Siohwa Kin Ketin Mwasamwasahn Kitail ong Kamwahupatail
“[Siohwa] kin ketin mwasamwasahn sampah pwon, pwehn ketin kakehlahda irail kan me arail mohngiong kin loalopwoatohng ih.”—2 KRON. 16:9.
1. Dahme kahrehda Siohwa kin ketin kasawih kitail?
SIOHWA iei Sahm unsek men. E uhdahn mwahngih kitail oh “audepen atail lamalam oh ineng koaros.” (1 Kron. 28:9) Ahpw e sohte kin ketin kasawih kitail pwehn rapahki atail sapwung. (Mel. 11:4; 130:3) E ketin poakohng kitail oh kupwurki perekitail sang soahng koaros me pahn kauwehla atail nanpwungmwahu reh de kauwehla atail koapworopwor en ahneki mour soutuk.—Mel. 25:8-10, 12, 13.
2. Siohwa kin ketin kasalehda sapwellime manaman ong ihs?
2 Siohwa sapwellimanki manaman me keieu laud oh kin ketin mahsanih soahng koaros. Ihme kahrehda e kak ketin sewese sapwellime aramas lelepek kan ahnsou koaros me re peki sawas oh ahnsou me re lelohng kahpwal kan. 2 Kronikel 16:9 mahsanih: “[Siohwa] kin ketin mwasamwasahn sampah pwon, pwehn ketin kakehlahda irail kan me arail mohngiong kin loalopwoatohng ih.” Tehk me Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime manaman ong irail kan me kin papah ih ki mohngiong me mwakelekel unsek oh mehlel. E sohte kin ketin kasalehda soangen nsenoh wet ong irail kan me kin likamw oh mwalaun.—Sos. 7:1, 20, 21, 25; Lep. Pad. 1:23-33.
Iang Koht Kekeid
3, 4. Ia wehwehn en ‘iang Koht kekeid’? Mehn karasepe dah kan me mih nan Paipel me kin sewese kitail en wehwehki duwen met?
3 Me tohto sohte kak kamehlele me aramas kak iang Sounkapikpen lahng oh sampah kekeidwei ni karasaras. Ahpw, ih met me Siohwa ketin kupwurki kitail en wia. Paipel kasalehda me Enok oh Noha “kin iang Koht kekeid.” (Sen. 5:24, NW; 6:9, NW) Moses “wonlahte mwowe . . . likamwete e kilang Koht me soh sansal.” (Ipru 11:27) Nanmwarki Depit diarada me e kin iang Seme nanleng kekeid ni aktikitik. E nda: “[Siohwa] kin ketiket limwahi, oh sohte mehkot kak kauweiehla.”—Mel. 16:8.
4 Met sohte wehwehki me kitail kak uhdahn koledi limen Siohwa oh iang ih kekeidwei. Ahpw kitail kak wia met ni karasaras. Iaduwen? Sounmelkahka Asap ntingihdi: “I pahn patopatohte rehmwi, oh komwi kin ketin kolokolete pehiet. Komw kin ketin kahluwahkin ie sapwellimomwi kaweid.” (Mel. 73:23, 24) Kitail kin iang Siohwa kekeid ni atail kin kapwaiada sapwellime kaweid kan me kitail kin ale sang nan sapwellime Mahsen oh sang rehn “ladu lelepek oh loalokong.”—Luk 12:42; 2 Tim. 3:16.
5. Iaduwen Siohwa kin ketin mahmahsanih sapwellime aramas lelepek kan nin duwen sahm limpoak men? Ia pahn atail pepehm ong ih?
5 Pwehki Siohwa kin ketin kesempwaliki irail kan me kin iang ih kekeid, e kin ketin mahmahsanih irail nin duwen sahm limpoak men. E pil kin ketin apwalih irail, pere irail oh kasukuhlih irail. Koht mahsanih: “I pahn padahkihong uhk ahl me ke pahn weid ie; I pahn kaweid uhk oh panawihiuk.” (Mel. 32:8) Idek rehmw: ‘I kin medewe me I kin koledi limen Siohwa oh iang ih kekeid, rongorong sapwellime erpit oh ese me e kin ketin mahsanih ie ni limpoak? Ei kin ese me e kin ketin mahmahsanih ie kin kamwakid ei madamadau, lokaia oh wiewia kan? Ni ahnsou me I kin wiahda sapwung, I kin ese me Siohwa kaidehn Sahm lemei men ahpw e kin ketin limpoak oh kadek oh men sewese irail kan me kin koluhla ren pwurehng ahneki nanpwungmwahu reh?’—Mel. 51:17.
6. Soangen koahiek dahieu me Siohwa sapwellimanki me pahpa oh nohno kan sohte ahneki?
6 Ekei pak, Siohwa pahn mwadang sewese kitail mwohn atail tepida wiahda sapwung. Karasepe, mwein e pahn ketin kasawihda ineng sapwung nan atail mohngiong me kak widinge kitaildi. (Ser. 17:9) Nan soangen irair wet, e kak ketin mwekid mwadang sang pahpa de nohno kan pwehki e ketin mwahngih loalatail oh kin ketin kasawih audepen atail lamalam oh ineng koaros. (Mel. 11:4; 139:4; Ser. 17:10) Tehk iaduwen Koht ketin mwekidki irair ehu me pwarada nan mour en Paruk. E wia nein soukohp Seremaia sekteri men oh pil kompoakepah keren men.
Sahm Limpoak Men ong Paruk
7, 8. (a) Ihs Paruk? Soangen ineng sapwung dahieu me tepida kekeirda nan eh mohngiong? (b) Iaduwen Siohwa ketin kasalehda nsenoh nin duwen sahm limpoak men ong Paruk?
7 Paruk, sounnting men me kin iang Seremaia papah ni lelepek oh kapwaiada pwukoa apwal ehu, iei en pakairkiong aramas akan duwen kamwomwalahn Suda. (Ser. 1:18, 19) Ehu ahnsou, Paruk, me ele kohsang peneinei ndand ehu, tepida rapahki pein ‘kamwahupe’ kan. Mwein e tepida kakairada ineng en men ndandla de kepwehpwehla. Siohwa kasawihda madamadau keper wet me tepida kekeirda nan mohngiong en Paruk. Siohwa eri ketin doadoahngki Seremaia en mwadang kapwungala Paruk ni eh mahsanih: “Ke ndinda, ‘I solahr kak! KAUN-O pil ketikidohng ie pahtou pwehn kalaudehla ei kahpwal akan. Solahr angi pwehki ei weirek, oh I solahr kak kommoal!’” Koht eri mahsanih: “Ke raparapahki ehu kamwahu ong pein kowe? Eri, ke dehr wia met.”—Ser. 45:1-5.
8 Mendahki sapwellimen Siohwa mahsen inen ong Paruk, e sohte ketin kasalehda engieng ahpw e ketin wia met nin duwen sahm limpoak men. Koht mwahngih me mendahki Paruk ahneki soangen madamadau kan me kakete kahrehong ih nan apwal, met sohte wehwehki me e ahneki mohngiong suwed ehu. Siohwa ketin mwahngih me Serusalem oh Suda miher ni imwin rahn akan oh e sohte kupwurki Paruk en salelepekla nan ahnsou kesempwal wet. Kahrehda pwehn sewese sapwellime ladu menet en kapwungala eh madamadau, Koht ketin katamankin ih me E “pahn ketikihdo kahpwal pohn aramas koaros” oh pil padahkihong Paruk me ma e pahn mwekid ni erpit, e pahn komourla. (Ser. 45:5) Wehwehn dahme Koht mahsanih ong ih iei: ‘Paruk, ken tamataman dahme pahn kereniong wiawihong wehi dipan en Suda oh Serusalem. Kolokolete omw lelepek oh mour! I pahn doareiukala.’ E sansal me mahsen en Siohwa sair mohngiong en Paruk pwe e kapwungala eh madamadau oh pitsang kamwomwalahn Serusalem me wiawi sounpar 17 mwuri.
9. Iaduwen omw pahn sapeng peidek kan me pwarada nan parakrap wet?
9 Ni omw pahn doudouloale duwen ire kan me pid duwen Paruk, medewe duwen peidek pwukat oh iren Paipel pwukat: Dahme sapwellimen Siohwa mwekid ong Paruk kin kasalehda duwen ih oh sapwellime pepehm kan ong sapwellime ladu kan? (Wadek Ipru 12:9.) Nan ahnsou apwal pwukat me kitail mih loale, dahme kitail kak sukuhliki sang sapwellimen Koht kaweid kan ong Paruk oh duwen ahn Paruk mwekid ong kaweid pwukat? (Wadek Luk 21:34-36.) Duwehte Seremaia, iaduwen elder kan kak kasalehda sapwellimen Siohwa nsenoh ong sapwellime ladu kan?—Wadek Kalesia 6:1.
Limpoak en Sahmo Sansaldahr Rehn Sapwellimeo
10. Dahme kin sewese Sises en wia sapwellime pwukoa nin duwen Tapwin mwomwohdisohn Kristian?
10 Mwohn mwehin Kristian akan, sapwellimen Siohwa limpoak ong sapwellime aramas akan kin sansalda sang rehn soukohp akan oh ladu lelepek teikan. Rahnpwukat, e kin sansalda sang rehn Tapwin mwomwohdisohn Kristian me iei Sises Krais. (Ep. 1:22, 23) Ihme kahrehda pwuhken Kaudiahl kin kasalehda Sises nin duwen sihmpwul men me ‘pwoaren mese isuh, me wehwehki sapwellimen Koht manaman isuh me pekederdohng sampah pwon.’ (Kaud. 5:6) Pwehki Sises ketin direkihla sapwellimen Koht manaman, e kin ketin dehdehki soahng koaros ni unsek. E kin ketin mwahngih dahme mih nan loalatail oh soahng koaros me kin wiawi.
11. Pwukoa dahieu me Krais sapwellimaniki? Iaduwen sapwellime mwekid ong kitail kin kasalehda irair en Semeo?
11 Duwehte Siohwa, Sises kaidehn pilismen me kin mahmahsanih kitail sang nanleng. E kin ketin kasawih kitail ni limpoak. Ehu sapwellimen Sises daidel de lengileng me iei “Sahm Poatopoat,” kin katamankin kitail duwen sapwellime pwukoa me e pahn ketin wia ni ahnsou me e pahn ketikihda mour soutuk ong irail koaros me kin kasalehda arail pwoson ih. (Ais. 9:6) Nin duwen Tapwin mwomwohdisohn Kristian, Krais kin kak ketin kamwakid irail Kristian koahiek kan ahpw keieu irail elder kan en kihda mehn kamweit de kaweid ong irail akan me anahne sawas.—1 Des. 5:14; 2 Tim. 4:1, 2.
12. (a) Dahme kisinlikou kan ong mwomwohdiso isuh kin kasalehda duwen Sises? (b) Iaduwen elder kan kin kasalehda sapwellimen Krais pepehm ong sapwellimen Koht sihpw kan?
12 Sapwellimen Krais nsenoh mehlel ong sapwellime sihpw kan kin sansalda sang kisinlikou kan me e ketin kadaralahng elder kan en mwomwohdiso isuh. (Kaud. 2:1–3:22) Nan kisinlikou ko, Sises ketin kasalehda me e mwahngih dahme kin wiawi nan ehuehu mwomwohdiso ko oh ia uwen laud en eh nsenohki sapwellime tohnpadahk ko. Met pil duwehte nan atail ahnsou—ahpw laud sang mahs—pwehki Kaudiahl wet kin pweida nan “rahnen Kaun-o.”a (Kaud. 1:10) Sapwellimen Krais limpoak kin kalapw sansalda sang rehn elder kan me kin papah nin duwen silepen sihpw kan nan mwomwohdiso. E kin kak ketin kamwakid “sapwellime kisakis kan” me iei elder kan pwehn kihda mehn kamweit, mehn kangoang de kaweid ahnsou me anahn. (Ep. 4:8; Wiewia 20:28; wadek Aiseia 32:1, 2.) Ke kin kilangwohng arail sawas nin duwen kasalepen sapwellimen Krais nsenoh ong uhk?
Sawas ni Ahnsou me Konehng
13-15. Iaduwen Koht kin ketin sapeng atail kapakap kan? Kihda karasepe kan.
13 Mie pak me ke kapakapki sawas ni ngidingid oh alehdi pasapeng sang rehn emen Kristian koahiek me mwemweit rehmw oh kangoange iuk? (Seims 5:14-16) De mwein sawas kohsang nan ehu padahk me wiawi nan mihding en Kristian de sang dahme ke wadek sang nan neitail sawaspen Paipel kan. Siohwa kin ketin kalapw sapeng kapakap kan ni ahl pwukat. Karasepe, mwurin en emen elder wie ehu padahk, emen sister tuhwong ih. Wihk kei mwowe mie me wia sapwung laud ong sistero. Sistero sohte kompleinki eh kahpwal ahpw e kasalehda kalahnganki ekei ire kan sang nan iren Paipel kan me kohda nan padahko. Ire pwukat pid eh irair oh met kihong ih kamweit. Sistero perenki eh iang towehda mihdingo!
14 Me pid duwen sawas me kohsang kapakap, tehk karasepen ohl silimen me kin mih nan imweteng. Irail sukuhliki padahk mehlel en Paipel ni ahnsou me irail mih nan imweteng oh wiahla sounkalohk me saikinte papidaisla. Pwehki tiahk lemei me wiawi, mie soahng kei me keinepwidi sang koaros me mih nan imwetengo. Met kahrehong irail en uhwong. Irail koasoanehdi me mwurin mwengehn nimenseng irail sohte pahn kapwurehla neirail dahl kan pwehn kasalehda me irail uhwong. Irail sounkalohk silimeno mihla nan apwal. Ma irail pahn iang tiahk en uhwongo, re pahn kauwehla sapwellimen Siohwa kaweid nan Rom 13:1. Ma irail sohte pahn iang, tohn imweteng teikan pahn uhwongada irail.
15 Pwehki irail silimeno sohte kak koasoipene, emenemen irail kapakapki erpit. Mahnda en nimensengo, irail silimeno diarada me irail koaros koasoanehdi en wia soahng tehieu—irail sohte pahn iang mwengehn nimenseng. Ni ahnsou me silepen imweteng kan kohdo pwehn ale dahl kan, sohte mehkot me ohl silimeno pahn kapwurehla. Irail uhdahn perenki me ‘Siohwa ketin sapeng arail pekipek kan.’—Mel. 65:2.
Koapworopworki Siohwa ni Omw Kin Medemedewe Ahnsou Kohkohdo
16. Iaduwen doadoahk en kalohk kin kasalehda sapwellimen Siohwa nsenoh ong irail kan me rasehng sihpw?
16 Doadoahk en kalohk me kin wiawi nin sampah pwon iei pil ehu mehn kadehde en sapwellimen Siohwa nsenoh ong irail me mohngiong mehlel kan. (Sen. 18:25) Siohwa kin ketin kalapw doadoahngki tohnleng kan pwehn kahre sapwellime ladu kan ong irail kan me rasehng sihpw mehnda ma doadoahk en kalohk saikinte wiawi nan arail wasa. (Kaud. 14:6, 7) Karasepe, ni eh ketin doadoahngki tohnleng emen, Koht ketin kahre Pilip, emen sounkalohk nan mwehin tepin Kristian akan, en kohla oh tuhwong ohlen Idiopia men pwehn kawehwehiong ih duwen iren Paipel kan. Ia imwilahn met? Ohlo alehda rongamwahwo oh papidaisla nin duwen sapwellimen Sises tohnpadahk men.b—Sohn 10:14; Wiewia 8:26-39.
17. Dahme kahrehda kitail en dehr nohn pwunodki dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?
17 Ni imwin koasoandi suwed wet eh kerendohr, kokohp me pid “tepin medek en neitik” kin wiwiawi. (Mad. 24:8) Karasepe, pweinen mwenge kin laudla pwehki anahn en aramas pil kin lalaudla, suwedlahn nan wehwe de kahpwal en mwohni. En diarada doadoahk kin apwalla oh mwein idihd kin kohwong tohndoadoahk kan ren doadoahk awa tohto sang mahs. Sohte lipilipil dahme pahn wiawi, koaros me kin mwohneki arail papah Siohwa oh sohte kin mweidohng irail en kedirepwki kepwe kan en sampah sohte anahne nohn pwunodki mehkot. Irail ese me Koht ketin poakohng irail oh pahn ketin apwalih irail. (Mad. 6:22-34) Karasepe, tehk iaduwen Siohwa ketin apwalih Seremaia ni ahnsou me Serusalem ohla nan pahr 607 B.C.E.
18. Iaduwen Siohwa ketin kasalehda sapwellime limpoak ong Seremaia ni ahnsou me Serusalem lohdi?
18 Mwohnte wehin Papilon kalowehdier Serusalem, Seremaia wie sensel nan imweteng. Iaduwen e pahn ale kene mwenge? Ma e sohte wie sensel, e kak rapahki kene kisin mwenge. Ahpw e pahn anahne sohpeiong irail akan me mihmi limwah me kin kailongki ih en sewese ih! Seremaia sohte kin likih aramas ahpw e kin likih Koht pwe ih me ketin inoukihda me e pahn sewese ih. Siohwa kin ketin kapwaiada sapwellime inou? Ei! E ketin apwalih Seremaia pwe en kak “tungutungoale lopwon en pilawa ehu rahn koaros . . . lao sohla pilawa nan kahnimwo.” (Ser. 37:21) Seremaia, iangahki Paruk, Epedmelek oh meteikan pitila sang ahnsoun lehk lapalapo, soumwahu oh mehla.—Ser. 38:2; 39:15-18.
19. Ni atail kin medemedewe ahnsou kohkohdo, dahme kitail en koasoanehdi en wia?
19 Ei, “silangin Kaun-o kin mahmahsanih me pwung kan, oh e kin karonge ar pekipek kan ahnsou koaros.” (1 Pit. 3:12) Ke kin perenki Samatail nanleng eh kin ketin mahmahsanih iuk? Ke kin nsenamwahu oh sohte perki mehkot ni omw ese me e kin ketin mahmahsanih iuk ong kamwahupomw? Eri koasoanehdi nan loalomw ke en iang Koht kekeid—sohte lipilipil dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo. Kitail kak kamehlele me Siohwa pahn ketin mahmahsanih sapwellime aramas lelepek kan koaros nin duwen sahm limpoak men.—Mel. 32:8; wadek Aiseia 41:13.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Mendahki audepen kisinlikou pwukat kin kohwong irail Kristian me keidi kan, mouren kaweid pwukat pil kin kohwong sapwellimen Koht ladu koaros.
b Pil ehu karasepen kaweid ong kalohk me kohsang rehn Koht iei me dierek nan Wiewia 16:6-10. E kasalehda me ki ‘sapwellimen Koht manaman eh sohte mweidohng’ Pohl oh ienge kan en kalohk nan Eisia oh Pidinia. Ahpw irail ale kehkehlik en kohla Masedonia, wasa me tohto irail kan me mwekidki arail kalohk.
Ke Kak Kawehwehda?
• Iaduwen atail kin kasalehda me kitail kin ‘iang Koht kekeid’?
• Iaduwen Siohwa ketin kasalehda sapwellime limpoak ong Paruk?
• Nin duwen Tapwin mwomwohdisohn Kristian, iaduwen Sises kin ketin kasalehda irair akan en Semeo?
• Ni ahl dah kei me kitail kak kasalehda me kitail kin likih Koht ni ahnsou apwal akan?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 13]
Duwehte Seremaia ong Paruk, Kristian elder kan rahnwet kin kasalehda sapwellimen Siohwa nsenoh
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 14]
Iaduwen Siohwa eh kin ketikihda sawas ni ahnsou me konehng?