Onop Kin Wahdo Keting Laud Kan Oh Kin Kaperen

“Rapahki uwen omw kak . . . , omw pahn padahngki duwen Koht.”​—LEPIN PADAHK 2:4, 5.

1. Iaduwen wadawad kan kin kaperenda kitail?

ARAMAS tohto kin wadek pwuhk kan pwehki wadawad kin wia mehkot kaperen ong irail. Ma audepen pwuhko mwahu, wadawad kak kaperenda aramas ni ahl me konehng. Likin ahr koasoandi en wadawad en Pwuhk Sarawi, ekei Kristian akan kin inenen perenkihda wadewadek pwuhken Melkahka, Lepin Padahk, oh Rongamwahu kan, de pwuhk teikan nan Pwuhk Sarawi. Lingan en lokaia kan oh mour en lepin lokaia kan kin kaperenda irail. Aramas teikan kin pilada en wadek Yearbook of Jehovah’s Witnesses, oh makisihn en Awake!, oh poadoapoad en aramas akan me mih nan makisihn wet, de oaralap me kin pid poadoapoad, oh onop duwen palien sahpw akan, oh onop duwen kapikapikda kan.

2, 3. (a) Iaduwen padahk loal kan ni pali ngehn pahn kak rasehng mwenge kekeluwak kan?

² Wadawad kan pahn kak wia mwomwen mehn kamweit ehu, ahpw onop kin kahrehong emen en medemedewe laud. Mehn England men Francis Bacon, sounpadahk en irairen mour akan ntingihdi met: “(Ni karasaras) Ekei pwuhk kan kitail kak song neme, ekei pwuhk kan kitail kak kadallehla, oh ekei pwuhk kan kitail anahne rukoa mwahu oh kamwutehla nan kapehdatail.” Pwuhk Sarawi kin iang wia kisehn pwuhk kan me mih nan irair kesiluwo. Wahnpoaron Pohl ntinghidi: “Me pid duwen ih [Krais—me kin rasehng Nanmwarki—Samworo Melkisedek] soahng tohto mie me kitail kak koasoia, ahpw e inenen apwal en kawehwe ong kumwail, pwehki amwail nan kapehd kekeluwak ong en dehdehkihla soahng kan. . . . Kisin tungoal kekeluwak, iei ih me aramas koahieklahr kan kin tungoale, irail kan me ahnlahr oh esehlar wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” (Ipru 5:11, 14) Mwenge kekeluwak kan anahne kitail en rukoa kanahieng mwohn atail kadallehla oh kamwutehdi nan kapehdatail. Kitail anahne doudouloale padahk loal kan en pali ngehn mwohn kitail pahn kak wehwehki oh koledi padahk pwukat.

³ Ehu dictionary kawehwe lepin lokaia wet “onop” nin duwen “doadoahngki atail madamadau kan pwen kak loalokongla de wehwehki mehkot sang wadewadek pwuhk kan, roporop de soahng teikan.” Met wehwehki kaidehn ihte wia wadawad ni pitipit, ahpw mwein kitail pahn kak kileledi lepin lokaia kan. Onop kin wehwehki doadoahk, nannanti, oh doadoahngki atail kehlen kasawihada dahme pwung oh sapwung. Pwehki onop kin wehwehki doadoahk laud, met sohte kin wehwehki me kitail sohte pahn kak perenkihda wia onop kan.

Wiahki Ahnsoun Onop Ahnsoun Kaperen

4. Nin duwen Sounmelkahkao, iaduwen onop Mahsen en Koht pahn kak kakehlahda oh katingih kitail?

⁴ Wadewadek oh ononop Mahsen en Koht pahn kak kaperen oh kakehlahda kitail. Sounmelkahkao mahsanih: “Kosonned en Kauno me unsek mehlel; e kin pwurehng kakehlahda aramas. Mahsen en Kauno me likilik, e kin kaloalokongihala me soaloalokong kan. Kosonned en Kauno me pwung; oh irail kan me kin peikiong kin pereperen. Sapwellime mahsen kan me uhdahn pwung oh kin kamarainihada lamalam en aramas.” (Melkahka 19:7, 8) Sapwellimen Siohwa kosonned akan oh kataman kan kin kakehlahda kitail oh pali ngehnatail kan, oh e kin kihong kitail peren mehlel, oh kamarainihkin kitail en wehwehki ni sansal duwen sapwellimen Siohwa kupwur kaselel kan. Ia uwen kaperen!

5. Ni ahl dah kei onop pahn kak kaperenda kitail?

⁵ Ni ahnsou me kitail kin kilang me atail doadoahk kin pweida mwahu, kitail pil pahn perenki wia doadoahko. Pwehn kahrehong atail onop en kaperen, kitail anahne en mwadang kapwaiada dahme kitail ahpwtehn sukuhliki. Seims ntingihdi: “A me kin tehk mwahu kosonned unseko me kin kasaledekla aramas, me iei rongamwahu en Krais, oh kin dadaurete, sohte kin rongete oh manokehla, ahpw kapwaiada​—⁠iei aramas menet me Koht pahn ketin kapaiahda ni mehkoaros me e pahn kin wia.” (Seims 1:25) Mwadangete en kapwaiada ire kesempwal kan me ke sukuhlikier pahn kak imwikihla nsenamwahu. Kitail pil pahn ale peren laud ma kitail pahn onop laud pwehn diarada pasepeng ong peidek ehu me tohnihmw wia ni ahnsou me kitail kin wia doadoahk en kalohk.

Kakehlahda Omw Limpoak Ong Mahsen en Koht

6. Iaduwen soun nting en Melkahka 119 kasalehda ah limpoak ong sapwellimen Siohwa mahsen?

⁶ Mwein Esekaia me ntingihdi Melkahka 119 ni ahnsou e wiahla soupeidi pwulopwul men, oh e kasansalehda duwen ia uwen e kin poakohng sapwellimen Siohwa mahsen. E doadoahngki lokaia lingan akan oh mahsanih: “I kin perenki sapwellimomwi kosonned kan. I sohte pahn manokehla sapwellimomwi mahsen kan. Pil, sapwellimomwi kataman kan I kin poakong . . . I kin diar peren ni ei kin kapwaiada sapwellimomwi mahsen kan, pwehki ei kin kesempwalki. Komw ketin kupwurkalahngan ong ie, I ahpw pahn mourla pwehki sapwellimomwi kosonned iei me kaperenpei. Maing Kaun, ia uwen ei kin anahne sapwellimomwi sawas en komour! I kin diar nsenamwahu nan sapwellimomwi kosonned.”​—Melkahka 119:16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) Nin duwen ehu dictionary, dahme e kawehwehda duwen lepin lokaia pwukat “kasalehda limpoak” ong Mahsen en Koht? (b) Iaduwen kitail kak kasalehda atail limpoak ong Mahsen en Siohwa? (c) Iaduwen Esra kaunopada pein ih mwohn e pahn wadek sapwellimen Siohwa Kosonnedo?

⁷ Ehu dictionary en Nting en Ipru kin kawehwehda lepin lokaia pwukat “kasalehda limpoak”: “Kadoadoahkpen nan iretikitik 16 kin pahrekiong verb ko me kin wehwehki pereperen . . . oh pil doudouloale . . . Ihme kahrehda, e kairekedi ni mwomwet: popohl, doudouloale, perenki . . . Kapatapenehn ire pwukat kin kasalehda me emen anahne en doudouloale mehlel pwehn perenki Mahsen en Siohwa. . . . Wehweo kin pidada pepehm.”a

⁸ Ei, limpoak ong Mahsen en Siohwa pahn anahne tepisang mongiongitail kan, utupen atail pepehm akan. Kitail anahne perenki medemedewe duwen ekei ire kan me kitail ahpwtehn wadeker. Kitail anahne medemedewe duwen padahk loal kan, oh doudouloale padahk pwukat. Kitail anahne en doudouloale oh kapakap. Duwehte Esra, kitail anahne kaunopada mongiongitail kan ong wadewadek oh onop Mahsen en Koht. Nting kan kin pid Esra: “Esra kaunopada pein eh mongiong ni eh onop pelien kosonned en Siohwa oh kapwaiada oh pil padahkiong mehn Israel kan audepen Kosonnedo kan.” (Esra 7:10, New World Translation) Tehk me kahrepe siluh, Esra kaunopada pein eh mongiong: pwen onop, kapwaiada, oh padahkiong aramas teikan. Kitail pil anahne idawehn sapwellime mehn kahlemeng mwahu.

Wia Omw Onop Nin Duwen Kaudok

9, 10. (a) Ni ahl dah kei sounmelkahka kasalehda me e kin nsenohki Sapwellimen Siohwa mahsen akan? (b) Ia wehwehn lokaia wet: “nsenohki” ni lokaiahn Ipru? (c) Dahme kahrehda e kesempwal kitail en onop Pwuhk Sarawi nin duwen atail “wiewiahn kaudok”?

⁹ Sounmelkahka mahsanih me e kin nsenohkin sapwellimen Siohwa kosonned akan oh kataman kan. E koulki met: “I kin medemedewe sapwellimomwi kaweid kan, oh kasakasawih sapwellimomwi padahk kan. . . . I kin wauneki oh kesempwalki sapwellimomwi kosonned kan; I kin nsenohki sapwellimomwi kaweid kan. Ia uwen ei poakohng sapwellimomwi kosonnedo! I kin nsenohki sapwellimomwi kosonned akan sang nimenseng lel nipwong. I kin nsenohki sapwellimomwi mehn kataman kan ahnsou koaros oh kin kahrehda ei loalokong sang ei sounpadahk kan.” (Melkahka 119:15, 48, 97, 99, New World Translation) Ia wehwehn ‘nsenohki’ sapwellimen Siohwa mahsen akan?

¹⁰ Ni lokaiahn Ipru, lepin lokaia wet: “nsenohki” kin wehwehki “doudouloale,” “pwurpwurehng medemedewe duwen mehkot.” “E pil kin pid medemedewe laud duwen sapwellimen Koht wiewia kan . . . oh mahsen en Koht.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Lepin lokaia “nsenohki” kin pid ahnsou me “sounmelkahkao kin doudouloale,” ahnsou me “e kin poakohng onopki” sapwellimen Koht kosonned akan nin duwen “wiewiahn kaudok ehu.” En ahneki madamadau me onop Mahsen en Koht kin wia kisehn atail kaudok pahn sewese kitail en kesempwaliki atail onop. Kitail anahne nsenohki wia atail onop oh pil kapakap. Onop iei kisehn atail kaudok oh met pahn sewese atail kaudok en kekeirada.

Kalaudehla Sukuhliki Padahk Loal Kan en Mahsen en Koht

11. Iaduwen Siohwa kin kasalehong sapwellime aramas akan padahk loal kan?

¹¹ Sounmelkahkao ni wahu mahsanih: “Maing Kaun, ia uwen lapalap en wiepen nin limomwi kan! Ia uwen loal en audepen kupwuromwien!” (Melkahka 92:5) Wahnpoaron Pohl mahsanih duwen “nan wasa rir kan en kupwuren Koht,” padahk loal kan me Siohwa ketin kasalehong sapwellime aramas akan “sang ni sapwellime ngehn sarawi” me kin doadoahk rehn pwihn en ladu lelepek oh loalokong. (1 Korint 2:10; Madiu 24:45) Pwihn en ladu lelepek oh loalokong kin nantihong en kihda ketihnain en pali ngehn ong koaros​—“milik” ong irail me kapw akan oh “tungoal kekeluwak” ong “aramas koahieklahr kan.”​—Ipru 5:11-14.

12. Kihda karasepe ieu duwen “sapwellimen Koht kupwur rir kan” me pwihn en laduo kawehwehdaher.

¹² Mwohn emen pahn kak wehwehki “sapwellimen Koht kupwur rir kan,” e anahne onop oh kapakap oh medemedewe duwen sapwellime Mahsen. Karasepe ehu, pwuhk kaselel kan kin wiawihda me kin kasalehda iaduwen Siohwa kin kasalehda ni ahnsowohte kopwungpwung oh mahk kalahngan. Pwehki E kin kasalehda mahk kalahngan, met sohte kin katikitikihala sapwellime kopwungpwung; ahpw mahk kalahngan iei ehu ahl me Siohwa kin kasansalehda sapwellime kopwungpwung oh sapwellime limpoak. Ni ahnsou me Siohwa kin kadeikada aramas dipan men, E pahn tehk mahs ma E kak kasalehda mahk kalahngan poahsoanda pohn tomw meirong en Sises. Ma aramas dipano sohte men koluhkihla dipe kan de e kin uhwongete, Koht kin mweidong kopwungpwung en wiawi oh sohte kaselehda mahk kalahngan. Ni ahl koaros, E kin ni lelepek kapwaiada sapwellime koasoandi ilele kan.b (Rom 3:21-26) ‘Ia uwen loalen sapwellimen Koht erpit oh kupwurokong!’​—Rom 11:33.

13. Iaduwen kitail kak kasalehda atail kalahnganki “ia uwen tohtohn” padahk kan ni pali ngehn me sansalda ong kitail lel ni ahnsou wet?

¹³ Duwehte sounmelkahkaho, kitail kin perenkihda me Siohwa kin kasalehong kitail sapwellime kupwur kan. Depit ntingihdi: “Maing Koht, ia uwen eh apwal ong ie I en dehdehkihla audepen kupwuromwi kan; ia uwen tohtohn audepen kupwuromwi kan! Ma I song en wadekedi, re pahn tohtohsang pihken ni oaroahr kan.” (Melkahka 139:17, 18) Ni mehlel, dahme kitail kin ese iei mehkot tikitik sang dahme Siohwa pahn kasalehong kitail sang met lel ni ahnsou kohkohlahte, ahpw kitail kin kalahnganki “ia uwen tohtohn” padahk mehlel kesempwal kan ni pali ngehn me E kasalehong kitail oh kitail kin kalaudehla atail wehwehkihla duwen Mahsen en Koht.​—Melkahka 119:160, footnote.

Nannanti oh Mehn Doadoahk Pwung kan Me Anahn

14. Iaduwen pwuhken Lepin Padahk 2:1-6 kasansalehda duwen kesempwal kitail en nannanti wia atail onop Mahsen en Koht?

¹⁴ Emen me pahn onopki padahk loal kan en Pwuhk Sarawi pahn anahne nannanti. Ire mehlel wet kin sansalda ni atail kin wadek kanahieng pwuhken Lepin Padahk 2:1-6. Tehk duwen lepin lokaia kan me Nanmwarki loalokong Solomon kin doadoahngki pwehn kasansalehda me emen anahne nannanti pwen alehdi loalokong me kohsang Koht, erpit, oh dehdehki. E ntingihdi: “Samwa, padahngki dahme I padahkihwei, oh dehr manokehla dahme I ndaiong uhk ke en wia. Rong kanahieng ngilen me kupwurokong kan oh nantihong dehdehkihla mehlel. Ei, peki loalokong oh peki erpit ni ngidingid. Rapahki uwen omw kak, rasehng me kin rapahki silper de takai kesempwal rir kan. Ma ke pahn kapwaiada met, eri, ke pahn esehla dahkot masak Kauno oh ke pahn pweida ni omw pahn padahngki duwen Koht. Pwe Kauno iei ih me kin ketikihdo kupwurokong; iei ih me kin ketikihdo loalokong oh dehdehki.” Ei, onop me kin pweida mwahu kin wehwehki me emen pahn anahne rapahki pasepeng kan, duwehte emen me kin rapahki takai kesempwal rir kan.

15. Mehnia karasaras en Pwuhk Sarawi kin kasansalehda duwen kesempwalpen ahneki koasoandi mwahu kan en onop?

¹⁵ Kitail pil anahne doadoahngki kahk pwung kan en wia onop kan me kin kakehle kitail ni pali ngehn. Solomon ntingihdi: “Ma noumw sile me kohns oh ke sohte edehda, ke pahn doadoahk laudki.” (Eklesiasdes 10:10) Ma tohndoadoahk men kin doadoahngki sile de naip me kohns de ma e sohte pahn doadoahngki sile de naip ni koahiek, e pahn kauwehla ah doadoahk laud oh eh doadoahk pahn suwed. Ni ahlohte, uwen tohto kapai kan me kitail kin alehdi sang atail onop pahn wekpeseng, pwe e pahn poahsoanehda pohn ia mwomwen pein emen emen kitail kin wia atail onop. Sawas kaselel kan ong kamwahuwihala ia mwomwen kitail kak wia atail onop kak dierekda nan pwuhken Theocratic Ministry School Guidebook ni Onop 7.c

16. Sawas mwahu dah kei kin kohda pwehn sewese kitail en onop padahk loal kan?

¹⁶ Ni ahnsou me tohndoadoahk men pahn tepida wia eh doadoahk, e pahn kaunopada mehn doadoahk kan me e pahn doadoahngki. Duwehte kitail, ni ahnsou me kitail pahn tepida onop, kitail anahne pilada sang atail library mehnia pwuhk kan me kitail pahn doadoahngki. Tamataman me onop kin wehwehki doadoahk oh madamadau laud, ihme e pahn mwahu en koasoanehdi mwahu iawasa kitail pahn wia atail onop. E pahn mwahu ma kitail pahn mwohndi pohn sehr oh doadoahngki tepel pwe ken kak pepehdte ahnsou me ke onop oh met pahn mwahu sang wonohn nan peht de mwomwohd nan sehr me kansenamwahu. Ni ahnsou me ke kin wia omw onop, mwein mwurin ahnsoukis, ke kak pedoi sang nan imwomw oh kedengideng oh esingek mwahu: mwein met pahn sewese iuk en onop mwahu.

17, 18. Kihda ekei ahl akan me kitail kak doadoahngki mehn doadoahk kaselel kan ong onop me wiawihda nan omw lokaia.

¹⁷ Kitail pil kak doadoahngki mehn doadoahk tohto me inenen mwahu. Keieu, kitail kak doadoahngki New World Translation (Pwuhk Sarawi) me met dierek ni pwuhk me kawehwehdi pwon de kawehwehdi ni ekeite wasa oh pwuhk pwukat kak dierek ni soangen lokaia 37. Nan Pwuhk Sarawi en New World Translation, mie “cross-reference” kan oh pahnangin oaralap me koasoia: “Table of the Books of the Bible” mie eden soun nting kan, iawasa pwuhk kan ntingdi, oh erein ahnsou dah. Pil mie index en lepin lokaia kan me mih nan Pwuhk Sarawi, kawehwehpen lepin mahsen kan, oh mep kan. Nan ekei lokaia kan, Pwuhk Sarawi wet wiawihda ni nting laud kan, me adaneki Reference Bible. Pwuhk Sarawi wet pil mie index, cross-references, oh soahng teikan, ahpw, laud sang met, mie footnote kan me kin koasoia ire kan ni oaritik. Ke kin isaneki sawas pwukat me wiawihda ni pein ahmw lokaia pwehn kak sewese iuk en kalaudehla omw loalokongkihla Mahsen en Koht?

¹⁸ Pil ehu mehn doadoahk ong onop me inenen kaselel iei pwuhk riau me oaralap koasoia Insight on the Scriptures. Ma ke naineki pwuhk pwukat ni lokaia ehu me ke wehwehki, e pahn mwahu ma ke pahn ahnsou koaros doadoahngki pwuhk pwukat ni ahnsou me ke pahn wia omw onop. Audepen pwuhk pwukat pahn sewese iuk en wehwehki duwen ire kesempwal kan en pali moron en oaralap kan en Pwuhk Sarawi. Oh pil, pwuhk me oaralap koasoia: “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” pahn pil kak sewese iuk. Ni ahnsou ke pahn tepida wadek ehu wasa nan Pwuhk Sarawi, e pahn mwahu en wadek duwen wasao nan pwuhken “All Scripture” pwe met pahn sewese iuk en wehwehki duwen iawasa oh ia mwomwen sahpwo, oh poadoapoad en wasao, oh pil kousapahl en audepen pwuhko oh ia katepe ong kitail. Pil ehu mehn doadoahk mwahu iei Watchtower Library nan computor, me wiawihda ni lokaia duau.

19. (a) Dahme kahrehda Siohwa ketikihong kitail mehn doadoahk kaselel kan ong onop Pwuhk Sarawi? (b) Pwe atail wadawad oh onop Pwuhk Sarawi en pweida mwahu, dahme kitail anahne wia?

¹⁹ Siohwa kin ketikihda mehn doadoahk pwukat koaros ki sapwellime “ladu lelepek oh loalokong” pwehn sewese sapwellime aramas akan nin sampah en ‘rapahki oh padahngki duwen Koht.’ (Lepin Padahk 2:4, 5) Koasoandi mwahu en onop kin sewese kitail en esehla Siohwa oh paiekihda ahneki nanpwungmwahu reh. (Melkahka 63:1-8) Ei, onop kin wehwehki doadoahk, ahpw met iei doadoahk ehu me kaperen oh mie kating laud. Ahpw, onop kin wehwehki ahnsou, oh mwein ke kin medemedewe, ‘Iawasa I kak diarada ai ahnsou en wia ai wadawad en Pwuhk Sarawi oh pein ai onop?’ Kitail pahn koasoiada duwen met nan kaimwiseklahn artikel pwukat.

[Nting tikitik me mi pahs]

Peidek en Kousapahl akan

• Iaduwen kitail kak perenki pein atail onop oh pil paiekihda?

• Duwehte sounmelkahkao, iaduwen kitail kak kaselehda “limpoak” oh “nsenohki” sapwellimen Siohwa Mahsen?

• Iaduwen Lepin Padahk 2:1-6 kasalehda kesempwalpen kitail en nannanti onop Mahsen en Koht?

• Mehnia mehn doadoahk kan en onop me Siohwa ketikihong kitail?

[Kilel nan pali 22]

Doudouloale oh kapakap pahn kak sewese kitail en kakehlailihala atail limpoak ong Mahsen en Koht

[Kilel nan pali 25]

Ke kin doadoahngki ni unsek mehn doadoahk kan en sewese iuk en kaloalehla omw esehla Mahsen en Koht?