Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w12 1/1 pp. 8-12
  • Kristian Mehlel kan Kin Wauneki Mahsen en Koht

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Kristian Mehlel kan Kin Wauneki Mahsen en Koht
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2012
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • KAHPWAL EHU ME KAPWUNGPWUNGLA
  • ARAIL WEKPESENG SANSALDA
  • “KISIN TUHKE MWAHU KO” OH “DIHPW SUWED KO” KEIRDAPENE
  • “MAHSEN EN KOHT SOHTE KAK SELIKIHDI SELMETE”
  • Tepin Kristian Akan Oh Kosonned En Moses
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2003
  • Koht Ketin Malipeikitaildo Sang nan Rotorot
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2016
  • “Liaktohrohr Ahpw Pwarada”
    “Kadehdehda ni Unsek” Duwen Wehin Koht
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2012
w12 1/1 pp. 8-12

Kristian Mehlel kan Kin Wauneki Mahsen en Koht

“Sapwellimomwi mahsen, iei me mehlel.”​—SOHN 17:17.

RAPAHKI PASAPENGPEN PEIDEK PWUKAT:

Ia wekpeseng nanpwungen mihting me wiawi nan Serusalem nan pahr 49 oh mihting en kaunen pelien lamalam kan mwurin mwo?

Ihs irail kan me utungada Mahsen en Koht mwurin wahnpoaron ko?

Nan pahr 1800 samwa, ia duwen Kristian lelepek ko arail kin onopki Paipel? Dahme kahrehda met wia elen onop mwahu ehu?

1. Ni omw tepin koasoiong Sounkadehdehn Siohwa kan, dahme ke pwungki duwen irail me weksang pelien lamalam teikan?

SONG medewehla ni omw tepin koasoiong emen Sounkadehdehn Siohwa. Dahme ke tamanda? Tohto kitail pahn nda me kitail tamanda me Sounkadehdeo doadoahngki Paipel pwehn sapengala atail peidek koaros. Ia uwen atail perenda ni atail sukuhlki duwen kupwuren Koht ong sampah, dahme kin wiawi ni ahnsou me kitail mehla, oh koapworopwor ong kompoakepatail kan me mehla!

2. Ia ekei kahrepe kan me ke kin kesempwalkihlahki Paipel?

2 Ahpw ni atail pousehla atail onop, kitail kin diarada me kitail kak sukuhlki sang nan Paipel laudsang pasapengpen atail peidek kan duwen mour, mehla, oh ahnsou kohkohdo. Kitail eri tepida kesempwalkihla Paipel pwehki e wia pwuhk me kin keieu sawas nan sampah. Ahnsou koaros kaweid en Paipel kin sewese aramas akan. Irail me kin nantihong idawehn kaweid ko pahn nsenamwahu. (Wadek Melkahka 1:1-3.) Kristian mehlel kan kin ahnsou koaros wiahki Paipel “kaidehn nin duwen padahk en aramas, ahpw nin duwen mahsen en Koht me iei me mehlel.” (1 Des. 2:13) Atail pahn tehkpene ekis duwen poadopoad en aramas me doadoahngki Paipel de me sohte kin, pahn kasalehda wekpeseng nanpwungen irail me kin uhdahn wauneki Mahsen en Koht oh me sohte kin wauneki.

KAHPWAL EHU ME KAPWUNGPWUNGLA

3. Kahpwal dahieu me keper ong miniminpenehn mwomwohdisohn Kristian kan? Dahme kahrehda kahpwal wet apwal en kapwungpwungla?

3 Sounpar eisek siluh mwurin tepin mehn liki me sohte sirkumsaisla me adaneki Kornilius keikihdi sapwellimen Koht manaman, tohto mehn liki teikan wiahla Kristian kei. Erein ahnsowo, kahpwal ieu pwarada me kahrehda miniminpenehn Kristian kan mihla nan keper. Ia duwe, mehn liki ohl ko anahne sirkumsaisla nin duwen tiahk en mehn Suhs kan mwohn arail kak papidaisla? Peidek apwal ieu met ong mehn Suhs men. Mehn Suhs kan me kin peikiong Kosonnedo sohte kin pedolong nan imwen mehn liki kan. Eri ma re sohte kin wia met, a ia duwen arail pahn wiahki mehn liki men riarail? Mehn Suhs Kristian kan lelohngehr lokolok pwehki arail solahr iang pelien lamalam en mehn Suhs. A ma irail pahn pil kasamwo mehn liki kan me sohte sirkumsaisla nin duwen riarail, met pahn kalaudehla arail kalokolok kan. E pahn pil katohreirailsang irail me iang pelien lamalam en mehn Suhs.​—Kal. 2:11-14.

4. Ihs me pokonpene pwehn kapwungala kahpwalo? Peidek dahkei emen kakete ahneki duwen tuhpeneo?

4 Nan pahr 49, wahnpoaron kan oh ohl mah kan nan Serusalem, me sirkumsaislahr, pokonpene pwe re en koasoiapene ire wet. (Wiewia 15:6) Arail tuhpeneo sohte kin pid arail kin akupwungki ire oaritik kan me aramas pahn pwangahki rong, ahpw re kin ngoangki koasoiapene ire kan duwen padahk kan en Paipel. Koaros me iang towehda tuhpeneo kin kasalehda arail madamadau. Ia duwen arail pahn kapwungala kahpwalo? Re pahn mweidohng pein nsenen emen de lipilipilki aramas en kamwakid arail pilipil kan? Ohl mah pwukat pahn awih lao irairo nan Israel mwahula ong Kristian ko, irail ahpw wiahda koasoandi? De re pahn pwungkipene mehkot me re sohte kamehlele me e pwung pwe ren kanekehlahte arail wiahda koasoandio?

5. Ni ahl kesempwal dahkei me mihting en Serusalem ni pahr 49 eh weksang mihting en kaunen pelien lamalam kan?

5 Ni mihting en kaunen pelien lamalam kan, irail kin kalapw alehda ehu madamadau mehnda ma re saikinte uhdahn pwungkipene pwe ren kak kanekehlahte arail wiahda arail koasoandi. Ekei kaunen pelien lamalam pwukat kin kalapw song en wiahiong meteikan ren iang pwungki arail madamadau kan. Ahpw mepwukat sohte kin wiawi nan mihting me wiawi Serusalemo. Ahpw mendahki met, re kak wiahda koasoandi ehu me irail koaros pwungkipene. Ia duwen met eh kak wiawi? Pwehki mehnda arail madamadau ar wekpeseng, irail koaros kin wauneki Mahsen en Koht, oh re kin doadoahngki iren Paipel kan pwehn kapwungala kahpwalo.​—Wadek Melkahka 119:97-101.

6, 7. Ia duwen wahnpoaron ko oh ohl mah ko arail kin doadoahngki Paipel pwehn kapwungala kahpwal me pid sirkumsais?

6 Mahsen kan nan Eimwos 9:11, 12 me sewese kapwungala kahpwalo. Mahsen pwukat kileldi nan Wiewia 15:16, 17 (NW) me mahsanih: “Mwurin mepwukat I pahn sapahldo oh onehda sapahl impwal en Depit me rengkpeseng; oh I pahn onehda sapahl wasa me ohlahr kan oh pwurehng kauwada, pwe irail akan me luwehdi ele pahn nantihong rapahki Siohwa, iangahki aramas en wehi koaros, aramas ako me aramas kin ekerkin irail mwarei, Siohwa me ketin mahmahsen, me kin ketin wiewia mepwukat.”

7 Ahpw ele emen pahn akupwungki me iren Paipel wet sohte mahsanih me mehn liki kan me wiahla Kristian kei sohte anahne sirkumsaisla. Met mehlel. Ahpw mehn Suhs Kristian kan kak wehwehki ireo. Dahme kahrehda? Pwehki nin duwen Paipel mahsanih, mehn Suhs Kristian kan kin wiahkilahr mehn liki kan me sirkumsaisla riarail, ahpw kaidehn aramas en tohnwehi teikan. (Eks. 12:48, 49) Karasepe, mie ehu kawehwehn Paipel (Bagster’s version of the Septuagint) me kawehwehdi Ester 8:17 nin duwen met: “Mehn liki tohto sirkumsaisla, oh wiahla mehn Suhs.” “Irail akan me luwehdi” iei irail me luhluhwe nan tehnpas en Israel. Irail pwukat iangahki mehn Suhs kan oh mehn liki kan me sirkumsaisla wiahla mehn Suhs. Iren Paipel kan mahsanih me irail pahn wiahla aramas akan ong mwaren Koht iangahki “aramas en wehi koaros,” me iei mehn liki kan me sohte sirkumsaisla. Eri pasapengo me kohsang nan iren Paipel kan sansal. Mehn liki kan me men wiahla Kristian sohte anahne sirkumsaisla.

8. Dahme kahrehda mehn Suhs Kristian akan anahne eimah pwehn koasoanehdi pilipil kan me re wiahda?

8 Sapwellimen Koht Mahsen oh sapwellime manaman kin sewese Kristian mehlel ko en pwungkipene arail koasoandi. (Wiewia 15:25) Mendahki pilipil wet kalaudehla ahn mehn Suhs Kristian ko arail kalokolok, irail me lelepek ko kin eimah idawehn kaweid me poahsoankihda Paipel.​—Wiewia 16:4, 5.

ARAIL WEKPESENG SANSALDA

9. Ia kahrepe kesempwal ehu me padahk likamw kasaminehkihla kaudok mehlel? Mehnia padahk en Kristian kesempwal me re kasaminehla?

9 Wahnpoaron Pohl kohpada me mwurin mehlahn wahnpoaron ko, kaudok mehlel pahn saminkihla padahk likamw kan. (Wadek 2 Deselonika 2:3, 7.) Pil irail akan me ahneki pwukoa nan mwomwohdiso pahn uhwong padahk mehlel. (2 Tim. 4:3) Pohl katamankihong elder kan ni eh ahnsou: “Pil mie ekei aramas me pahn pwarada sang nanpwungamwail me pahn pitiheki me pwoson akan lokaia likamw, pwe re en idawehnirailla.” (Wiewia 20:30) Ehu pwuhk kasalehda ehu kahrepen padahk likamw eh mweimweida. E koasoia me ekei Kristian me ale sukuhl en lamalam en Krihk tapiada doadoahngki lamalam wet pwehn kawehwehda dahme re kamehlele. Met kahrehiong irail en nsenamwahuki pein arail loalokong, oh re medewe me e kak sewese kasukuhlih irail me sohte kin kamehlele padahk en Kristian ren pwungkihla. (The New Encyclopædia Britannica) Karasepe, ehu padahk kesempwal en Kristian me re kasaminekihla lamalam en irail me sohte kin kamehlele padahk en Kristian iei padahk duwen ihs me Sises Krais. Paipel kahdaneki ih Sapwellimen Koht Ohl, ahpw irail me kin perenki lamalam en Krihk kin padahngki me ih Koht.

10. Ia wasa kaunen pelien lamalam kan kin kihsang ie pasapengpen arail peidek duwen ihs Krais?

10 Mwuhr, kaunen pelien lamalam kan akamaiki duwen padahk wet nan ekei arail mihting kan. Irail kak mwadang diarada pasapeng en arail peidek duwen ihs me Sises Krais nan iren Paipel kan, ahpw pali laud en irail kin medewe me dahme Paipel mahsanih sohte nohn kesempwal. Ni mehlel, pali laud en irail wiadahr arail pilipil mwohn arail pahn tepida mihting, oh sohte mehkot me kak wekidala arail madamadau. Koasoandi me wiawihda nan mihting pwukat sohte kalapw koasoia mehkot duwen Paipel.

11. Ahn ihs manaman me kaunen pelien lamalam kan kin poahsoankihda arail koasoandi kan? Dahme kahrehda re kin wia met?

11 Dahme kahrehda kaunen pelien lamalam ko sohte kalapw doadoahngki iren Paipel kan ni arail kin wiahda koasoandi kan? Emen me alehdier sukuhl laud me adaneki Charles Freeman koasoia me pwehki dahme Paipel mahsanih sohte pwungiong arail madamadau me Sises iei Koht. Pein Sises mahsanih me Koht ketin lapalap sang ih. Pwehki kaun pwukat sohte kak kahmahmki sapwellime mahsen, kahrehda arail tiahk en sarawi oh madamadau en aramas uhd kesempwal sang pwuhken Rongamwahwo. Pil rahnwet, tohto kaunen pelien lamalam kan kin medewe me dahme Pahdire kan kin nda kesempwal sang Mahsen en Koht. Ma ke pahn peien koasoiaiong tohnsukuhl en pelien lamalam men duwen padahk me dene Koht meh silimen, ke pahn kak kasawihada met.

12. Soangen manaman dah me emperoro ahneki?

12 Emperor kan en Rom kin ahneki manaman laud nan mihting pwukat. Karasepe, Sounpadahk me adaneki Richard E. Rubenstein ntingihdi duwen dahme wiawi ni mihting en kaunen pelien lamalam kan en Nicaea. E koasoia me Emperor kapw me adaneki Constantine kahredahr pisop kan en kepwehpwehla. Erein ahnsou mwotomwot sang sounpar 1, e kapwurehiong irail soahng koaros me re sohla ahneki duwehte arail imwen sarawi kan, arail doadoahk oh pil mwarerail kan. E kihong pisop kan soangen wahu me kin kohwong samworo en pelien lamalam kan me kaidehn Kristian. Met kahrehiong Constantine en kak ahneki manaman pohn koasoandi kan me kin wiawihda ni mihting en kaunen pelien lamalam kan en Nicaea, mwein e pil kakete wekidala. Charles Freeman pil kamehlelehla met ni eh ntingihdi me mwurin mihtingo emperoro tepida kalaudehla eh manaman nan pelien lamalam. E kihong pelien lamalam manaman oh e kin kamwakid arail padahk kan.​—Wadek Seims 4:4.

13. Ia omw madamadau, dahme kahrehda kaunen pelien lamalam kan sohte pwungki padahk mehlel sansal kan sang Paipel?

13 Kaunen pelien lamalam kan sohte kak pwungkihla me Sises Krais iei sapwellimen Koht Ohl, ahpw aramas akan sohte duwehte irail. Met pwehki aramas akan kin wehwehki ni sansal oh pwungki dahme re kin wadek nan Paipel. Ahpw kaunen pelien lamalam kan kin mwahuki mwohni oh manaman me emperoro kak kihong irail, eri re kin pohnsehsehla Paipel. Gregory en Nyssa wia kaunen pelien lamalam men erein ahnsowo. E kauwe aramas akan me duwehte sounnetiki likou kan, sounkawilian mwohni kan, sounnetiki mwenge, oh lidu kan mwomwen arail kin koasoia duwen pelien lamalam. Gregory sohte pwungki ireo me aramas tohto koasoia duwen Sapwellimen Koht Ohlo eh weksang Sahmo, oh Sahmo lapalapasang Sapwellime Ohl, oh Sapwellimeo kepikipikda. Aramas ako kak kawehwehda ire mehlel pwukat sang ni arail doadoahngki Paipel. Gregory en Nyssa oh kaunen pelien lamalam kan sohte kin wia met. Re anahne rong aramas ako!

“KISIN TUHKE MWAHU KO” OH “DIHPW SUWED KO” KEIRDAPENE

14. Ia duwen atail ese me ahnsou koaros kin mie Kristian mehlel keidi kan nin sampah sangete ni mwehin tepin Kristian ako?

14 Dahme Sises mahsanih nan ehu sapwellime karasaras padahkihong kitail me sangete ni mwehin tepin Kristian ako, ahnsou koaros kin mie ekei Kristian keidi mehlel kan nin sampah. E ketin kapahrekiong irail “kisin tuhke mwahu ko” me “dihp suwed” wosada nanpwungarail. (Mad. 13:30) Ni mehlel, kitail sehse ihs de mehnia pwihn kan me kisehn pwihn me keidio. Ahpw kitail ese me ahnsou koaros mie ekei me kin eimah utungada Mahsen en Koht oh kasalehda padahk likamw akan en pelien lamalam akan. Kitail pahn koasoiapene ekei karasepe kan.

15, 16. Ihs irail kan me kin kasalehda ar wauneki Mahsen en Koht?

15 Kaunen Pisop, Agobard en Lyons, France, me mour nanpwungen pahr 779 lel 840, nda me e sapwungki kaudok en dikedik oh sansal kan, kasarawihla imwen sarawi kan ong aramas sarawi kan, oh mwomwen tiahk kan oh kaudok kan nan arail imwen sarawi. Pisop Claudius, me mour ni ahnsou me Kaunen Pisop Agobard momourte, pil sapwungki tiahk en pelien lamalam kan oh kapakap me kin kohwong aramas sarawi kan oh kaudokiong dikedik kan de mehkot. Mpen sounpar 1000 samwalahro, Kaunen dihken en Tour, France, me adaneki Berengarius, pisikensang sarawi me e kin iang pwehki e uhwong padahk en Kadolik me dene pilawa oh wain me kin kadoadoahk ni ahnsoun Mihsa kin wekiong sapwellimen Krais kahlap oh nta. E pil padahngki me dahme Paipel padahngki kesempwal sang tiahk en pelien lamalam.

16 Pil mie ohl riemen me adaneki Peter en Bruys oh Henry en Lausanne, me mour mpen sounpar 900 samwalahro me pil kin kesempwalki padahk mehlel en Paipel. Peter en Bruys uhdihsang eh kin papah nin duwen samworo pwehki e kamehlele me padahk en Kadolik me dene seri pwelel en papidaisla, pilawa oh wain en Mihsa kin wekiong sapwellimen Krais kahlap oh nta, kapakapki aramas melahr kan, oh kaudok en lohpwu sohte pahrekiong iren Paipel kan. Nan pahr 1140, Peter isihsla pwehki dahme e kamehlele. Henry, emen ohl me ahneki pwukoa nan Kadolik pil kin sapwungki tiahk suwed kan oh kaudok sapwung kan me kin wiawi nan arail imwen sarawi. E selidi nan pahr 1148 oh sensel lao e mehla.

17. Soahng kesempwal dahkei me Waldo oh ienge kan wiahda?

17 Erein ahnsowo me Peter en Bruys kamakamla, aramas emen ipwidi me mwuhr pahn kamwakid laud kalohkpen padahk mehlel en Paipel. Ede Valdès, de Waldo.a E sohte ale kasukuhl duwehte Peter en Bruys oh Henry en Lausanne, ahpw e kin inenen kesempwalki Mahsen en Koht kahrehda e tounmeteikihla eh kepwe kan oh kawehwehdi ekei pwuhken Paipel ni lokaia kan me aramas akan ni palieir en palimese en France kin lokaiahki. Ekei aramas inenen perenkihda arail kak rong dahme Paipel mahsanih ni pein arail lokaia, kahrehda re pil tounmeteikihla arail dipwisou kan oh doadoahngki arail mour oh ehukihong meteikan padahk mehlel kan en Paipel. Kaunen pelien lamalam akan sohte perenki met. Nan pahr 1184, ohl oh lih ngoang pwukat me mwuhr adanekihla Waldenses piskensang Kadolik pwehki arail pahpa sarawio kahngala ren iang oh arail pisopo sohte mweidohng irail en pwurala ni imwarail kan. Met kahrehda kalohkpen rongamwahu en Paipel eh lella wasa teikan. Kedekedeo, irail akan me iangala Peter Waldo, Peter en Bruys, Henry en Lausanne oh meteikan me sohla iang Kadolik tohtohla nan wehin Iurop. Sounpar epwiki kei mwuri ekei pil kadehdehda padahk mehlel en Paipel me iangahki: John Wycliffe (1130-1384), William Tyndale (1494-1536), Henry Grew (1781-1862), oh George Storrs (1796-1879).

“MAHSEN EN KOHT SOHTE KAK SELIKIHDI SELMETE”

18. Nan pahr 1800 samwa, ia duwen tohnsukuhl en Paipel ko arail kin onopki Paipel? Dahme kahrehda met wia elen onop mwahu ehu?

18 Irail me kin imwintihti ong Paipel sohte kak kauhdi kalohkseli en padahk mehlel en Paipel. 2 Timoty 2:9 mahsanih: “Mahsen en Koht sohte kak selikihdi selmete.” Nan pahr 1870, pwihn en tohnsukuhl en Paipel ehu tepida rapahki padahk mehlel. Ia mwomwen arail kin onop? Keieu, emen kin kihda peidek duwen ehu ire. Eri re kin uhd koasoiapene ireo. Mwuri, re kin wadek iren Paipel koaros me pidada ireo. Ni arail kin pwungkipene ia duwen iren Paipel pwukat ar dokpene, re kin pilada pasapeng oh ntingihedi. Met wia elen onop mwahu ehu pwehki re kin idawehn mehn kahlemeng en irail wahnpoaron ko oh ohl mah ko ni mwehin tepin Kristian ko. Met uhdahn kangoange kitail en ese me ohl lelepek kan nan tepin poadopoad en Sounkadehdehn Siohwa kan kin kamehlele me dahme re kamehlele uhdahn poahsoankihda Mahsen en Koht.

19. Ia iren pahr en 2012 oh dahme kahrehda e konehng?

19 Dahme kitail kamehlele kin pil poahsoankihda Paipel. Ihme kahrehda Pwihn me Kin Apwalih Mwomwohdiso nan Sampah Pwon en Sounkadehdehn Siohwa kan pilikihda sapwellimen Sises mahsen nan Sohn 17:17 en wia atail iren pahr en 2012: “Sapwellimomwi mahsen, iei me mehlel.” Koaros me men Koht en ketin kupwurperenki irail anahne mour pahrekiong padahk mehlel. Eri kitail anahne pousehlahte wia uwen atail kak en weweidki Mahsen en Koht.

[Nting tikitik me mi pah]

a Ekei pak aramas kin ekerki Pierre Valdès de Peter Waldo, ahpw kitail sohte uhdahn wehwehki uhdahn ede.

[Kilel nan pali 12]

Atail iren pahr en 2012: “Sapwellimomwi mahsen, iei me mehlel.”​—Sohn 17:17

[Kilel nan pali 11]

Waldo

[Kilel nan pali 11]

Wycliffe

[Kilel nan pali 11]

Tyndale

[Kilel nan pali 11]

Grew

[Kilel nan pali 11]

Storrs

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share