok so amam ed siak. Walaan ak na moral ya obligasyon ed sika balet andi ed arum.” “No ontan ompawil ak la ed prisoan,” inyebat ko. Nannonot ya agano tan insan to initer ed siak so baleg a bag a pangikargaan na dakel a taganon nayarian kon ikarga.

Diad impawil ed prisoan, inggaton ko so bag tan inkuan: “Senyores, para iya ed sikayo.” Nibanbana, diad labi sakbay na satan, tinetel ak ed nansumpalan na duara ed saray priso lapud agak akiulop ed saray pikakasi ra ed Birhen Maria. Balet, sakey a Komunista so angidepensa ed siak. Natan diad impakanengneng ed tagano, inkuanto ed arum ni: “Kawalaan na ‘Birhen Maria’ yo? Inkuanyon ompatey tayo lapud sayan laki, balet ta sikato imay mangitatarok na tagano tayo.” Insan binmaling ed siak tan inkuan: “Emmanuel! Gala tan manpikasi ka na pisasalamat.”

Agnambayag kayari na satan, say iyaabante na say armada na Aleman so sengegay inbatik na saray guardia ed prisoan, ya akabulosan na saray priso. Linma ak ed Patras ta pian anapen ni arum a Tastasi sakbay a manpaarap ak ed Atenas ed kataposay Mayo 1941. Diman ak ya akala na pigaran kawes tan sapatos tan akapan-ames ed sankaunaan a pankanawnawa kayari na masulok a sakey taon. Anggad agni asumpal so panangontrol na militar, naynay a papatundaen ak na saray Aleman legan na panpupulong ko, balet ta agda ak balot inerel. Sakey ed sikara so nankuan: “Diad Alemanya papaltogen miray Tastasi nen Jehova. Balet dia ed Gresya pirawat mi ya amin a kabusol mi komon et Tastasi!”

Kayari Bakal ya Aktibidades

Kuanmono agni sinmawan mibabakal so Gresya, satan so naapag-apag lapud sibil a bakal nanlapud 1946 ya anggad 1949, a sengegay impatey na nilibo. Kaukolan a tuloy na agagi so baleg a panamaseseg pian mansiansian mabiskeg ed panaon sano anggan say iyaatendi ed saray miting so nayarin sengegay kaerel da. Pigaran agagi so akondena ed ipapatey lapud neutral a talindeg da. Balet anggaman onia, dakel a totoo so kinmiwas ed mensahe na Panarian, tan walaan kami na sakey odino duaran manpapabautismo ed kada simba. Nen 1947, ginmapo ak a nantrabaho ed saray opisina na Sosyedad ed Atenas diad agew tan diad labi et binibisita iray kongregasyon bilang managbiahen manangasikaso.

Nen 1948, nanggayagaan ko so impakaimbitaan pian onatendi ed Watchtower Bible School of Gilead, diad Estados Unidos. Balet wala so sakey a problema. Lapud apalabas iran impakakombiktak, agak makala na pasaporte. Anggaman ontan, sakey ed saray iyaaralan ko na Biblia so walaay malet a pikakaaro ed heneral. Maong ta wala iyan iyaaralan, diad loob labat na pigaran simba, awalaan ak la na pasaporte. Balet nanaaburido ak sanen, ag-abayag sakbay na iyalis ko et narel ak lapud panbubunog na Say Panag-Bantayan. Inawit ak na polis ed hepe na State Security Police diad Atenas. Diad agko inililaloan et sikatoy sakey ed saray kaabay ko! Inpaliwawa na polis no akin a kaukolan to ak ya erelen tan inyawat ko’d sikato so balkot na saray magasin. Impaway na kaabay ko so simpen na Panag-Bantayan iran magasin manlapud lamisaan to tan inkuanto ed siak: “Andian ak ni na sankabaloan a paway. Nayarin mangala ak na kopya?” Agaylan nainawaan ak ed pakaeksperiensia ed ikikiwas nen Jehova ed saratan a pamaakaran!

Say koma-16 a klase na Gilead, nen 1950, so makapayaman ya eksperiensia. Diad kasampotan na satan, siak so inasain ed Cyprus, ya ag-abayag et nalmoan kon say isusumpa na klero so pirmi a singa met ed Gresya. Mabetbet kamin nipapaarap ed saray ulop na relihyoson panatiko a sinugsugan na saray parin Orthodox a manggulo. Nen 1953 say visak parad Cyprus so agna-renew, diad ontan et siak so niasain ed Istanbul, Turkey. Dia lamet et agak nambayag. Say mapolitikan tensyon ed baetan na Turkey tan Gresya so mankabaliksan, ya anggaman ed maong iran resulta na panagpulong a kimey et kaukolan koy ontaynan parad sananey ya asainmin​—Egipto.

Sanen nipriso ak ed Gresya, nanonotan ko so Salmo 55:6, 7. Ditan et imbalikas nen David so panpirawat ton makabatik ed desierto. Agkon balot inisip a sakey ya agew et ontan so eksakton nagawa ed siak. Nen 1954, kayari na makapakesaw a biahe ed loob na pigaran agew diad tren tan baloto diad Ilog na Nilo, akasabi ak a siansia ed destinasyon ko​—Khartoum, diad Sudan. Anggapo lay labay kon gawaen noagta say panames tan ondukol la. Balet ta alingwanan kon saman so kaagwan. Say danum ya atipon ed tangke diad atep, so amuldak ed siak, ya apilitan ak a mansulong na anlemew a parad agew ya helmit ed loob na pigaran bulan anggad inmabig lay toktok na ulok.

Mabetbet a say liknaan ko diman et niarawi, bokbokor ed pegley na Sahara, sanlibon milya so kaarawi to manlapud sankaasinggeran a kongregasyon, balet inantabay ak nen Jehova tan pinabiskeg toak ta pian makapantultuloy. No maminsan et say panamaseseg so onsasabi manlapud ag-inililaloan iran lapuan. Sakey ya agew akabat ko so direktor na Museum ed Khartoum. Sikato so makatunongan, tan walaan kami na marakep ya impantongtong. Diad impakaamtan siak so walaay Griegon lapuan, akikasin itagar toak ed museum pian ipatalos so pigaran inskripsion na saray artifact ya aromog ed komanem a siglon simbaan ed Sudan. Kayari na limaran oras ed loob na makaapos a silongan, akaromog ak na platiton mangaakbibit ed ngaran nen Jehova, say Tetragrammaton. Isipen pa so gayagak! Diad Europa et agnikadkaduma so pakaimano na madibinon ngaran ed saray simbaan, balet satan so nikadkaduman tuloy ed pegley na Sahara!

Kayari na internasyonal ya asamblea nen 1958, naasain ak bilang manangasikaso na sona pian bisitaen iray agagi ed 26 a bansa tan saray teritorya ed Pegley tan Asingger Bukig tan ed intero na Mediteraneo. Mabetbet ya agko amta no panon so pakapaway ed mairap a situasyon, balet lawas mangitatarok si Jehova na pawayan.

Lawas pandinayewan ko so panangasikason ipapanengneng na organisasyon nen Jehova parad Tastasin niarawi ed pigaran bansa. Diad sakey ya inkagawa, akabat ko so sakey ya agin lakin Indian a mantratrabaho ed panag-alaay larak. Mapatnag a sikato labat so Tasi ed bansa. Diad locker to et walaan na saray palapagan ed 18 nanduruman lenguahe, ya iiter to ed saray katrabahoan to. Anggan diad sayan bansa, ya amin iran relihyon so istrikton nasesebelan, agbalot nalingwanan na agi tayo so responsabilidad ton ipulong so maong a balita. Saray katrabahoan to so mandinayew ed pakaimanon wala so representanti na relihyon to a nibaki pian sikato so nabisita.

Nen 1959 et binisitak so España tan Portugal. Parehon walad pakauley na inkadiktador na militar ed saman a panaon, a say kimey na Tastasi nen Jehova so nisilong ed mapeget a pananebel. Diad loob na sakey bulan akapangikondukta ak na masulok a sanlasus a miting, a pinapaseseg iray agagi ya ag-ontutunda anggaman ed saray problema.

Agla Manbobokbokor

Diad loob na masulok a 20 taon, siak so manlilingkor ed si Jehova ed sigpot-panaon a serbisyo bilang walad kasuloan, balet biglan aliknak a naksawan lan ombiabiahe ya andian na pihon panayaman. Diad sayan panaon ya akabat ko si Annie Bianucci, sakey ya espesyal payunir ed Tunisia. Nankasal kami nen 1963. Say panangaro to ed si Jehova tan ed katuaan, say debosyon to ed ministeryo tekep na dunong to ed panagbangat, tan say pikakabat to ed saray lenguahe so apaneknekan a talagan bendisyon ed kimey mi ed panmisionero tan pansirkito diad mamaamianen tan mamasagur na Aprika tan diad Italya.

Nen Agosto 1965 sikamin sanasawa so niasain ed Dakar, Senegal, ya apribilihyoan ak ditan ed pangorganisa na sangan opisina diman. Say Senegal so sakey a bansan makatantanda lapud relihyoson panangiyabuloy to, anggapoy duaruwa nisesengeg ed presidenti to, si Leopold Senghor, sakey ed pigpigaran pangulo na Aprikanon Estado a nansulat ed Presidenti na Malawi a si Banda diad panuporta ed Tastasi nen Jehova legan na teriblin panamasegsegang a nagagawa ed Malawi ed dekada na 1970.

Mayaman a Panamendisyon nen Jehova

Nen 1951, sanen tinaynan ko so Gilead ya amaarap ed Cyprus, nambiahe ak a walaay pitoran maleta. Diad inyalis ya amaarap ed Turkey, nagmaliw a limara labat. Balet lapud aminpiga lan impanbiahe, kaukolan kon ipasal so inkasiak ed 20-kilo ya igegeter na saray airline, a laktipen to lay papeles tan say “melanting” a makinilyak. Sakey ya agew inkuanko ed si Brother Knorr, say presidenti ed saman na Watch Tower Society: “Nasasalimbengan ak na Sosyedad manlapud pagmaliw a materyalistiko. Gagawaen yoak a manbilay labat ed 20 kilogramon kagawaan, et napepenek ak.” Agkon balot aliknan akulangan lapud anggapoy dakel a kayarian.

Say problemak a maong ed panbiabiahek et say iloloob tan ipapaway ed saray bansa. Sakey ya agew, diad sakey a dalin a sebel so kimey ditan, sakey ed saray opiser na kustom so nanbokitkit ed saray papeles ko. Saya so manigensigen ed Tastasi ed saman a bansa, kanian inalak so sakey a sulat na asawak a walad jacket ko tan inkuan ed opiser na kustom: “Naimanok a labalabay moy manbansa na sulat. Ompan labay mon basaen iyan sulat a nanlapud asawak, ya anggapo ed saratan a papeles?” Abaingan, nandispensa tan imbulos to ak la.

Nanlapulad 1982 sikamin sanasawa so manlilingkor bilang misioneros ed Nice, diad abalaten na Pransya. Lapud onkakapuy lay bunigas, aliwa lan tanton dakel so nagawaan ko a singa say gendat. Balet agto labay ya ibagan abawasan so gayaga mi. Nanenengneng mi la a say ‘kimey mi so aliwa ya anggapo so kabaliksan.’ (1 Corinto 15:58) Nanggayagaan ko so impakanengneng ed dakel a totoon apribilihyoan ak ya angiyaral ed loob na taotaon ontan met ed masulok ya 40 membro na pamilyak a sitotoor a manlilingkor ed si Jehova.

Pihon agko pagbabawian iray sakripisyon pinawala na ‘inyakar’ ko. Tutal, anggapo ed sarayan sakripisyo so nayarin nikompara ed nagagawaan nen Jehova tan say Anak to, si Kristo Jesus parad sikatayo. Sano nonoten koy apalabas ya 60 taon ya akabatan ko lay katuaan, nayarian kon ibaga a daakan a tuloy so panamendisyon nen Jehova ed siak. Singa ibabaga na Uliran 10:22, “say bendisyon nen Jehova makapayaman.”

Anggapoy duaruwa, say ‘maaro ya abig a linawa [nen Jehova] so magmaong nen say bilay.’ (Salmo 63:3) Legan ya ondarakel iray pakakaisturboan lapud itatatken, mabetbet a nasasaglawi ed saray pikakasik iray salita na apuyanan a salmista: “Dia ed sika, O Jehova, so salimbengan ko. Agmo ak balot ipapasen ed kababaingan. Ta sika so ilalok, O Katawan a Jehova, sika so nanmatalkan ko a nanlapu ed inkaugaw ko. O Dios, sika inbabangat moak a nanlapu ed inkaugaw ko, ta angga ed natan ipaamtak so saray pankelawan a kimey mo. Natan met nen masiken ak la tan ubanan la so ulok, O Dios, agmo ak ikaindan.”​—Salmo 71:1, 5, 17, 18.

[Litrato ed pahina 25]

Kaiba so asawak, si Annie, natan