Saray Kulto​—Anto Iratan?

NEN Pebrero 28, 1993​—masulok a sanlasus ya ahensya na law-enforcement so linmusob ed sakey a compound na palpaalagey a panaayaman na dakel a lalaki, bibii, tan ananak. Say gagala et say pansukay na ilegal iran armas tan erelen so iinapen a kriminal. Anggaman ontan, saray ahensya so abigla sanen sakey a rapido na bala so mansasweng ed sikara a nanlapud loob na sarayan paalagey. Sikaray amaputok met.

Sayan konprontasyon so amatey na samplora tan dakel so asugatan. Legan na tinmumbok a 50 ya agew, nilasus ed saray ahensya na gobierno so angiyuksoy na pangubkob ed saman a compound a walaan na magenap iran paltog pian igapo so melag a bakal. Say gutgutan so nansumpal ed baleg a labanan ya anigway na 86, pati 17 ya ananak.

Balet siopa so kalaban? Kasin armada na kriminal a grupo na managlakoy isesebel a druga? Kasin grupo na guerilla? Andi. Unong a nayarin kabat yo, say “kalaban” et sakey a grupo na relihyoson debotado, membro ira na sakey a kulto. Say trahedya ra so akapanggawa na sakey a maamot a komunidad ed saray patar na central Texas, E.U.A., say sentro na internasyonal ya imano. Say media so amano ed radyo tan ed peryodiko na mantutumbokan iran report, analisis, tan saray komento ed saray kapeligroan na panatiko iran kulto.

Say publiko so apanonotan ed apalabas iran inkagawa ya impaarap ed ipapatey na saray pangulo na kulto iray membro ra: say 1969 ya inpamatey na grupo nen Manson ed California; say 1978 a malaknab ya inpanbikkel na saray membro na kulto ed Jonestown, Guyana; say 1987 a panagpatey-tan-panagbikkel a paknaan so ginawa na pangulo na kulto a si Park Soon-ja na Korea, a nansumpal ed impatey na 32 a membro. Makatantanda, maslak ed sarayan totoo so mangibabagan sikaray Kristiano tan mankuan a manisia ed Biblia.

Natalosan, dakel a manrerespeto ed Biblia bilang Salita na Dios so akebbiew ed makapabaing a lingon-panguusar ed Kasulatan na sarayan kulto. Bilang resulta, diad saray linmabas a taon et nilasus ya organisasyon so niletneg para’d panangimano ed saray kulto tan ed panangiwalwal ed mapeligron agagamil da. Saray eksperto ed walna na kulto so mangipasakbay a say onsasabin sakey a balon milenyo ed pigaran taon so nayarin mangigapo ed maples ya idaak na saray kulto. Sakey a peryodiko so angipaimano ya unong ed saray grupon sumpa ed kulto, walara so nilibon kulto “ya akaparaan a mamanlong ed laman mo, mangontrol ed kanonotan mo, maneral ed kamarerwam. . . . Daiset iray armado ingen kaslakan so ipapasen a mapeligro. Sikaray mamalikdo ed sika tan mangayarian ed kuarta tan kaykayarian mo, mangiyuksoy na kasal mo tan manggawa na serbisyo ed ponpon mo.”

Anto so Kulto?

Say terminon “kulto” so bulos ya uusaren na dakel a nayarin agsigpot a sikakabat ed kabaliksan to. Pian nasalimbengan ed pakawetwet, arum a teologo so aktual ya agmanguusar ed termino.

Ipapaliwawa na The World Book Encyclopedia a “diad tradisyonal, say terminon kulto so ontutukoy ed anggan anton nengneng na panagdayew odino ritual a panag-ngilin.” Diad satan a kabaliksan, amin a relihyoso iran organisasyon so nipasen bilang kulto. Anggaman ontan, diad kaslakan a panangusar natan, say salitan “kulto” so walaan na duman kabaliksan. Ibabaga na parehon encyclopedia a “nanlapulad kapegleyan na saray taon na 1900, say inkabantog nipaakar ed saray kulto so anguman ed kabaliksan na termino. Natan, say termino so onaaplika ed saray grupo a manutumbok ed mabilay a pangulo a mangiyaalibansa na balo tan agkaraklan iran doktrina tan agagamil.”

Diad panusuporta ed bantog a panangusar ed termino, ipapaliwawa na magasin a Newsweek a saray kulto “so gendat a melag, panatiko iran grupo a saray membro da so mangaala na pakabidbiran tan gagala ra a nanlapud solo, karismatikon indibidual.” Mipadpara, ibabaga na Asiaweek a magasin a “say terminon [kulto] a mismo et aliwan malinew, balet satan so gendat a mankabaliksan na balon relihyoson kredo a niletneg ed karismatikon pangulo, a mabetbet a mangiyaabawag ed inkasikato bilang manangilaman na Dios.”

Say nausar a balikas ed sakey a naniban resolusyon ed koma-100 a Kongreso ed Estados na Maryland, E.U.A., so mangipapasabi met na makaderal iran ideya ed terminon kulto. Ibabaga na resolusyon a “say kulto et sakey a grupo odino ulopan a mangipapanengneng na alablabas a debosyon ed sakey a too odino ideya tan mangipapaskar na mabanday iran metodo na panangingganyo tan panangontrol diad panangilaknab na saray kalat na papangulo to.”

Malinew, saray kulto ed inkalapagan so naamtaan bilang relihyoso iran grupon walaan na radikal iran panmoria tan agagamil a manusuppiat ed aawaten natan bilang normal a walna ed sosyal. Gendagendat et sikaray mangikondukta ed saray relihyoson aktibidad da a maamot. Dakel ed sarayan relihyoson grupo so aktual a mangisisian ed inkasikara ed saray commune. Say debosyon da ed dilin-niyabawag ya atooan a pangulo so maseguron magmaliw a nagnap tan nikadkaduma. Mabetbet a sarayan papangulo so mapasirayew ed madibinon impakapili odino anggan ed inkadibino ran mismo.

Tungal paminsan, saray sumpa ed kulto iran organisasyon tan media so manutukoy ed saray Tasi nen Jehova bilang sakey a kulto. Dakel ed agano niran artikulo na peryodiko so angilaktip ed Tastasi ed saray relihyoson grupo a kabkabat ed makapainap iran agagamil da. Balet kasin susto so panukoy ed saray Tasi nen Jehova bilang sakey a melag a panatikon relihyoson grupo? Saray membro na kulto so lawas mangibibiig ed inkasikara malapud kakaaro, pamilya, tan anggan ed saray totoo ed inkalapagan. Kasin ontan so kipapasen ed saray Tasi nen Jehova? Kasin saray Tasi so manguusar na panamalikdo tan mabanday iran metodo ed panag-recruit na saray membro?

Saray lider na kulto so kabkabat ed panangusar na makapalikdo iran metodo diad pangontrol ed kanonotan na saray patumbok da. Kasin wala so anggan anto a paneknek a saray Tasi nen Jehova so manggagawa na onia? Kasin say panagdayew da so iyaamot? Kasin tutumboken tan papagalangan da so toon pangulo? Diretsaan, kasin saray Tasi nen Jehova so sakey a kulto?

[Picture Credit Line ed pahina 3]

Jerry Hoefer/Fort Worth Star Telegram/Sipa Press