“Seri kan, Peikiong Samamwail oh Inamwail kan”
“Seri kan, ih amwail pwukoahn [Kristian]: peikiong samamwail oh inamwail kan, pwe ih me pwung.”—EPISOS 6:1.
1. Iaduwen peik kak pere iuk?
KITAIL ele mour ahnsouwet pwehki kitail peik, ah mehteikan ele sohte mour pwehki irail sohte peik. Peikiong dah? Karasepe, kitail ele kin tehk dahme paliwaratail me wiawihda “inenen mwahu” kin padahkiong kitail. (Melkahka 139:14) Masatail kan kin kilang depwek kan ahr kin rotorotala, oh salengatail kin rong ngilen nansapwe. Kisinieng kin tepida ipido kehlail. Irail kan me kin esehier duwen keper kan me kakete pwarada, mepwukat wia kilel kei me irail anahne rapahki wasa me re kak ruksang kisinieng kehlail me kohkohdo oh lioal me piripir me keper ong mour.
2. Dahme kahrehda seri kan anahne sukuhliki duwen keper kan me irail kak lelohng, oh dahme kahrehda irail anahne peikiong samarail oh inarail?
2 Kumwail me pwulopwul kan anahne sukuhliki duwen keper kan me kumwail kakete lelohng, oh kumwail sahm oh ihn akan ahneki pwukoa en kihda kasukuhl. Ele ke taman mie pak emen aramas ndahiong uhk: “Dehr doahke sidohp. E karakar.” “Keilasang limwahn pihl loal. E keper.” “Kilangla pali koaros mwohn ahmw pahn kotehla ahl.” E kansensuwed pwe miehier seri kan me kin lelohng nan apwal de pil mehla pwehki ahr sohte peik. En peikiong semomw oh inomw “me pwung”—pwung oh konehng. E pil wia elen loalokong. (Lepin Padahk 8:33) Ehu iren Paipel kasalehda me atail Kaun Sises Krais “kin ketin kupwurperenki.” Ni mehlel, Koht ketin padahkiong kumwail en peikiong samamwail oh inamwail.—Kolose 3:20; 1 Korint 8:6.
Kapai Poatopoat kan me Kohsang Peik
3. Ohng pali laud en kitail dahkot “mour mehlel,” oh iaduwen seri kan ahr kak alehdi mour wet?
3 Peikiong semomw oh inomw pahn pere ahmw “mour ahnsou wet,” ahpw peik pahn pil kahrehiong ken kak paiekihda mour “ahnsou kohkohdo” me wia “mour mehlel.” (1 Timoty 4:8; 6:19) Ohng pali laud en kitail, mour mehlel iei en mour soutuk nan sapwellimen Koht sampah kapw, me e ketin inoukihong irail akan me kin peikiong sapwellime kosonned akan. Ehu kosonned me keieu kesempwal mahsanih: “‘Kahkahki semomw oh inomw,’ iei tepin kosonned me inou ehu iang. Eri, iet inowo: ‘pwe ke en pweida mwahu oh mour werei nin sampah.’” Eri ma ke pahn peikiong semomw oh inomw, ke pahn peren. E pahn mie ahmw koapwoaroapwoar ohng ni ahnsou kohkohdo, oh ke pahn alehda mour soutuk nan paradais nin sampah!—Episos 6:2, 3.
4. Iaduwen seri kan kak kahkahki Koht oh ia kamwahupe?
4 Ni ahnsou me ke kin kahkahki semomw oh inomw ni ahmw kin peikiong ira, ke pil kin kahkahki Koht pwehki ih me ketin kehkehlikihong uhk ke en peikiong ira. Pil ni ahnsowohte pein kowe kin paiekihda met. Paipel mahsanih, “Ngehi me KAUN-O omw Koht, me kupwurki padahkihiuk pwe en wia kamwahu ehu ong uhk.” (Aiseia 48:17; 1 Sohn 5:3) Iaduwen peik eh kin wia kamwahu ehu ong uhk? E kin kaperenihada ahmw nohno oh pahpa, oh ira pahn uhd kasalehda ara peren ni ahl akan me pahn kahrehiong uhk en peren. (Lepin Padahk 23:22-25) Ahpw me keieu kesempwal iei me ahmw peik pahn kaperenihada Sahm me ketiket nanleng, oh e pahn ketin katingih iuk! Kitail kilang iaduwen Siohwa ketin kapaiada oh pere Sises, me koasoia met duwen pein ih: “[I kin] poaden wiewia mehkan me e kin ketin kupwurperenki.”—Sohn 8:29.
Sises—Tohn Doadoahk Mwahu Men
5. Ia kahrepe kan me kitail kak kamehlelehki me Sises wia tohn doadoahk mwahu men?
5 Sises me wia nein eh nohno, Mery, mesenih. A pahpa me pwekada ih, Sosep, wia kapinte men. Sises pil wiahla emen kapinte, e sansal me Sosep kasukuhlihada ih. (Madiu 13:55; Mark 6:3; Luk 1:26-31) Ke lemeleme Sises wia soangen kapinte dah men? Ahnsou me Sises ketiket nanleng, mwohn eh ketido sampah, e kawehwehda: “I mi [limwahn Koht], duwehte sounsawas emen, iei ngehi me kin kapakaparanih rahn koaros.” Koht kin ketin kupwure Sises, me kin wia tohndoadoahk mwahu men nanleng. Iaduwen, ke lemeleme ni ahnsou me e pwulopwul pohn sampah e pil nantiong wia tohndoadoahk mwahu, kapinte mwahu men?—Lepin Padahk 8:30; Kolose 1: 15, 16.
6. (a) Dahme kahrehda ke kamehlele me Sises kin wia doadoahk kan en nan imwe ni ahnsou me e tikitik? (b) Ni ahl dah kan me seri kan kak kahlemengih Sises?
6 E sansal ni ahnsou me Sises wia kisin seri, ekei pak e kin pil mwadong, duwehte me Paipel kin mahsanihki duwen seri kan en mahs. (Sekaraia 8:5; Madiu 11:16, 17) Ahpw ele Sises kin ahneki pwukoah kan nan imwe likin kasukuhl en kapinte me e kin ale sang rehn Sosep pwehki eh wia mesenih men nan peneinei laud semwehmwe ehu. Mwuhr, Sises wiahla sounpadahk men oh e toukihda pein ih ong doadoahk en kalohk lel ni irair me e pil tounmeteikihla eh nsenamwahu en paliwar. (Luk 9:58; Sohn 5:17) Ke kak kilang ia ahl akan me ke kak kahlemengih Sises? Iaduwen, ahmw pahpa oh nohno kin peki rehmw ke en kamwakele nan ahmw pere oh pil wia pwukoa teikan nan imwomw? Re kin kangoange iuk ken kaudokiong Koht sang ni ahmw kin iang mihding kan en Kristian oh ehukihong mehteikan dahme ke kamehlele? Iaduwen ke lemeleme Sises pahn mwekidki soangen pekipek pwukat ni ahnsou me e tikitik?
Tohn Sukuhl en Paipel Mwahu Men oh Sounpadahk Mwahu Men
7. (a) Ele ihs me Sises iang seiloaklahng Pahsohpa? (b) Iawasa Sises ketiket ni ahnsou me mehteikan tepidahr seiloak pwurupwurala ni imwarail, oh dahme kahrehda e ketketki wasao?
7 Kangoang kohwong ohl akan en Israel en kohla kaudokiong Siohwa ni tehnpas sarawio nan erein kasarawi siluh me mehn Suhs kan kin wia. (Deuderonomi 16:16) Ni ahnsou me Sises sounpar 12, eh peneinei pwon seiloakla nan Serusalem ele pwehn kasarawih Pahsohpa. Ele rie pwutak kan oh serepein kan pil iang nan seiloak wet. Ahpw irail kan me iang en Sises peneinei seiloak iei Salome, me ele wia rien Mery serepein, iangahki eh pwoud Sepedi oh neira pwutak ko, Seims oh Sohn, me mwuhr wiahla wahnpoaron ekei.a (Madiu 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Mark 15:40; Sohn 19:25) Ahnsou me irail pwurupwur kohdo, Sosep oh Mery ele lemehiong me Sises iang kisehrail ako, kahrehda irail sohte mwadangete tehkada me e sohte iang irail. Rahn siluh mwuri, ni ahnsou me Mery oh Sosep diarada Sises, e mihmi ni tehnpas sarawio, “ketiket nanpwungen sounkawehwe ko, karokaronge irail oh kekeinemwe rehrail.”—Luk 2:44-46.
8. Dahme Sises wia ni tehnpas sarawio, oh dahme kahrehda aramas akan kin pwuriamweikihla?
8 Ni ahl dah me Sises wie “kekeinemwe” rehn sounpadahk ako? Peidek kan me e wie peipeidengki ele sohte wia peidek kei me pahn ihte sapengla ire kan me e kin pwonopwonki de ihte pwehn alehdi ire kan. Lepin lokaiahn Krihk me kadoadoahk wasaht kin dokedoke soangen peidek kan me kin wiawi ni ahnsou en kopwung kahrehda met kakete pidada pasapeng kan me kin kohda ni mwomwen peidek. Ehi, ni ahnsou me Sises pwulopwul e wiahier emen tohnsukuhl en Paipel men oh irail kaun en pelien lamalam akan me ale kasukuhl laud kin pwuriamweikihla duwen loalokong me e ahneki! Paipel mahsanih: “A koaros me iang rongorong inenen pwuriamweikihla sapwellime kupwurokong me pwarada ni sapwellime pasapeng kan.”—Luk 2:47.
9. Iaduwen ahmw pahn kak idawehn mehn kahlemeng en Sises ni ahmw pahn kin onop Paipel?
9 Dahme kahrehda ni ahnsou me Sises pwulopwul, sounpadahk koahiek kan en Paipel kin pwuriamweikihla wen loalokong me e ahneki duwen Paipel? E kin paiekihda seme oh ine me wia aramas ekei me kin lahn Koht oh kin kihong ih kaweid sarawi kan sangete ni ahnsou me e pwelel. (Eksodus 12:24-27; Deuderonomi 6:6-9; Madiu 1:18-20) Kitail kak koapworopworki me Sosep kin wahla Sises nan sinakoke ni ahnsou me e tikitik pwehn rong duwen wadawadpen oh koasoakoasoipen iren Paipel kan me kin wiawi. Iaduwen, ke sou pil kin paiekihda ahmw pahpa oh nohno me kin onop Paipel rehmw oh pil waiukala ni mihding en Kristian kan? Iaduwen, ke kin kesempwalki duwen ara kin nannanti, duwehte Sises eh kin kesempwalki nannanti en seme oh ine? Ke kin ehukihong mehteikan mehkan me ke sukuhliki duwehte me Sises kin wia?
Sises Kin Peik
10. (a) Dahme kahrehda e konehng semen oh inen Sises en ese iawasa ira pahn diar ih? (b) Mehn kahlemeng mwahu dah me Sises ketikihda ong seri kan?
10 Ke lemeleme ia en Mery oh Sosep pepehm ni ahnsou me ira diarada Sises ni tehnpas sarawio mwurin rahn siluh? E sansal me ira ele perenkihda met. Ahpw Sises pwuriamweikihla seme oh ine ara sohte ese iawasa e mih ie. Ira koaros wehwehki duwen Sises eh ipwikihdi manaman en Koht. Patehng met, mendahki ira sohte wehwehki duwen oaritik kan, ira uhdahn pahn ese duwen eh pahn wia Sounkomour men de Kaun emen en Wehin Koht ni ahnsou kohkohdo. (Madiu 1:21; Luk 1:32-35; 2:11) Ihme kahrehda Sises idek rehra: “Dahme kumwa raparapahkiniehki? Kumwa sohte ese me I uhdahn pahn kin mihmi nan Tehnpas en Semei?” Ahpw ni peik, Sises iangada semeo oh ineo pwurala nan Nasaret. Paipel mahsanih: “E kin ketin peikiong ira.” Oh “ineo ahpw kin tamataman mepwukat koaros oh medemedewe.”—Luk 2:48-51.
11. Soangen mehn kasukuhl dah me pid duwen peik me ke sukuhlikihsang Sises?
11 Iaduwen, e kin mengei ohng uhk ke en kahlemengih Sises, oh ahnsou koaros peikiong semomw oh inomw? De ke kin pepehm me ira sohte nohn wehwehki duwen sampah en ahnsouwet oh dahme ke ese laudsang mehkan me ira ese? Ehi, mwein mie ekei soahng kan me ke wehwehki duwe laudsang ira—ele duwen doadoahngki cell phone, computer, de soangen dipwisou kapw kan en rahn pwukat. Ahpw medewe duwen Sises, me irail sounpadahk kan pwuriamweikihla “sapwellime kupwurokong me pwarada ni sapwellime pasapeng kan.” Ke pahn ele pwungki me Sises ese mehkan laudsang kowe. Ahpw Sises kin peikiong seme oh ine. Met sohte wehwehki me e kin pwungki pilipil kan koaros en semeo oh ineo. Mendahki met, “e kin ketin peikiong ira”—erein ah mwahnakapw men. Soangen iren mehn kasukuhl dah me ke leme ke sukuhlikihsang mehn kahlemeng en Sises?—Deuderonomi 5:16, 29.
Peik—Mehkot me Sohte Mengei
12. Iaduwen peik kak doarehla ahmw mour?
12 E sohte kin ahnsou koaros mengei en peik, nin duwen me wiawi sounpar kei samwalahr ko ni serepein pwulopwul riemen me tangala oh nantihong kotehla ahl laud me sidohsa weneu kak ehute tangatang, ahpw sohte alu wasahn alu me wiawihda. Ira ndahiong iangara pwutak me kohkohlahng pwehn alu nan wasahn alu, “Kohdo Sohn, ke sohte pahn iang kiht?” Ni pwutako kahng iang ira, emen serepein nda, “Masepwehk men kowe!” Mendahki Sohn sohte masepwehk, e koasoia, “I anahne peikiong ahi nohno.” Ni eh alialu kohla nan wasahn alu, e rong ngilen katairong en daia en sidohsa oh ni ah kilengdihla, e kilang sidohsa pwoat eh lel serepein riemeno. Emen serepeino mehla, ah mehteio inenen ohla laud me kahrehda elep neho anahne lopsang. En serepeinko nohno, me kin padahkiong ira en keid wasahn alu me wiawihda, mwuhr ndahng en Sohn nohno, “I mentehno ira en peik duwehte noumw pwutak.”—Episos 6:1.
13. (a) Dahme kahrehda ke anahne peikiong semomw oh inomw? (b) Ni soangen ahnsou dah konehng me seri men en sohte wia dahme seme oh ine padahkiong en wia?
13 Dahme kahrehda Koht mahsanih: “Seri kan, peikiong samamwail oh inamwail kan”? Ni ahmw pahn kin peikiong semomw oh inomw, ke pil kin peikiong Koht. Oh pil ehu, semomw oh inomw ahneki koahiek laudsang kowe. Karasepe ehu, sounpar limau mwohn aksident me wiawiher me kileldi powe, nein kompoakepahn en Sohn nohno seri pil mehla wasaote ni e pil song en kotehla ahlo! Ehi, ele ekei pak e sohte pahn mengei en peikiong semomw oh inomw, ahpw Koht mahsanih me ke anahne peikiong ira. Ahpw ma semomw oh inomw—de mehteikan—padahkiong uhk en likamw, pirap, de wia mehkan me Koht sohte ketin kupwurki, ke anahne “peikiong Koht, a kaidehn aramas.” Ihme kahrehda ni en Paipel mahsanih “peikiong samamwail oh inamwail kan” e pil doadoahngki “ih amwail pwukoahn [Kristian].” Met pidada en peikiong semomw oh inomw ni mehkan koaros me pahrekiong sapwellimen Koht kosonned akan.—Wiewia 5:29.
14. Dahme kahrehda e pahn mengeiong emen me unsek en peik, ahpw dahme kahrehda aramas unsek men anahne sukuhlikihdi duwen irair wet?
14 Ke lemeleme ma ke unsek—wehwehki me “sohte kisin sapwung kis de dihp ehu [rehmw]; me katohrohralahsangehr rehn aramas dipan akan,” nin duwen me Sises wia—e pahn ahnsou koaros mengei ke en peikiong semomw oh inomw? (Ipru 7:26) Ma ke unsek, ke sohte pahn ahneki irair en wia mehkan me suwed, nin duwen me kin mengeiong ohng uhk nan ahnsou wet. (Senesis 8:21; Melkahka 51:5) Ahpw pil pein Sises anahne sukuhliki duwen peik. Paipel mahsanih: “Ahpw mehnda ma [Sises] Sapwellimen Koht Iehros, a e mwahngihala peik sang ni mehkan me e ketin lokolongki.” (Ipru 5:8) Iaduwen lokolok kahrehiong Sises en mwahngihala peik, irair ehu me e sohte anahne sukuhliki nanleng?
15, 16. Iaduwen Sises sukuhlikihdi duwen peik?
15 Ki sapwellimen Siohwa kaweid, Sosep oh Mery pere Sises sang kahpwal kan ni ahnsou me e wia seri tikitik men. (Madiu 2:7-23) Mwuhr Koht ketikihsang sapwellime manaman me kin pere Sises. Lokolok en madamadau oh paliwar me Sises lelohng inenen laud kowahlap me kahrehda Paipel mahsanih me e “ketin loulou oh peki ni ngidingid oh kapitie laudida, iangahki pilen silangi.” (Ipru 5:7) Iahd me met wiawi?
16 Met wiawi nan awa kan me wia kaimwiseklahn en Sises mour pohn sampah, ni ahnsou me Sehdan wia wen eh kak koaros pwehn kauwehla en Sises eh loalopwoat. Sises inenen pwunodada kowahlap ni eh kin medewehla duwen mwomwen eh pahn mehla me pahn kahdsuwedihala Semeo me kahrehda e kin “ngiangihong sapwellime kasakas [nan mwetuwel en Ketsemeni]; pwudowe lao kerediong nanpwel likamwete dingiding en ntahn aramas.” Awa kei mwuri, ahl me Sises pwoula ni tuhkehn kalokolok me inenen kamedek me kahrehiong ih en “peki ni ngidingid oh kapitie laudida, iangahki pilen silangi.” (Luk 22:42-44; Mark 15:34) Kahrehda “e mwahngihala peik sang ni mehkan me e ketin lokolongki” oh kaperenda mohngiong en Semeo. Ahnsouwet ni Sises eh kin ketiket nanleng, e kin ketin pehm atail medek kan ni atail kin dadaur pahn kahpwal kan pwehn kak kolokol atail peik.—Lepin Padahk 27:11; Ipru 2:18; 4:15.
Sukuhlikihdi Duwen Imwilahn Peik
17. Ia pahn atail madamadau ni ahnsou kan me kitail kin ale peneu?
17 Ma ahmw pahpa oh nohno kin kihong uhk kaweid, met kin kasalehda me ira kin medemedewe kamwahu kan ohng uhk, me ira limpoak ohng uhk. Paipel kihda peidek wet: “Ia duwe? Mie seri men me seme sohte kin keme?” Iaduwen, e sou kansensuwed ma semomw oh inomw sohte kin kasalehda limpoak ni ara pahn kin panawih iuk? Pil duwehte, pwehki Siohwa kin limpoak ohng uhk, e kin panawih iuk. “Kalokolok koaros likamwete kin kahrehiong kitail nsensuwed, kaidehk peren. Ahpw mwuhr, kalokolok kin kahrehda popohl oh mour pwung ong irail kan me kin ale.”—Ipru 12:7-11.
18. (a) Kaweid limpoak kan kin wia kasalepen dah? (b) Soangen kamwahu dah kan me ke kilang me soangen kaweid limpoak wet kin wiaiong mour en aramas kan?
18 Nanmwarki en wehin Israel men, me Sises kin koasoia duwen eh erpit, kasalehda duwen anahnepen pahpa oh nohno en kin kihda peneu ni limpoak. Solomon ntingihdi: “Ma ke sohte pahn kaloke noumw seri, eri, ke sohte poakepoake. Ma ke poakepoake, ke pahn kapwungala.” Solomon pil kasalehda me peneu limpoak kan me kin kohda kakete doarehla aramaso sang mehla. (Lepin Padahk 13:24; 23:13, 14; Madiu 12:42) Emen lih Kristian katamanda me ni e tikitik oh kin ketihwo nan mihding kan, eh pahpa kin inoukihong ih me e pahn kamakam de ale peneu ni ahnsou me re pahn pwurala ni imwarail. E kasalehda me met e kin kalahnganki eh pahpa ah kin kihong ih peneu oh kaweid limpoak me kahrehda e laudla oh wia aramas mwahu men.
19. Ia kahrepe keieu kesempwal me ke anahne peikiong semomw oh inomw?
19 Ma ahmw pahpa oh nohno kin limpoakohng uhk oh wia wen me ira kak koaros pwehn kihong uhk kaweid en limpoak kan, ke anahne kalahnganki met. Peikiong ira duwehte atail Kaun Sises Krais e kin ketin peikiong seme oh ine, Sosep oh Mery. Ke anahne peikiong ira pwehki Semomw nanleng, Siohwa Koht, me ketin mahsanih ken wia met. Eri met pahn wahdo kamwahu ohng uhk “pwe ke en pweida mwahu oh mour werei nin sampah.”—Episos 6:2, 3.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang Insight on the Scriptures (Kawehwehpen Iren Paipel kan), Volume 2, pali 841, me Sounkadehdehn Siohwa kan wiahda.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ia kamwahu kan me seri kan kin ale sang ahr kin peikiong samarail oh inarail kan?
• Ni ahnsou me e seri, iaduwen Sises kihda mehn kahlemeng mwahu ni eh kin peikiong seme oh ine?
• Iaduwen Sises sukuhlikihdi duwen peik?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 28]
Sises me sounpar eisek riau kin inenen samanih iren Paipel kan
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 31]
Iaduwen Sises mwahngihala peik sang ni mehkan me e ketin lokolongki?