“Irail kan me Mihmier nan Irair en Kak Ale Mour Soutuk” Kin Mwekidki Rongamwahu
“Irail kan me mihmier nan irair en kak ale mour soutuk re ahpw pwosonla.”—WIEWIA 13:48, NW.
1, 2. Iaduwen tepin Kristian akan kin mwekidki sapwellimen Sises kokohp me kin kohpadahr me rongamwahu en Wehio pahn lohkseli wasa koaros nin sampah?
PWUHKEN Wiewia kan kin kasalehda iaduwen tepin Kristian akan kin mwekidki sapwellimen Sises kokohp me kin kohpadahr me rongamwahu en Wehio pahn lohkseli wasa koaros nin sampah. (Mad. 24:14) Sounkalohk ngoang kan kin wiahda mehn kahlemeng mwahu ong koaros me pahn idawehn irail. Pwehki sapwellimen Sises tohnpadahk kan nan Serusalem kin ngoangki doadoahk en kalohk, aramas kid kei, iangahki “me tohto rehn samworo ko,” me iang mwomwohdisohn tepin Kristian akan.—Wiewia 2:41; 4:4; 6:7.
2 Misineri kan nan mwehin tepin Kristian akan kin sewese aramas tohto en sukuhliki padahk en Kristian. Karasepe, Pilip kohla nan Sameria, wasa me aramas tohto kin inenen karonge mwahu eh padahk kan. (Wiewia 8:5-8) Pohl oh ienge kan kin seiloakseli nan wasa tohto oh kalohki padahk en Kristian nan Saiprus, oh wasa kan me kisehn Eisia, oh Masedonia, oh Krihs, oh Itali. Nan kahnimw kan me e kin kalohk, mehn Suhs oh mehn Krihk tohto wiahla Kristian akan. (Wiewia 14:1; 16:5; 17:4) Taitus kin wia doadoahk en kalohk nan Krihd. (Taitus 1:5) Piter kin doadoahk laud nan Papilon, oh ni ahnsou me e ntingihdi nah keieun kisinlikou, mpen nan pahr 62-64 C.E., doadoahk en kalohk en Kristian akan kin wiawi nan Pondus oh Kalesia oh Kapadosia oh Eisia oh Pidinia. (1 Pit. 1:1; 5:13) Ahnsou pwuko uhdahn ahnsoun kaperen kei! Sounkalohk kan nan ahnsoun tepin Kristian akan kin inenen ngoangki, kahrehda arail imwintihti kan kin nda me irail sounkalohk pwukat “kapingadahr wasa koaros!”—Wiewia 17:6; 28:22.
3. Dahme kin wiawi rahnwet pwehki doadoahk en kalohk me sounkalohk en Wehio kan kin wia, oh ia ahmw pepehm duwen met?
3 Pil nan atail ahnsou, mwomwohdisohn Kristian kin inenen kekeirda. Ke sou kin ale kangoang kan ni ahnsou me ke wadek ripoht en doadoahk en Sounkadehdehn Siohwa kan nan ehuehu pahr oh kilang dahme kin wiawi nan sampah pwon? E sou kaperen ong uhk en ese me sounkalohk en Wehio kan kin wia onop en Paipel rehn aramas tohto sang wenerar (6 million) erein pahr en kalohk 2007? Laud sang met, nempe en aramas akan me iang towehda Katamanpen kamatalahn Sises Krais nan pahr me ahpwtehn neko kin kasalehda me mpen aramas dep (10 million) me kaidehn Sounkadehdehn Siohwa kan kin kasalehda arail perenki rong rongamwahwo oh iang towehda kataman kesempwal wet. Met kin kasalehda me doadoahk laud anahnte wiawi.
4. Soangen aramas dah kan kin mwekidki rongamwahu en Wehio?
4 Rahnwet, duwehte nan ahnsoun tepin Kristian akan, “irail kan me mihmier nan irair en kak ale mour soutuk” kin mwekidki padahk mehlel. (Wiewia 13:48) Siohwa kin ketin kahre soangen aramas pwukat ong sapwellime pwihn. (Wadek Akkai 2:7.) Soangen madamadau dahieu ong doadoahk en kalohk en Kristian kitail anahne ahneki pwehn uhdahn wia doadoahk wet ni elen pwung?
Kalohk ong Aramas Sohte Lipilipil
5. Soangen aramas dah kan kak ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa?
5 Irail tepin Kristian akan kin wehwehki me “Koht sohte ketin lipilipilki aramas. E kin ketin kupwurperenki mehmen me kin lemmwiki, oh pil wiewia me pwung; sohte lipilipil ih soangen aramas dah.” (Wiewia 10:34, 35) Ma aramas emen men ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa, e pahn anahne pwoson sapwellimen Sises meirong tomw. (Sohn 3:16, 36) Oh Siohwa ketin kupwurki “aramas koaros en ale komourparail oh marainkihla me mehlel.”—1 Tim. 2:3, 4.
6. Dahme sounkalohk en Wehio kan en dehr wia, oh pwekida?
6 E sapwung sounkalohk en rongamwahu kan en kadeik aramas akan pwehki mehnia keinek me irail kohsang de ma irail aramas lapalap de soh de mwomwarail de mehnia pelien lamalam me re kin iang de ire teikan me kin kahrehong irail en weksang aramas teikan. Nna, medewehla met: Ke sou kalahnganki me sounkalohk men me tepin koasoiong uhk duwen padahk mehlel en Paipel sohte kadeikada uhk? Duwehte met, kitail en dehr pweiek sang ehukihong aramas koaros me pahn kakete rong padahk me pahn kak doarehla arail mour.—Wadek Madiu 7:12.
7. Dahme kahrehda kitail en dehr kadeik aramas akan me kitail kin kalohk ong?
7 Siohwa ketin idihada Sises en wia Sounkopwung; kahrehda kitail sohte ahneki pwung en kadeik emen. Met inenen konehng, pwehki kitail weksang Sises. Kitail kak kadeikada sang ni ‘me kitail kin kilangete de karongehte,’ ahpw Sises ketin mwahngih audepen madamadau oh mohngiong en aramas.—Ais. 11:1-5; 2 Tim. 4:1.
8, 9. (a) Soangen aramas dah Sohl mwohn e wiahla emen Kristian? (b) Dahme ekspiriens en wahnpoaron Pohl kin padahkihong kitail?
8 Soangsoangen aramas kan kin wiahla sapwellimen Siohwa ladu kan. Ehu karasepe mwahu iei Sohl en Tarsus, me mwuhr wiahla wahnpoaron Pohl. Sohl kin wia emen Parisi oh e kin uhdahn uhwong Kristian akan. E kin uhdahn kamehlele me irail Kristian akan kaidehn tohnkaudok en Siohwa kan oh pwehki met, e kin kaloke mwomwohdisohn Kristian akan. (Kal. 1:13) Aramas kan kak lemeleme me sohte mie koapworopwor ong Sohl en wiahla emen Kristian. Ahpw, Sises ketin mahsanihada mehkot mwahu nan ahn Sohl mohngiong oh ketin pilada ih en wia ehu doadoahk tohrohr. Pwehki met, Sohl wiahla emen tohnmwomwohdiso me keieu ngoang nan ahnsoun tepin Kristian akan.
9 Dahme ekspiriens en wahnpoaron Pohl kin padahkihong kitail? Nan atail wasahn kalohk, mwein mie pwihn en aramas akan me mwomwen uhwong atail padahk. Mendahki mwomwen sohte irail pahn wiahla Kristian akan, kitail en dehr uhdihsang en sewese irail. Ekei ahnsou, aramas akan me ke sohte lemeleme re pahn perenki rong, iei me pahn rong atail padahk. Atail pwukoa iei en “wonoweite” en kalohk ong aramas koaros.—Wadek Wiewia 5:42.
Kapai kan ong Irail me Kin “Wonoweite” en Kalohk
10. Dahme kahrehda kitail en dehr uhdihsang en kalohk ong aramas kan me mwomwen kamasepwehk? Kihda ekspiriens kan nan sahpwet.
10 Mwomwen aramas kak kahrehiong kitail en ahneki madamadau sapwung. Karasepe, Ignacioa tepiada onop en Paipel rehn Sounkadehdehn Siohwa kan ni ahnsou me e mih nan imweteng nan ehu wehin South America. Aramas akan kin masak ih pwehki ih inenen lemei. Kahrehda, ienge tohn imweteng kan me kin wiahda oh netikihla dipwisou kan ong tohn imweteng teikan kin doadoahngki Ignacio en kamasepwehki irail kan me saikinte kapwungala arail pweipwand kan. Ahpw, Ignacio kin kekeirda eh onop en Paipel oh kin kapwaiada dahme e kin suksukuhliki, oh ohl menet me kin lemei mahs wiahla ohl kadek men. Irail solahr kin doadoahngki Ignacio pwehn ale mwohni en pweipwand kan, ahpw e kin perenki me padahk mehlel en Paipel oh sapwellimen Koht ngehn sarawi me kawekila eh irair kan. E pil kin kalahnganki me sounkalohk en Wehio kan kin sohte lipilipilki aramas oh nantihong en onop reh.
11. Dahme kahrehda kitail kin kaukaule pwurala rehn aramas akan?
11 Ehu kahrepe me kitail kin kaukaule pwurala rehn aramas akan me kitail koasoiongehr mahs duwen rongamwahu iei me arail irair oh madamadau kak wekila, oh ni mehlel, met kin wiawi. Mwurin kitail tuhwong aramas akan, mwein ekei irail iangada soumwahu laud, de sohla doadoahk, de emen kompoakparail melahr. (Wadek Eklesiasdes 9:11.) Mwein kahpwal en sampah kan kin kamwakid aramas akan en medemedewe laud duwen arail mour ahnsou kohkohdo. Soahng pwukat kak kamwakid aramas emen me sohte perenki rong mahs—de kin uhwong mahs—en uhd perenki rong. Kahrehda, kitail en dehr uhdihsang en ehukihong meteikan rongamwahu ni ahnsou mwahu kan koaros.
12. Soangen madamadau dahieu kitail anahne ahneki duwen aramas akan me kitail kin kalohk ong, oh pwekida?
12 Aramas kin kalapw koasoanehdi arail madamadau ong ehu pwihn en aramas kan de kadeik meteikan. Ahpw, Siohwa kin ketin mahsanih emenemen aramas. E kin ketin mahsanih irair mwahu kan me emenemen aramas kin ahneki. (Wadek 1 Samuel 16:7.) Nan atail doadoahk en kalohk, kitail pil anahne wia met. Ekspiriens tohto kin kasalehda me ni ahnsou me kitail ahneki madamadau pwung duwen aramas koaros me kitail kin kalohk ong, met kin imwikihla mwahu.
13, 14. (a) Dahme kahrehda emen pioneer sohte kin ngoangki sewese emen lih me e tuhwong nan kalohk? (b) Dahme kitail kak sukuhliki sang ekspiriens wet?
13 Ehu ahnsou, emen pioneer me adaneki Sandra kin iang doadoahk en kalohk en ihmw lel ihmw nan ehu deke nan Caribbean, oh e tuhwong Ruth, me kin uhdahn iang pidada tiahk en kamadipw en carnival. Pak riau, Ruth kana nan siai en pilada lih nanmwarki en carnivalo. Ruth kasalehda eh uhdahn nsenohki dahme Sandra koasoakoasoia, oh onop en Paipel tepida wiawi. Sandra koasoia: “Ni ei pidelong nan imweo, I kilangada lapalahn kilel ieu en Ruth me likawih likoun carnival, oh pil trophy tohto me e alehdi. I ahneki madamadau sapwung me aramas emen me kin uhdahn ndand oh kin iang pidada tiahk en kamadipw en carnival sohte kak kolokol eh nsenohki padahk mehlel. Kahrehda I uhdihsang mwemweit reh.”
14 Mwurin ahnsou kis, Ruth pwarada nan Kingdom Hall, oh mwurin mihding nekier, e idek rehn Sandra, “Dahme kahrehda ke solahr kohdo onop rehi?” Sandra peki mahk oh koasoanehdi pwehn pwurehng onop reh. Ruth kekeirda mwadang, kihsang eh kilel en carnival koaros, oh tepida iang mihding kan oh doadoahk en kalohk, oh inoukihong Siohwa eh mour. Sandra wehwehkidahr me eh tepin madamadau duwen Ruth me sapwung.
15, 16. (a) Ia imwilahn emen sounkalohk ni eh kalohk ong emen kiseh? (b) Dahme kahrehda kitail en dehr pweieksang kalohk ong emen kisehtail pwehki elen eh mour?
15 Me tohto kin kalohk ong arail tohnpeneinei me saikinte pwosonla mendahki irail mwomwen sohte perenki rong, oh met kin kalapw imwikihla mwahu. Karasepe, medewehla duwen Joyce, emen Kristian sister nan United States. Rien eh pwoud ohl kin kalapw selidi nan imweteng sang ni ahnsou me e mwahnakapw. Joyce koasoia: “Aramas kin nda me eh mour sohte katepe pwehki e kin doadoahngki wini kasahliel kan oh kin pirap oh wiahda soahng tohto teikan. Ahpw mendahki met, I kin kaukaule ehukihong ih padahk mehlel en Paipel erein sounpar 37.” Eh kanengamah oh nanti en sewese rien eh pwoud ohlo uhdahn pweida ni ahnsou me e tepida onop Paipel rehn Sounkadehdehn Siohwa kan oh wiahda wekidekla laud kan nan eh mour. Rien ahn Joyce pwoud ohlo ahpwtehn papidaisla ni eh sounpar 50 ni ehu kapokon en district nan California, U.S.A. Joyce koasoia: “I sengisengki peren. I uhdahn perenki me I sohte kesehla ei koapworopwor en sewese ih!”
16 Mwein ke pahn kak ekis pweieksang koasoiong ekei kisehmw kan duwen padahk mehlel en Paipel pwehki ke ese elen arail mour. Ahpw, Joyce sohte kin pweieksang en koasoiong rien eh pwoud ohlo. Iaduwen, kitail kak ese audepen mohngiong en aramas emen? Mwein aramaso kin raparapahki padahk mehlel. Kahrehda, en dehr pweieksang en kihong ih ahnsou mwahu en diarada padahk mehlel.—Wadek Lepin Padahk 3:27.
Sawaspen Onop en Paipel Mwahu
17, 18. Dahme ripoht kan sang sampah pwon kin kasalehda duwen kamwahupen pwuhken What Does the Bible Really Teach?
17 Ripoht kan sang sahpw tohto nan sampah kin kasalehda me aramas mohngiong mehlel tohto kin perenki sawaspen onop en Paipel, oaralape mahsanih, What Does the Bible Really Teach? (Dahme Paipel Uhdahn Padahngki?) Emen pioneer sister nan United States me adaneki Penni tepiada ekei onop en Paipel sang ni eh kin doadoahngki pwuhk wet. Me mah riemen me e kin onop rehra oh ira kin poadidi ong ara pelien lamalam. Penni sohte ese ma ira pahn mwekidki padahk mehlel en Paipel kan me pwuhken Bible Teach kin kasalehda. Ahpw Penni ntingihdi, “Pwehki pwuko kin kasalehda ire kan ni elen sansal oh soandi mwahu oh mengei, e mengei ong ira en pwungki dahme ira kin suksukuhliki nin duwen padahk mehlel, oh re sohte kin akamai de ahneki kahpwal en pepehm.”
18 Emen sounkalohk en Britain me adaneki Pat tepiada onop en Paipel rehn lih emen me tangasang nan ehu wehi nan Eisia. Liho anahne tangasang nan eh wehi mwurin sounpei kan me kin uhwong arail koperment me adihasang eh pwoud oh neira pwutak kan, oh liho solahr kak pwurehng tuhwong irail mwurin met wiawi. Eh mour kin mih nan keper pwe imweo mwasikala oh ehu pwihn en ohl kan angkehlail ong ih. Soahng pwukat koaros kin kahrehiong ih en ahneki pepehm me eh mour soh katepe, oh pak tohto e medewehda duwen en kemehla pein ih. Ahpw eh onop en Paipel kihong ih koapworopwor. Pat ntingihdi, “Pwuhken Bible Teach kin kawehwe ire kan ni elen mengei oh karasaras kan nan pwuhko pil mengei en wehwehki, oh met kin inenen kamwakidada liho.” Liho mwadang kekeirda, oh wiahla emen sounkalohk me saikinte papidaisla, oh kasalehda eh men papidaisla ni kapokon ehu me pahn wiawi ni ahnsou keren. Ia uwen kaperen en sewese aramas mohngiong mehlel kan en wehwehki oh kalahnganki koapworopwor me Paipel kin kihda!
“Kitail Dehr Pwangahki Atail Wiewia Mwahu kan”
19. Dahme kahrehda doadoahk en kalohk kin wia doadoahk karuwaru ieu?
19 Ni ehuehu rahn kin dower powe, uwen karuwaru en atail doadoahk en kalohk oh katohnpadahk kin lalaudla. Aramas kid kei me men sukuhliki duwen Koht kin mwekidki atail doadoahk en kalohk nan ehuehu pahr. Ahpw, “rahn lapalap en KAUN-O kerendohr,” me wehwehki irail akan me sohte kin wehwehki duwen Koht oh kupwure kan kin kohkohla en “kamakamala.”—Sep. 1:14; Lep. Pad. 24:11.
20. Dahme emenemen kitail en koasoanehdi teng nan kapehdetail en wia?
20 Mie ahnsou luhwe me kitail kak doadoahngki pwehn sewese soangen aramas pwukat. Ahpw pwe kitail en wia met, e kesempwal kitail en kahlemengih tepin Kristian akan, me kin “wonoweite ni padahk oh kawehwe Rongamwahu duwen Sises me iei Mesaia.” (Wiewia 5:42) Idawehn ar mehn kahlemeng mwahu sang ni ahmw kin wonoweite en wia doadoahk en kalohk mendahki ke pahn lelohng kahpwal kan, oh sang ni ahmw kin tetehk ahmw “wiepen padahk,” oh sang ni ahmw kin kalohk ong aramas soh lipilipil! “Kitail dehr pwangahki atail wiewia mwahu kan” pwe ma kitail pahn wonoweite, kitail pahn ale kapai kan me kohsang atail nanpwung mwahu rehn Koht.—2 Tim. 4:2, NW; wadek Kalesia 6:9.
[Nting tikitik me mi pah]
a Ekei eden aramas kan kaidehn uhdahn adarail.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ihs me kin mwekidki rongamwahu?
• Dahme kahrehda kitail en dehr kadeik aramas akan me kitail kin kalohk ong?
• Kamwahu dah kan kin wiawi me pid duwen en doadoahngki pwuhken What Does the Bible Really Teach?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 15]
Aramas mohngiong mehlel kid kei kin mwekidki atail doadoahk en kalohk
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
Dahme kitail kak sukuhliki sang wekidekla kan me wahnpoaron Pohl wiahda?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 18]
Sounkalohk en rongamwahu kan sohte kin lipilipilki aramas