Isaneki Ahnsou Mwahu Koaros Pwehn Wia Wadawad Oh Onop
“Kumwail isaneki ahnsou mwahu koaros, pwe ahnsou pwukat ahnsou suwed kei.”—EPISOS 5:16.
1. Dahme kahrehda e loalokong kitail en doadoahngki mwahu atail ahnsou, oh dahme mwomwen atail doadoahngki atail ahnsou kin kasalehda duwen kitail?
ARAMAS kin kose me “en pilada ahnsou iei en isaneki ahnsou.” Emen me kin koasoanehdi ahnsoun wiahda mehkan me anahne en wiawihda pahn kalap wiahda soahng tohto erein ahnsowo me e koasoanehdi en wiahda soahng pwukat. Nanmwarki loalokong Solomon ntingihdi: “Mehkoaros mie ahnsowi, mie ahnsoun soahng koaros pohn sampah.” (Eklesiasdes 3:1, Moffatt) Kitail koaros ahneki uwen ahnsou ehu me duwepenehte; oh nsenatail iaduwen atail kin doadoahngki ahnsou wet. Mehkan me kitail kin wiahki en keieu nan atail mour oh koasoanehiong atail ahnsou ong kin kasalehda laud dahme kin keieu kaperenda nan mohngiongatail.—Madiu 6:21.
2. (a) Nan sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, dahme Sises mahsanihki atail anahn en pali ngehn? (b) Soangen kasawih dahieu kitail en wiahda?
2 Kitail anahne en ahneki ahnsoun mwenge oh meir pwehki mehpwukat iei anahn en paliwaratail kan. Ahpw, iaduwen atail anahn akan en ngehn? Kitail ese me kitail anahne en pil kaitarala anahn pwukat. Nan sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, Sises mahsanih: “Meid pai irail ko me kin pohnese arail anahn en ngehn.” (Madiu 5:3, New World Translation) Ih kahrepe pwihn en “ladu lelepek oh loalokong” kin kaukaule katamankihong kitail duwen kesempwalpen kitail en koasoanehiong ahnsoun wadek Paipel oh onop. (Madiu 24:45, NW) Ele ke pohnese duwen ia uwen met kesempwal, ahpw ke pehm me sohte ahmw ahnsoun onop de wadek Paipel. Ma met ihme kin wiawi rehmw, kitail kasawihada ahl akan oh wiepe kan en koasoanehdi ahnsou nan atail mour kitail en wadek Mahsen en Koht, oh wia pein atail onop, oh ong ahnsou doudouloale.
Rapahkihda Ahnsoun Wadek Paipel oh Onop
3, 4. (a) Kaweid dahieu wahnpoaron Pohl kihda me pid atail doadoahngki atail ahnsou, oh dahme met kin pidada? (b) Ia wehwehn mahsen en Pohl ni ah kaweidkin kitail en ‘isaneki ahnsou mwahu ong pein kitail’?
3 Pwehki kitail mihmi ni imwin rahn, kitail koaros anahne peikiong mahsen kan en wahnpoaron Pohl me mahsanih: “Eri, kumwail kanahieng duwen amwail mour me kumwail weweidki. Kumwail dehr duwehte aramas me loalopwon kan, ahpw kumwail duwehte me loalokong kan. Kumwail isaneki ahnsou mwahu koaros, pwe ahnsou pwukat ahnsou suwed kei. Kumwail dehr pweipwei, a kumwail song rapahki dahme Kauno [“Siohwa,” NW] ketin kupwukupwure kumwail en kin wia.” (Episos 5:15-17) Ni mehlel, kaweid wet kin dokedoke irair koaros en atail mour nin duwen Kristian inouda kan, iangahki rapahkihda ahnsoun kapakap, onop, mihding, oh iang kalohki “Rongamwahu en Wehio” uwen me kitail kakohng.—Madiu 24:14; 28:19, 20.
4 Sapwellimen Siohwa ladu tohto nan rahnpwukat kin mwomwen apwaliki koasoanehiong ahnsoun wadek Paipel oh onop loal Paipel nan arail mour. E sansal me kitail sohte kak kapataiong ehu awa likin awa 24 me kitail ahnekier, ihme sapwellimen Pohl kaweid ele kin wehwehki mehkot tohrohr. Ni lokaiahn Krihk, lepin lokaia kan “isaneki ahnsou mwahu” kin wehwehki meirongkihla mehkot kesempwal pwehn alehda mehkot tohrohr. W. E. Vine kin kawehwehda nan nah diksineri me adaneki Expository Dictionary me “isaneki ahnsou mwahu koaros, doadoahngki uwen keieu mwahu ehu ehu ahnsou pwukat pwehki ke sohte kak kapwurehdo ahnsou ko ma ke katiasang.” Sang iawasa kitail kak isaneki ahnsou mwahu ong wadek oh onop Paipel?
Kitail Anahne Koasoanehdi Mehkan me Keieu Kesempwal Nan Atail Mour
5. Dahme kahrehda oh iaduwen kitail en “pilada soahng kan me keieu kesempwal”?
5 Patohngete atail pwukoa kan me pid kaitarala anahn en paliwaratail kan, mie soahng kan ni pali ngehn me kitail anahne apwalihala. Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu lelepek kan, kitail ahneki “doadoahk laud nan doadoahk en Kauno.” (1 Korint 15:58, NW) Ihme kahrehda Pohl kaweidki Kristian kan nan Pilipai en “pilada soahng kan me keieu kesempwal.” (Pilipai 1:10, NW) Met wehwehki me kitail en koasoanehdi mehkan me keieu kesempwal nan mour. Mehkan ni pali ngehn anahne en ahnsou koaros kesempwal sang mehkan en war. (Madiu 6:31-33) Ahpw, toupahrek pil anahn pwe kitail en kapwaiada atail pwukoa kan en pali ngehn. Iaduwen kitail kak koasoanehdi atail ahnsou kan nanpwungen soangsoangen irair en atail mour en Kristian? Soundoulik kan kin ripohtki me nanpwungen “soahng kan me keieu kesempwal” me Kristian kan anahne en apwalihala, re kin kalap mwamwahlikihla pein arail onop en Paipel oh wadawad en Paipel.
6. Iaduwen “isaneki ahnsou mwahu” kin pid atail doadoahk en mwohni oh doadoahk en nan ihmw?
6 Nin duwen me kitail kilangehr, isaneki ahnsou mwahu kan kin pidada “isaneki ahnsou mwahu koaros” oh “doadoahngki uwen keieu mwahu ehu ehu ahnsou pwukat.” Ma atail wadawad en Paipel oh koasoandi en atail onop Paipel sohte mwahu, e pahn mwahu ma kitail pahn pein kasawih pein kitail pwehn kilang iaduwen kitail kin doadoahngki atail ahnsou. Ma atail doadoahk en mwohni kin nohn idihd, oh kangala atail ahnsou laud, kitail en kapakapkihong Siohwa duwen met. (Melkahka 55:22) Ele kitail kin wekidala atail koasoandi kan pwehn kak mie atail ahnsou laud ong mehkan me kesempwal me kin pid sapwellimen Siohwa kaudok, iangahki onop oh wadek Paipel. E pwung en nda me en lih doadoahk sohte kin nekla. Ihme Kristian sister kan pil anahne en koasoanehdi mehkan me keieu kesempwal oh kihla ahnsoun wadek Paipel oh onop katapan.
7, 8. (a) Soangen wiewia dah kan kitail en tohnmeteikihla pwe kitail en kak ahneki ahnsoun wadawad oh onop? (b) Ia kahrepen kitail en mwadong, oh iaduwen atail tamanda met sewese kitail en koasoanehdi soahng kan me keieu kesempwal nan atail mour?
7 Pali moron en kitail kin isaneki ahnsoun onop ni atail pahn tohnmeteikihla wiewia kan me sohte kesempwal. Ele kitail kak pein kalelepek rehtail, ‘Ia uwen laud en ahnsou me I kin doadoahngki ong wadek makisihn en sampah kan de nuhspepa kan, de kilikilang T.V., de rongorong keseng kan, de mwadongki video game kan? I kin doadoahngki ahnsou laud ong computer sang ahi kin wadek Paipel? Pohl mahsanih: “Kumwail dehr pweipwei, a kumwail song rapahki dahme Kauno [“Siohwa,” NW] ketin kupwukupwure kumwail en kin wia.” (Episos 5:17) Doadoahngkihla ahnsou laud pwehn kilang T.V. kin wia keieun kahrepe me Sounkadehde tohto sohte kak kihong arail ahnsou itar ong wia pein arail onop oh wadek Paipel.—Melkahka 101:3; 119:37, 47, 48.
8 Ekei ele pahn nda me re sohte kak onop ahnsou koaros, me re anahne mehn kamweit kan. Nin doken met kin mehlel, e pahn mwahu en tehk ia uwen laud en ahnsou me kitail kin kommoal oh kapahrekiong ahnsou me kitail kin doadoahngkihong onop oh wadek Paipel. Mwein kitail pahn pwuriamweikihla dahme kitail pahn diarada. Mwadong oh kommoal, nin doken e anahn, anahne en toupahrek. Kahrepen kitail kin mwadong oh kommoal iei pwehn sewese kitail en kapwurehong kitail atail kehl ong atail wiewiahn pali ngehn. Prokram en T.V. oh video game tohto kin kahrehong kitail en pwangada, ahpw wadek oh onop Mahsen en Koht kin kaperen oh kin pwurehng ketihnainkitailda.—Melkahka 19:7, 8.
Iaduwen Ekei kin Rapahki Ahnsoun Onop
9. Ia katapanpen idawehn kaweid kan me kohda nan kisin pwuhken Examining the Scriptures Daily—1999?
9 Tepin koasoi kan nan kisin pwuhk me oaralap koasoia Examining the Scriptures Daily (1999) koasoia: “E inenen katapan en tehkpene iren rahn oh koasoi kan sang kisin pwuhk wet ni menseng. Ke pahn pehm me likamwete Siohwa, Sounpadahk Lapalapie, kin kapirkinuhkada sapwellime kaweid kan. Kokohp kin mahsanih me Sises Krais kin paiekihda sapwellimen Siohwa kaweid kan ehu ehu ni menseng: ‘Ni menseng koaros E [Siohwa] kin ketin kangoangehkin ie I en rong sapwellime padahk.’ Soangen kaweid pwukat kin kihong Sises ‘koahiek en mahsen’ oh pwehn kak ‘mwahngih duwen ah pahn ketin doadoahngki mahsen konehng kan ong irail akan me pwangadahr.’ (Aiseia 30:20; 50:4, NW; Madiu 11:28-30) Pirkihda kaweid kan me kin kohda ni ahnsou konehng sang ni Mahsen en Koht ehu ehu ni menseng sohte pahn ihte sewese iuk en powehdi pein omw kahpwal akan ahpw pil pahn kihong uhk pwe ken ‘ese dahme ke pahn nda’ pwe ken kak sewese meteikan.”a
10. Iaduwen ekei kin koasoanehdi ahnsoun wadek Paipel oh onop, oh kapai dah kan kin kohsang kapwaiada koasoandi wet?
10 Kristian tohto kin idawehnla kaweid wet ni arail kin wadek iren rahn oh wadek Paipel de onop ni mensengie. Nan Prans, emen pioneer lelepek kin pirida mwadang ni menseng koaros oh wadek Paipel erein minit 30. Dahme sewese ih en wiewia met erein sounpahr tohto? Sistero koasoia: “I uhdahn kin mwekidki met, oh I kin kapwaiada ahi koasoandi en wadawad ni ahi sohte pahn mweidohng mehkot en kerempwehla ahi koasoandi!” Sohte lipilipil kuloak depe me kitail pilada en wia atail wadawad ehu ehu rahn, me kesempwalo iei me kitail en kapwaiada atail koasoandi. René Mica, me wiahkier pioneer erein sounpahr 40 samwa nan Iurop oh North America, koasoia: “Sangete nan 1950, I wiahkihla ahi mehn akadei en wadekala Paipel pwon nan pahr koaros, mehkot me I wiahier pahn pak 49. I pehm me met mehkot kesempwal en wia pwehn kak kolokol nanpwung keren rehn ahi Sounkapikada. Doudouloale Mahsen en Koht sewese ie en wehwehkihla mwahu sapwellimen Siohwa kopwungpwung oh sapwellime irair teikan oh kin wia utupen kehl.”b
“Mwenge Kohda ni Ahnsou Konehng”
11, 12. (a) “Mwenge” ni pali ngehn dahieu me “pwihn en ladu lelepek oh loalokong” kin kihda? (b) Iaduwen “mwenge” kan kin kohda ni ahnsou me konehng?
11 Duwehte mwenge kaukaule kin wahdo roson mwahu, ih pil duwen koasoandi en kaukaule onop oh wadek Paipel ah kin pil wahdo roson mwahu en pali ngehn. Nan pwuhken Luk, kitail wadek mahsen kan en Sises: “Ihs me wiahki ladu lelepek oh loalokong? Iei ih me eh mwohnsapw pahn kasapwiladahng pohn sapwellime ladu kan oh nehkong irail arail kisin tungoal ni ahnsou me konehng.” (Luk 12:42) Pohnangin sounpahr 120 (sang nan 1870 samwa lel met), “mwengehn ngehn me kin kohda ni ahnsou konehng” kin kohda nan The Watchtower, iangahki nan pwuhk kan oh makisihn kan oh brochure kan oh tract kan me kin poahsoanda pohn Pwuhk Sarawi.
12 Tehk lepin lokaia ko “ni ahnsou me konehng.” Ni ahnsou konehng, atail “Sounpadahk Lapalap,” Siohwa, ki sapwellime ohl oh pwihn en ladu lelepek oh loalokong, kin kaweidih sapwellime aramas akan nan ire kan me pid padahk kan oh tiahk. E mwomwen me kitail nin duwen pwihn ehu kin rong ngihl ehu ndindaiong kitail: “ ‘Iet ahlo. Kumwail idawehn,’ ma kumwail salongasang nan ahlo oh kolahng ni palimeing de maun.” (Aiseia 30:20, 21, NW) Ni ahnsou me emen emen aramas kin wadek kanahieng Paipel oh pwuhken sawaspen Paipel kan, re kin kalap pehm me madamadau kan me ntingdi nan pwuhk pwukat kin kileledi keieu ong irail. Ehi, kaweid kan me kohsang Koht pahn kohda ni ahnsou me konehng ong kitail, oh kaweid pwukat pahn sewese kitail en pelianda kasongosong kan de wiahda koasoandi kan me pwung.
Kekeirada Koasoandi Mwahu en Mwenge
13. Iaduwen ekei sohte kin kapwaiada koasoandi en mwengehn pali ngehn?
13 Pwehn paiekihda unsek soangen “mwenge” kan me kohda ni ahnsou me konehng, kitail anahne en ahneki koasoandi mwahu en mwenge. E kesempwal en ahneki ehu koasoandi pwehn kaukaule wadek Paipel oh pein onop oh kapwaiada koasoandi wet. Mie ahmw koasoandi mwahu en mwengehn pali ngehn oh koasoandi en kaukaule wia pein ahmw onop en Paipel? De ke kin karuwaru wadekte mehn onopo me ni keneinei kaunopadahngehr kitail, mwomwen mwenge karuwaru, de pil sohte kin mwenge ekei pak? Ma kitail sohte kin kapwaiada koasoandi mwahu en mwengehn pali ngehn kin kahrehong ekei en luwetla nan pwoson—pil pwupwusang pwoson mehlel.—1 Timoty 1:19; 4:15, 16.
14. Dahme kahrehda e katapan en kanahieng pwurehng onopki ire kan me kitail onopkier rahn teiko?
14 Ekei kin lemeleme me re eseier tepin padahk kan oh me kaidehn artikel koaros kin kapwarehda padahk kapw kan. Ihme kahrehda, re kin lemeleme me kaukaule onop oh iang towehda mihding kan sohte anahn. Ahpw, Paipel kin kasalehda me kitail anahne katamanki soahng kan me kitail sukuhlikiehr. (Melkahka 119:95, 99; 2 Piter 3:1; Sud 5) Duwehte emen me samanih kuk kin doadoahngkihte soangen mehn doal mwenge ko ni ah kin kukihda mwenge iou, ih duwen pwihn en ladu lelepek oh loalokong kin kihda mwengehn pali ngehn karoson kan ni soangsoangen ahl akan. Pil nan artikel kan me kin koasoia oaralap kan me kalap kohda mahso, miehte ire kesempwal kan loale me kitail sohte men katiasang. Ni mehlel, uwen laud en dahme kitail sukuhlikihsang ire kan me kitail wadek kin poahsoanda laud pohn ia uwen laud en ahnsou oh nannanti me kitail kin wiahiong mehkan me kitail kin onopki.
Kapai en Pali Ngehn kan me kin Kohsang Wadawad oh Onop
15. Iaduwen wadek oh onopki Paipel kin sewese kitail en wiahla sounpapah mwahu kan en Mahsen en Koht?
15 Kapai kan me kitail kin alehsang atail wadek oh onop Paipel me tohto. Met kin sewese kitail en kak wia pwukoa kan nin duwen Kristian: me iei en wiahla “tohndoadoahk men me sohte kin namenengki eh doadoahk, me kin padahkihong aramas akan mahsen en Koht ni mehlel.” (2 Timoty 2:15) Uwen laud en atail kin wadek oh onop Paipel, ih uwen laud en atail madamadau pahn audaudkihda madamadau kan en Koht. Eri, duwehte Pohl, kitail pahn kak ‘kawehwe pwung ong aramas kan sang nan Pwuhk Sarawi, kawehwe oh kadehde’ padahk kaselel en kupwuren Siohwa. (Wiewia 17:2, 3) Atail koahiek en padahk pahn mwahula, oh atail koasoi ong meteikan, atail padahk kan oh kaweid kan me kitail pahn kihda pahn kakehlailih meteikan ni pali ngehn.—Lepin Padahk 1:5.
16. Ni ahl dah kan pein kitail kin paiekihda atail wadek oh onopki Mahsen en Koht?
16 Patohngete met, ahnsou me kitail kin doadoahngkihong kasakasawih Mahsen en Koht pahn sewese kitail en wekidala atail mour en pahrekiong laud sapwellimen Siohwa ahl akan. (Melkahka 25:4; 119:9, 10; Lepin Padahk 6:20-23) E pahn kakehlailla atail irair kan en pali ngehn, duwehte irairen karakarahk, loalopwoat oh peren. (Deuderonomi 17:19, 20; Kaudiahl 1:3) Ni ahnsou me kitail kapwaiada loalokong me kitail sukuhlikihsang atail wadek oh onopki Paipel, kitail kin paiekihda mwekimwekid saledek en sapwellimen Koht ngehn sarawi nan atail mour, oh met kin imwikihla wahn ngehn ah kin dirala nan soahng koaros me kitail wia.—Kalesia 5:22, 23.
17. Iaduwen uwen laud oh katapan en atail kin pein wadek oh onopki Paipel kin kamwekid atail nanpwung rehn Siohwa?
17 Me keieu kesempwal iei me ahnsou kan me kitail kin tohnmeteikihla ong wiewia teikan pwehn wadek oh onop Mahsen en Koht pahn kapaiada laud atail nanpwung rehn Koht. Pohl kapakapki me ienge Kristian kan en “audehkinkumwailda kupwuren [Koht] iangahki erpit koaros oh marain sang rehn Ngehno. Eri, kumwail ahpw pahn kak momour nin duwen me Kauno kin ketin kupwurki, oh pil wiewia dahme e kin ketin kupwurperenki.” (Kolose 1:9, 10) Me duwehte met, pwe kitail en “momour nin duwen me Kauno [Siohwa] kin ketin kupwurperenki,” kitail anahne en “audehkinkitailda kupwuren Koht iangahki erpit koaros oh marain sang rehn Ngehno.” E sansal me atail alehdi kapai kan en Siohwa oh sapwellime kupwurmwahu kin poahsoanda laud pohn uwen laud oh katapan en atail kin pein wadek oh onopki Paipel.
18. Kapai dah kan kitail kak alehdi ma kitail idawehnla sapwellimen Sises mahsen kan me kileledi nan Sohn 17:3?
18 “Met wehwehki mour soutuk: aramas akan en esehla oh loalokongkin komwihla, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla oh loalokongkin Sises Krais me komw ketin kadarodohr.” (Sohn 17:3) Met iei ehu iren Pwuhk Sarawi me Sounkadehdehn Siohwa kan wasa tohto kin keieu doadoahngki pwehn sewesehki meteikan en kalahnganki kesempwal ong emen emen kitail en pein onopki Mahsen en Koht. Met, ni mehlel, pil kesempwal ong emen emen kitail en pein onopki Mahsen en Koht. Atail koapworopwor en mour kohkohlahte kakete pweida sang atail kekeirada loalokongkihla Siohwa oh sapwellime ohlo, Sises Krais. Nna, medemedewe ia wehwehn met. Sohte pahn mie imwin atail sukuhliki duwen Siohwa—oh pahn mie ahnsou kohkohlahte en sukuhliki duwen ih!—Eklesiasdes 3:11; Rom 11:33.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Ntingda sang rehn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Kilang artikel me mihmi nan Watchtower (lokaiahn wai) en May 1, 1995, pali 20-21 me oaralap koasoia “When They Read It and How They Benefit.”
Peidek kan en Kousapahl
• Dahme kin sansalda sang atail doadoahngki atail ahnsou?
• Soangen wiewia dah kan kitail en tohnmeteikihla pwehn kak ahneki ahnsoun wadek oh onop Paipel?
• Dahme kahrehda kitail en tehk duwen atail koasoandi en mwenge en pali ngehn?
• Kapai dah kan kin kohsang wadewadek oh onopki Pwuhk Sarawi?
[Kilel nan pali 29]
Kaukaule wadewadek oh onopki Paipel pahn sewese kitail en ‘padahkihong aramas akan mahsen en Koht ni mehlel’
[Kilel nan pali 3, 31]
Katoupahrekih wiewia kan en nan mour kedirepw wet ong atail wiewia kan en pali ngehn kin kahrehdo wah mwahu kan