Ke Kak “Ese Wekpeseng En Dahme Mwahu Oh Dahme Suwed”?
“Kumwail en rapahki dahme Kauno kin ketin kupwurperenki.”—EPISOS 5:10.
1. Iaduwen mour nan rahnpwukat kak wia mehkot kapwunod ong kitail, oh dahme kahrehda?
“MAING KAUN, I ese me sohte mehmen me kaunda pein imwilahn eh mour; sohte aramas emen me kaunda pein eh mour.” (Seremaia 10:23) Ire kesempwal wet me Seremaia pohnese kin keieu dokedoke kitail nan rahnpwukat. Pwekihda? Pwehki kitail kin momour “ni ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan,” nin duwen Paipel kohpadahr. (2 Timoty 3:1) Rahn koaros, kitail kin lelohng irair kapwunod kan—kahrehda kitail anahne wiahda pilipil kan me pid irair pwukat. Edetehn pilipil pwukat kin pid mehkot laud de mehkot tikitik, pilipil pwukat pahn kak dokedoke atail mour—me pid paliwaratail, atail pepehm akan, oh atail pali ngehn.
2. Pilipil dah kei aramas akan kin lemeleme me mehkot tikitik ehu, ahpw iaduwen Kristian inouda kan kin kilangwong pilipil pwukat?
2 Pilipil tohto me kitail kin wia ong ni ehuehu rahn kin wia mehkot tikitik ong kitail. Karasepe ieu, ehuehu rahn, kitail anahne pilada soangen likou dah kitail pahn likoukihda, soangen mwenge dah me kitail pahn kang, ihs me kitail pahn tuhwong, oh pilipil teikan. Ni ahnsou me kitail kin wia pilipil pwukat, kitail sohte anahne medemedewe laud duwen soahng pwukat. Ahpw, ni mehlel, pilipil pwukat kin wia mehkot sohte kesempwal? Ong Kristian inouda kan, kitail kin kesempwaliki pilipil kan me kin pid atail likou kan oh mwomwatail kan, dahme kitail pahn kang oh nim, atail lokaia kan oh tiahk kan kin anahne kasansalehda me kitail wiahla ladu kan en Siohwa Koht me wia Wasa Lapalahpie. Kitail kak tamataman mahsen en wahnpoaron Pohl me mahsanih: “Eri, mehkoaros me kumwail kin wia, sohte lipilipil, de mehkot me kumwail kin tungoale de nim, kumwail wia ong ni kalinganpen Koht.”—1 Korint 10:31; Kolose 4:6; 1 Timoty 2:9, 10.
3. Pilipil dah kei me inenen kesempwal?
3 Mie pilipil kan me inenen kesempwal. Karasepe ieu, pilipil en pwopwoud de pilipil en kiripw kin kak kahrehong aramas emen en ahneki peren de soh. Ni mehlel, pilada ihs me ke pahn pwoudki pwe aramaso en wia ahmw pwoud erein omw mour—pilipil wet kin wia pilipil toutou ehu.a (Lepin Padahk 18:22) Oh pil, atail kin pilada ihs me kitail pahn werekiong nan sukuhl, nan wasahn doadoahk, ahnsoun mehn kamweit oh mwadong kin kak kakehlailih de kaluwetala atail kin kalahnganki de kesempwaliki mehkan ni pali ngehn—eri met kin pid dahme pahn wiaiong kitail de atail mour ni ahnsou kohkohdo.—Rom 13:13, 14; Episos 5:3, 4.
4. (a) Soangen koahiek dahieu kitail men alehdi? (b) Mehnia peidek kan kitail anahne en koasoiapene?
4 Pwehki kitail kin anahne wia pilipil tohto, e pahn inenen katapan ma kitail kak ese wekpeseng en dahme mwahu oh dahme suwed oh dahme mwomwen pwung oh dahme uhdahn pwung. Paipel kihda kaweid wet, “Ahl me ke lemeleme me iei ahl en pwung, kakete kahluwaiukalahng mehla.” (Lepin Padahk 14:12) Ele, kitail kak wia peidek wet: ‘Iaduwen kitail kak en kaiahnehda atail kehlen ese wekpeseng en dahme mwahu oh dahme suwed? Iawasa kitail kak sohpeiong pwen sewese kitail en esehla wekpeseng en dahme mwahu oh dahme suwed? Oh pil, dahme aramas akan en mahs oh pil aramas en atail ahnsou kin wia me pid irair wet, oh ia imwilahn arail pilipil kan?’
“Loalokong en Aramas oh Widing Mwahl” en Sampah
5. Tepin Kristian akan kin memour nan soangen sampah dahieu?
5 Kristian akan nan keieun senturi kin momour nin sampah ehu me kin direkihla irairen madamadau kan en mehn Krihk oh mehn Rom akan. Elen mour en mehn Rom akan en naineki dipwisou pweilaud kan oh nsenamwahula, oh aramas tohto kin peiriniong irail. Ahpw, ni pali teio, aramas loalokong kan ni ahnsowo sohte kin ihte perenki sukuhliki duwen loalokong kan en Plato oh Aristotle, ahpw irail pil kin perenki sukuhliki sang rehn pwihn kapw kan duwehte mehn Epicurean oh Stoic kan. Ni ahnsou me wahnpoaron Pohl kohla Adens ni eh keriau en seiloak en misineri, irail pwihn en mehn Epicurean oh Stoic kan kin akpwung ong Pohl oh irail lemeleme me re kin loalokong sang “lampwon pohnmwahso menet,” Pohl.—Wiewia 17:18.
6. (a) Kasongosong dahieu me ekei tepin Kristian akan lelohng? (b) Kaweid dahieu me Pohl kihda?
6 E sohte apwal en wehwehki duwen kahrepen ekei tepin Kristian akan kin perenki elen mouren aramas akan me kin kapilpeneirail. (2 Timoty 4:10) Irail akan me kin kisehn koasoandi en ahnsowo kin mwomwen paiekihda kapai tohto, oh arail pilipil kan kin mwomwen pwung. Sampah wet kin mwomwen kihda mehkot mwahu ong aramas akan, ahpw, elen mouren Kristian inouda kan sohte kin mwomwen wia met. Ahpw, wahnpoaron Pohl kihda kaweid wet: “Eri, kumwail kanahieng pwe emen de pitihkinkumwaildi loalokong widing mwahl en aramas akan, me re kin alehdi sang ni padahk kodoudou en mehn kawa ko, oh sang rehn ngehn suwed akan me kin kakaun wasa nin sampah, a kaidehn sang rehn Krais.” (Kolose 2:8) Dahme kahrehda Pohl kihda kaweid wet?
7. Ia katepen erpit en sampah wet?
7 Pohl kihda kaweid wet pwehki e ese duwen ia uwen keper madamadau en irail akan me kin poakong sampah wet. E kesempwal en tehk duwen mahsen pwukat me Pohl doadoahngki: “loalokong en aramas oh widing mwahl en sampah.” Lepin lokaia wet “loalokong en aramas” kin wehwehki “raparapahki oh poakohng irairen erpit.” Met pahn kak mie katepe laud ong emen. Pwe Paipel, keieu nan pwuhken Lepin Padahk, kin kangoange kitail en raparapahki loalokong oh erpit pwung. (Lepin Padahk 1:1-7; 3:13-18) Ahpw, Pohl kin ehukihpene lepin lokaia pwukat “loalokong en aramas” oh “widing mwahl en sampah.” Met kin wehwehki me Pohl kin kilangwong erpit en sampah nin duwen mehkot mwahl oh widing. Duwehte pwuhseng ehu, e mwomwen kekeluwak ahpw sohte kenenge loale. E pil pahn sohte katepe oh keper ma kitail pahn doadoahngki “loalokong oh widing mwahl” en sampah wet pwehn sewese kitail en wiahda atail pilipil kan ong ese dahme pwung oh dahme sapwung.
Irail akan me kin Kahdaneki “me Mwahu me Suwed oh me Suwed me Mwahu”
8. (a)Aramas akan kin sohpeiong ihs ong ale kaweid? (b) Soangen kaweid dahieu kin kohsang rehrail?
8 Nan rahnpwukat, e sohte weksang ni ahnsou mahs. Mie aramas tohto me samanih soahng kan me aramas men sukuhliki duwen. Aramas tohto kin men kihda arail kaweid ma ke pahn pwein irail: irail sounkaweid kan en pwopwoud oh peneinei, aramas akan me kin ntingihdi neirail artikel en kaweid nan nuhspepa, aramas akan me kin kihong pein irail arail daidel nin duwen sounkaweid men ahpw re sohte warohng, irail me kin kasawih usu kan oh kihda kaweid sang dahme re kilang, sounwunahni kan, oh aramas teikan tohto. Ahpw, soangen kaweid dah kei irail kin kihong aramas akan? Pali laud en ahnsou, irail sohte kin kapwaiada koasoandi kan en Paipel me kin pid tiahk kan, ahpw irail kin doadoahngki dahme irail kin kahdaneki tiahk kapw. Karasepe ieu, nan Canada, mie nuhspepa ndand ehu The Globe and Mail me koasoia duwen koperment ehu me kin kahng kamanala doaropwe en kapwopwoud nanpwungen aramas me wia tiahk en “ohl pwoudiki ohl de lih pwoudiki lih” oh e koasoia: “Nan pahr 2000, e inenen sapwung en sohte mweidong pwopwoud lelepek ehu en ale neirail doaropwe en kapwopwoud edetehn ira koaros me ohl de ira koaros lih.” Rahnwet, aramas tohto kin ahneki madamadau ehu en kanengamahiong dahme aramas teikan kin kamehlele de wia, oh en dehr kadeikada aramas teikan. Madamadau en aramas iei me sohte koasoandi ehu pahn kak padahkiong kitail dahme pwung oh dahme sapwung.—Melkahka 10:3, 4.
9. Dahme aramas akan me kin waunla nin sampah wet kin kalapw wia?
9 Aramas teikan kin kilang aramas akan me kin pweida mwahu ni palien mwohni—aramas kepwehpwe kan oh ndand akan—oh re men kahlemengih irail ni ahnsou mie ahr pilipil kan. Nan rahnpwukat, edetehn irail aramas kepwehpwe kan oh ndand akan kin waunla, irail kin kalapw koasoi duwen irairen likilik oh mehlel, ahpw sohte kin kapwaiada. Aramas tohto kin nantiong en alehdi manaman oh mwohni kan, oh ni ahnsowohte irail kin pohnsehsehla kosonned akan de koasoandi kan oh irail kin mwamwahleki tiahk mwakelekel kan. Pwehn wiahla aramas ndand kan, ekei aramas kin ni saledek kesehla mehkan me aramas akan kin kesempwaliki sangete mahs lel met oh irail uhd men wia soangen wiewia kan de koasoandi kan me inenen kapwuriamwei oh sapwung. Met kin imwikihla pwihn en aramas akan me kin noahrok mwohni kan oh arail koasoandi en tiahk kan iei met, “Soahng koaros me pwung en wia.” E soh mengei en wehwehki dahme kahrehda aramas akan kin pingada oh apwaliki ese wekpeseng en dahme pwung oh dahme sapwung?—Luk 6:39.
10. Iaduwen mahsen kan en Aiseia me pid dahme pwung oh dahme sapwung pweidaher?
10 Imwilahn pilipil suwed akan me poahsoankihda ale kaweid sapwung kan kin sansal wasa koaros—iet ekei imwilahn pilipil sapwung kan: ohlahn pwopwoud kan oh peneinei kan, doadoahngki wini suwed oh kamamsakau, pwihn en pwulopwul lemei kan, dipen nenek, soumwahu kan me kohsang dipen nenek. Eri, iaduwen kitail kak kasik mehkot mwahu en wiawi ni ahnsou me aramas akan kin kesehla kaweid kan de koasoandi kan me kin pid ese wekpeseng en dahme pwung oh dahme sapwung. (Rom 1:28-32) Dahme soukohp Aiseia kohpada pweidahr: “Meid suwediong kumwail! Kumwail kin kahdaneki me suwed me mwahu oh me mwahu me suwed. Kumwail wekidohng rotorot ni marain oh marain ong ni rotorot. Kumwail wekidala mehkot katik pwehn memla oh mehkot mem pwehn katikala. Meid suwediong kumwail! Kumwail kin kosekose me kumwail me loalokong, uhdahn koahiek.”—Aiseia 5:20, 21.
11. Dahme kahrehda e sohte wia elen loalokong en likih pein kitail en ese wekpeseng en dahme pwung oh sapwung?
11 Pwehki Koht kin kapwukoahkin irail mehn Suhs ako en mahs me kin “kosekose me irail me loalokong,” met kin kasalehong kitail me e kesempwal kitail en dehr likih pein atail loalokong kan en pilada dahme pwung. Aramas tohto nan rahnpwukat kin ahneki madamadau wet “mweidong omw pepehm loal kan en kahreiukala,” de “wia dahme ke pehm me pwung.” Madamadau pwukat konehng? Paipel kin kasalehda me madamadau pwukat sapwung pwe e mahsanih ni sansal: “Ihs me kak wehwehki audepen mohngiong en aramas? Sohte mehkot me duwehte me diren piht; sohte kamwahupe ieu kak dierekda.” (Seremaia 17:9) Ke pahn likih aramas widing men en kaweid uhk ni omw pahn wia omw pilipil kan? Uhdahn soh. Ni mehlel, ke pahn wia mehkot me weksang dahme aramaso pahn kaweidkin uhk en wia. Ihme kahrehda, Paipel kin katamankin kitail: “Aramas pweipwei men me kin idawehnte pein eh kaweid. Ke pahn mourla ma ke idawehn padahk en me kupwurokong sang uhk kan.”—Lepin Padahk 3:5-7; 28:26.
Sukuhliki Dahme Koht kin Ketin Kupwurperenki
12. Dahme kahrehda kitail anahne kadehde ong pein kitail duwen “kupwuren Koht”?
12 Pwehki e sohte konehng kitail en likih erpit en sampah wet oh likih pein atail loalokong kan me kin pid pilada dahme pwung oh sapwung, dahme kitail anahne wia? Eri, tehk kaweid sansal wet me kohsang wahnpoaron Pohl: “Kumwail dehr kahlemengih wiewia kan en sampah wet, ahpw mweidohng Koht en ketin kawiliakapwala loalamwail kan unsek. Eri, kumwail ahpw pahn esehda dahme kupwuren Koht—dahme mwahu, oh dahme e kin ketin kupwurperenki, oh dahme unsek.” (Rom 12:2) Dahme kahrehda kitail anahne en kasalehong pein kitail dahme Koht kin ketin kupwurperenki? Pwe nan Paipel, Siohwa kin ketikihda ni inen oh sansal kahrepe kesempwal wet, ni E mahsanih: “Pwe duwen nanleng eh ileilesang sampah, ih duwen kupwurei oh wiewia kan eh ileilesang amwail kan.” (Aiseia 55:9) Eri, kitail en dehr likih atail loalokong de atail pepehm akan, kitail kin ale kaweid wet: “Kumwail en rapahki dahme Kauno kin ketin kupwurperenki.”—Episos 5:10.
13. Iaduwen mahsen en Sises me ntingihdi nan Sohn 17:3 kin kasansalehda kesempwalpen esehla dahme Koht kin kupwurperenki?
13 Sises Krais kasansalehda anahn wet ni eh mahsanih met: “Oh iet mour soutuk: aramas akan en eseikomwihla, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla Sises Krais me komw ketin poaronedohr.” (Sohn 17:3) Mahsen pwukat ni lokaiahn Krihk “eseikomwihla” kin ahneki wehwe loal sang ihte “ese” emen de mehkot. Nin duwen Vine’s Expository Dictionary kawehwehda duwen lepin lokaia “esehla”: “E kin wehwehki en pil ese kesempwalpen dahme ke men ese.” Pwehn esehla emen kin wehwehki laudsang ihte ese ihs ih de mware. Oh met pil kin pidada en esehla dahme e mwahuki de kailongki oh esehla dahme e kin kesempwaliki oh eh koasoandi kan—oh wauneki irair pwukat.—1 Sohn 2:3; 4:8.
Kaiahne Atail Kehlen Kasawihada Dahme Pwung oh Dahme Sapwung
14. Dahme Pohl mahsanih duwen kilel ehu me keieu sansal pwen ese wekpeseng irail aramas seri kan ni pali ngehn sang aramas koahieklahr kan?
14 Iaduwen kitail kak kaiahnehda atail kehlen ese wekpeseng en dahme mwahu oh dahme suwed? Mahsen kan en Pohl ong irail mehn Ipru Kristian akan nan keieun senturi kihda pasepengpe. E ntingihdi: “Mehmen me kin tungutungoalehte pilendihdi, sohte eh koahiek en ese dahme mwahu de suwed, pwehki eh wiewiahte seri pwelel. Kisin tungoal kekeluwak, iei ih me aramas koahieklahr kan kin tungoale, irail kan me ahnlahr oh eselahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” Wasaht, Pohl koasoia duwen lepin lokaia wet “pilendihdi,” nan iretikitik kan en mwowe “keieun padahk kan duwen mahsen en Koht,” oh e kapahrekihong lepin lokaia wet ong “tungoal kekeluwak,” me kin kohwong “aramas koahieklahr kan,” me “irail kan me ahnlahr oh eselahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed.”—Ipru 5:12-14.
15. Dahme kahrehda doadoahk laud me anahn ma emen men ale loalokong pwung en Koht?
15 Keieu, met kin wehwehki me kitail anahne en doadoahk laud en wehwehki ni pwung sapwellimen Koht koasoandi kan me sapwellime Mahsen iei Paipel kin audaudki. Kitail sohte kin raparapahki list en kosonned akan me kin padahkiong kitail dahme kitail kak wia de sohte kak wia. Paipel kaidehn soahngen pwuhk. Ahpw, Pohl kawehwehda met: “Audepen Pwuhk Sarawi unsek pwilisang rehn Koht, oh e mwahu ong atail doadoahk en padahkihong aramas akan me mehlelo, ong atail peneu ong tiahk sapwung, ong atail kapwungala wiewia sapwung kan, oh pil ong atail padahk duwen mour lelepek, pwe irail kan me kin papah Koht en kak wia oh koahiekla ni soangen wiewia mwahu koaros.” (2 Timoty 3:16, 17) Pwehn paiekihda padahk kan sang Pwuhk Sarawi, iangahki peneu ong tiahk sapwung, oh padahk kan me kin kapwungala wiewia sapwung kan, kitail anahne tepida doadoahngki atail madamadau kan oh pil doadoahngki atail kehlen kasawihada dahme pwung oh dahme sapwung. Kitail anahne en doadoahk laud, ahpw e pahn imwihla mwahu pwe—kitail pahn “koahiekla ni soangen wiewia mwahu koaros”.—Lepin Padahk 2:3-6.
16. Ia wehwehn en kaiahne ahn pein emen kehlen kasawihada dahme mwahu oh dahme suwed?
16 Pohl kawehwehda me aramas koahiek kan kin “ahnlahr oh esehlahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” Iei wasaht me kitail pahn koasoiapene irair kesempwal ieu. Lepin lokaia pwukat kin wehwehki “kaiahnehda mehn pepehm kan en paliwar (duwehte sounsahkas).” (Kingdom Interlinear Translation) Sounsahkas koahiek men ong soangen mwadong kan me e kin wia me rasehng pihr ni sahl de alu pohn sahl kak wia mehkan me likamwete e kin kauwehla kosonned en gravity de soangen kosonned en nan wehwe teikan. E kin kolokol toupahrek en koakon koaros nan paliwere nan ahnsou koaros oh e kin kak pehmada soangen mwekid kan me e pahn wia pwehn kak wia ah mwadong ni irair pweida mwahu. Oh soahng pwukat koaros kin kohsang ni kaiahn en paliwar me kin inenen uk oh kaukaule kaiahn paliwar.
17. Ni ahl dahieu kitail anahne en duwehte irail gymnast kan?
17 Ma kitail men wiahda atail pilipil kan ni pwung oh konehng, kitail anahne en ale kaiahn ni pali ngehn duwehte emen sounsahkas kin alehdi ni paliwar. Ahnsou koaros kitail anahne en kaunda atail ineng kan oh paliwaratail kan. (Madiu 5:29, 30; Kolose 3:5-10) Karasepe ieu, ke kin kaiahne mesomw kan en dehr kilang pwuhk suwed kan de kaiahne pein kowe en dehr rong koul de lokaia suwed kan? Ni mehlel, pwuhk oh koul suwed pwukat kin mih wasa koaros. Ahpw, pein kitail pahn wiahda atail pilipil en mweidong irair suwed pwukat en tengla nan mongiongitail oh atail madamadau kan de soh. Kitail kak kalemengih sounmelkahkao me mahsanih: “Oh sohte mweidohng me suwed en kin wiawi. I kin kailongki wiewiahn irail kan me kin sohpeisang Koht; I sohte pahn iang irail. . . . Sohte aramas likamw pahn kin iang mihmi nan imweio; sohte aramas liksansalamwahu men pahn kak uh mwohi.”—Melkahka 101:3, 7.
Doadoahngki Ahmw Kehlen Kasawihada Dahme Pwung oh Dahme Sapwung
18. Ni ahnsou me Pohl kin kawehwehda duwen kaiahne ahn pein emen kehlen kasawihada dahme pwung oh dahme suwed, ia wehwehn lepin lokaia wet “doadoahngki”?
18 Medemedewe met, kaiahn wet pahn kak pweida ma kitail pahn “doadoahngki” atail kehlen kasawihada dahme pwung oh dahme sapwung. Met kin wehwehki me ahnsou koaros me kitail kin anahne wiahda atail pilipil ehu, kitail anahne en praktis sukuhliki doadoahngki atail madamadau kan pwehn dehdehki mehnia mouren kosonned akan en Paipel kin pidada atail pilipil kan oh iaduwen kitail kak doadoahngki iren Paipel pwukat. Kaiahne pein kitail en ahnla wia research kan nan sawaspen Paipel kan me pwihn en “ladu lelepek oh loalokong” ketikihda. (Madiu 24:45) Kitail pil kak rapahki sawas sang rehn irail Kristian mah kan. Ma kitail pahn nantiong en onop Mahsen en Koht oh kapakap ong Siohwa peki sapwellime sawas oh ngehn sarawi, ni ahnsou mwuhr, kitail pahn alehdi kapai tohto.—Episos 3:14-19.
19. Kapai dah kei kitail pahn kak alehdi ma kitail pahn wia uwen me kitail kak en kaiahne atail kehlen kasawihada dahme mwahu oh dahme suwed?
19 Ma kitail wia uwen me kitail kak en kaiahne atail kehlen kasawihada dahme pwung oh dahme sapwung, atail mehn akadei iei en “dehr kin mwomwen seri wekiwekin, me kin wekiwekidengkiseli angin padahk en aramas widingan akan me kin pitihediong aramas teikan nan ar padahk likamw.” (Episos 4:14) Ahpw, kitail kak wiahda atail pilipil kan me kin poahsoankihda loalokong me Koht kin kupwurperenki, oh met kin sewese kitail en wiahda pilipil pwung kan, edetehn pilipil kan me laud de tikitik, oh atail pilipil pahn katapan ong atail mour oh re pil pahn kangoange iengtail tohnkaudok akan, oh kesempwal sang mehkoaros, atail pilipil pahn kaperenda Samatail nanleng. (Lepin Padahk 27:11) Nan ahnsou pwukat, ia uwen kapai laud oh mehn perepe ong kitail!
[Nting tikitik me mi pahs]
a Toahkte Thomas Holmes oh Richard Rahe ntingihdi duwen irair 40 me kin wia irair kapwunod kan nan mouren aramas akan, oh irair siluh me kin keieu kapwunod iei mehlahn en ahn emen pwoud, mweidpeseng, oh katohrohrpeseng. Kaisuh en irair kapwunod kan iei soahng koaros me kin wiawi mwohn kapwopwoud (duwehte pilada ihs me emen pahn pwoudiki) iangahki kapwopwoud.
Ke Kak Kawehwe?
• Soangen kehl dahieu me anahn pwehn sewese kitail en wiahda atail pilipil pwung kan?
• Dahme kahrehda e sapwung en kilangwong aramas ndand kan de likih pein atail pepehm akan pwehn wiahda atail pilipil ong dahme pwung oh dahme sapwung?
• Dahme kahrehda kitail anahne en esehla dahme Koht kin ketin kupwurperenki ni ahnsou me kitail pahn wiahda atail pilipil kan, oh iaduwen kitail kak wia met?
• Ia wehwehn ‘kaiahne atail kehlen kasawihada dahme pwung oh dahme sapwung’?
[Kilel nan Pali 23]
Sohte katepe en kilangwong irail aramas kepwehpwe oh ndand akan ong ale kaweid
[Kilel nan Pali 24]
Duwehte sounsahkas men, kitail en kolokol toupahrek koaros en atail mehn pepehm oh koakon en paliwar koaros