Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w06 1/1 p. 29-p. 31 par. 10
  • Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Esra

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Esra
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • IMWEN KAUDOKO PWUREHNG KOUKOUDA SAPAHL
  • (Esra 1:1-6:22)
  • ESRA KETIDO NAN SERUSALEM
  • (Ezra 7:1–10:44)
  • Siohwa Kin Ketin Kolokol Sapwellime Inou kan
  • Ke Kak Likihete Siohwa Erein Kahpwal kan
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2023
  • Esra Padahngki Kosonned en Koht
    Mehn Kasukuhl kan me Ke Kak Sukuhlkihsang Paipel
  • Siohwa Kupwurki Ladu kan me Men Wia Pwukoa
    Atail Mour en Kristian oh Kalohk—Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting (2016)
  • Liki Siohwa en Ketikihda Sawas
    Nai Pwuhk en Poadoapoad Kan en Paipel
Kilang Pil Ekei
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
w06 1/1 p. 29-p. 31 par. 10

Mahsen en Siohwa Kin Ieias

Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Esra

PWUHK en Paipel me ede Esra tepiada koasoia soahng kan wasa me Kronikel Keriau uhdi ie kohla. Esra me wia samworo men oh ih me tepikihda ah nting ni ah koasoia duwen kosonned me Nanmwarki Sairus en Persia ketikihda pwehn mweidohng luwen mehn Suhs akan me sella Papilon en pwuralahng nan sapwarail. Koasoiapen pwuhk wet kin imwikihla Esra ah kamwakelehda irail oko me kasaminehkinirailla aramas en sahpwo. Ni oaralap, pwuhko kin pidada ahnsou ieu me reireiki pahr 70—sang nan pahr 537 lel 468 B.C.E.

Nin doken Esra ah ntingtingih pwuhk wet, e inenen wehwehki mwahu kahrepen pwuhk wet: pwe en kasalehda iaduwen Siohwa ah kin ketin kapwaiada sapwellime inou en kasaledekihala sapwellime aramas akan sang arail sellahng Papilon oh pwehn kapwurehda kaudok mehlel nan Serusalem. Kahrehda, Esra kihong ah madamadau unsekiongete duwen wiewia kan me pid kahrepe wet. Pwuhk en Esra iei koasoipen iaduwen Tehnpas Sarawio ah onohn sapahlda oh iaduwen sapwellimen Siohwa kaudok ah pwurehng kapwurpwurda mendahki uhwong sang aramas oh soh unsek kan en sapwellimen Siohwa aramas akan. Koasoi wet wia mehkot katapan ong kitail pwehki pil kitail mihmi nan ahnsou en onohnsapahl ieu. Me tohto kin tangatangwohng “Nahna en Siohwa” oh sampah pwon kereniongehr “direkihla marain lingan en Siohwa.”—Aiseia 2:2, 3; Apakuk 2:14.

IMWEN KAUDOKO PWUREHNG KOUKOUDA SAPAHL

(Esra 1:1-6:22)

Pwehn kapwaiada sapwellimen Sairus kosonned en kasaledekala, mpen mehn Suhs selidi 50,000 pwuralahng Serusalem pahn kaweid epwel en Kepina Serupapel, de Sespasar. Irail oko me pwurodohng wasao mwadangete kauwada pei sarawi oh tepihada wiahda meirong kan ong Siohwa.

Sounpar en mwurio, mehn Israel akan kihdi poahsoan en sapwellimen Siohwa Tehnpas Sarawio. Imwintihti kan kedirepwa doadoahk en kokou sapahl Tehnpas Sarawio oh imwintihti eri pweida ni arail alehdi pahngok sang me lapalap akan me doadoahko en uhdi. Soukohp Akkai oh Sekaraia kangoange aramas akan en pwurehng tepihada kokoupen Tehnpas Sarawio mendahki lapalap akan arail kauhdi. Mendahki kosonned me Sairus ketikihda ah kolokolete manaman me powehdi ahn imwintihti kan uhwong, mehn Israel akan ahnekihte masak. Petehk sang lapalap akan dierekada duwen sapwellimen Sairus pahngoko “me pid Tehnpas en Koht nan Serusalem.” (Esra 6:3) Doadoahko eri kekeirada mwahu oh Tehnpas Sarawio nekila.

Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:

1:3-6—Iaduwen, irail mehn Israel me sohte men iang pwuralahng nan uhdakarailo—met kasalehda me re luwet nan pwoson? Ekei irail ele sohte iang pwurala Serusalem pwehki irail poakpoake arail dipwisou kan de sohte kesempwaliki kaudok mehlel, ahpw met sohte mehlel ong aramas koaros. Keieu, seiloaklahng Serusalem reireiki mwail 1,000 oh pahn wiawihki erein sounpwong pahieu de limau. Pil patehng met, sahpwo tehnla erein pahr 70 kahrehda pwurehng wiahda kousoan wasao anahne wia aramas paliwar kehlail oh kanengamah. Kahrehda, irair apwal akan me duwehte soumwahu, mahla, oh pwukoahn peneinei kan, uhdahn pahn wia kahrehong ekei en apwaliki pwurala Serusalem.

2:43—Ihs me irail me adaneki “Nethinim”? Aramas pwukat kaidehn uhdahn mehn Israel ahpw irail kin iang wia lidu kan de sounpapah kan nan Tehnpas Sarawio. Ekei irail kadaudok en Kipeon akan en mwehin Sosua oh ekei me “Nanmwarki Depit oh sapwellime lapalap ako ketin piladahr pwe re en kin iang sewese mehn Lipai kan.”—Esra 8:20.

2:55—Ihs irail akan me nein ladu kan en Solomon? Irail pwukat kaidehn mehn Israel akan me kohieng irail pwukoa tohrohr akan nan sapwellimen Siohwa doadoahk. Ele mwein doadoahk en soun nting de soun pwurehng ntingihdi pwuhk kan nan Tehnpas Sarawio, de pil wia soahng doadoahk laud akan kin kohieng irail.

2:61-63—Iaduwen Urim oh Dumim, me kin doadoahk ni ahnsou me pasapeng sang rehn Siohwa kin anahn, irail me pwurodo sang ar kalipilipala ko kin kak doadoahngki? Irail oko me kin nda me irail kadaudok en samworo ahpw sohte kak kadehdehda ni mehlel irekidi en arail keinek kak ale kadehdehpe ni arail kin doadoahngki Urim oh Dumim. Esra kasalehda me met iei ehu wiepe me kak wiawi. Iren Paipel kan sohte kin koasoia duwen Urim oh Dumim sang ahnsowo oh pil mwurihdohsang. Tiahk en mehn Suhs kasalehda me Urim oh Dumim sohte mie ni ahnsou me imwen kaudoko ohla nan pahr 607 B.C.E.

3:12—Dahme kahrehda “ohl mah kan me kilangehr Tehnpas en Siohwa en mahso” mwahiei? Ohl pwukat kak taman uwen lingan en Tehnpas Sarawi me Solomon kauwadahro. Tepidahn kadoahkepen Tehnpas Sarawi kapwo me re wiewia “mehkot mwahl” karasalahng Tehnpas Sarawi en nin tepio. (Akkai 2:2, 3) Iaduwen arail nannanti pahn kapwurehdohng lingan en Tehnpas Sarawi en mahso? Irail ele pahtoula kahrehda irail sengiseng.

4:8–6:18 (4:8 footnote)—Dahme kahrehda iretikitik pwukat ntingkihdi ni lokaiahn Aramaik? Pali laud en iretikitik pwukat audaudiki kisinlikou kan me kohsang lapalap en koperment akan ong nanmwarki kan oh iangahki pasapeng kan. Esra pwurehng ntingdi kisinlikou pwukat ni lokaiahn Aramaik oh mweimweiong wehi pokon en kilang, oh nan rahn oko, lokaia wet me kin wia lokaiahn palien pisnes oh ohpis. Wasa teikan nan Paipel me ntingidi ni lokaiahn Aramaik iei Esra 7:12-26; Seremaia 10:11; oh Daniel 2:4b–7:28.

Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:

1:2. Dahme Aiseia kohpadahr mpen pahr 200 mwowe pweida. (Aiseia 44:28) Kokohp akan nan Mahsen en Siohwa sohte kak likamw.

1:3-6. Duwehte ekei mehn Israel akan me mihmihte nan Papilon, Sounkadehdehn Siohwa kan nan rahnwet me sohte kak wia doadoahk en kalohk kaukaule de papah wasa me anahn laud mie, irail pil kin utungada oh kangoange irail oko me kak wia pwukoa pwukat oh pil kin kihda sawas teikan ong kakehla doadoahk en kalohki Wehin Koht oh katohnpadahk.

4:1-3. Irail luhwen me lelepek ko soikala oh sohte me ehuiong tohn kaudok likamw akan. (Eksodus 20:5; 34:12) Sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan rahnwet pil sohte kin doaloahiong arail kaudok ong mwekid en sarawi teikan.

5:-7; 6:1-12. Siohwa kin ketin kaweid soahng kan pwe sapwellime aramas akan en kin pweida.

6:14, 22. Pwerisek nan sapwellimen Siohwa doadoahk kin kahrehdo sapwellime kupwur mwahu oh kapai.

6:21. Ni mehn Sameria kan kilang duwen kekeirada mwahu en sapwellimen Siohwa doadoahk, met kin kahrehiong irail oh pil mehn Suhs me pwurodo ahpw mihla pahn kaweid en sarawi en mehn liki kan en pwurehng kapwungala arail mour. E soh konehng kitail en perenki iang wia doadoahk me Koht ketikihong kitail en wia, duwehte doadoahk en kalohkiseli duwen Wehin Koht?

ESRA KETIDO NAN SERUSALEM

(Ezra 7:1–10:44)

Mwurin sounpar limeisek sang ni kokousapahl en Tehnpas Sarawi en Siohwa, irail eri kasarawihla Tehnpas Sarawio. Met wiawi nan pahr 468 B.C.E. Esra kahrehda luhwen sapwellimen Koht aramas akan oh kohsang Papilon kohdohng Serusalem. Dahme e diar wasao?

Soupeidi kan padahkiong Esra: “Mwurin mepwukat eh wiawiher, ekei kaunen mehn Israel ko ahpw patohdo oh patohwanohng ie me aramas akan, samworo kan, oh mehn Lipai kan sohte tohrohrasang tohn wehi kan me mihte mparail. Re pil iang wiewia tiahk saut me aramas pwukat kin wia.” Oh pil “Kaun akan oh lapalap akan me wia poahsoan en sapwung wet.” (Esra 9:1, 2) Esra inenen pwuriamweikihla. Kangoang kohwong ih en “lamalam kehlail oh kapwungala.” (Esra 10:4) Esra eri kapwungala irair pwukat oh aramas akan peikiong.

Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:

7:1, 7, 11—Iretikitik pwukat koaros kin koasoakoasoia Ardaserksihs me irehdi doadoahk en kokoupen Tehnpas Sarawio? Soh. Ardaserksihs wie mwar ehu me kohieng nanmwarki en Persia riemen. Emen uhdahn ede Gaumata de Bardiya, me pahngok kadoahkpen imwen kaudoko en uhdi nan pahr 522 B.C.E. Ardaserksihs en ahnsou me Esra pwurodo Serusalem iei Ardaserksihs Longimanus.

7:28–8:20—Dahme kahrehda mehn Suhs tohto me mihmi nan Papilon sohte men iang Esra kohlahng Serusalem? Edetehn e lelehr pohnangin sounpahr 60 sangehr ahnsou me tepin pwihn en mehn Suhs oko pwuralahng Serusalem, arail kousoan saikinte tengehdi mwahu. Irail anahne kauwada mour kapw nan wasa kis me soansuwed oh keper. Nan Serusalem ahnsowo—sohte dipwisou mwahu oh sohte nohn kaperen ong irail mehn Suhs akan me ele paiamwahu ni arail mih nan Papilon. Oh pil ehu me re anahne medemedewe iei seiloak keper me re pahn wiahlahng Serusalem. Irail akan me pahn pwuralahng Serusalem anahne ahneki pwoson kehlail ong Siohwa, ngoangki kaudok mehlel, oh kommwad me irail en kak mwekid wei. Pil Esra kin ale kehl sang ni limen Siohwa. Sang ni kangoang me Esra kin kihda, peneinei 1,500 de mpen aramas 6,000, mwekidiki. Sang ni ahn Esra wonla mwowe oh kihda mehn kangoang, pil mehn Lipai 38 oh mehn Nethinim 220 pil iang irailada.

9:1, 2—Ia uwen laud en kahpwal me mie sang ni pwopwoudpenehn mehn Suhs oh tohnsahpwo? Wehi kapwurpwurdaho pahn kesempwaliki oh kolokol sapwellimen Siohwa kaudok lao Mesaia pahn ketido. Pwoudkihda tohn ehu wehi tohrohr pahn inenen keper ong kolokolete kaudok mehlel. Ahpw, pwehki ekei pwoudikihda tohn wehi teikan oh iangada kaudok ong eni mwahl akan, e kak kahrehda wehio pwon en alehda mouren mehn liki kan. Kaudok mehlel kak sohrasang ni sampah. Eri, Mesaia pahn kak kohsang rehn ihs? Iei me Esra nohn pwuriamweikihla ni ah kilang dahme wiewiawi.

10:3, 44—Dahme re kesehkihla arail pwoud lih akan iangahki neirail seri kan? Pwehki ma seri kan pahn mihmi, ah lih oko pahn kakete pwurodo pwehki seri ko. Pil patehng met, seri pwelel uhdahn anahne arail nohno kan.

Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:

7:10. Esra kihda mehn kahlemeng mwahu ong kitail nin duwen ah wia tohn sukuhl lelepek oh sounpadahk koahiek ong Mahsen en Koht. E kin kapakap pwehn kaunopada mohngiongi en kin peikiong sapwellimen Siohwa Kosonned. Pwehki met, Esra kin keieu karonge dahme Siohwa kin mahsanih. Esra kin doadoahngki dahme e sukuhliki oh kin pil sewese oh padahki meteikan.

7:13. Siohwa kin kupwurki ladu peik kan.

7:27, 28; 8:21-23. Esra kin ahnsou koaros kasalehda me Siohwa warohng kaping laud, oh e kin wia pekipek ngidingid ong Ih mwohn ah wia seiloak keper oh reirei kohlahng Serusalem, oh e kin mendahkihla pein moure pwe en kalinganahla Koht. Kahrehda, e wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail.

9:2. Kitail en kesempwaliki kaweid me kitail en pwopwoud “ihte rehn Kauno.”—1 Korint 7:39.

9:14, 15. Werek suwed kak kahrehda atail sekenikenla rehn Siohwa.

10:2-12, 44. Aramas akan me pwoudikihda lihen liki kan irail koluhla oh eri kapwungala arail ahl sapwung kan. Arail madamadau oh wiewia wia mehn kahlemeng mwahu.

Siohwa Kin Ketin Kolokol Sapwellime Inou kan

Ia uwen pwuhken Esra ah nohn kesempwal ong kitail! Ni ahnsou me konehng, Siohwa eri ketin kapwaiada sapwellime inou me e pahn ketin kasaledekihala sapwellime aramas akan sang arail selidi nan Papilon oh kapwurehda kaudok mehlel nan Serusalem. Iaduwen—met soh kin kakehlaka atail pwoson Siohwa oh sapwellime inou kan?

Medewehla mehn kahlemeng mwahu kan me pwuhken Esra kihda. Mehn kahlemeng mwahu en loalopwoat ong Koht iei me Esra oh luhwen irail me selidi kan me pwurala Serusalem pwe en kapwurehda kaudok mehlel kin wia. Pwuhk wet kin oaralapihada pwoson me irail mehn liki kan me iangala kaudok mehlel oh madamadau karakarahk en irail me kin wiahda sapwung oh koluhla kan. Ni mehlel, sapwellimen Esra mahsen sarawi kan kin kihda mehn kadehde sansal me “mahsen en Koht wie momour oh manaman.”—Ipru 4:12.

[Kawehweh pen kilel kan nan ehu ehu pali 29]

Sairus

[Kawehweh pen kilel kan nan ehu ehu pali 29]

The Cyrus Cylinder kasalehda duwen koasoandi kan ong kapwurehla aramas me selidi kan ong sapwarail kan

[Credit Line]

Cylinder: British Museum wia kilel wet

[Kawehweh pen kilel kan nan ehu ehu pali 30]

Ke ese dahme kahrehda Esra wia sounpadahk koahiek men?

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share