Sampah Kapwo​—Ke Pahn Iang Mih Wasao?

“Eri, I eseier me ihte me aramas emen kak wia: en peren oh wia uwen eh kak ni ahnsou me e momour. Kitail koaros eri en kin mwenge oh nim, oh nsenamwahuki wahn atail doadoahk, pwe met sang ni kalahngan en Koht.”​—EKLESIASDES 3:12, 13.

1. Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me mehkot mwahu pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?

ARAMAS tohto kin lemeleme Koht Wasa Lapalap iei emen Koht lemei oh kakos. Ahpw, iren Paipel me ntingihdi powe kin wia padahk mehlel ehu me ke pahn diarada nan Mahsen en Koht. E kin kadehde me Ih “Koht peren men” oh E ketin kapikada tepin samatail oh inatail nan paradais nin sampah. (1 Timoty 1:11, New World Translation; Senesis 2:7-9) Ni ahnsou me kitail kin rapahki pasepeng kan ong dahme Koht inoukihong sapwellime aramas akan ong dahme e pahn wia ni ahnsou kohkohdo, kitail en dehr pwuriamwekihla sukuhliki duwen irair akan me pahn wahdohng kitail peren mehlel.

2. Dahme ke kin kasikasik ong dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?

² Nan artikel en mwowe, kitail kasawihada iren Paipel siluh sang meh pahieu me Paipel kohpada duwen “lahng kapw ehu oh sampah kapw ehu.” (Aiseia 65:17) Ehu kokohp me kitail kak likih ntingihdi nan Kaudiahl 21:1. Iretikitik kan en mwuri kin kawehwehda duwen ahnsou me Koht Lapalap pahn kawikila oh kamwahuiala irairen sampah wet. E pahn ketin limwihasang pilen mahs kan en mwahiei. Aramas akan solahr pahn mahla oh mehla, oh mehkihla soumwahu kan, de aksident kan. Mwahiei, nsensuwed oh medek kan pahn sohrala. Met kin wia koapworopwor kaselel ehu! Ahpw, kitail kak kamehlele me e pahn pweida, oh koapworopwor wet pahn kak kamwekidada kitail ni ahl dah kei ni ahnsou wet?

Kahrepe kan ong Kamehlele

3. Dahme kahrehda kitail kak likih inou kan me mihmi nan Paipel me pid duwen ni ahnsou kohkohdo?

³ Tehk dahme Kaudiahl 21:5 kin kasalehda. E koasoia duwen Koht, me kin ketiket pohn sapwellime mwoahl nanleng, oh mahsanih: “Met I pahn onehda sapahl mehkoaros.” Inou wet me kohsang rehn Koht inenen mwahusang inou en saledek me wehi kan me kin inoukihong aramas akan, de koasoandi en pwung en aramas akan, de koapworopwor en aramas akan ong dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo. Inou wet me kohsang rehn Meno me inenen mehlel oh Paipel koasoia me E “sohte kak likamw.” (Taitus 1:2) Ele mwein ke lemeleme kitail kak uhdi wasaht, oh medemedewehte koapworopwor kaselel wet oh likih Koht. Ahpw, kitail sohte anahne uhdi. Kitail kak kalaudehla atail sukuhliki duwen dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo.

4, 5. Mehnia kokohp akan en Paipel me kitail wadekehr pahn kak kakehle atail kin likih duwen dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?

⁴ Nna, medewehla dahme artikel en mwowe kamehlelehong kitail duwen lahng kapw oh sampah kapw me Paipel inoukihda. Aiseia kohpada duwen koasoandi kapw ehu, oh sapwellime kokohp pweida ni ahnsou me mehn Suhs akan pwurala sapwarail oh pwurehng wia kaudok mehlel. (Esra 1:1-3; 2:1, 2; 3:12, 13) Ahpw, kokohp en Aiseia kin pid ihte ni ahnsoun mehn Suhs ako? Uhdahn soh! Mehkan me e kohpadahr pahn pil pweida ni ahnsou kohkohdo ahpw ni ahl kaselel sang mahs. Dahme kahrehda kitail kak nda met? Pwehki sang dahme kitail wadek nan 2 Piter 3:13 oh Kaudiahl 21:1-5. Iren Paipel pwukat kin mahsanih duwen lahng kapw oh sampah kapw me Kristian akan pahn paiekihda nin sampah pwon.

⁵ Artikel en mwowe kasalehda me Paipel kin doadoahngki lepin lokaia pwukat “lahng kapw oh sampah kapw” pahn pak pahieu. Kitail koasoiaehr duwen lepin lokaia pwukat ni wasa siluh me lokaia pwukat kin pwarada nan Paipel oh kitail ale kangoang laud. Paipel kohpadahr me Koht pahn kihsang mwersuwed oh kahrepen lokolok teikan oh e pahn ketin kapaiada aramas akan nan koasondi kapw ehu me e kin inoukihong kitail.

6. Dahme kapahieun kokohp wet “lahng kapw oh sampah kapw” kin kohpadahr?

⁶ Kitail pahn song kasawih luwen ahnsou me lepin lokaia kan “lahng kapw oh sampah kapw” me pwarada nan Aiseia 66:22-24: “‘Nin duwen sampah kapw oh nanleng kapw eh pahn mihmi mwohn silangi, ih duwen kadaudokamwail kan oh adamwail pahn mihmi mwohn silangi. Ni Rahnen Sarawien Maram Kapw oh Rahnen Sapad koaros tohn wehi koaros pahn patohdo pwe re en kaudokiong ie wasaht, nan Serusalem. Ni ar pahn mweselda, re pahn kilang paliweren me melahr kan me kahngohdiong ie. Mwahs kan me pahn kangkang paliwararail sohte pahn mehla, oh kisiniei me pahn isihsik paliwararail sohte pahn kunla. Aramas koaros pahn sautki kilang paliwararail kan.’”

7. Dahme kahrehda kitail kak nda me Aiseia 66:22-24 pahn pweida ni ahnsou kohkohdo?

⁷ Kokohp wet pweidaher ni ahnsou me mehn Suhs akan pwurala nan sapwarail, ahpw pil mie ehu pweidahn kokohp wet. Met pahn wiawi sounpar tohto mwurin Piter ntingihdi keriaun sapwellime kisinlikou oh pil mwurin pwuhken Kaudiahl, pwe pwuhk riau pwukat kin koasoia duwen ‘lahng kapw oh sampah kapw,’ me pahn pweida ni ahnsou kohkohdo. Kitail kak kasik pweidahn kokohp pwukat ni unsek nan koasoandi kapwo. Tehk duwen ekei irair akan me kitail kak kasikasik en paiekihda.

8, 9. (a) Ni ahl dahieu sapwellimen Koht aramas akan pahn “kesihnendahte”? (b) Ia wehwehn kokohpo me koasoia duwen sapwellimen Siohwa ladu kan pahn wia kaudok “ni Rahn Sarawien Maram Kapw oh Rahnen Sapad koaros”?

⁸ Kaudiahl 21:4 kawehwehda me mehla solahr pahn wiawi. Aiseia irelaud 66 pil kin kadehde met. Kitail kilang sang iretikitik 22 me Siohwa kin ketin mwahngih me lahng kapw oh sampah kapw ehu sohte pahn wiawi ni ahnsoukiste. Oh, sapwellime aramas akan pahn dadaurete; irail pahn “kesihnendahte” mwohn silangi. Dahme Koht ketin wiahdahr ong sapwellime aramas pilipil kan kin kihong kitail kahrepen kitail kak likih Ih. Kristian mehlel akan kin lelohng kalokolok laud, oh pil aramas akan kin song en kasorehla irail douluhl. (Sohn 16:2; Wiewia 8:1) Ahpw, imwintihti kehlail kan en sapwellimen Koht aramas akan, duwehte Emperor en Rom, Nero oh Adolf Hitler, sohte kak pweida ni re kin song kasorehla sapwellimen Koht aramas lelepek kan me kin kalinganahda mware. Siohwa kin perehla mwomwohdiso en sapwellime aramas akan, oh kitail kak likih me e pahn perehla irail ahnsou kohkohlahte.

⁹ Ni soangen ahlohte, irail me kin lelepek ong Koht nin duwen kisehn sampah kapwo, pein emen emen irail pahn kesihnendahte, pwehki irail kin kaudokiong Sounkapikpatail ni kaudok min. Met sohte wehwehki me arail kaudok pahn wiawi ekeite ahnsou. Sapwellimen Koht Kosonnedo, me Koht ketikihong Moses pwehn kihong mehn Israel kan, kin padahkiong irail en wia arail kaudok ong Koht ni ehu ehu sounpwong, nin duwen me kileledi ni ahnsoun maram pwul, oh ehu ehu wihk, ni rahn en Sapad. (Lipai 24:5-9; Nempe 10:10; 28:9, 10; 2 Kronikel 2:4) Eri, Aiseia 66:23 kin koasoia duwen kaukaule kaudok ong Koht, ehu ehu wihk oh ehu ehu sounpwong. Aramas akan me sohte kin kamehlele Koht oh pelien lamalam mwalaun akan sohlar pahn mie. “Tohn wehi koaros pahn patohdo pwe re en kaudokiong” Siohwa.

10. Dahme kahrehda ke kak likih me aramas suwed akan sohte pahn kauwehla sampah kapwo?

¹⁰ Aiseia 66:24 kamehlele ong kitail me popohl oh pwung en sampah kapwo sohte pahn ohla. Aramas suwed akan sohte pahn kauwehla popohl wet. Tamataman 2 Piter 3:7 me mahsanih duwen “rahnen kadeik iei rahnen kamwomwmwomwlahn me suwed kan.” Irail akan me pahn mehla iei irail aramas suwed akan. Aramas mwahu kan sohte pahn lelohng kahpwal, e pahn weksang dahme kin kalapw wiawi nan mahwen en rahnpwukat, pwe aramas akan me sohte iang mahwen me kin lelohng kahpwal en mehla kin tohto sang irail sounpei kan. Sounkopwung Lapalapo kamehlelehong kitail me sapwellime Rahn pahn wia rahn ehu me pahn kasorehla aramas suwed kante.

11. Dahme Aiseia kasalehda me pahn imwikihla aramas akan me kin uhwong Koht oh sapwellime kaudok?

¹¹ Irail me pwung kan pahn pitsang oh kilang sapwellimen Koht mahsen en kokohp me mehlel. Iretikitik 24 kohpadahr duwen “paliweren me melahr kan kahngohdiong” Siohwa pahn wia mehn kadehde duwen sapwellime kadeik. Mwein lokaia sansal oh inen me Aiseia doadoahngki kin wia mehkot kapwuriamwei ong aramas teikan. Ahpw, eh lokaia kin pwung ong dahme poadoapoad kin kasansalehda. Pwe, likin kelen Serusalem en mahs, mie wasahn kihd, oh ekei ahnsou irail pahn kesehla paliwar en aramas suwed kan me kamakamalahr oh sohte warohng en serepedi.a Iei wasa me mwahs kan oh kisiniei pahn lullul oh kauwehla kihd oh paliwar en aramas mehla kan. Ni sansal, Aiseia doadoahngki karasaras duwen sapwellimen Siohwa kadeik ong aramas suwed akan pahn uhdahn pweida.

Dahme E Inoukihda

12. Aiseia kin kawehwehda dah duwen mour nan sampah kapwo?

¹² audiahl 21:4 mahsanih duwen dahme sohte pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo nan koasoandi kapwo. Ahpw, dahme pahn wiawi ni ahnsowo? Ia pahn irairen mour ni ahnsowo? Kitail kak ale ekis sawas en wehwehki duwen met? Ei. Aiseia irelaud 65 kin kohpada duwen irairen ahnsou ehu me kitail pahn paiekihda ma kitail pahn kenikenla rehn Siohwa en mour ni ahnsou me e pahn wiahda lahng kapw oh sampah kapw. Irail akan me pahn ale pai wet en iang sampah kapw wet sohte pahn mahla oh mehla. Aiseia 65:20 kamehlelehong kitail: “Solahr seri pwelel pahn mehla ni ar pwelel, ahpw koaros pahn kaunsekala irepen ahnsoun ar mour. Irail kan me pahn lel sounpar 100, re pahn duwehte ma re aramas pwulopwul kei. Ma emen pahn mehla mwohn eh lel sounpar 100, met kasalehda me I kaloke.”

13. Iaduwen Aiseia 65:20 kamehlelehong kitail me sapwellimen Koht aramas akan pahn paiekihda meleilei oh nsenamwahu?

¹³ Ni ahnsou me kokohp wet tepin pweida rehn sapwellimen Siohwa aramas akan ni mwehin Aiseia, met kin wehwehki me seri pwelel kan nan sahpwo sohte pahn lelohng kahpwal. Imwintihti kan sohte pahn kohla rehrail nin duwen me Mehn Papilon kan kin wia pak ehu oh wahsang seri pwelel kan de pil kemehla ohl pwulopwul kehlail kan. (2 Kronikel 36:17, 20) Nan sampah kapw kohkohdo, aramas akan pahn nsenamwahu oh kak perenkihda mourirail kan. Ma emen pilada en uhweng Koht, e sohte pahn kak mour. Koht pahn kasorehla ih. Ahpw, iaduwen ma aramas men pahn uhwong Koht oh e mahki sounpar epwiki? Eri, e pahn mehla “duwehte ma e aramas pwulopwul men” weksang ale mour soutuk.​—1 Timoty 1:19, 20; 2 Timoty 2:16-19.

14, 15. Poahsoanda pohn Aiseia 65:21, 22, wiewia kaperen dah kan ke kak kasikasikong?

¹⁴ Aiseia sohte kin koasoia laud duwen iaduwen aramas men me kin inengieng en uhwong Koht pahn sohrala, ahpw e kin koasoia duwen irairen mour nan sampah kapwo. Nna, medewehla ma ke mih wasao. Dahme ke pahn medemedewe iei mehkan me ke kin ese. Aiseia koasoia nan iretikitik 21 oh 22: “Aramas akan pahn kauwada imwarail kan oh kousoanla loale​—sohte emen tohrohr pahn kak doadoahngki. Re pahn wiahda ar mwetuwel en wain oh pahn kin nsenamwahuki wahn wain kan​—ahpw sohte emen tohrohr pahn kak adihasang ar wain. Nei aramas akan pahn mour werei, rasehng tuhke kei. Re pahn nsenamwahuki mehlel dipwisou kan me re koadoahkihada.”

¹⁵ Ma ke saikinte koahiek en wiahda ihmw de mwetuwel, kokohp en Aiseia kawehwehda me kasukuhl ehu kin awiawih iuk. Ahpw, ke pahn men sukuhliki sang rehn sounpadahk koahiek kan, ele mwein mehn mpomw kan me kin perenki sewese iuk? Aiseia sohte nda ma nan imwomw pahn mie wenihmw tok laud kan me sohte klas ahpw ihte kahdeng kan pwe ken kak perenkihda engitik kan, de imwomw pahn mie wenihmw tok kan me mie klas pwe ke kak kilang irair en nan wehwe pahieu wiawi. Ke pahn wiahda imwomw me pweleng akan ile pwehn kak kamwerehsang keteu oh sinoh powe? De ke anahne wiahda imwomw me patapat powe​—duwehte ihmw akan me mih nan Middle East—​oh ahmw peneinei kak tuhpene, mwengepene oh koasoipene pohn imwomwail?​—Deuderonomi 22:8; Nehmaia 8:16.

16. Dahme kahrehda ke kak kasikasik me sampah kapwo pahn wahdohng aramas akan nsenamwahu ni ahnsou kohkohlahte?

¹⁶ Ahpw, ni mehlel, kesempwal sang ese oaritik pwukat, iei me ke pahn sapwenikihla pein omw wasahn koasoun. Ke uhdahn pahn sapwenikihla sahpwo​—kaidehn duwehte nan rahnpwukat ni ahnsou me ke pahn anahne doadoahk laud en kauwada ihmw akan ahpw aramas teikan pahn uhd paiekihda. Aiseia 65:21 pil mahsanih me ke pahn padokedi mehkot oh ke pahn dolungada oh paiekihda wahn sahpw akan. Ni sansal, met kin oaralapiehda irairen ni ahnsou kohkohdo. Ke pahn nsenamwahukihla omw doadoahk laud kan. Oh ke pahn kak wia met erein omw mour​—“mour werei, rasehng tuhke kei.” Met kin kapwaiada iren Paipel wet “onehda sapahl mehkoaros”!​—Melkahka 92:12-14.

17. Pahpa oh nohno kan pahn ale kangoang laud sang mehnia inou?

¹⁷ Ma ke wia emen pahpa de nohno, mahsen pwukat pahn lel omw mohngiongomw: “Arail doadoahk kan pahn kin pweida mwahu, oh neirail seri kan sohte pahn diar paisuwed. Pwe I pahn kupwuramwahwih irail oh neirail seri kan erein dih kan koaros me pahn kohdo. Pil mwohn arail pahn kaimwisekala ar kapakap akan rehi, I pahn kapwaiada ar pekipek kan.” (Aiseia 65:23, 24) Ke pehm duwen kansensuwed kan en ‘seri kan lelohng paisuwed kan’? Kitail sohte anahne kileledi kahpwal akan me seri kan kin kansensuwedihkihla pahpa oh nohno kan oh pil mehteikan. Me kin pid met, kitail koaros kin kilang pahpa oh nohno kan me kin nohn kedirepwkihla arail doadoahk kan, wiewia kan, de mehn kamweit kan, oh met kin kahrehda irail sohte kin mweidong neirail seri kan arail ahnsou. Weksang met, Siohwa kin kamehlelehong kitail me e pahn ketin karonge oh sewese atail anahn akan.

18. Dahme kahrehda ke kak kasikasik en perenkihda mahn akan nan sampah kapw?

¹⁸ Ni ahnsou me ke pahn medemedewe duwen dahme ke pahn paiekihda nan sampah kapwo, medemedewe duwen dahme sapwellimen Koht mahsen en kokohp mahsanih: “‘Kidien wel kan oh sihmpwul kan pahn kin mwengepene; oh laion kan pahn iang kang kenen kou kan kisin mwenge. Sineik kan solahr pahn keper oh kamasepwehk. Pwe pohn Saion, ei dohl sarawio, sohte mehkot suwed de meninkau kot pahn mie,’ Siohwa mahsanih.” (Aiseia 65:25, NW) Aramas sounmahlen kan kin song en mahlenihda koasoandi kapwo, ahpw met kaidehn mehkot me emen pein lemehda me pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo. Kilel wet uhdahn pahn pweida. Popohl pahn wiawi nanpwungen aramas akan oh pil rehn mahn akan. Irail me kin sukuhliki mour en mahn oh tuhke kan kin doadoahk sounpar tohto pwehn sukuhliki duwen ekeite mahn akan de emente soangen mahn. Ahpw medemedewe duwen met, dahme ke pahn kak sukuhliki duwen mahn akan ni ahnsou me re sohlahr pahn masak aramas akan. Eri, ke pahn kak keilahng mpen mehnpihr kan oh kisin mahn akan me kin koasoan nanwel​—ei, ke pahn kilang irail, sukuhliki duwen irail, oh perenkihda irail. (Sohp 12:7-9) Ke pahn kak wia met ni meleilei, sohte anahne masak aramas akan de pil mahn akan. Siohwa mahsanih: “Pwe pohn Saion, ei dohl sarawio, sohte mehkot suwed de meninkau kot pahn mie.” Wikidekla laud ehu sang dahme kitail kin kilang oh lelohng nan rahnpwukat!

19, 20. Dahme kahrehda sapwellimen Koht aramas akan kin weksang aramas akan nan rahnpwukat?

¹⁹ Nin duwen me kitail koasoia mwowe, aramas akan sohte kak kohpada ni pwung dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, mendahki mie pwunod tohto nin sampah pwon duwen millennium kapwo. Ihme kahrehda aramas tohto kin tihwokihla, pingada, de sehsehla dahme re pahn wia. Peter Emberley, kaun en ehu university nan Canada, ntingihdi: “Aramas tohto [me laud kan] kin tepida wia peidek kesempwal kan me kin pid arail mour. Peidek kan duwehte: Ihs ngehi? Dahme I kin akadei ong nan ahi mour? Dahme I pahn kihdi mehn kataman ong dih en mwuhr? Pwe ni ahnsou me re kin tepida mahla, re kin nantihong koasoanehdi mwahu arail mour oh rapahki kahrepen arail mour.”

²⁰ Ke kak wehwehki dahme kahrehda aramas tohto mih nan irair wet. Ele mwein re kin rapahki peren nan arail mour ki wia soahng kan me re keieu perenki de mehn kamweit kaperen kan. Ahpw, re sehse dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, eri, ong irail, sohte katepen arail mour. Ahpw, medewehla pein ahmw mour oh ahmw wehwehkihla kahrepen mour oh iaduwen met kin weksang aramas teikan me sohte wehwehki kahrepen arail mour. Ke wehwehki me nan lahng kapw oh sampah kapw me Siohwa inoukihong kitail, kitail kak kilangseli oh koasoia sang nan mohngiongatail, ‘Ni mehlel, Koht ketin onehda sapahl mehkoaros!’ Kitail pahn inenen perenkihda met!

21. Nan pwuhken Aiseia 65:25 oh Aiseia 11:9, irair dahieu me duwepenehte?

²¹ Kaidehn mehkot me emen en aklapalapki me dene ih me pahn iang mih nan Wehin Koht. Siohwa kin luhke kitail oh pil kangoange kitail en kaudokiong Ih ni mehlel ahnsouwet pwe kitail pahn kak ale mour ni ahnsou me ‘pohn Saion, dohl sarawio, sohte mehkot suwed de meninkau kot pahn mie.’ (Aiseia 65:25) Ahpw, ke wehwehki me Aiseia koasoia ekis mwowe nan sapwellime pwuhkohte mehkot me duwehte dahme e koasoia nan Aiseia 65 oh e pil kapataiong mehkot me kitail anahne ale ma kitail men mour sampah kapwo? Aiseia 11:9 mahsanih: “Sohte meninkau de mehkot suwed pahn mie nan Saion, sapwellimen Koht dohl sarawio. Pwe sampah pahn direkihla kupwurokong en Siohwa, duwehte madau eh kin direkihla pihl.”

22. Atail wadek duwen kokohp en Paipel pahieu pahn anahne kakehle kitail en wia dah?

²² “Loalokong en Siohwa.” Ni ahnsou me Koht pahn onehda sapahl mehkoaros, tohnsampah kan pahn sukuhliki duwen loalokong pwung en Koht oh kupwure kan. Kitail sohte kak sukuhliki met sang atail kin sukuhlikisang kapikapikda kan en mahn akan. Met pahn pidada sapwellime Mahsen. Karasepe ieu, medemedewe duwen ia uwen laud kitail sukuhlikihsang kokohp pahieu me mahsanih duwen “lahng kapw oh sampah kapw.” (Aiseia 65:17; 66:22; 2 Piter 3:13; Kaudiahl 21:1) Ke ahneki kahrepe mwahu en wadek Paipel rahn koaros. Ke kin koasoanehdi pwehn wia met? Ma soh, ke kak koasoanehdi ahmw koasoandi kan pwehn wadek dahme Koht mahsanihong kitail ehuehu rahn? Likin ahmw pahn perenkihda kasikasik en paiekihda mour nan sampah kapwo, ke pahn pil ale peren laud ni ahnsouwet, nin duwen sounmelkahka mahsanih.​—Melkahka 1:1, 2.

[Nting tikitik me mi pah]

Iaduwen Ke Pahn Sapeng?

• Dahme kahrehda kitail kak nda me Aiseia 66:22-24 kin kohpadahr duwen dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?

• Dahme ke kin keieu kasikasik me mih nan kokohp akan en Aiseia 66:22-24 oh Aiseia 65:20-25?

• Ia kahrepe kan ke ahneki pwen kekehle iuk duwen dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?

[Kilel nan Pali 15]

Aiseia, Piter, oh Sohn kohpadahr duwen “lahng kapw oh sampah kapw”