“E Pahn Ketin Karanih Iuk”
“Koht sohte dohsang emenemen kitail.”—WIEWIA 17:27.
1, 2. (a) Ni ahmw kin kilengdahng pahnlahng me diren usu, peidek dah me kitail kak ahneki me pid Sounkapikpatail? (b) Iaduwen Paipel ah kin kamehlelehong kitail me aramas kin kesempwal mwohn silangin Siohwa?
MIEHIER pak ke kilengdahng pahn lahng ni pwong me sohte depwekin oh pwuripwuriamweiki duwen usu kan? Usu ngeder pwukat oh tehlap en nan wehwe wia mehkot kapwuriamwei. Nan wehwe tehlap wet, sampah kin duwehte kisin mwei kis. Iaduwen—met kin wehwehki me Sounkapikpatail “me Keieu Ileile sang mehkoaros nan sampah” nohk kowahlap me pahn kahrehong en sohte ketin nsenohki aramas akan de e nohn ket wasa me doh oh sohte me kak lelowohng reh kahrehda aramas sohte kak esehla Ih?—Melkahka 83:18.
2 Paipel kin kasalehda me aramas akan inenen kesempwal mwohn silangin Siohwa. Ni mehlel, sapwellimen Koht mahsen kin kangoange kitail en rapahki Ih, ni a mahsanih: “Koht sohte dohsang emenemen kitail.” (Wiewia 17:27; 1 Kronikel 28:9) Ni mehlel, ma kitail karanih Koht, E pahn ketin sewese kitail. Ni ahl dah? Iren pahr ong pahr 2003 kihong kitail pasapeng kansenamwahu wet: “E pahn ketin karanih iuk.” (Seims 4:8) Kitail koasoiapene kapai kaselel akan me Siohwa kin ketin kamwerehdi pohn irail akan me kin kerendohng Ih.
Kisakis Ehu Sang Rehn Siohwa
3. Kisakis dah me Siohwa kin ketikihong irail oko me kin karanih Ih?
3 Keieu, Siohwa kin ketin nekidohng sapwellime aramas akan kisakis kesempwal ieu. Soangen manaman, kepwehpwe, oh sukuhl me koasoandi suwed wet pahn kihda sohte kak pahrekiong soangen kisakis mwahu wet. Met wia kisakis ieu me Siohwa kin ketikihong irail kante me kin karanih Ih. Kisakis dahieu met? Pein sapwellimen Koht Mahsen sapengki: “Ma . . . ke peki loalokong oh erpit oh wehwe, ma ke rapahki met duwehte ahmw rapahki silper, oh duwehte ahmw rapahki kohpwahn dipwisou kesempwal, oh ni ahl wet ke pahn dehdehkihla duwen lahn Siohwa, oh ke pahn diar loalokong me pid duwen Koht. Pwe pein Siohwa me kin ketikihda erpit.” (Lepin Padahk 2:3-6, NW) Nna, medewehla duwen aramas soh unsek emen ah pahn kakehr pein diar “loalokong me pid duwen Koht”! Kisakis wet—me iei loalokong me dierek nan Sapwellimen Koht Mahsen—kin rasehng “kohpwahn dipwisou kesempwal me seridi.” Pwekihda?
4, 5. Dahme kahrehda “loalokong me pid duwen Koht” kak rasehng “kohpwahn dipwisou kesempwal me seridi”? Kihda karasaras.
4 Ehu kahrepe: pwehki loalokong me pid duwen Koht me kesempwal mehlel. Ehu irair en kapai me keieu kesempwal me e kin ketikihda iei koapworopwor en mour soutuk. (Sohn 17:3) Oh pil, loalokong wet pil kin kamwahuwihala irair en atail mour ahnsou wet. Karasepe, sang ni atail kin onop kanahieng Mahsen en Koht, kitail kin diar pasapengpen peidek kesempwal kan me duwehte met: Ia mwaren Koht? (Melkahka 83:18) Ia irair en irail me mehlahr akan? (Eklesiasdes 9:5, 10) Ia kupwuren Koht ong sampah oh aramas akan? (Aiseia 45:18) Kitail pil wehwehkihdahr me elen mour me keieu mwahu iei ni atail kin doadoahngki kaweid erpit kan en Paipel. (Aiseia 30:20, 21; 48:17, 18) Kahrehda, mie mehn kaweid mwahu me kin sewese kitail en kak powehdi atail kapwunod akan nan mour oh kaweid kitail pwe kitail en ahneki peren oh nsenamwahu. Oh laudsang koaros, atail sukuhliki Mahsen en Koht kahrehong atail esehla sapwellimen Siohwa irair kaselel akan oh pil karanihala Ih. Dahme pahn kak kesempwal sang atail ahneki irair en karanih Siohwa me kohsang atail kin wehwehki “loalokong me pid duwen Koht”?
5 Mie pil ehu kahrepe me loalokong me pid duwen Koht a kak rasehng “kohpwahn dipwisou kesempwal me seridi.” Pwehki e kin wia mehkot me kaidehn aramas koaros ahneki. Nanpwungen aramas wenelik me kousoan pohn sampah, e kak emente nanpwungen aramas 1,000 me diar “loalokong me pid duwen Koht.” Pwehn kasalehda me mehlel e wia irair tohrohr ieu ni emen ah pahn wehwehkihla padahk mehlel me pid Mahsen en Koht, kitail kak tehkpene ehu peidek me pid Paipel: Dahme wiawi ong aramas akan ni arail kin mehla? Kitail sukuhlikier sang Pwuhk Sarawi me soul kin mehla oh irail me mehlahr akan kin sohte kehn mehkot. (Esekiel 18:4) Ahpw, palien sarawi tohto nan sampah kin kamehlele me mie mehkot me mih nan paliweren aramas me kin momourte mwurin paliwar a mehlahr. Padahk wet kin wia padahk kesempwal nan sarawi kan en Kristendom. Padahk wet pil kin rek nan pelien sarawi en Buddhism, Hinduism, Islam, Jainism, Judaism, Shinto, Sikhism, oh Taoism. Medewehla uwen aramas lik kei (billions) arail alehdahr kaweid likamw pwehki padahk sapwung wet!
6, 7. (a) Ihs kelepw me kak diar “loalokong me pid duwen Koht”? (b) Mehn karasepe dah me kasalehda me Siohwa ketin kapai kitailada ki soangen loalokong me pali laud en irail me “erpit oh loalokong nin duwen lamalam en sampah” sohte iang ahneki?
6 Dahme e soh pali moron en aramas en diarkihda “loalokong me pid duwen Koht”? Pwehki aramas sohte kak wehwehkihla Mahsen en Koht me e sohte ale sawas sang reh. Tamataman me loalokong wet wia kisakis ehu. Siohwa kin ketikihong irail kante me kin inengieng rapahki sapwellime Mahsen ni mehlel oh karakarahk. Soangen aramas pwukat ele sohte mwomwen “loalokong nin duwen lamalam en sampah.” (1 Korint 1:26) Me tohto nanpwungarail me aramas kin nda me “re sohte iang sukuhl laud” nin duwen sohngepen loalokong en sampah. (Wiewia 4:13) Ahpw, met sohte katepe. Siohwa kin ketikihong kitail kisakis en “loalokong me pid duwen Koht” pwehki irair akan me E kin ketin diar nan mohngiongarail.
7 Karasepe ieu. Aramas sukuhl laud tohto nan pelien Kristendom ntingihada arail kawehwe reirei kan ong iren Paipel kan. Soangen kawehwe pwukat kin kak kawehwehda poadoapoad akan, oh wehwehn lepin lokaiahn Ipru oh Krihk kan, oh pil soahng tohto. Sang ni arail sukuhl laud pwukat, iaduwen—aramas loalokong pwukat uhdahn diaradahr “loalokong me pid duwen Koht”? Eri, iaduwen—irail uhdahn wehwehkihlahr oaralap en Paipel—sapwellimen Siohwa lingan en kaundahn lahng oh sampah me sapwellime Wehin nanleng pahn wahdo? Irail ese me Siohwa Koht kaidehn Koht Trinity men? Ni mehlel, kitail me anehki loalokong pwung duwen soahng pwukat. Pwekihda? Pwehki Siohwa kin ketin kapaiahkin kitail loalokongki padahk mehlel me “aramas erpit oh sukuhl laud akan” sohte kin ese. (Madiu 11:25) E sansal me Siohwa kin ketin kapaiada irail oko me kin karanih Ih!
“Siohwa kin Pere Irail Koaros me Kin Poakohng Ih”
8, 9. (a) Iaduwen Depit ah kawehwehda pil ehu kapai ong irail oko me kin karanih Siohwa? (b) Dahme kahrehda Kristian mehlel akan anahnehki mehn perepe sang Siohwa?
8 Irail oko me kin karanih Siohwa kin ale pil ehu kapai—iei kapai en perehkin irail lime sarawi. Sounmelkahka Depit, me kin lelohng kahpwal tohto, ntingihdi: “Siohwa kin ketin karanih irail kan koaros me kin likweriong Ih, oh ong irail akan koaros me kin likweriong Ih ni mehlel. Ineng en kapehden irail oko me lahn Ih—E pahn ketikihong irail, oh arail likwer en pek sawas E pahn karonge, oh E pahn ketin doareirailla. Siohwa kin ketin pere irail koaros me poakohng Ih.” (Melkahka 145:18-20, NW) Ei, Siohwa kin karanih irail oko me kin poakohng Ih, kahrehda E kak ketin mwekid mwadang ni arail kin pek sawas.
9 Dahme kahrehda kitail anahne en ketin perehkin kitail lime sarawi? Likin atail kin lelohng kahpwal kan pwehki kitail kin mihmi nan “ahnsou apwal wet,” Kristian mehlel akan kin lelohng kahpwal akan pwehki sapwellimen Siohwa imwintihti me keieu suwed, iei Sehdan me Tepil, kin nantihong kauwehla irail. (2 Timoty 3:1) Imwintihti widingek menet kin raparapahki “en kadallehla” kitail. (1 Piter 5:8) Sehdan kin kaloke, iding oh kasongosong kitail. E pil kin raparapahki me salelepek ni madamadau oh mohngiong pwe en kin isanikihdi. Mie mehkot me e kin akadeiong: en kaluwetehla atail pwoson oh kauwehla atail pali ngehn. (Kaudiahl 12:12, 17) Pwehki atail imwintihti me inenen kehlail, e soh kansenamwahu en ese me “Siohwa kin ketin pere irail koaros me kin poakohng Ih”?
10. (a) Iaduwen Siohwa a kin ketin pere sapwellime aramas akan? (b) Soangen mehn perepe dah me keieu kesempwal, oh pwekihda?
10 Eri, iaduwen Siohwa kin ketin pere sapwellime aramas akan? Sapwellime elen pere kitail kaidehn e pahn kahrehda atail sohte lel kahpwal akan nan koasoandi en sampah wet; e pil sohte wehwehki me E ketin pwukoahki wiahiong kitail manaman akan. Ahpw, Siohwa kin ketikihda perepen waratail akan nin duwen atail wia pwihn ieu. Siohwa sohte pahn ketin mweidohng Tepil en kihsang tohnkaudok mehlel kan nan sampah! (2 Piter 2:9) Me kesempwal sang koaros, Siohwa kin ketin pere atail pali ngehn. E kin ketikihong kitail soahng kan me kitail anahne pwe kitail en powehkihdi apwal akan oh pil atail ehuiong ih en dehr ohla. Ni mehlel, perepen atail pali ngehn me keieu kesempwal—ahnsouwet oh pil ahnsou kohkohdo. Pwekihda? Pwe erein atail ahneki nanpwung mwahu rehn Siohwa: sohte mehkot—pil mehla—kak kauweikitailla kohkohlahte.—Madiu 10:28.
11. Soangen kisakis dah kan me Siohwa ketikihda pwehn pere pali ngehn en sapwellime aramas akan?
11 Siohwa kin ketikihda kapai tohto pwehn pere pali ngehn en irail oko me kin karanih Ih. Sang ni sapwellime Mahsen, Paipel, E kin ketikihong kitail erpit pwe kitail en kak powehdi soangsoangen kahpwal akan. (Seims 1:2-5) Sang ni atail kin doadoahngki kaweid mwahu kan sang nan Pwuhk Sarawi, e kin wia mehn perepe mwahu. Pil patehng met, Siohwa kin ketikihda “ngehn sarawi ong irail oko me kin peki reh.” (Luk 11:13) Ngehn wet iei mehkot me keieu kehlail nanleng oh sampah, oh e kak uhdahn kaunop kitail pwehn powehdi kasongosong kan me pahn lelohng kitail. Ki Krais, Siohwa kin ketikihda “kisakis kan me mih rehn ohl akan.” (Episos 4:8) Ohl pwoson pwukat kin nantihong kasalehda limpoak me Siohwa kin sapwellimaniki pwehn sewese iangarail tohnkaudok kan.—Seims 5:14, 15.
12, 13. (a) Dahme Siohwa kin ketikihda pwehn ketikihong kitail mwengehn ngehn ni ahnsou me konehng? (b) Ia ahmw pepehm duwen sapwellimen Siohwa kisakis kan ong kamwahupen pali ngenitail?
12 Siohwa kin ketikihda mehkot tohrohr pwehn pere kitail: iei mwengehn ngehn, ni ahnsou me konehng. (Madiu 24:45) Sang ni pwuhk kan, iangahki The Watchtower oh Awake! makisihn kan, oh pil mihding kan oh kapokon kan, Siohwa kin ketikihong kitail dahme kitail anahne, ni ahnsou me kitail anahne. Ke kak katamanda ahnsou ehu me dahme ke rong nan mihding de nan kapokon ieu me lel mohngiongomw oh wia mehn kakehl oh kamweitpomw? Mie pak me ke wadek artikel ieu nan pwuhk de makisihn kan me se koasoia powe oh likamwete ke pehm me e dokedoke ahmw irair en ahnsowo?
13 Ehu ahl me wia nein Sehdan mehn doadoahk kehlail iei ni ah kin kauwehla ahn aramas ineng en wia me mwahu, oh met mehkot me pahn kak pil lelohng kitail. E ese me nsensuwed ahnsou werei pahn kak kaluweteikitailla oh kitail kakehr lelohng irair en ohla ni pali ngehn. (Lepin Padahk 24:10) Pwehki Sehdan a kin songosong en doadoahngki atail pepehm ahnsou me kitail nsensuwedla, iei me kahrehda kitail anahne sawas. Ekei artikel kan nan Watchtower (Kahn Iroir) oh Awake! makisihn kan kin sewese kitail en powehdi atail irair en pwunod akan. Me pid soangen artikel pwukat, emen Kristian sister ntingihdi: “I kin wadek artikelo kereniong rahn koaros, oh pilen mesei kat kin dirada. I kin kihdi limwai mih ahi kin wendi pwe ien kin wadek ahnsou koaros me I kin pwunodada. I kin kihdi artikelo limwai ni ahi kin wendi pwe ien kin wadek ahnsou koaros me I kin pwunodada. Sang ni soangen artikel pwukat me I kak pehm limen Siohwa ah kin pwoaleiehdi.”a Kitail soh kin kapingahki Siohwa pwehki ah ketikihong kitail mwengehn ngehn ni ahnsou me konehng? Tamataman, sapwellime koasoandi kan ong kakehlepen atail pali ngehn kin sansaliki pwehki a kin ketin karanih kitail oh apwahpwalih kitail.
Lelowohng “Sounkaronge Kapakap”
14, 15. (a) Kapai tohrohr dah me Siohwa kin ketikihdiong irail akan me kin karanih Ih? (b) Dahme kahrehda saledek en patoh ong Siohwa ni kapakap wia kapai laud ehu?
14 Ke kin tehk me ni ahnsou me aramas kin lapalapala oh ahneki manaman, irail kin kalap sohla mengiong aramas en pah kan en kin kerendohng rehrail? Ahpw, iaduwen Siohwa Koht? E kin dohsang oh sohte kin nsenohki karonge ngilen aramas akan? Soh! Kapai en wia kapakap iei ehu ahl en kisakis me Siohwa ketikihong irail oko me kin karanih Ih. Ale mweimwei en koasoiong “Sounkaronge Kapakap” ni saledek kin wia kapai laud ehu. (Melkahka 65:2) Pwekihda?
15 Karasepe: Kaun en company laud ieu kin ahneki pwukoa laud oh tohto mehlel. E kin pilada mehnia pwukoa me pein ih pahn wia oh mehnia me e pahn kihong tohndoadoahk teikan en wia. Pil duwehte, Kaun Lapalap en Lahng oh Sampah pil sapwellimaniki pilipil en kilang mehnia doadoahk me E pahn ketin iang wia oh mehnia me e pahn ketikihong meteikan en wia. Medewehda mehkan koaros me Siohwa kapwukoa sapwellime ohl, Sises, en wia. Sapwellime ohlo pwukoa kohwong en “ahneki manaman en wia kopwung.” (Sohn 5:27) Tohnleng kan pil kohwong ren kin “mih pahn ah kaunda.” (1 Piter 3:22) Sapwellimen Siohwa kehl en ngehn sarawi kin mweimweiong Sises en doadoahngki ahnsou koaros me e anahne pwehn kaweidih sapwellime tohnpadahk kan nan sampah. (Sohn 15:26; 16:7) Sises eri kak mahsanih: “Manaman koaros kohiongiehier nanleng oh nin sampah.” (Madiu 28:18, NW) Ahpw, me pid duwen karonge atail kapakap akan, pein Siohwa pilada en pein wia. Iei me kahrehda Paipel padahkiong kitail en kainenehla atail kapakap ongete Siohwa, oh wia ni mwaren Sises.—Melkahka 69:13; Sohn 14:6, 13.
16. Dahme kahrehda kitail kak koapworopworki me Siohwa pahn karonge atail kapakap akan?
16 Iaduwen—Siohwa kin ketin karonge atail kapakap akan? Ma e kin sohte kupwurki oh ketin mwamwahleki atail kapakap akan, e sohte pahn kangoangehkin kitail en “poadidi ong kapakap” de kitail en kasalehong Ih atail katoutou oh pwunod akan. (Rom 12:12; Melkahka 55:22; 1 Piter 5:7) Ladu lelepek kan me kin memour mahs, ni mwehin Paipel, kin ahneki koapworopwor unsek me Siohwa kin karonge kapakap. (1 Sohn 5:14) Kahrehda, Sounmelkahka Depit mahsanih: “[Siohwa] ketin karonge ie.” (Melkahka 55:17) Pil kitail kin ahneki kahrepe koaros en kamehlele me Siohwa kin ketin karanih kitail oh ketin onopadahr en karonge atail madamadau oh katoutou koaros.
Siohwa Kin Katingih Sapwellime Ladu kan
17, 18. (a) Ia kupwuren Siohwa me pid doadoahk lelepek en sapwellime kepikipik loalokong kan? (b) Kawehwehda iaduwen Lepin Padahk 19:17 kasalehda me atail wiewia kadek kan Siohwa kin ketin tetehk.
17 Sapwellimen Siohwa irair en wia Kaunepen Lahng oh Sampah sohte pahn wekila—sohte lipilipil dahme aramas wia de sohte wia. Edetehn e sohte kin wekila, e kin kalahnganki oh kupwurperenki dahme aramas kin wia ong Ih. E kin kupwurki oh kesempwaliki doadoahk lelepek me sapwellime kepikipik loalokong kan kin wia. (Melkahka 147:11) Met wia ehu kamwahu me irail akan me kin karanih Siohwa kin paiekihda: E kin ketin katingih sapwellime ladu kan.—Ipru 11:6.
18 Paipel kasalehda mwahu me Siohwa kin ketin kupwurki soahng kan me sapwellime me kin kaudokiong Ih kan kin wia. Karasepe, kitail wadek: “Ih me kin kadek ong mehmen me tikitik kan wiaiong Siohwa oh ah sapan E pahn ketin kasapahl ong ih.” (Lepin Padahk 19:17, NW) Sapwellimen Siohwa kupwurkalahngan ong me tikitik kan kin sansal nan Kosonned en Moses. (Lipai 14:21; 19:15) Ia kupwuren Koht ni ahnsou me kitail kin alasang Ih oh kadek ong aramas tikitik kan? Ni atail kin kisekise aramas tikitik kan oh semwehmwe, oh kitail sohte kasik nan kasapahl, oh Siohwa ketin mwahngih met—oh likamwete kitail wia ong Ih met. Siohwa kin ketin inoukihong kitail me E pahn ketikihong kitail kapai tohto. (Lepin Padahk 10:22; Madiu 6:3, 4; Luk 14:12-14) Ei, ni atail kin kasalehda limpoak ong iengetail tohnkaudok kan men me apwal, e kin lelohng nan kupwuren Siohwa. Ia uwen kaperen ni atail ese me atail wiewia kadek kan sohte kin mwahlla rehn Samatail me ketiket nanleng!—Madiu 5:7.
19. (a) Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me Siohwa kin kupwurperenki dahme kitail kin wia nan doadoahk en kalohk oh katohnpadahk? (b) Iaduwen Siohwa a kin katingih doadoahk kan me kin utungada sapwellime Wehio?
19 Mehlel, Siohwa kin inenen kupwurperenki dahme kitail kin wia pwehki sapwellime Wehio. Ni atail kin karanih Siohwa, kitail kin ahnekihda pepehm en doadoahngki atail ahnsou, kehl oh atail dipwisou kan ni uwen atail kak koaros ohng doadoahk en kalohki Rongamwahu en Wehio on wia doadoahk en katohnpadahk. (Madiu 28:19, 20) Ekei pak, kitail kak pehm me dahme kitail wia sohte itar. Atail mohngiong soh unsek kak wiahiong kitail en medemedewe me Siohwa sohte kupwurki uwen doadoahk me kitail wiahdahr oko. (1 Sohn 3:19, 20) Ahpw, Siohwa kin kupwurki soangen kisakis koaros—sohte lipilipil ia uwen tikitik—ma e kin kohsang nan mohngiong me limpoak. (Mark 12:41-44) Paipel kamehlelehiong kitail me: “Koht me uhdahn pwung; e sohte pahn ketin meliehla amwail wiewia kan de amwail limpoak ong Ih ni sawas me kumwail kasalehdahr.” (Ipru 6:10) Ni mehlel, Siohwa kin ketin tamataman oh pil katingih pil wiepen papah tikitik kan me aramas kin wia pwehn utungada sapwellime Wehio. Patohng kapai en ngehn akan me mie nan ahnsou wet, kitail kak kasikasik en perenki mour soutuk nan sampah kapw me pahn kohkohdo, wasa me Siohwa pahn sapankihda mehkoaros oh kapahwei lime oh ketikihda anahn en aramas pwung koaros me kin kerendohng Ih!—Melkahka 145:16; 2 Piter 3:13.
20. Nan pahr 2003 pwon, iaduwen atail pahn kak tamataman audepen atail iren pahro, oh ia imwilahn met?
20 Nan pahr 2003 pwon, kitail idek rehtail ma kitail kin nantihong en karanih Samatail me ketiket nanleng. Ma iei, kitail en koapworopwor me E pahn ketin sewese kitail duwen a ketin inoukihdahr. Kitail en tamatamante me “Koht sohte kin ketin likamw.” (Taitus 1:2) Ma ke pahn karanih Ih, E pahn ketin karanih iuk. (Seims 4:8) Ia imwilahn met? Kapai lap akan nan ahnsou wet oh kapai en karanih Siohwa kohkohlahte soutuk!
[Nting tikitik me mi pahs]
a Sistero ntinglahng Society duwen ah pepehm akan mwurin e wadek artikel me oaralap koasoia “Jehovah Is Greater Than Our Hearts,” nan Watchtower en May 1, 2000, pali 28-31.
Ke Tamataman?
• Kisakis dah me Siohwa ketikihdohng irail oko me kin karanih Ih?
• Kisakis dah me Siohwa ketikihdo ohng wia perepen pali ngehn en sapwellime aramas akan?
• Dahme kahrehda saledek en patoh ong Siohwa ni kapakap wia kapai laud ehu?
• Iaduwen Paipel a kasalehda me Siohwa kin ketin kupwurperenki doadoahk lelepek kan en sapwellime kepikipik loalokong kan?
[Kilels nan Pali 12, 13]
Siohwa kin ketikihong kitail mehn perepen atail pali ngehn