Popohl Erein Pahr Kid oh Kohkohlahte!
“Koht ahpw pahn ketin kakaun mehkoaruhsie.”—1 KOR. 15:28.
KE KAK KAWEHWEHDA?
Ia wehwehn pweidahn iren Paipel pwukat ong uhk?
Maika 4:4
Aiseia 11:6-9.
1. Soahng kaperen dah kan me ‘pokon kalaimwuno’ pahn nsenamwahuki?
MEDEWEHLA soahng mwahu koaros me koperment kehlail ehu me kaun kadek oh pahrek men kin kakaun kak wiahiong aramas erein pahr kid. ‘Pokon kalaimwuno’ pahn nsenamwahuki soahng mwahu pwukat. Irail me pahn pitsang “kahn kamakam kowahlap” me pahn kaimwisekala koasoandi suwed wet.—Kaud. 7:9, 14, NW.
2. Dahme aramas lelohngehr erein sounpar 6,000 samwalahro?
2 Erein sounpar 6,000 samwalahro, aramas akan kin song en kaunda pein irail. Met kin kahrehiong aramas nsensuwed oh lokolok. Paipel mahsanih mahsie: “Ekei aramas ahneki manaman, a ekei kin wie lokolok pahn ar manaman.” (Ekl. 8:9) Dahme wiewiawi rahnpwukat? Mie mahwen oh uhwong kan. Mie soangen kahpwal kan duwehte semwehmwe, soumwahu, ohlahn wasahn kousoan kan, wekideklahn nan wehwe oh pil soahng teikan. Kaun en koperment kan kin nda me ma kitail sohte pahn wiahda wekidekla kan oh uhdihsang kauwehla sampah, e pahn uhdahn imwila suwed.
3. Dahme pahn wiawi erein Kaundahn Pahr Kido?
3 Pahn kaundahn Sises, sapwellimen Koht Nanmwarki Mesaia oh 144,000 ko me pahn iang ih kaunda, Wehin Koht pahn kamwahwihala kahpwal koaros me wiawihongehr aramas oh sampah. Erein Kaundahn Pahr Kido, sapwellimen Siohwa Koht inou wet pahn pweida: “I pahn wiahda sampah kapw ehu oh lahng kapw ehu. Mehkoaros me pweidahr nan ahnsou samwalahr ako pahn manokonokla douluhl.” (Ais. 65:17) Mwekid kaselel dah kan me pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo? Kokohp en Paipel kak sewese kitail en wehwehki mwekid kaselel pwukat mendahki re wia “mehkan me sohte sansal,” de mehkan me saikinte wiawi.—2 Kor. 4:18.
RE PAHN KAUWADA IMWARAIL OH WIAHDA ARAIL MWETIN WAIN
4. Ia wasa aramas tohto kin kousoan ie rahnwet?
4 Aramas koaros men imwaneki pein imwarail, wasa ehu me irail oh arail peneinei sohte pahn perki mehkot. Ahpw nan sampah rahnwet, e kin apwal en diarada wasahn kousoan. Aramas tohto audehlahr nan kahnimw kan. Ele re anahne mi nan ihmw sakanakan de tok en ihmw kan. Ihte me re kak wia iei ouramanki ren mi nan pein imwarail.
5, 6. (a) Ia duwen Aiseia 65:21 oh Maika 4:4 ara pahn pweida? (b) Ia duwen atail kak alehdi kapai wet?
5 Ni ahnsou me Wehio pahn kaunda sampah, koaros pahn mie pein imwarail. Aiseia kohpada: “Aramas akan pahn kauwada imwarail kan oh kousoanla loale. . . . Re pahn wiahda ar mwetuwel en wain oh pahn kin nsenamwahuki wahn wain kan.” (Ais. 65:21) Ahpw, re kak kasik laudsang en imwanekihte pein imwarail. Rahnwet, ekei kin kousoan nan pein imwarail oh ekei kin imwaneki lapalahn ihmw. Ahpw re kin pwunodki me re solahr pahn kak pwain. De re kin pwunodki me lipirap akan de aramas mwersuwed kan pahn kauwehla oh pedolong. Ni ahnsou me Wehio pahn kaunda, solahr me pahn pwunodki soahng pwukat. Soukohp Maika ntingihedi: “Aramas koaros pahn mour meleilei pahn mwetehn arail tuhkehn wain de tuhke pik kan; re sohte pahn perki mehkot.”—Maika 4:4.
6 Dahme kitail anahne wia ma kitail men mour pahn kaundahn Wehio? Mehlel, kitail koaros anahne wasa kitail en kousoan ie. Ahpw kitail en dehr song en wiahda soangen ihmw me kitail men imwaneki ni ahnsou wet oh mihla nan pweipwand laud. E pahn wia elen loalokong ma kitail pahn mour ni ahl ehu me pahn kasalehda me kitail kin kilikilangwohngete sapwellimen Siohwa inou. Sises mahsaniheki pein ih: “Kidien wel kan mie dewerail, oh menpihr en pahnlahng kan mie pasarail; a sohte wasa me Nein-Aramas kak wendi oh kommoaldi ie.” (Luk 9:58) Sises kakete ketin kauwada de pwainda ihmw me keieu kaselel me sohte emen kak imwaneki. Dahme kahrehda e sohte ketin wia met? Sises sohte kupwurki pidada mehkot me pahn kauhdi eh kin ketin mwohneki mahs Wehio nan sapwellime mour. Ia duwe, kitail kak alasang sapwellime mehn kahlemeng oh sohte mweidohng kepwe kan en wiahla mehkan me keieu kesempwal nan atail mour oh kahrehiong kitail pwunod?—Mad. 6:33, 34.
PAHN MIE MELEILEI NANPWUNGEN ARAMAS OH MAHN AKAN
7. Dahme Siohwa ketin mahsanih duwen nanpwungen aramas oh mahn akan?
7 Ni ahnsou me Siohwa ketin tepida kapikada soahng kan nin sampah, e ketin kapikada aramas keieu mwuhr. E ketin mahsanihong sapwellime Soun Sawaso, Sises, dahme kahrehda e ketin kapikada aramas: ‘A met kita pahn wiahda aramas, kita pahn wiahda aramas rasehng kita. Re pahn ahneki manaman en kaunda mwahmw akan, menpihr kan, mahn mahnd oh lawalo, mahn laud oh tikitik koaros.’ (Sen. 1:26) Koht ketin kehkehlikihong Adam oh Ihp ira en apwalih oh kaunda mahn akan oh ehu rahn aramas koaros pahn ahneki manaman wet.
8. Ia mwomwen wiewiahn mahn akan nan rahnpwukat?
8 Ia duwe, aramas akan kak kaunda mahn koaros oh ahneki meleilei rehrail? Aramas tohto kin poakohng neirail mahn akan me duwehte kidi oh kaht. Ahpw ia duwen mahn lawalo kan? Saintis kan me kin kousoan limwahn mahn lawalo kan oh kin sukuhlkin irail diarada me mie ahn mahn akan arail pepehm. Kitail ese me mahn akan kin masepwehkada oh mwehlda ma aramas kin kamasak irail. Ahpw re kak kasalehda limpoak? Saintis kan nda me ni ahnsou me mahn akan kin apwalih neirail seri kan, re kin kasalehda me re uhdahn poakohng irail.
9. Ia duwen mahn akan ar pahn wekila ni ahnsou kohkohdo?
9 Kitail en dehr pwuriamweiki me Paipel mahsanih me e pahn mie meleilei nanpwungen aramas akan oh mahn akan. (Wadek Aiseia 11:6-9; 65:25.) Dahme kahrehda kitail en dehr pwuriamweiki? Tamanda ni ahnsou me Noha oh eh peneinei pedoi sang nan warihmwo mwurin Nohliko, Siohwa ketin mahsanihong irail: “Mahn koaros en sampah, iangahki menpihr kan oh mwahmw akan, pahn lammwikin kumwail.” Nan ahnsou pwukat, mahn akan kin tangasang aramas akan pwehn pere pein irail. (Sen. 9:2, 3) Ahpw Siohwa kak ketikihsang soangen pepehm en masepwehk wet pwe nanpwungen aramas oh mahn en duwehla dahme e ketin mahsanih nin tapio. (Os. 2:18) Ia uwen eh pahn wia ahnsou kaperen ong koaros me pahn mour nin sampah!
“E PAHN KIN KETIN LIMWIHASANG PILEN MASARAIL KOAROS”
10. Dahme kahrehda aramas kin sengiseng?
10 Solomon kilang soangen suwed tohto me kin wiawi nin sampah oh tohto sohte kin ale sawas. Eri e nsensuwedla oh nda: “Me milahr nan apwal akan kin wie sengiseng, oh sohte me kin sewese irail.” (Ekl. 4:1) Rahnpwukat kin duwehte met de suwedsang. Ihs nanpwungatail me sohte kin sengisengki mehkot? Ekei pak kitail kin sengiseng pwehki kitail peren. Ahpw pali laud en ahnsou, kitail kin sengiseng pwehki kitail nsensuwed.
11. Mehnia koasoipen aramas nan Paipel me keieu kamwakid uhk?
11 Medewehla koasoipen aramas tohto me kitail wadek nan Paipel me kin sengiseng. Ahnsou me Sara mehla ni eh sounpar 127, “Eipraam ahpw mwahieiki eh mehlao.” (Sen. 23:1, 2) Ni ahnsou me Naomi kamwurimwuriong Rud oh Orpa, “ira ahpw sengiseng.” Mwurin Naomi eh pil koasoiong ira, “ira eri pwurehng sengiseng.” (Rud 1:9, 14) Ni ahnsou me Nanmwarki Esekaia soumwahuda oh mwomwen me e pahn melahr, e kapakap ong Koht oh “tepida sengiseng kowahlap.” Siohwa ketin mwahngih duwen eh sengiseng oh ketin kamwahwihala. (2 Nan. 20:1-5) Kitail pil kin mwekidkihda dahme wiawi ahnsou me wahnpoaron Piter kahmahmkihla Sises. Ni ahnsou me Piter rong maleko eh kakorot, e “patopatohla sang wasao oh sengiseng kowahlap.”—Mad. 26:75.
12. Ia duwen Kaundahn Pahr Kido eh pahn wahdo nsenamwahu ong aramas?
12 Pwehki soahng kansensuwed tohto kin wiawiong aramas, re kin anahne emen en kansenamwahwihala irail. Erein Pahr Kid en Kaundahn Krais, Koht “pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek.” (Kaud. 21:4) E uhdahn kaperen en ese me medek oh lokolok solahr pahn mie. Laudsang met, e pil kaperen en ese me Koht ketin inoukihda en ketikihsang mehla. Ia duwen met eh kak wiawi?
“KOAROS ME MIHMI NAN SOUSOU KAN” PAHN IASADA
13. Dahme mehla wiahiongehr aramas sangete ahnsowo me Adam dipada?
13 Sangete ahnsowo me Adam dipada, mehla kin kaunda aramas rasehng nanmwarki men. E kin wia imwintihti men me sohte emen kak powehdi. Sohte aramas dipan men me kak pitsang oh e kahredahr nsensuwed oh pahtou laud. (Rom 5:12, 14) Aramas rar kei kin masak me re pahn mehla, eri re kin “wiewie lidu erein ar mour.”—Ipru 2:15.
14. Dahme pahn wiawi ahnsou me mehla solahr pahn mie?
14 Paipel mahsanih duwen ahnsou me mehla “pahn lohdi,” de solahr pahn mie. (1 Kor. 15:26) Inou wet pahn wia kamwahu ong pwihn en aramas riau. “Pokon kalaimwun” en sapwellimen Siohwa aramas akan me momour ahnsou wet pahn kak mour nan sampah kapw. Re pahn kak mour kohkohlahte. Oh aramas lik kei me melahr pahn kak iasada. Ke kak medewehla ia uwen kaperen en ahnsou me irail “pokon kalaimwun” pahn kasamwo irail me iasadahr kan? Ma kitail kin wadek mwahu poadopoad en Paipel kan duwen irail kan me iasadahr, kitail pahn wehwehki ia pahn duwen ahnsou me aramas akan pahn iasada sang mehla ni ahnsou kohkohdo.—Wadek Mark 5:38-42; Luk 7:11-17.
15. Ia pahn omw pepehm ma ke kilang emen me ke poakohng iasada sang mehla?
15 Medewehla mahsen pwukat “irail inenen pwuriamweikihla wiewia wet” oh “re ahpw pil kapikapinga Koht.” Ma ke mihmi ahnsowo me aramas ako iasada, ele ke pahn ahneki soangen pepehmohte. E pahn uhdahn kaperen en kilang irail kan me kitail poakohng ar pahn iasada sang mehla. E uhdahn pahn mwahu! Sises ketin mahsanih: “Ahnsou ehu pahn kohdo me irail koaros me mihmi nan sousou kan pahn rong kapitie, oh re pahn pedoisang nan arail sousou kan.” (Sohn 5:28, 29) Sohte emen rehtail me kilangehr met eh wiawi. E pahn wia ehu “mehkan me sohte sansal,” de mehkan me inenen kaselel me kitail pahn kilang.
KOHT PAHN “KETIN KAKAUN MEHKOARUHSIE”
16. (a) Dahme kahrehda kitail en ngoangki koasoia duwen kapai kan me kitail saikinte lelohng? (b) Dahme Pohl koasoia pwehn kangoange Kristian kan nan Korint?
16 Aramas akan me kin lelepekohngete Siohwa ni ahnsou apwal pwukat pahn ahneki peren laud ni ahnsou kohkohdo. Mendahki kitail saikinte alehdi kapai kan me pahn wiawi, kitail anahne medemedewe kapai pwukat. Met pahn sewese kitail en kilangwohngete dahme uhdahn kesempwal. Eri kitail pahn pousehlahte papah Siohwa oh soikala mehkan nan sampah me kak kerempwa kitail. (Luk 21:34; 1 Tim. 6:17-19) Kitail en ngoangki koasoia duwen atail koapworopwor ong ahnsou kohkohdo ni atail kin wia atail onop oh kaudok en peneinei, ahnsou me kitail kin koasoiong riatail Kristian kan oh pil ni ahnsou me kitail kin koasoiong tohnsukuhl en Paipel kan oh me kin perenki rong. Met pahn sewese kitail en tamatamante atail koapworopwor. Ih me wahnpoaron Pohl wia ni eh kangoange ienge Kristian kan. Dahme e nda sewese irail ren medemedewe ahnsou me “imwin sampah [“ni imwio,” NW] ahpw pahn wiawi; Krais pahn . . . ketikihong Koht Sahm sapwellime Wehi.” Song medewehla wehwehn en Pohl koasoi kan nan 1 Korint 15:24, 25, 28.—Wadek.
17, 18. (a) Ni ahl dah me Siohwa “ketin kakaun mehkoaruhsie” ni tepin poadopoad en aramas? (b) Dahme Sises pahn ketin wia pwehn kapwurehdo meleilei oh minimin?
17 Mahsen pwukat “pwe Koht en ketin kakaun mehkoaruhsie” pahn kawehwehda mwahu mwomwen mour ni kaimwiseklahn pahr kido. Ia wehwehn met? Medewehla nan Ihden ahnsou me Adam oh Ihp wia kisehn sapwellimen Siohwa peneinei meleilei ehu. Siohwa, kaunen lahng oh sampah, ketin kaunda mehkoaros me e ketin kapikada, mehnda ma nanleng de sampah. Irail kak koasoiong, kaudokiong oh ale kapai sang rehn Siohwa. E “ketin kakaun mehkoaruhsie.”
18 Meleilei me mi nanpwungarail ohla ahnsou me Sehdan kahrehda aramas en pelianda Siohwa. Ahpw sang nan pahr 1914, Wehin Koht kin ekisekis wia soahng kan pwehn kapwurehdo meleilei oh minimin wet. (Ep. 1:9, 10) Erein Kaundahn Pahr Kido, soahng kaselel kan me “sohte sansal” pwehki e saikinte wiawi, pahn uhdahn pweida. Mwuri, “ni imwio,” me wehwehki imwin Kaundahn Krais Pahr Kido, pahn leledo. Dahme pahn wiawi ahnsowo? Mendahki Sises sapwellimankihdier “manaman koaros” nanleng oh nin sampah, e sohte kupwurki pahrekiong Siohwa. Ni karakarahk e “patohwanohng eh Koht oh Semeo wehio.” E pahn ketin doadoahngki eh pwukoa oh manaman tohrohr “ong ni kalinganpen Koht Sahm.”—Mad. 28:18; Pil. 2:9-11.
19, 20. (a) Ia duwen koaros me pahn mi pahn kaundahn Wehio ar pahn kasalehda me re pohnese sapwellimen Koht pwuhng en kaunda? (b) Soahng kaselel dah kan kitail pahn ahneki ahnsou kohkohdo?
19 Ni ahnsowo, koaros me mi sampah pahn kaundahn Wehio pahn unsekla. Irail pahn idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng. Oh pwehki irail aktikitik, irail pahn perenki pohnese sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunirailda. Irail pahn pitsang kaimwiseklahn kasongosong ma re kasalehda me re men Siohwa en ketin kaunirailda. (Kaud. 20:7-10) Mwurin met, koaros me kin uhwong, mehnda ma tohnleng de aramas, pahn kasohrala soutuk. Ia uwen kaperen en ahnsowo! Koaros nan sapwellimen Siohwa peneinei nanleng oh sampah pahn kapinga ih. Oh Siohwa pahn “ketin kakaun mehkoaruhsie.”—Wadek Melkahka 99:1-3.
20 Ia duwe, soahng kaselel kan me Wehin Koht pahn kereniong wahdo pahn kamwakid uhk en medemedewe oh nannanti wia kupwuren Siohwa? Ke kak kanahieng pwe koapworopwor oh kamweit likamw me ahn Sehdan sampah kin kihda en dehr kahrehiong uhk ken manokehla me ke anahne papah Siohwa? Omw pilipil en utung sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda kin kehlailla? Omw wiewia kan anahne kadehdehda me ke men wia met kohkohlahte. Eri ke pahn kak ahneki meleilei oh nsenamwahu, kaidehn ihte erein sounpar kid ahpw kohkohlahte!
[Kilel nan pali 15]
Ahnsou me e ketin kaimwisekalahr sapwellime doadoahk nin duwen Nanmwarki, Sises pahn ni karakarahk patohwanohng Semeo Wehio