Dahme Wehin Koht Pahn Wia
“Wehiomwi en ketido. Kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.”—MADIU 6:10, New World Translation.
1. Dahme pahn wiawi ni ahnsou me Wehin Koht pahn ketido?
NI ahnsou me Sises padahkiong sapwellime tohnpadahk kan en kapakapki Wehin Koht, e ese me ketidohn Wehio pahn kihsang kaundahn aramas akan me kin utohrasang Koht erein sounpar kid kei. Erein ahnsowo, kupwuren Koht saikinte pweida nin sampah. (Melkahka 147:19, 20) Ahpw, Wehio pahn kakaun nanleng oh kupwuren Koht pahn pweida wasa koaros ehu rahn. Ahnsoun wiliali kapwuriamwei wet me Wehin Koht nanleng pahn uhd wiliandi kaundahn aramas kerendohr.
2. Kilel dahieu pahn wiawi pwehn kasalehda me kaundahn Wehio pahn kihsang kaundahn aramas akan?
2 Kilelpen wikidekla wet iei ahnsou me Sises mahsanih me “apwal en ni ahnsowo pahn laudsang apwal me kin wiawi sang mahs kohdo lel met; pil sohte me pahn duwe sang met kohla.” (Madiu 24:21) Pwuhk Sarawi sohte mahsanih ia uwen werei ahnsou apwalo pahn wiawi, ahpw kahpwal akan me pahn wiawi ni ahnsowo pahn suwed sang dahme tohnsampah kilang sangete mahs lel met. Ni tepidahn kahn kamakam kowahlap, mehkot pahn wiawi me pahn kahrehong aramas akan nin sampah wet en pwuriamweikihla douluhl: kasohralahn kaudok likamw akan koaros. Ahpw, Sounkadehdehn Siohwa kan sohte pahn pwuriamweikihla met, pwe re kin kasikasik met en wiawi sangete mahs lel met. (Kaudiahl 17:1, 15-17; 18:1-24) Kahn kamakam kowahlap pahn imwisekla ni ahnsou me Armakedon pahn wiawi me Wehin Koht pahn kauwehla koasoandi en Sehdan koaros.—Daniel 2:44; Kaudiahl 16:14, 16.
3. Iaduwen Seremaia kin kawehwehda duwen imwilahn aramas sapeik kan?
3 Ahpw, iaduwen aramas akan me “pohnsehse Koht oh irail kan me sohte kin peikiong Rongamwahu” duwen sapwellime Wehin nanleng me Krais kin kakaun? (2 Deselonika 1:6-9) Kokohp en Pwuhk Sarawi mahsanih: “Kalokolok pahn lelohng ehu wehi mwurin ehu wehi, oh melimel laud ehu tepidahr ni imwin sampah. Ni rahno paliweren irail kan me Kauno ketin kemelahr pahn mwarahkseli sang apali sampah lel apali. Sohte mehmen pahn mwahieikin irail, oh re sohte pahn seridi. Re pahn koasoakoasoakda rasehng koasoakoasoak en pwisi.”—Seremaia 25:32, 33.
Imwin Soahng Suwed Koaros
4. Dahme kahrehda Siohwa sapwellimaniki pwung en kasorehla koasoandi suwed wet?
4 Ong ni erein sounpar kid kei, Siohwa Koht kin mweidong suwed en wiawi pwe irail aramas pwung kan pahn kak kilang me kaundahn aramas akan me inenen suwed. Karasepe ieu, nin duwen ehu nuhs, nan karieisek en senturi kelepw, aramas tohto sang aramas rar pak 150 me kamakamala nan mahwen kan, pwihn en moromor kan me kin uhwong koperment kan, oh moromor teikan. Aramas keieu kilang duwen lemei en aramas akan ahnsou me Mahwen Keriau en Sampah wiawi pwe aramas rar pak 50 kamakamala, oh aramas tohto mehla nan imweteng en kalokolok kan. Nin duwen Pwuhk Sarawi kohpadahr, nan atail ahnsou pahn mie ‘aramas suwed oh me likamw akan pahn nantihweite sang ni me suwed ong ni me suwedsang.’ (2 Timoty 3:1-5, 13) Rahnwet, dipen nenek, kauwehla kosonned, tiahk lemei, mwersuwed, oh mwamwahliki sapwellimen Koht kosonned akan kin wie tohtohla. Ihme kahrehda, Siohwa kin sapwellimaniki pwung en kasorehla koasoandi suwed wet.
5, 6. Kawehwehda duwen soahng suwed kan me aramas akan me mih nan sapwen Kenan en mahs kin wia.
5 Irair akan en sampah nan rahnpwukat kin duwehte dahme wiawi nan sapwen Kenan mpen sounpar 3,500 samwalahro. Pwuhk Sarawi mahsanih: “Ar kin kaudokiong arail koht akan, pwe ni ar kin kaudok kan re kin wia mehkoaros me inenen suwed me Kauno kin ketin kalahdeki. Pwe re pil kin meirongkihla nair seri kan nan kisiniei pohn ar pei sarawi kan.” (Deuderonomi 12:31) Siohwa padahkiong wehin Israel: “Kauno ketin kasarehsangehr wehi kan me towe sahpw wet pwehki ar suwed.” (Deuderonomi 9:5) Sounpoad en Pwuhk Sarawi Henry H. Halley koasoia: “Aramas akan kin sakaula oh wia dipen nenek ni arail kin wia arail kaudok en Paal, Ashtoreth, oh koht en Kenan kan; ahr tehnpas sarawi kan iei wasahn wiahda tiahk suwed kan.”
6 Halley pil kasalehda ia uwen deila en ahr suwed, pwe pwihn en archaeologist kan (irail me kin sukuhliki duwen dipwisou en kawa kan me kin weweida sang nan pwehl) “diarada sah tohto me kin audaudkihda tihen seri kan me meironglahr ong Paal.” E pil koasoia: “Wasao pwon wiahla wasahn mehla kan ong seri pwelel kan me ahpwtehn ipwidi. . . . Mehn Kenan kan kin wiahda dipen nenek mwohn ahr koht akan nin duwen mwomwen ahr kaudok ong irail; oh mwurin met, irail pahn kemehla neirail seri mesenih kan oh meirongkihong koht pwukat. Sapwen Kenan kin mwomwen duwehte Sodom oh Komora, ahpw laudsang oh suwed sang. . . . Mie pwung en aramas pwukat me inenen suwed oh lemei en momourete? . . . Pwihn en archaeologist kan me kin werda mohn ihmw akan en kahnimw kan en Kenan kin medemedewe dahme kahrehda Koht ketin pwand en kasorehla irail.”
Sohsohki Sampah
7, 8. Iaduwen Koht pahn kamwakelehda sampah wet?
7 Duwehte Koht ketin kamwakelehda sapwen Kenan, E pahn pil, ni ahnsou keren, kamwakelehda sampah pwon oh mweidong irail kante me kin kapwaiada sapwellime kupwur kan en mihmihte pwon sampah wet. “Aramas pwung—aramas lelepek—pahn kousoan nan sahpw wet. Ahpw, Koht pahn ketin koakoahksang sampah aramas suwed akan.” (Lepin Padahk 2:21, 22, NW) Sounmelkahka mahsanih: “Ni ahnsou keren, aramas suwed akan pahn sohrala . . . A me aktikitik kan pahn sapwenikihla sampah oh re pahn paiamwahu oh popohl.” (Melkahka 37:10, 11, NW) Sehdan pil pahn kohsang sampah pwe e “dehr kin pitih wehi kan, pahr kido lao imwisekla.” (Kaudiahl 20:1-3) Ei, “sampah wet oh mehkoaros nin sampah me aramas kin inengieng kin sosohrala; ahpw me kin kapwaiada kupwuren Koht pahn momour kohkohlahte.”—1 Sohn 2:17.
8 Sises kasalehda duwen koapworopwor kaselelo ong irail akan me inengieng en mour kohkohlahte nin sampah ni e mahsanih: “Meid pai me nan kapehd opampap akan; pwe re pahn sohsohki sampah.” (Madiu 5:5, NW) E doadoahngki pwuhken Melkahka 37:29, me kohpadahr: “Me pwung kan pahn koukousoan nan sahpwo oh re pahn sapwenikihla kohkohlahte.” Sises ese me kupwuren Siohwa iei aramas pwung kan en kousoan nan paradais nin sampah kohkohlahte. Siohwa mahsanih: “Sang ni ei rosono lapalap oh kehl I kapikadahr sampah, aramas, oh mahn koaros me mihmi nin sampah, oh I kin ketikihong mehmen me I kin pilada.”—Seremaia 27:5.
Sampah Kapw Kaselel Ehu
9. Soangen koasoandi dahieu Wehin Koht pahn wahdohng sampah?
9 Mwurin Armakedon, Wehin Koht pahn wahdohng sampah: “sampah kapw” de koasoandi kapw me pahn wiawi sampah me “pwungen kalahngan en Koht pahn poadada ie poatpoat.” (2 Piter 3:13) Ia uwen kansenamwahu ong irail akan me pahn pitsang Armakedon pwe re sohla pahn mih pahn koasoandi suwed me wiawi ahnsou wet! Re pahn inenen perenki pedolong nan sampah kapw me kopwung pwung pahn pweida wehwehki me re pahn mih pahn koperment en Wehin nanleng, oh re pahn ahneki kapai kaselel kan oh pil mour kohkohlahte!—Kaudiahl 7:9-17.
10. Soahng suwed dah kei pahn sohlahr wiawi pahn kaundahn Wehio?
10 Aramas sohlahr pahn lelohng mahwen de duhpek oh re sohla pahn masepwehk pwehki re mihmi rehn aramas me kauwehla kosonned akan de mahn keper kan. “I pahn wiahda inou ehu ong irail me pahn keleirailpene. I pahn koahkoahsang mahn keper koaros nan sapwet . . . Tuhke kan pahn kin wa, oh mwetuwel kan pahn pweida mwahu; eri, aramas koaros pahn kin silasil mwahu kousoan nan uhdahn sapwarail kan.” “Eri, irail pahn wekidohng neirail kedlahs akan ni mehn deipwel, oh neirail ketieu kan ni naip en pal tuhke. Sohte wehi ehu pahn mahweniong ehu wehi, de pil pwurehng onopada ong mahwen. Aramas koaros pahn mour meleilei pahn mwetehn arail tuhkehn wain de tuhke pik kan; re sohte pahn perki mehkot.”—Esekiel 34:25-28; Maika 4:3, 4.
11. Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me soumwahu sohla pahn wiawi?
11 Soumwahu, mwahiei, oh mehla pahn solahr wiawi. “Sohte emen me kin kousoan nan sahpwo pahn kaulimkihla eh soumwahu, oh koaruhsie pahn ale lapwepen diparail kan koaros.” (Aiseia 33:24) “[Koht] pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan sohralahr. . . . ‘Met I pahn onehda sapahl mehkoaros.’” (Kaudiahl 21:4, 5) Ni ahnsou me Sises ketiket nin sampah, e kasalehda me e kak wia mehpwukat koaros pwehki manaman me Koht ketikihong ih. Ki sawas sang ngehn sarawi, Sises kin kohseli nan sahpwo oh kin kamwahuiala me nehtuk kan oh me soumwahu kan.—Madiu 15:30, 31.
12. Koapworopwor dahieu mie ong irail me mehlahr akan?
12 Sises pil wia laudsang met. E kaiasada me mehlahr akan. Iaduwen aramas aktikitik kan mwekidki met? Eri, ni ahnsou me e kaiasada serepein me sounpahr 12, eh pahpa oh nohno “inenen pwuriamweikihla wiewia wet.” (Mark 5:42) Wiewia wet kin kasansalehda dahme Sises pahn wia nin sampah pahnangin kaundahn Wehio, ih ahnsou “me mwahu oh me suwed, pahn iasada sang mehla.” (Wiewia 24:15) Medewehla duwen peren laud me irail aramas akan pahn ahneki ni ahnsou me irail pahn kilang aramas mehlahr tohto iasada oh re pahn kak pwurehng tuhwong arail peneinei oh kompoakparail kan me iasada sang mehla! Uhdahn pahn mie doadoahk laud ehu me pahn kasukuhlih aramas akan pahnangin epwelipen Wehio pwe “sampah pahn direkihla kupwurokong en Kauno, duwehte madau eh kin direkihla pihl.”—Aiseia 11:9.
Sapwellimen Siohwa Kaunda Pwunglahr Mwohn Koaros
13. Iaduwen sapwellimen Koht pwung en kaunda pahn sansalda?
13 Ni imwin pahr kido en kaundahn Wehio, aramas akan ahr madamadau kan oh paliwararail kan pahn unseklahr. Sampah pahn duwehte mwetuwel en Ihden ahpw paradaiso pahn wiawi nin sampah pwon. Aramas akan pahn ahneki popohl, peren, nsenamwahu, oh limpoak. Met saikinte wiawi nan poadopoad en aramas akan mwohn Wehio tepida kakaun. Ia uwen e wekpeseng laud me kitail pahn kilang nanpwungen sounpahr kid kei me aramas kin kakaun pein irail (oh kin lelohng soahng kansensuwed kan) oh kaundahn sapwellimen Koht Wehin nanleng ni erein pahr kido me inenen kaselel! E pahn sansal ni ahnsowo me kaundahn Koht ki sapwellime Wehio me keieu mwahu. Sapwellimen Koht pwung en kaunda pahn sansal ni unsek ong koaros.
14. Dahme pahn wiawihong irail akan me pahn uhwong Koht ni imwin sounpar kido?
14 Ni imwin sounpar kido, Siohwa pahn mweidong aramas unsek akan en doadoahngki pein arail pilipil en papah ihs me re men papah. Pwuhk Sarawi mahsanih me “Sehdan pahn sapwedekda sang nan selipe kan.” E pahn song en pwurehng kasonge aramas akan, oh ekei aramas pahn pilada ren tohrohrweisang pahn kaundahn Koht. Pwehn irehdi ‘kahpwal en pwurehng kohda tohtohsang pak ehu,’ Siohwa pahn kasorehla Sehdan, oh nah ngehn saut akan, iangahki irail koaros me pahn uhwong sapwellimen Siohwa kaunda. Sohte mehmen ni ahnsowo pahn kak nda me irail aramas akan me iang kasohrala soutuk sohte arail ahnsou en koluhla de re wiahda pilipil sapwung pwehki re wia aramas soh-unsek. Soh, pwe ahnsowo irail koaros pahn unsek duwehte Adam oh Ihp unsek ni tepio, ahpw sang ni pein nsenarail me re pilada en uhwong sapwellimen Siohwa kaunda pwung.—Kaudiahl 20:7-10; Nahum 1:9.
15. Ia mwomwen irair akan me pahn wiawi nanpwungen aramas lelepek kan oh Siohwa?
15 Ahpw, ni pali teio, pali moron en aramas akan pahn pilada en utungada sapwellimen Siohwa kaunda. Irail akan koaros me kin uhwong Koht pahn kamakamala, oh irail me pwung kante pahn kesihnenda mwohn Siohwa pwe irail me pitsang kaimwiseklahn kasongosong me pid arail lelepek. Aramas lelepek pwukat pahn pwureng pwunglahr rehn Siohwa nin duwen sapwellime seri kan. Irail kin pwurehng ahneki nanpwungmwahu rehn Koht duwehte me Adam oh Ihp ahneki mwohn ira uhwong Koht. Pwuhk en Rom 8:21 pahn pweida: “Ehu rahn audepen lahng oh sampah [aramas] uhdahn pahn maiaudahsang mouren liduwih mehla, oh pahn iang sapwellimen Koht seri kan nan arail saledek lingan.” Soukohp Aiseia kohpada: “[Koht] pahn ketin kamwomwala mehla kohkohlahte! E pahn ketikihsang pilen mesen aramas koaros oh ketikihsang kanamenek me sapwellime aramas akan wie lokolongkier wasa koaros nin sampah. Pein Kauno me mahmahsen.”—Aiseia 25:8.
Koapworopwor en Mour Soutuk
16. Dahme kahrehda e konehng en kasikasik keting en mour soutuk?
16 Koapworopwor kaselel wet kin awiawih aramas lelepek kan: Koht pahn ketikihong irail kapai tohto ni pali ngehn oh pali war! Sounmelkakao mahsanih: “Komwi kin ketikihong irail uwen me itar oh kin ketin kaitarala ar anahn akan koaros.” (Melkahka 145:16) Siohwa kin kangoange irail akan me ahneki koapworopwor en mih nin sampah en ahneki koapworopwor en mour nin Paradais nin duwen ahr kin pwoson Ih. Sapwellimen Siohwa kaunda kin keieu kesempwal, E sohte kin peki rehn aramas akan en papah Ih oh sohte kihong irail arail koapworopwor en alehdi keting ehu. Wasa koaros nan Pwuhk Sarawi, lelepek ong Koht oh koapworopwor en mour soutuk kin ahnsou koaros patpene pwe re kin wia mehkot kesempwal ong ahn Kristian emen eh pwoson Koht. “Eri, sohte me kak kenikenla pahn kupwuren Koht ma sohte eh pwoson. Pwe mehmen me men kowohng rehn Koht uhdahn pahn kamehlele me Koht ketin mie, oh me Koht kin ketin katingih irail kan me kin raparapahki.”—Ipru 11:6.
17. Iaduwen Sises kasalehda me e konehng kitail en kehlailkihda atail koapworopwor?
17 Sises mahsanih: “Oh iet mour soutuk: aramas akan en eseikomwihla, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla Sises Krais me komw ketin poaronedohr.” (Sohn 17:3) E sansal mwahu wasaht me ma emen pahn esehla Koht oh sapwellimen Koht kupwur kan, e pahn ale keting en mour soutuk. Karasepe ieu, ni ahnsou me emen loallap suwed peki rehn Sises en tamanda ih ni ahnsou me Sises pahn ketiket nan mwoale nan sapwellime wehi, Sises mahsanihong, “Ke pahn iang ie mi nan Paradais.” (Luk 23:43) E sohte padahkiong ohlo en pwoson ahpw e sohte pahn kak ale keting ehu. E ese me Siohwa kin kupwurki sapwellime ladu kan en ahneki koapworopwor en mour soutuk nan paradais nin sampah pwehn kak sewese irail en powehdi soangsoangen kasongosong tohto nan sampah wet. En kilangwong ketingo kin wia sawas laud emen en dadaurete nin duwen emen Kristian.
Dahme Pahn Wiaiong Wehio Ni Ahnsou Kohkohdo
18, 19. Dahme pahn wiaiong Nanmwarkio oh Wehio ni imwin Kaunda en Pahr Kido?
18 Pwehki Wehio iei ehu koperment en sawas me pahn wiawi ni erein ahnsou ehu me Siohwa ketin doadoahngki en sewese sampah oh towe kan en unsekla oh pwungla reh, ia pwukoa kan en Nanmwarki Sises Krais oh irail nanmwarki oh samworo 144,000 kan mwurin Kaunda Kido? “Mwurin met, imwin sampah ahpw pahn wiawi; Krais pahn ketin powehdi kaun akan koaros, me lapalap oh manaman akan, oh ketikihong Koht Sahm sapwellime Wehi. Pwe Krais pahn ketin kakaun, Koht lao pahn ketin kalowehdi sapwellime imwintihti kan oh ketikihdiong pahn aluweluwe kan.”—1 Korint 15:24, 25.
19 Ni ahnsou me Krais pahn ketikihong Koht sapwellime Wehi, iaduwen kitail pahn wehwehki iren Pwuhk Sarawi kan me kin kasalehda me Wehio pahn mihmi kohkohlahte? Dahme Wehio pahn wiahdahr pahn mihmihte kohkohlahte. Pwehki Krais kapwaiada eh pwukoa en kawauwih sapwellimen Koht kaunda, e pahn waunla kohkohlahte. Ahpw, pwehki dihp oh mehla pahn sohrala douluhl oh aramas akan pahn pweipwei sapahldo, e sohlahr anahne wia eh pwukoa nin duwen Meno me pwainda sapahldo aramas akan. Kaundahn Pahr Kido en Wehio pil pahn kapwaiada eh pwukoa koaros; eri, solahr anahnpen koperment en sawas nanpwungen Siohwa oh aramas peik kan. Eri, “Koht ahpw pahn ketin kakaun mehkoaruhsie.”—1 Korint 15:28.
20. Iaduwen kitail pahn kak ese duwen dahme pahn wiawihong Krais oh irail 144,000 ni ahnsou kohkohdo?
20 Ni ahnsou kohkohdo pwukoa dahieu me Krais oh ienge kaun akan ahneki mwurin Kaunda en Pahr Kido kaimwisekla? Pwuhk Sarawi sohte kihda pasapeng ong peidek wet. Ahpw, kitail kak kamehlele me Siohwa pahn ketikihong irail pwais kan en papah Ih nan audepen lahng. Eri, rahnwet, kitail koaros en nantihong utungada sapwellimen Siohwa kaunda oh kolokolte atail koapworopwor en mour soutuk, pwe ni ahnsou kohkohdo kitail pahn momour oh sukuhliki dahme Siohwa ketin kupwurki Nanmwarkio oh ienge nanmwarki oh samworo kan pahn wia oh pil dahme e kupwurki ong audepen lahng oh sampah unsek!
Ire Kesempwal kan ong Kousapahl
• Wikidekla dahieu pahn kereniong wiawi me pid duwen kaunda kan?
• Iaduwen Koht pahn kadeikada irail akan me suwed oh pwung?
• Soahngen irair dah kan pahn wiawi nan sampah kapwo?
• Iaduwen sapwellimen Siohwa kaunda pahn waunla ni unsek?
[Kilel nan pali 25]
“Aramas koaros, me mwahu oh suwed, pahn iasada sang mehla”
[Kilel nan pali 26]
Aramas lelepek kan pahn kak pwunglahr rehn Siohwa