BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g96 8/1 pág. 3-5
  • E Lucha pa Salba Nos Planeta

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • E Lucha pa Salba Nos Planeta
  • Spièrta!—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Peliger Aumentante
  • E Lucha pa Protehá e Planeta
  • Nos Ta Ganando e Bataya?
    Spièrta!—1996
  • Nos Planeta Delicado—Kico dje Futuro?
    Spièrta!—1996
  • E Planeta Bibu
    Bida Ta Obra di un Kreador?
  • Ai, Ki Dushi Lo Ta pa Haña Aire Puru!
    Spièrta!—1996
Mas Artíkulo
Spièrta!—1996
g96 8/1 pág. 3-5

E Lucha pa Salba Nos Planeta

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! DEN SPAÑA

YURY, cu ta biba den e stad ruso di Karabash, tin dos yu, i nan tur dos ta malu. Yury ta preocupá pero no ta un sorpresa p’e. E ta splica, “No tin ningun mucha aki cu bon salú.” E pueblo di Karabash ta ser venená. Tur aña un fábrica local ta manda 162.000 ton di contaminacion den aire—un promedio di 9 ton pa cada homber, muher, i mucha cu ta biba ei. Den e stad di Nikel i Monchegorsk riba e península di Kola, pa nort dje Círculo Polar Artico, “dos smelter di nikel di mas anticuá i di mas grandi di mundu . . . ta manda den aire tur aña mas huma di metal pisá i dioxide sulfúrico cu tur otro fábrica den Rusia.”—The New York Times.

Aire den Ciudad di México no ta mas saludabel. Un investigacion di Dra. Margarita Castillejos a mustra cu asta den un sector luhoso dje stad, muchanan tabata malu 4 dia di cada 5. Segun Castillejos, “pa nan ta normal pa bira malu.” El a bisa cu loke ta principalmente responsabel ta e gas na tur parti cu e miles di autonan ta producí, locual ta yena caya dje stad. Concentracion di ozon ta cuater bes e recomendacion máximo cu e Organisacion Mundial di Salú ta sugerí.

Den Australia e peliger ta invisibel—pero mes peligroso. Awor muchanan tin cu bisti sombré ora nan ta hunga riba speelplaats di scol. Destruccion dje capa protector di ozon den e parti di zuid di mundu ta haci hende di Australia considerá e solo como un enemigu en bes di como amigu. Nan a mira caba un aumento triple di cancer di cueru.

Den otro parti di mundu, ta un lucha diario pa haña suficiente awa. Ora Amalia tabatin 13 aña di edad, secura a yega na Mozambique. Casi no tabatin suficiente awa den e promé aña i casi ningun den e aña siguiente. Cosecha di berdura a seca i a muri. Amalia i su famia a keda obligá di come fruta di mondi i coba den e canal di riu secu pa haña cualkier awa precioso cu tabatin.

Den e estado di Rajasthan na India, sabana cu yerba ta loke ta disparcé lihé, pasobra cunukero ta ploeg e tera pa planta. Phagu, di un tribu nomádico, hopi bes tin pleitu cu cunukeronan local. E no por haña yerba pa su tou di carné i cabritu. Pa motibu di scarcedad severo di tera fértil, e siglonan di pas entre cunukero i criador di bestia a terminá.

E situacion ta asta pió den Sahel, un faha hanchu di tera semisecu banda di zuid dje desierto di Sahara na Africa. Como resultado di destruccion di mondi i e resultante secura, tounan henter di bestia a muri i cunucu chikitu incontabel a ser derá bou di santu dje desierto creciendo. “Lo mi no planta mi cunucu nunca mas,” ta e huramentu di un cunukero di Fulani den Niger despues di a mira su cosecha di maishi fracasá pa di siete bes. Su bestianan a muri caba pa falta di yerba.

E Peliger Aumentante

Den e secura recien tin un ripiticion di aspecto peligroso, cosecha ta fracasá, i aire contaminá ta sofocá stad tras stad. Tal ripiticion ta síntoma di un planeta enfermo, un planeta cu no por enfrentá mas tur exigencia cu hende ta montoná riba dje.

Nada na mundu ta mas importante pa nos sobrebibencia cu e aire cu nos ta respirá, e cuminda cu nos ta come, i e awa cu nos ta bebe. Continuamente, hende mes ta contaminá of ta destruí e elementonan aki cu ta necesario pa sostené bida. Den algun pais, e estado dje medio ambiente ta un peliger pa bida caba. Manera ex-presidente soviético Mikhail Gorbachev a bisa gráficamente, “problema di ecologia ta menasá seriamente nos existencia.”

E peliger mester ta tumá na serio. Poblacion di mundu ta aumentá continuamente, i exigencia riba nos recursonan limitá ta aumentá. Lester Brown, presidente dje Worldwatch Institute (instituto di vigilá mundu) a bisa recientemente cu “e peliger predominante di nos futuro no ta agresion militar sino ta degradacion dje medio ambiente dje planeta aki.” Suficiente ta ser hací pa evitá tal tragedia?

E Lucha pa Protehá e Planeta

Ta dificultoso pa yuda un alcohólico cu ta convencí di cu e no tin problema cu bebementu. Di igual manera, e promé paso pa mehorá e salú dje planeta ta di reconocé e extension dje malesa. Posiblemente, educacion den aña reciente a sobresalí logrando mas pa salba e medio ambiente. Mayoria hende awe ta intensamente conciente dje echo cu nos planeta ta ser destruí i contaminá—i cu algu mester ta hací tocante dje. E peliger di degradacion dje medio ambiente a bira mas grandi cu e menasa di guera nuclear.

Lider di mundu no ta ignorá e problemanan. Rond di 118 hefe di estado a asistí na e Earth Summit (reunion cumbre internacional tocante ecologia na Rio de Janeiro) na 1992, durante locual nan a dal algun paso p’e proteccion dje atmósfera i rikesa natural menguante dje planeta. Casi tur pais a firma un pacto tocante clima den locual nan a cumbiní pa establecé un sistema pa duna informacion tocante cambio di contaminacion di carbon, cu e meta di limitá e produccion total di contaminacion di carbon den e futuro cercano. Ademas, nan a considerá maneranan pa protehá mata i bestia di mondi dje planeta, e cantidad total di famia di mata i bestia. Nan no a alcansá un acuerdo tocante proteccion di mondi dje planeta, pero e reunion cumbre sí a producí dos documento—e “Declaracion di Rio” i “Agenda 21,” locual ta contené guia tocante con paisnan por alcansá “desaroyo sostenibel.”

Manera Allen Hammond, defensor dje medio ambiente, a bisa, “e prueba principal ta di si e compromisonan hací na Rio lo ser cumplí—si palabranan fuerte lo resultá den accion den e luna i añanan binidero.”

No obstante, un paso significante padilanti tabata e Protocol di Montreal di 1987, locual a encerá un acuerdo internacional pa eliminá poco poco clorofluorocarbon (CFC) den un límite di tempu cu nan a pone.a Pakico tal preocupacion? Pa motibu cu CFC segun informe ta contribuí na destruccion rápido di capa protector di ozon dje planeta. Ozon haltu den atmósfera dje planeta ta hunga un papel vital filtrando rayo ultravioleta di solo, locual por causa cancer di cueru i catarata. Esei no ta un problema den Australia so. Recientemente, científiconan a descubrí un reduccion di 8 porciento den concentracion di ozon di winter na haltu riba algun pais den parti di nort di mundu. Binti miyon di ton di CFC a subi caba den direccion dje stratósfera.

Confrontá cu e contaminacion desastroso aki dje atmósfera, nacionnan di mundu a pone un banda nan pleitu i a dal paso decisivo. Otro accion internacional a presentá pa protehá especie di bestia den peliger, conserbá Antártica, i controlá tráfico di basura tóxico.

Hopi pais ta dal paso pa haci nan riu limpi (salmou a bolbe awor n’e riu Thames di Inglatera), pa controlá contaminacion di aire (el a mengua cu 10 porciento den stadnan di Merca cu tin mas gas), pa utilisá fuente di energia cu no ta contaminá e medioambiente (80 porciento di cas den Islandia ta usa calor volcánico), i pa conserbá nan herencia di naturalesa (Costa Rica i Namibia a combertí rond di 12 porciento di nan tereno total na parke nacional).

Tal indicacion positivo ta duna prueba cu humanidad ta tuma e peliger na serio? Ta solamente un asuntu di tempu promé cu nos planeta lo disfrutá di bon salú una bes mas? E siguiente artículonan lo purba di contestá tal pregunta.

[Nota]

a CFC ta ser usá ampliamente den bleki di spuit, frishider, aire condicionado, detergente, i produccion di spons di plestic. Mira Spierta! di januari-mart di 1995, “Ora nos atmósfera ta ser dañá.”

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí