Peik E Wia Mehkot Kesempwal Ong Kasukuhlpen Seri?
“PAHPA OH NOHNO KAN Mwahu Emenemen Aramas, Kaidehn Seri kan me kin Peik.” Iei met ehu audepen nuhspepa. Ripoht wet kin poahsoanda pohn roporop me wiawihda nan New Zealand, me kasalehda me ihte “persent 22 en irail me sapeng roporopo me medemedewe me seri kan anahne ale kaiahn en peik nan imwarail.” Roporopo pil diarada me pahpa oh nohno kan rahnwet kin kamehlele me keieu kesempwal en padahkiong seri kan ire kan me duwehte tiahk mwahu, uhtohr, oh pwukoa.
Nan dih wet me aramas kin nsenohkihte pein irail, e sohte kapwuriamwei me pali moron en aramas sohte kin nohn lemeleme me seri kan anahne padahngki duwen peik. Ahpw, aramas anahne soikala peik en seri me e wia mehkot me mehn mahs kante me kin wia oh e wia mehkot mering? De e kin wia kisehn mehn kasukuhl kan me keieu kesempwal me seri kan kak sukuhliki oh paiekihda? Me keieu kesempwal: iaduwen Siohwa Koht, Sountepiada koasoandi en peneinei, kin kilangwohng peikiong pahpa oh nohno, oh ia ekei kapai kan me kin pwilsang soangen peik wet?—Wiewia 17:28; Episos 3:14, 15.
“Pwe Ih Me Pwung”
Ong mwomwohdisohn Kristian nan tepin senturi nan Episos, wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Seri kan, ih amwail pwukoa: peikiong samamwail oh inamwail kan, pwe ih me pwung.” (Episos 6:1) Ihme, kahrepe keieu seri kan en peik pwehki e kin pahrekiong kosonned en Koht ong dahme pwung. Nin duwen Pohl kasalehda, “pwe ih me pwung.”
Me pahrekiong met, kitail tehk me Mahsen en Koht kin koasoiahki en pahpa oh nohno kaiahn ni limpoak nin duwen met me lingan, “rasehng mwomw mwahu en elin kapwat pohn moangomw de elin tuhke nin tepinweromw,” oh nin duwen mehkot me “Koht kin ketin kupwurperenki.” (Lepin Padahk 1:8, 9; Kolose 3:20) Me uhwong douluhl met, iei me sapeik ong pahpa oh nohno kin wia mehkot me Koht kin kupwursuwedki.—Rom 1:30, 32.
“Pwe Ke en Pweida Mwahu”
Pohl idialahng ehu ire kesempwal en peik ni ah ntingihdi: “‘Kahkahki semomw oh inomw’; iei tepin kosonned me inou ehu iang. Eri iet inowo: ‘pwe ke en pweida mwahu oh mour werei nin sampah.’” (Episos 6:2, 3; Eksodus 20:12) Ni ahl dah kei peikiong pahpa oh nohno kin imwikihla emen en pweida mwahu?
Pwehn tepikihda, e soh pwung me pahpa oh nohno kan mahier oh koahieklahr nan mour? Mendahki pahpa oh nohno kan mwomwen sehse duwen computer de ekei oaralap kan nan sukuhl, re ese laud duwen mour oh apwalihala kahpwal kan en mour. Ni pali teio, me pwulopwul kan, sohte ahneki madamadau toupahrek me emen kin kekeirada ni ah mahla. Ihme kahrehda, re kakete pwurur ni ahr wia ahr pilipil kan, oh kin kalap lohdi pahn iteit kan sang irail kan me irail wehteieu, me kin kahrehda ren ohkihla laud. Ni pwung, Paipel mahsanih: “Seri kan kin wia mehkot sapwung ni ar sohte wehwehki oh seukautih.” Dahme pahn kamwahuwihala met? “Tuhke en kaiahn pahn kapwungala ih.”—Lepin Padahk 22:15.
Kapai kan en peik kin wie doadoahk laudsang ihte nanpwungen pahpa/nohno kan oh seri kan. Pwe koasoandi en aramas en tangatang mwahu oh pweida mwahu, anahne en mie miniminpene, oh peik anahne en wiawi pwe met en kak pweida. Karasepe ieu, nan koasoandi en pwopwoud, irair en men mweidong nsen en meteio en pweida, ahpw kaidehn lemeidihd oh pohnsowehla pwung oh pepehm en meteikan, me kin imwikihla popohl, miniminpene, oh nsenamwahu. Nan wasahn doadoahk, tohndoadoahk kan anahne peik pwe pisniso en kak pweida mwahu. Me pid kosonned en koperment, peik sohte ihte kasaledek emen sang kalokpe kan ahpw pil kin wahdo ekis perepe kan.—Rom 13:1-7; Episos 5:21-25; 6:5-8.
Me pwulopwul kan me kin sapeikiong me manaman akan kin apwalki miniminiong meteikan. Me weksang met, kasukuhl en peik me emen kin sukuhliki ahnsou me re tikitik kak wahdo kating kan erein mour. Ia uwen e kin wia kating ehu en sukuhliki duwen peik ni ahnsou me emen tikitik!
Kating Lapalap Pwehki Peik
Peik sohte kin ihte wahdo nsenamwahu nanpwungen peneinei oh kating en mour teikan ahpw pil kihda poahsoanpen kauwada nanpwung me keieu kesempwal sang koaros—met iei nanpwungen emen aramas oh ah Sounkapikada. Nin duwen “Sounkapikada Lapalap” me iei “Utupen Mour,” Siohwa Koht ni pwung warohng kitail en peikiong Ih ni unsek.—Eklesiasdes 12:1; Melkahka 36:9.
Lepin lokaiao: “peik” ni soangsoangen lepin lokaia kan kin pwarada pak 160 samwa nan Paipel. Patehngete met, mie ire epwiki kei me pid met nan sapwellimen Koht kosonned, kaweid, kehkehlik, kopwung kan oh koaros kin kasalehda me emen anahne peik. Kitail sohte kak peikasalki me Koht kin kilangwohng peik me iei anahn ehu me kitail en kapwaiada pwe E pahn kupwurperenkin kitail. Ehi, peik kin wia mehkot me anahn ong wiahda nanpwung mwahu rehn Siohwa. (1 Samuel 15:22) E kin kansensuwed pwe tiahk en aramas kaidehn peik ahpw sapeik. Paipel mahsanih: “Sang ni ar (aramas) tikitik, ar lamalam akan kin uhwongete ni me suwed.” (Senesis 8:21) Ihme kahrehda, aramas anahne sukuhliki en peik, kaidehn ni ahnsou me re tikitikte, ahpw erein arail mour. Ma kitail pahn ese peik, e pahn wahdo kapai laud kan ong kitail.
Tamataman me, nin duwen me wahnpoaron Pohl kasalehda, kehkehliko en peikiong pahpa oh nohno kin iangahkihdo inou riau, iei me “ke en pweida mwahu oh mour werei nin sampah.” Kadehdehpen inou wet kin dierek nan Lepin Padahk 3:1, 2: “Samwa, dehr manokehla dahme I kin padahkihwei. Tamataman ahnsou koaros dahme I kin ndaiong uhk ke en wia. Ei padahk pahn kahrehiong uhk mour werei oh paiamwahu.” Kating lapalap ong irail ko me peik iei en ahneki nanpwung mwahu rehn Siohwa ahnsou wet oh mour soutuk nan sampah kapw popohl ehu.—Kaudiahl 21:3, 4.
[Kilel nan pali 31]
Peik kin wahdo nsenamwahu nan peneinei, nan wasahn doadoahk, oh rehn Siohwa