Krismas​—Akin a Pati Diad Bukig?

SAKEY a kadaanan a sisiaen ed Bukig so pakanonotan ed say Santa Claus na Krismas. Satan so sisiaen diad Korea a nipaakar ed sakey a tinawag a Chowangshin, tan walay mipadparan naromog ed limog na arum a taga Tsina tan Hapon.

Impasen a sakey a dios si Chowangshin a manangasikaso ed kusina, dios na apoy a misiglaotan ed panagdayew ed apoy diad kadaanan a Korea. (Nensaman, saray Koreano so maalalwar ya angiyalis ed saray ngalab, a seseguroen dan agbalot naerep iraya.) Sayan dios so sinisian lawas a manbabantay ed kondukta na saray membroy pamilya ed loob na sakey taon, a kayari to et sikatoy onla’d tawen diad panamegley na panaglutoan tan pasngaway asewek diad kusina.

Papanisiaan a nanreport si Chowangshin ed ari na tawen diad koma-23 na lunar a bulan na Disyembre. Sikatoy inilaloan ya ompawil diad pansampot na taon ya ondalan ed pasngaway asewek tan ed panaglutoan, a tarok toray tumang tan dusa unong ed kondukta na balang sakey. Diad agew na ipawil to, saray membro na pamilya so manelsel na saray kandila diad kusina tan ed arum nin sukong ed loob na abung. Saray litrato na satan a dios ed kusina et walay pipadparaan ed Santa Claus​—sikatoy nilitraton aka-ambalanga! Kustombre parad manugang a bii a manggaway sakey paris a midyas unong ya akaugalian diad Korea tan iter to iratan ed katulangan ton bii no winter solstice. Satan so panangisimbolo toy pirawat ton manbilay na andukey so katulangan ton bii, lapud mas ondukey iray agew kayari na satan a petsa.

Agmo ta naimano iray pigaran panulibayan ed asalambit iran punto tan say Krismas? Walaan iratan na miparan istorya tan kustombre: say pasngaway asewek, saray kandila, paniiteray regalo, saray midyas, masiken ya akaaysing na ambalanga, tan say petsa. Anggaman ontan, aliwan saratan lambengat a panulibayan so makasengeg ed inkaawat a tampol na Krismas diad Korea. Say panisia ed Chowangshin so sigpot lawarin naandi sanen inmunan inggapo so Krismas ed Korea. Diad tua, maslak a taga-Korea natan so agmakaamtan niwala itan a sisiaen ed kapiganman.

Anggaman ontan, iyiilustra na saya no panon a kinmayat ed intiron mundo iray kustombren misiglaotan ed winter solstice tan ed sampot na taon diad panamegley na nanduruman dalan. Diad komapat a siglo K.P., say ontatalonan iglesia ed Empiryo na Roma so anguman ed ngaran na Saturnalia, say paganon piesta na Roma nipaakar ed inkianak na dios ya agew, tan pinagmaliw a kabiangan iya na Krismas. Say panagselebra ed Krismas so misimbangan ed impangibangon lamet ed lokal iran kustombre a walaan na nanduruman tawag. Panon a posibli itan?

Say Betang na Paniiteray Regalo

Say paniiteray regalo so sakey a kustombren agbalot naandi. Diad abayag a panaon, nanliketan a maong na saray Koreano so pangiter tan pangawat na saray regalo. Saya so sakey a rason ed inkipopular na panagselebray Krismas diad Korea.

Kayari Guerra Mundial II, parad saray sundalo na E.U. a nidestino ed Korea a malabay a mamaelet ed saray siglaotan da ed totoo, saray simbaan so pasen a pandudumogan tan pian ibunog iray regalo tan tulong. Imbana iya nagkalalo la ed Agew na Krismas. Dakel ya ugugaw so linma ed saray simbaan pian man-usyoso, tan ditan ira pilpilimeron akaawat na saray regalon tsokolati. Singa nailaloan mo, pitalaran la na dakel ed sikara so ontumbok a Krismas.

Parad saratan ya ugugaw, say Santa Claus et sakey ya Amerikanon sundalo ya akauklob na ambalanga. Ibabaga na Uliran 19:6: “Balang too sikato so kaaro ed mangiter na saray tukdol.” On, epektibon tuloy so paniiteran na regalo. Balet unong a nibagam manlapud satan a bersikulo, saratan a regalo so agmangigarantiya na manbayag a pikakaaro. Anggan diad Korea, dakel iramay say eksperiensia ra ed simbaan et say panliket labat ed taway na tsokolati nen ugugaw nira. Anggaman ontan, ag-alingwanan so Krismas. Likud ed maples ya imbulaslas na ekonomiya na Korea, binmulaslas met so panagnegosyo, tan say simplin paraan pian panggastosen a maong iray sumasaliw et say paniiteray regalo no Krismas. Saray negosyo so anganamot ed Krismas pian ombaleg iray ganansia.

Satan so mangiiter ed sika na pakatebek ed Krismas diad Bukig natan. Diad pangisesentro ed impasyan panagsaliw no Krismas, walaray balon produkton napapawala. Onggagapo ed kapegleyan na tiagew iray plano parad saray panagpatalastas. Pinasya iray lako ed pansampot na taon, a sinuportaan na amin na panagsaliw na saray regalo, saray kard, tan saray rekord na musika a nipaakar ed Krismas. Agayla, panermenen a maong na ugaw iray panagpatalastas no sikatoy mansiansian walad abung tan agmakaawat na antokaman a regalo diad Bisperas na Krismas!

Legan a manasingger so Agew na Krismas, aseksek na totoon mansaliw na saray regalo iray lakoan tan panagsaliwan iran mall diad Seoul, tan ontan met so nagagawa ed arum a syudad ed Bukig. Grabe iray trapik. Saray hotel, paspasen na negosyo, saray restawran, tan saray nightclub so napno na saray kustomer. Sankarengel iray maingal a party tan maksil a kansionan. Diad Bisperas na Krismas, nanengneng iray abuek a lalaki tan bibii ya ondadalan ed saray karsadan atakatak iray basura.

Ontan a talagay nagagawa. Say Krismas ed Bukig so aliwa lan holiday ya aagamilen na mankuan iran Kristiano. Mapatnag, diad Korea a singa ed arum nin pasen, sayan holiday na Kakristianoan so baleg a pakakaganansian ed panagnegosyo. Diad ontan, kasin say panagnegosyo labat so pangitetelan ed pirmin inkaandi lay kipaakaran nen Kristo ed sakey a Krismas? Kaukolan ya usisaen a maong na saray tuan Kristiano so seryoson isyu a nalalanor.

Say Gapoan na Krismas

Say sakey a masebeg ya ayep ya inkulong ed sakey a zoo et siansia nin sakey ya ayep. Tan baleg a lingo so pangipasen ya inmamo la itan lapud abayag lan nikulong tan singano panliliketan toray anak to. Nayarin akadngel ka laray report nipaakar ed saray trabahador ed zoo a dinuduklos.

Diad arum a paraan et ontan met so nibaga tayo nipaakar ed panagselebray Krismas. Diad inmuna et sakey itan ya “ayep” a walad paway na Inkakristiano. Diad silong na subtitulon “Pisiglaotan ed Saturnalia na Roma,” onia so inkuan na The Christian Encyclopedia (diad Koreano)a nipaakar ed Krismas:

“Say paganon Saturnalia tan Brumalia so nigalet a maong ed popular a kustombre pian ipulisay na Kristianon puersa. Say impamidbir ed Simba (say agew nen Phœbus tan Mithras ontan met ed Agew na Katawan) nen emperador a Constantino . . . so nayarin angitonton ed saray Kristiano nen komapat a siglo pian manisip a matukoy so pangitunos ed inkianak na Anak na Dios ed inkianak na agew. Say paganon piesta tekep na agnakontrol a maingal a party tan panliliket so popular a tuloy kanian saray Kristiano so aliketan ed baraan ya ituloy so panagselebra ed satan tekep na daiset a pananguman ed awawey odino ed paraan.”

Kasin isipen mon nagawa itan ya anggapoy antokaman ya isusumpa? Inkuan na satan met lanlamang ya encyclopedia: “Namprotesta iray Kristianon managkalar ed Sagur tan ed Asisingger a Bukig sumpad agmanepeg ya impakabalang lay inkasimoon diad panagselebra ed inkianak nen Kristo, bangta inakusaan na saray Kristiano ed Mesopotamia iray kamembroan dan taga-Sagur na panag-idolatriya tan panagdayew ed agew lapud impangadapta ed sayan paganon piesta bilang Makristiano.” Peteg, wala lay lingo nanlapula’d gapo. “Ingen maples ya inawat so piesta tan niletneg itan a maong ed kaunoran kanian anggan say insumpa na Protestanti nen koma-labinanem a siglo et agto ayarian ya inekal itan,” inkuan na encyclopedia.

On, say piesta a nipaakar ed dios ya agew, ya agkabiangan na tuan Inkakristiano, so inadapta na ontatalonan iglesia. Akala itan na duman ngaran​—ingen nansiansia iray paganon pakapatnagan to. Tan tinmulong itan ed inkilaok na paganismo ed ibabagan Kristiano iran relihyon tan pian impluensiaan so espiritualidad na saray indibidual. Ipaparungtal na awaran a legan a natitibukel so Kakristianoan, say datin walna ya “aroen iray kakabusol” so sinalatan na inkabulok ed moral tan marawal iran bakal.

Asabi panaon, malinew ya anggaman ed mapalikdon tawag ed satan, say Krismas so angipatnag ed paganon lapuan a walaan na maingal a panagliket, alablabas a panag-inum, panpipiesta, pansasayaw, paniiteray regalo, tan panagdekora ed saray ayaman tekep na saray evergreen. Pian dakel so nalako, a manunan kalat ed panagnegosyo, say Krismas so inanamot ed amin a posiblin paraan. Say lapag a media so angirayew ed satan kanian say publiko so nandinayew. Diad downtown na Seoul, nibalita ed telebisyon so sakey a lakoan na underwear lapud impangi-display na satan ed sakey a Christmas tree a denikorasyonan labat na underwear. Napatnagan so pakabidbiran ed Krismas, balet agnapatnagan so antokaman a tanda ed panangabrasa ed si Kristo.

Makasulatan a Pakatebek ed Krismas

Antoy naaralan tayo manlapud satan a maawaran a kipapasen tan agawgawa? No agnampepetekan so inkibutonis na sakey a polo odino blouse, say paraan lambengat pian nipetek itan et say pangulit lamet. Agta tua itan? Anggaman ed satan a katuaan, arum so mangikatunongan ya anggaman ed pagano iran inkilamot na satan nipaakar ed panagdayew ed agew, say Krismas so inawat la na Kakristianoan. Kanian liknaen dan say holiday et naabobonan la bilang inkianak nen Kristo tan alaokan itan na balon kabaliksan.

Makaaral itayo na makanan leksion manlapud maawaran ya ebento ya agawa ed kadaanan a Juda. Nen 612 K.K.P., inggapo na saray taga-Judea so paganon panagdayew ed agew diad templo ed Jerusalem. Kasin satan a paganon panagdayew et naabobonan lapud aagamilen itan ed pasen a nitalaga parad malinis a panagdayew ed si Jehova a Dios? Onia so insulat nen Ezequiel a managsulat na Biblia nipaakar ed panagdayew ed agew ya inagamil ed templo diad Jerusalem: “Nia ed pinto na templo nen Jehova, ed nanleetan na pintoan tan say altar, wala so mikaduamplo tan lima a lalaki, . . . say lupa ra ed bukig; et angigalgalang ira ed banwa ya inmarap ira ed bukig. Saman la inkuan to ed siak, Anengneng mo ya, O anak na too? Sikato ta so anlemew a bengatla ed abung nen Juda a gawaen da so saray kadimla a gagawaen da dia? ta pinano ra so dalin ed panamasoot, tan pinawil da ak lamet a sagyaten a manpasnok; et, nia, inan da na sanga so eleng [“ko,”NW]”.​—Ezequiel 8:16, 17.

On, imbes a naabobonan, satan a paganon panagdayew so angiyan ed intiron templo ed kapeligroan. Saratan ya agamil so kinmayat ed Juda tan amalalo ed inkasmak na karawalan tan inkabulok ed moral ed satan a dalin. Mipadpara met itan ed Kakristianoan, a saray agamil ton imbase ed panagdayew ed agew a Saturnalia so mabitabitar ed Krismas. Makatantanda, pigaran taon kayarin naawat nen Ezequiel itan a pasingawey, asagmak na Jerusalem so panangukom na Dios​—sinagmak toy kadederal ed lima na saray taga-Babilonia.​—2 Awaran 36:15-20.

Nayarin naimanom a makapakelaw so impaneskribe na sakey ya iskolar a Koreano ed ugaw a Jesus, a nisalaysay ed inmunan artikulo. Balet say katuaan et makatunongan a tuloy so reaksion no nanlapud sakey a toon anggapoy suston pikakabat to nipaakar ed si Kristo. Nayarin panisipen ton maong iray totoon manseselebra ed Krismas. Akin? Lapud say Krismas et agsuston mangirerepresenta ed si Kristo. Diad tua, buburagasen toy tuan kipapasen to natan. Si Jesus so aliwa lan sakey a kapangiyanak a walad atotong.

Paulit-ulit, ipapabitar na Biblia a si Jesus natan so say Mesias, say makapanyarin Ari ed mangatatawen a Panarian na Dios. (Apocalipsis 11:15) Sikatoy akaparaan pian panganggaen toy inkaduka tan kairapan ya agnalingwanan na totoo no tiempoy Krismas legan iran ontutulong.

Diad tua, say Krismas so agmamapalabo ed daldalin na Kakristianoan nisay ed arum a bansa, pati diad Bukig. Imbes, ipapaliis na satan so imano manlapud tuan Makristianon mensahe nipaakar ed Panarian na Dios tan say anggaan na peles a marelmeng a sistema. (Mateo 24:14) Imbitaan mi kan mantepet ed saray Tastasi nen Jehova nipaakar ed no panon ya onsabi itan ya anggaan. Tan naaralan mo manlapud sikara so nipaakar ed magnayon iran bendision ya onsublay diad dalin, ed silong na panangiwanwan na Panarian na Dios tan say manuuley lan Ari, si Jesu-Kristo.​—Apocalipsis 21:3, 4.

[Paimano ed leksab]

[Blurb ed pahina 6]

Say Krismas so tinmulong ed inkilaok na paganismo ed nibabagan Kristiano iran relihyon

[Litrato ed pahina 5]

Dakel ya ugugaw so linma ed saray simbaan pian man-usyoso tan akaawat na saray regalon tsokolati. Diad ontan et pitalaran da la so ontumbok a Krismas

[Litrato ed pahina 7]

Bisperas na Krismas diad downtown na Seoul, Korea

[Litrato ed pahina 8]

Aliwa lan kapangiyanak si Kristo noagta makapanyarin Ari na Panarian na Dios