Aramas Akan Me Kin Pelian Koht Sohte Pahn Pweida!
“Re pahn uhwong uhk, ahpw re sohte pahn kaloweiukedi.”—SEREMAIA 1:19.
1. Pwukoa dahieu Seremaia alehdi, oh ia uwen werei e wia eh doadoahk?
SIOHWA padahkiong ohl pwulopwul Seremaia en wiahla soukohp men ong wehi kan. (Seremaia 1:5) Met wiawi erein kaunda en Nanmwarki Sosaia en wehin Suda. Seremaia wia sapwellime doadoahk en kokohp erein ahnsoun apwal akan mwohn Papilon kauwehla Serusalem oh ni ahnsou me sapwellimen Koht aramas akan kalipilipala.—Seremaia 1:1-3.
2. Iaduwen Siohwa kakehlailih Seremaia, oh irail akan me kin uhwong soukohpo kin pelian pil ihs?
2 Kadeik kan me Seremaia pahn pakairkiseli kahrehong aramas akan en uhwong ih. Ihme kahrehda, Koht kakehle ih pwehn kaunopada ong dahme pahn wiawi. (Seremaia 1:8-10) Karasepe ehu, soukohp menet kehlailkihda mahsen pwukat: “Aramas akan pahn uhwong uhk. Ahpw rahnwet I pahn kakehleiukada pwe ke en pelian irail. Re sohte pahn kaloweiukedi, pwe I pahn kin ieiang uhk and sinsileiuk. Ngehi, Kauno [“Siohwa,” New World Translation], me mahmahsen.” (Seremaia 1:19) Ma aramas kin pei ong Seremaia, met wehwehki me re kin pelian Koht. Nan rahnpwukat, Siohwa kin sapwellimaniki pwihn en ladu kan me kin rasehng soukohp men, oh ahr doadoahk kin duwehte doadoahk me Seremaia wia. Duwehte ih, re kin ni eimah lokiseli sapwellimen Koht mahsen en kokohp. Rohng wet kin dokedoke mour en aramas koaros oh wehi kan koaros oh ma re pahn mour de soh pahn poahsoankihda ma re rong de soh. Ni mwehin Seremaia, mie irail aramas akan me kin pelian Koht, oh irail kin wia met sang ni ahr kin pelian sapwellimen Koht ladu kan oh arail pwukoa kan me kohsang rehn Koht.
Sapwellimen Siohwa Ladu kan kin Lelohng Uhwong
3. Dahme kahrehda sapwellimen Siohwa ladu kan kin lelohng uhwong?
3 Aramas kin uhwong Sapwellimen Siohwa aramas akan sangete nan tepin pahr kan en nan senturi karieisek. Nan sahpw tohto, ohl mwersuwed akan kin nantihong kerempwa—oh kauhdi—doadoahk en lohkiseli rongamwahu en Wehin Koht. Atail imwintihti, Tepil, me kin “kohkohseli duwehte laion emen me kin weriwer, raparapahki ihs me e pahn kadallehla” kin pain irail. (1 Piter 5:8) Mwurin “ahnsoun Mehn Liki kan” imwiseklahr nan pahr 1914, Koht ketin kamanahla sapwellime Ohl en wiahla Nanmwarki kapw ong sampah, oh mahsanihong ih: “Komwi en kaunda sapwellimomwi imwintihti kan.” (Luk 21:24; Melkahka 110:2) Krais doadoahngki sapwellime kehl nin duwen nanmwarki men oh e sikensang Sehdan nanleng oh saliehdi ih en mihmi sampah. Pwe Tepil ese me e ahnsou mwotomwotlahr, e kin lingeringer kowahlap pahn irail Kristian me keidi kan oh iengarail kan. (Kaudiahl 12:9,17) Ia imwilahn irail akan me kin kapwkapwurehong arail pelian Koht?
4. Soangen kasongosong dah kei me sapwellimen Siohwa aramas lelohng erein Mahwen Keieu en Sampah, ahpw dahme wiawi nan pahr 1919 oh 1922?
4 Sapwellimen Siohwa ladu me keidi kan lelohng kasongosong tohto erein Mahwen Keieu en Sampah. Aramas akan kin kapailoke oh kauwe irail, oh pwihn suwed akan me kin pwakih irail, oh aramas pil kin kaloke irail. Nin duwen Sises me kohpadahr, “tohn wehi koaros pahn kailongkin kumwail pwehki ngehi.” (Madiu 24:9) Nan ahnsoun mahweno, irail imwintihti kan en Wehin Koht doadoahngki ehu pilahn me aramas akan pil doadoahngki mahs pwehn pelian Sises Krais. Re kin koasoia karaun likamw akan me dene sapwellimen Siohwa aramas akan kin wia pwihn ehu me kin uhwong koperment, oh re tepida uhwongada irail akan me kin apwalih sapwellimen Koht pwihn sansal. Nan May 1918, manaman kohsang rehn koperment en salihdi president en Watch Tower Society oh ohl isimen me kin iang ih. Ohl walimen pwukat ale kalokolok laud en mih nan imweteng en koperment nan Atlanta, Georgia, U.S.A. Sounpwong duau mwuri, re sapwadeksang imweteng. Nan May 1919, mwoalen kopwung diarada me wiepen kopwung sohte mih ni pwungi, kahrehda kopwung en mwoweo eri lekdekla. Arail case pwurehng kapwurpwuralahng mwoalen kopwung pwehn pwurehng wiawi, ahpw mwuri, pelien koperment kemehla kopwungo oh Brother Rutherford oh ienge kan eri saledekla douluhl. Re pwurehng wia arail pwukoa kan, oh kapokon kan me wiawi nan Cedar Point, Ohio, nan 1919 oh 1922 oh irail me kin wia kapahrek kin kangoange sounkalohk kan en pwurehng wia doadoahk en kalohki Wehio.
5. Dahme Sounkadehdehn Siohwa kan lelohng nan Nazi Germany?
5 Koperment kan me adaneki “dictatorship” pwarada nan sounpar kan en 1930 samwa, oh wehin Germany, Italy, oh Sapahn ehupene oh wiahda pwihn ehu me adaneki “Axis powers.” Nan tepin pahr kan en 1930 samwa, kalokolok lemei kan kin kohwong sapwellimen Koht aramas akan, oh kalokolok wet keieu wiawi nan Nazi Germany. Irail koperment kan keinapwidi sapwellimen Koht aramas akan en dehr wia arail kaudok kan. Koperment kan kin tehk nan imwarail kan, oh salihdi towe kan. Sounkadehde kid kei lekidekiong nan imweteng en kalokolok kan pwehki re kahng kesehla ahr pwoson. Koperment pwukat kin pelian Koht oh sapwellime aramas akan ni ahr kin nantihong kemehla Sounkadehdehn Siohwa kan koaros.a Ni ahnsou me Sounkadehde kan doadoahngki mwoalen kopwung kan en Germany pwehn utungada ahr pwung kan, Mwoalen Kopwung en Mehn Sermen kan kaunopada koasoi reirei ehu pwehn kauhdi irail. E koasoia met: “Mwoalen kopwung kan pahn anahne pweida oh sohte mweidong kosonned akan en kauhdi irail; ahpw irail pahn anahne rapahki oh diarada ahl akan en kapwaiada arail pwukoa laud kan mendahki kahpwal en kosonned akan.” Met wehwehki me kopwungpwung sohte pahn kak pweida. Irail Nazi kan kangohdi nda me doadoahk en Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia doadoahk lemei ehu, oh kin ‘kerempwa doadoahk en koperment me kakaun ahnsowo.’
6. Uhwong dah kei pwarada pwehn kauhdi atail doadoahk en kalohk erein Mahwen Keriau en Sampah oh mwuri?
6 Erein Mahwen Keriau en Sampah, koperment kan keinapwidi sapwellimen Koht aramas akan en dehr wia arail doadoahk en kalohk nan sapwen Australia, Canada, oh sahpw teikan me kin iang “British Commonwealth”—iangahki sapwen Aprika, Eisia, oh deke kan en Caribbean oh Pacific. Nan United States, imwintihti kehlail kan oh aramas akan me kin rong koasoi likamw akan ‘kin kamanahla kosonned sapahrek.’ (Melkahka 94:20) Ahpw, re kin nantihong wahla nan mwoalen kopwung pwehn utungada ahr pwung en sohte kaudokiong pilak en wehi oh pil uhwong kosonned akan en kousapw akan me kin keinapwidi irail en dehr kalohk ni ihmw lel ihmw, oh mwoalen kopwung kan nan United States wia pilipil kan en utungada saledek en kaudok. Kalahngan en Siohwa, irail imwintihti kan sohte pweida. Ni ahnsou me mahwen nekier nan sapwen Iurop, keinapwidi kan pil uhdi. Sounkadehde kid kei me mih nan imweteng en kalokolok kan sapwadekla, ahpw uhwong wet saikinte nek. Mwurinte Mahwen Keriau en Sampah, “Cold War” tepida wiawi. Wehi kan en Iurop kin tepida uhwong sapwellimen Siohwa aramas. Re doadoahngki kosonned akan en kerempwa oh kauhdi doadoahk en kalohk, kauhdi doadoahk en kihseli sawaspen Paipel kan, oh kauhdi kapokon kan me kin wiawi ong wehi pokon. Tohto me selidi de kohwong wasahn kalokolokiong wia doadoahk laud kan.
Wonowei oh Wia Doadoahk en Kalohk!
7. Dahme Sounkadehdehn Siohwa kan wia nan Poland, Russia, oh sahpw teikan nan pahr kan me nekier?
7 Ni ahnsou dower powe, doadoahk en kalohki Wehio kekeirada. Edetehn wehin Poland mih pahn kaunda lemei en Communist, re mweidong Sounkadehde kan nan wasao en wia arail kapokon en rahn ehu nan pahr 1982. Kapokon en International akan pil wiawi wasao nan pahr 1985. Kapokon laud en International akan uhd wiawi nan pahr 1989, oh aramas kid kei me kohsang sapwen Russia oh Ukraine pwehn iang towehda. Nan pahro, Hungary oh Poland mweidohng Sounkadehdehn Siohwa kan en kamanahla irail nin duwen pwihn en pelien lamalam ehu me pelien kosonned en wehi pahn pohnese. Nan sounpwong kan en August oh September en pahr 1989, Berlin Wall pwupwudi. Sounpwong kei mwuri, koperment kamanala kitail nin duwen pwihn ehu me pelien kosonned en wehi pahn pohnese nan East Germany, oh ahnsoukis mwuri Kapokon en International wiawi nan Berlin. Oh ni imwin karieisek en senturi, irail nantihong tuhwong brother kan nan sapwen Russia. Irail pil tuhwong ekei kaun akan en Moscow, oh nan pahr 1991, Sounkadehdehn Siohwa kan alehier pwuhng en wiahla pwihn ehu me pelien kosonned en wehi pahn pohnese. Sang ni ahnsowo lel met, doadoahk en kalohk kekeirada laud nan Russia oh wehi teikan me iang pwihn en wehi kan me adaneki “Soviet Union” mahs.
8. Dahme wiawiong sapwellimen Siohwa aramas akan nan sounpar 45 mwurin Mahwen Keriau en Sampah?
8 Edetehn kalokolok uhdi nan ekei wasa, e wia lalaudla nan wasa teikan. Nan sounpar 45 mwurin mahwen keriau en sampah nekier, sahpw tohto kahng kamanahla Sounkadehdehn Siohwa kan nin duwen pwihn ehu me pelien kosonned en wehi pahn pohnese. Likin met, keinapwih kan kin kohwong irail de arail doadoahk kan nan sahpw 23 nan Aprika, sahpw 9 nan Eisia, sahpw 8 nan Iurop, sahpw 3 nan Latin America, oh sahpw 4 nan ekei wehi deke kan.
9. Dahme sapwellimen Siohwa ladu kan lelohng nan Malawi?
9 Sounkadehdehn Siohwa kan nan Malawi lelohng kalokolok lemei kan tepida sang nan pahr 1967. Pwehki Sounkadehde kan kin sohpoupalih nin duwen Kristian mehlel akan, re sohte pwainda doaropwe en utungada koperment me kaunda ahnsowo. (Sohn 17:16) Mwurin pwihn en Malawi Congress Party mihdingpene nan 1972, irail pwurehng kaloke Sounkadehde kan. Pwihn wet me kausesang brother kan sang imwarail kan oh sohte kihong irail doadoahk en mwohni kan. Aramas kid kei tangasang wehio pwehn pitsang mehla. Ahpw, irail akan me pelianda Koht oh sapwellime aramas pweida? Uhdahn soh! Mwurin irair wet wikidekla, mie kekeiradahn sounkalohk kapw meh 43,767 (nan 1999) nan Malawi oh aramas 120,000 samwa iang towehda Kapokon en District kan wasao. Ohpis en branch kapw kokouda nan poahsoan kaun en sahpwo.
Re Kin Rapahkihda Mehn Karaun Likamw
10. Duwehte me wiaiong Daniel, dahme aramas akan me kin uhwong sapwellimen Koht aramas akan nan rahnpwukat pil kin wia?
10 Aramas me kin lahlahwe padahk mehlel, oh kaun en pelien lamalam akan, oh pil aramas teikan kin kailongki atail padahk kan me kohsang sapwellimen Koht Mahsen. Pwehki pelien lamalam akan en Kristendom, irail me kin uhwong kitail kin kasalehda ahr wiewia kan en pwung ni ahr kin rapahki ehu ahl sang nan kosonned akan en uhwong kitail. Wiepe dah kei re kin doadoahngki ekei ahnsou? Eri, dahme aramas akan me men kemehla Daniel kin wia? Nan Daniel 6:4, 5, kitail wadek: “Kaunen doadoahk teiko oh kepina ko ahpw song en rapahki en Daniel sapwung ni eh wiewia kaunen wehi. Ahpw, re sohte kak diarada sapwung de mehkot suwed reh, pwe Daniel uhdahn ohl likilik men, oh e sohte kin wia mehkot sapwung de mehkot suwed. Irail eri ndapene nanpwungarail, ‘Kitail sohte pahn diar mehkot me kitail kak kedipahki Daniel, ihte, mehkot me pidada kosonned en eh Koht.’” Rahnwet, irail akan me kin uhwong kitail pil kin rapahki mehn karaun likamw kan. Re kin werwerki duwen “pwihn en sarawi keper akan” oh nda me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia kisehn pwihn suwed pwukat. Re kin uhwong atail kaudok oh atail kin kapwaiada kosonned akan en Koht ni ahr kin lokaia likamw oh uhd kauwe kitail.
11. Lahlahwe dah kei me irail akan me kin uhwong Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia?
11 Nan ekei sahpw kan, pelien lamalam kan oh koperment kan kin kahng pohnese me kitail kin “poadidi ong papah Koht me uhdahn pwung oh unsek mehlel.” (Seims 1:27) Mendahki atail doadoahk kan en Kristian kin wiawi nan sahpw 234, irail akan me kin uhwong kitail kin nda me kitail kaidehn “pelien lamalam ehu me aramas akan ese.” Mwohnte Kapokon en International wiawi nan pahr 1998, Nuhspepa en Athens koasoia duwen dahme kaun akan en pelien lamalam Greek Orthodox koasoia me “[Sounkadehdehn Siohwa kan] kaidehn ‘pelien lamalam ehu me aramas akan ese,’” mendahki Mwoalen Kopwung en Pwung en Aramas nan Iurop kasalehdahr me met sapwung. Rahn kei mwuri, pil ehu nuhspepa nan kahnimwohte koasoia dahme sounkair men en pelien lamalam ehu ndinda: “[Sounkadehdehn Siohwa kan] kaidehn ‘mwomwohdiso en Kristian ehu,’ pwe re sohte duwehte pwoson en Kristian teikan me kin kamehlele Sises Krais.” Met mehkot kapwuriamwei, pwe sohte ehu pelien lamalam me kin nantihong kahlemengih Sises likin Sounkadehdehn Siohwa kan!
12. Ni atail pahn iang mahwen ni pali ngehn, dahme kitail anahne wia?
12 Kitail kin nantihong uhki rongamwahu oh doadoahngki kosonned en sahpw kan pwehn wia met. (Pilipai 1:7) Oh pil, kitail sohte men kaluwetala kesempwalpen atail kin utungada sapwellimen Koht koasoandi pwung kan. (Taitus 2:10, 12) Duwehte Seremaia, kitail kin ‘onopada oh kasalehiong irail mehkoaros me Siohwa padahkihong [kitail] en kasalehda,’ oh kitail sohte pahn mweidong irail akan me kin pelian Koht en kamasak kitailla. (Seremaia 1:17, 18) Sapwellimen Siohwa Mahsen Sarawi kin ni sansal padahkiong kitail mehnia ahl kitail pahn keid loale. Kitail sohte kin likih “manaman en aramas” de kasikasik “sawas sang Isip,” oh Isip kin wehwehki sampah wet. (2 Kronikel 32:8; Aiseia 30:3; 31:1-3) Ni atail kin iang mahwen en pali ngehn, kitail en nantihong likih Siohwa ni mongiongitail unsek, oh mweidong Ih en kahluwa kitail, oh dehr koapworopworki mehkan me ke pein lemeleme me ke ese. (Lepin Padahk 3:5-7) Ma kitail sohte kin ale sawas sang rehn Siohwa oh pein ih me kin sinsile kitail, atail doadoahk “sohte pahn katepe.”—Melkahka 127:1.
Lelohng Kalokolok Ahpw Sohte Kesehla Pwoson
13. Dahme kahrehda kitail kak nda me uhwong me kohsang rehn Sehdan ong Sises sohte pweida?
13 Mehn kahlemeng me keieu mwahu en emen me sohte kesehla eh pwoson Siohwa iei Sises. Aramas akan karaun likamw ih, dene me Sises kin pelianda arail koperment oh koasoandi en wehi en ahnsowo. Mwurin Pailet ah karongeher Sises, e ahpw men kasaledekala ih. Ahpw kaun en pelien lamalam kan kin kamwekid pokono en weriweriki me Sises en kamakamala, mendahki e sohte wia mehkot sapwung. Pwehn wiliandi ih, re pilada Parapas en lapwada—ohl menet selidi pwehki e pelianda arail koperment oh pil kemehla aramas! Pailet pwurehng song en sewese aramas uhwong kan en wehwehki me Sises sohte wiahda dihp, ahpw ni imwila Pailet lohdi pahn arail kin weriwer. (Luk 23:2, 5, 14, 18-25) Sises pwoula nin tuhke ehu, ahpw e sansal me uhwong laud oh mwersuwed me kohsang rehn Sehdan sohte pweida, pwe Siohwa ketin kaiasada Sises oh kesepwilada ih en mih ni pali maun en Siohwa. Sang rehn Sises, ni rahn en Pendekos 33 C.E., ngehn sarawi ahpw mweridiong pohrail oh met kauwadahr mwomwohdisohn Kristian tepida wiawi—“kapikapikda kapw ehu.”—2 Korint 5:17; Wiewia 2:1-4.
14. Dahme imwikihla ni ahnsou me kaun en pelien lamalam en mehn Suhs ako tepida uhwong sapwellimen Sises tohnpadahk kan?
14 Ahnsou kis mwurin met, irail kaun en pelien lamalam tepida uhwong irail wahnpoaron kan, ahpw tohnpadahk pwukat en Krais sohte kak tokedihsang koasoakoasoia dahme re kilangehr oh rongehr. Sapwellimen Sises tohnpadahk kan kapakapki: “Eri, Maing at Kaun [“Siohwa,” NW], komw mwahngih kailok me re wia, komw ketin kupwurehiong kiht, sapwellimomwi ladu pwukat, se en koasoia sapwellimomwi mahsen ni eimah.” (Wiewia 4:29) Siohwa sapeng arail pekipek kan ni e kadirekihla irail ngehn sarawi oh kakehle irail pwe ren kak pousehla ni eimah wia arail doadoahk en kalohk. Ahpw sohte werei sang met, irail pwurehng song en kauhdi wahnpoaron kan sang arail doadoahk en kalohk, ahpw Piter oh wahnpoaron teikan sapengki: “Se uhdahn pahn peikiong Koht, a kaidehn aramas.” (Wiewia 5:29) Kamasak kan, selidi nan imweteng, oh kamakam kan, sohte kak kauhdi irail sang arail doadoahk en kalohki Wehio.
15. Ihs Kameliel, oh kaweid dahieu e kihong irail kaun akan en pelien lamalam me kin pelian sapwellimen Sises tohnpadahk kan?
15 Iaduwen irail kaun en pelien lamalam kan mwekidki met? “Ni Tohn Mwoalen Kopwung Lapalapo ar rongada mepwukat, re inenen lingeringerda kowahlap oh anahnehte wahnpoaron ko en kamakamala.” Ahpw, emen sounpadahk en Kosonnedo me adaneki Kameliel, mehn Parisi men me keniken rehn aramas akan koaros, kin mihmihte rehrail. E uhda oh ruwese wahnpoaron ko ni ahnsoukiste en wisikieila likin mwoalen kopwung en Sanhedrin, oh e ahpw ndaiong kaun lapalap akan me kin pelian Kristian akan: “Ohlen Israel kan, kumwail en kanahieng dahme kumwail pahn wiahiong ohl pwukat. . . . Eri, nan ire wet, I padahkihong kumwail, kumwail dehr wia mehkot me pahn pelian ohl pwukat. Kumwail piseksang irail, pwe ma arail koasoandi oh doadoahk tepisang aramas, e uhdahn pahn sohrala; ahpw ma e kohdo sang rehn Koht, kumwail sohte kak poweiraildi. Kumwail en kanahieng, dehr wia mehkot me pahn pelian kupwuren Koht!”—Wiewia 5:33-39.
Sohte Tehtehn Mahwen Ehu Pahn Kak Kauweikitailla
16. Ni pein omw lokaia kan, iaduwen ke pahn kawehwehda dahme Siohwa kin kamehlelehong sapwellime aramas akan?
16 Kaweid en Kameliel inenen pwung, oh kitail kin kalanganki aramas akan me kin sewese kitail. Kitail pil pohnese me saledek en wia kaudok kin wiawi pwehki sounkopwung sohpoupalih kan kin wiahda pilipil pwung kan nan mwoalen kopwung kan. Ni mehlel, atail kin kapwaiada Mahsen en Koht kin kansensuwedih kaun en Kristendom kan oh pil kaun teikan en Papilon Lapalap, minimin en kaudok likamw koaros nin sampah pwon. (Kaudiahl 18:1-3) Mendahki kaun pwukat oh aramas akan me kin kamehlele irail kin uhwong kitail, kitail kak kamehlele met: “‘Ahpw sohte tehtehn mahwen ehu pahn kak kauweiukala; oh ke pahn kak sapeng koaros me kin kedipeiuk. I pahn doarehla ei ladu kan, oh ketikihong irail roson en powehdi. Kauno [“Siohwa,” NW] me mahmahsen.”—Aiseia 54:17.
17. Edetehn aramas akan me kin uhwong kitail, dahme kahrehda kitail kin eimah?
17 Sohte kahrepe mwahu atail imwintihti kan kin uhwong kitail, ahpw kitail dehr mworusala. (Melkahka 109:1-3) Kitail sohte pahn mweidong irail akan me kin kailongki atail padahk en Paipel en kamasepwehkihkitailla en kesehla atail pwoson. Edetehn kitail ese me atail pei ni pali ngehn pahn laudla, kitail ese imwilahn met. Duwehte Seremaia, kitail pahn kilang pweidahn mahsen kan en kokohp: “Re pahn uhwong uhk, ahpw re sohte pahn kaloweiukedi, pwe I pahn kin ieiang uhk oh sinsileiuk. Ngehi Kauno [“Siohwa,” NW], me mahmahsen.” (Seremaia 1:19) Ei, kitail ese me irail akan me kin pelian Koht sohte pahn pweida!
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang artikel me mihmi nan The Watchtower en April 1, 2000 me oaralap koasoia: “Faithful and Fearless in the Face of Nazi Oppression,” pali 24-28.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahme kahrehda aramas akan kin uhwong sapwellimen Siohwa ladu kan?
• Ni ahl dah kei irail akan me kin uhwong sapwellimen Siohwa aramas akan kin peiong irail?
• Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me aramas akan me kin pelian Koht sohte pahn kak pweida?
[Kilel nan Pali 25]
Siohwa kamehlelehong Seremaia me E pahn ieiang ih
[Kilel nan Pali 26]
Irail akan me pitsang imweteng en kalokolok
[Kilel nan Pali 26]
Pwihn en aramas suwed akan me kin uhwong Sounkadehdehn Siohwa kan
[Kilel nan Pali 26]
J. F. Rutherford oh ienge kan
[Kilel nan Pali 29]
Me pid Sises, irail akan me pelianda Koht sohte pweida