Siohwa En Kupwuremwahuwih Ahmw Wiewia
“Maing Koht, komwi ketin kupwukupwureiehte, pwehki met, oh ketin kapitiehla pwehki sapwelimwomwi limpoak poatopoat.”—NEHMAIA 13:22, 31.
1. Dahme sewese irail ko me inouda ong Koht en kihda pasepeng mwahu duwen pein irail ong Siohwa?
SIOHWA nah ladu kan ahneki sawas kan koaros me re anahne pwe ren kak kupwurmwahu reh. Dahme karehda? Pwehki re ahneki nanpwung keren ehu rehn Koht nin duwen kisehn sapwelime pwihn sampah. E kasalehong irail sapwelime kupwur kan, oh e ketikihong irail sawas oh wehwe ni pali ngehn sang ni sapwelime ngehn sarawi. (Melkahka 51:11; 119:105; 1 Korint 2:10-13) Pwehki irair tohror pwukat, Siohwa ni limpoak kin kupwurki sapwelime ladu kan pohn sampah en kihong ih pasapengpen dahkot irail oh dahme re wiahda ki sapwelime kehl oh ki sawas en sapwelime ngehn sarawi.
2. (a) Ni ahl dah Nehmaia kihong Koht pasepeng mwahu duwen pein ih? (b) Pekipek dah me Nehmaia kaimwsekihla pwuhk en Paipel me mihmi ni edeo?
2 Emen ohl me wiahda pasapeng mwahu duwen pein ih ong Koht iei Nehmaia, sounloangehda dahl en Nanmwarki en Persia Ardaserksihs (Longimanus). (Nehmaia 2:1) Nehmaia wiahla kepina en mehn Suhs kan oh pwurehng kawada sapahl kehl kan en Serusalem mendahki imwintihti kan oh kahpwal kan. Pwehki ah ngoangki kaudek mehlel, e kainengieng aramas kan en kapwaiada Kosonned en Koht oh e kin kasalehda insenohki me lokolok kan. (Nehmaia 5:14-19) Nehmaia kangoangehkin mehn Lipai kan en kin kamwakelirailda ahnsou koaros, oh en sile wenihmw kan, oh kasarawihla rahn en Sapato. Ihme karehda e kak kapakapki: “Maing Koht, komwi ketin kupwukupwureiehte, pwehki met, oh ketin kapitiehla pwehki sapwelimwomwi limpoak poatopoat.” Ihme e pil konehng, Nehmaia kaimwsekihla nah pwuhk sarawio ki pekipek wet: “Maing Koht, komw ketin kupwukupwure soahng pwukat koaros, oh ketin kupwure ie.”—Nehmaia 13:22, 31.
3. (a) Iaduwen komw pahn kawehwehda aramas emen me kin wia me mwahu? (b) Medemedewe wiewiahn Nehmaia pahn karehong kitail en kalelepek rehtail peidek dahkei?
3 Aramas mwahu men me pwung oh kin wiahda me mwahu kan me kin wia kapai ehu ong meteikan. Nehmaia kin wia soahngen ohl menet. E kin lahn Koht oh kin ngoahngki kaudek mehlel. Pil ehu, e kin kalahnganki ah pwukoah kan nan doadoahk en Koht oh kin kihong Siohwa pasapeng mwahu duwen pein ih. Ni atail kin medemedewe duwen ah elen mour e pahn karehong kitail en pein kalelepek rehtail, ‘Iaduwen ahi kin kilangwong kapai oh pwukoah kan me Koht ketikihong ie? Soahngen pasapeng dah me ih kin kihong Siohwa Koht oh Sises Krais duwen pein ngehi?’
Loaloakong Kihong Kitail Pwukoah
4. Kehkehlik dahieu Sises ketikihong sapwelime werek kan, oh dahme irail ko “warohng mour soutuk” wia?
4 Sises ketikihong sapwelime werek kan kehkehlik wet: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkiong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla. . . , kehekhlingkihong irail re en peikiohng mehkoaros me I koasoanediong kumwail.” (Madiu 28:19, 20) Padahk pahn wiawi pwehn katohnpadahk irailla. Ihme karehda irail ko me ale padahk oh me “warohng ale mour soutuk” pahn papdaisla, duwehte me Sises wia. (Wiewia 13:48; Mark 1:9-11) Arail ineng en men kapwaiada mehkan koaros me e kehkehlingkiong irail pahn kohsang nan mongiongarail. Re pahn lelohng irair en inoukihda arail mour ni arail pahn sukuhlki oh kapwaiada loaloakong pwung en Mahsan en Koht.—Sohn 17:3.
5, 6. Iaduwen atail pahn wehwehki Seims 4:17? Karasahda kadoadoahkpe.
5 Uwen loallahn atail loaloakongkihla Pwuhk Sarawi, ih wen ah pahn pil mwahula poahsonen atail pwoson. Ni ahnsouohte, atail pwukoah ong Koht pahn pil laudla. Seims 4:17 kosoia: “Eri, mehmen me wehwehki dahme pwung me e wia, ahpw sohte wia, e wiahda dihp.” E sansal me mahsan pwukat iei me kaimwsekehla dahme tohnpadahk Seims ahpwtehn kosoiaki duwen emen ah kin suwei ahpw sohte kin likih Koht. Ma emen ese me e sohte kak wiahda mehkot ni soh sawas sang rehn Siohwa ahpw sohte pohnese duwen met, met kin wia dihp ehu. Ahpw mahsan en Seims kin pil doakedoake dihp en ma re ese ahpw re sohte kapwaiada. Karasepe ehu, nan ahn Sises karasaras en sihpw oh kuht, kuht kan ale kadeikparail, kaiden pwehki arail wiewia suwed kan, ahpw pwehki arail sohte sewese rien Krais kan.—Madiu 25:41-46.
6 Emen ohl me Sounkadehde kan en Siohwa kin onop Paipel reh sohte kin kekeirada ni pali ngehn, met pwehki e sohte kin uhdisang simwok, mendahki e ese dahme e anahne wia. Elder men padahkiong ih en wadek Seims 4:17. Mwurin ah kosoia duwen kesemwpwalpen ire wet, eldero kosoia: “Mendahki ke saik papdaisla, ke anahne sapeng oh ale pwukoahpen koasoandi me ke wiahda.” Inenin kaperen pwe, ohlo mwekidki met, uhdisang simwok, oh mwuri warohng papdaisla pwehn kasalehda ah inou ong Siohwa Koht.
Pwukoahki Atail Kalohk
7. Ia ehu ahl me kitail kak kasalehda atail kalahnganki “loaloakong en Koht”?
7 Ineng en mongiongatail iei en kaperenda atail Sounkapikadao. Ehu alen kasalehda atail kalahnganki “loaloakong en Koht” iei en kapwaiada kehkehlik en padahki meteikan pwe ren wiahla tohnpadahk en sapwelime Ohlo, Sises Krais. Met pil iei ehu ahl en kasalehda atail limpoak ong Koht oh ong mehn impetail kan. (Lepin Padahk 2:1-5; Madiu 22:35-40) Ehi, atail loaloakongkihla Koht karehong kitail en pwukoahki pein kitail ong ih, oh kitail anahne kilangwong iengetail aramas teikan me re pil kak wiahla tohnpadahk kan en Sises.
8. Dahme karehda kitail kak indahki me Pohl kin pepehm me e pwukoahki ah kalohk ong Koht?
8 Wahnpoaron Pohl wehwehki me pwungki oh peikiohng rongamwahuwo kin imwikihla kamour, ahpw ma emen soikala rongamwahuwo pahn kak wahdo kasorala. (2 Deselonika 1:6-8) Ihme karehda e pehm me e pwukoahki ah kalohk ong Siohwa. Ni mehlel, Pohl oh ienge kan inenin kalahnganki arail kalohk me karehda re kin liksang mwomwen me re kin ale mwohni sang met. Me pil laud sang met, mongiong en Pohl kamwekid ih en kosoia: “Sohte ei pwung en suweiki ei kin kapahrengki rongamwahu, pwe e uhdahn koasoandiong ie I en wia doadoahk wet. Oh meid suwediong ie, ma I sohte pahn lohkiseli rongamwahu!”—1 Korint 9:11-16.
9. Pweipwand dah me Kristian koaros anahne pwainla?
9 Pwehki kitail iei sapwelimen Siohwa ladu inouda kan, ‘kitail pwukoahki en lohkiseli rongamwahu.’ Atail pwukoah iei en kalohkiseli rong en Wehio. Kitail alehda pwukoah wet ni ahnsou me kitail wiahda atail inou ong Koht. (Kaparekiong Luk 9:23, 24.) Pil ehu, mie atail pweipwand me kitail anahne pwainla. Pohl mahsanih: “Pwehki mie ei pwukoa ong aramas akan koaros, ong me marainlahr oh pil ong me rotorot akan, ong me loaloakong oh me lampwon kan. Ihme karehda I pil inengieng lohki Rongamwahu ong kumwail me kin koukousoan Rom.” (Rom 1:14, 15) Pohl kin wia sounpweipwand men pwehki e ese me iei ah pwukoa en kalohk pwe aramas kan en kak rong rongamwahuwo oh kamourla. (1 Timoty 1:12-16; 2:3, 4) Ihme karehda e kin doadoahk laud pwehn kapwaiada ah pwukoa oh kapwungala ah pweipwand ong ienge aramas kan. Nin duwen Kristian kan, kitail pil ahneki soangen pweipwandohte me kitail anahne kopwungala. Kalohki rongamwahuwo pil iei ehu ahl en kasalehda atail limpoak ong Koht, oh ong sapwelime Ohlo, oh ong mehn impetail.—Luk 10:25-28.
10. Ekei kin kalaudehla arail kalohk ni arail kin wia dah?
10 Ehu ahl en kihong Koht pasapeng pwung en atail wiewia iei en doadoahngki atail koahiok pwehn kalaudehla atail kalohk. Pwehn karasahda met: Mie tohtohlahn soangsoangen aramas kan nan Britain nan ahnsou keren pwukat. Pwehn kak ehukihong soangen aramas pwukat rongamwahuwo, irail pioneer (sounkalohki Wehi kaukaule) me dauli impen aramas 800 oh Sounkadehde epwiki teikan kin sukuhlki soangsoangen lokaia kan. Met kin imwikihla mwekid mwahu ong doadoahk en kalohk. Emen pioneer me kin padahki lokaiahn Saina kosoia: “I sohte leme me Ih pahn padahkiong Sounkadehde teikan ahi lokaia, pwe irail en kak ehukihong meteikan padahk mehlel ni ahl wet. E inenin kaperen!” Komw kak kalaudehla amw kalohk ni ahl wet?
11. Dahme imwikihla ahn Kristian men ah kadehde ni ahnsou me sohte kileleiong?
11 Me duwehte met, emen emen kitail pahn wia dahme kitail kak wia pwehn doarehla emen me pahn mwopwla. Ladu kan en Siohwa kin pil ni ahlohte perenki doadoahngki arail koahiok pwehn wia kadehde ni ahnsou kan soh lipilipil. Nan ahnsou keren kan mie emen Sounkadehde me mwohndi limwahn emen lih nan pwoahs ehu oh tepiada kosoiaiong lih menet Pwuhk Sarawi. Ni ah perenkihda dahme e rong, lih menet eri idek peidek tohto. Ni ahnsou me Sounkadehdeo pahn nektehn doudihsang pohn pwoahso, liho pekih en uhd kohla ni imweo, pwe miehte peidek kan me e men idek. Ia imwilahn met? Onop en Paipel ehu tepiada rehn liho, oh mwurin sounpwong weneu liho wiahla emen sounkalohki Wehi me soh papdais. Mwurinte met liho pil kin onop en Paipel ong aramas wenemen. Ia uwen met ah wia kating kaselel ehu ong en doadoahngki en emen koahiok nan doadoahk en Wehio!
12. Iaduwen atail koahiok nin duwen sounkalohk kan kak kadoadoahk mwahu nan wasahn kalohk?
12 Atail koahiok nin duwen sounkalohk kei kak kadoadoahk nan wasahn kalohk ni atail pahn doadoahngki soangen pwuhk kan duwehte pwuhk me mih ni teh 192 me adaneki Knowledge That Leads to Everlasting Life. Sang ni Eiprel en 1996, Komidi en Inting en Governing Body en Sounkadehde kan en Siohwa pwungkiehr intingdahng pwuhk en Knowledge ni lokaia daulih 140, oh sang ni ahnsouwo mie kopi 30,500,000 me intingdiehr ni lokaia 111. Karepen pwuhk wet intingda iei en sewese irail kan me onopki Paipel en sukuhlki uwen me itar duwen Mahsan en Koht oh kupwur kan en Koht pwe ren kak wiahda arail inou ong Siohwa oh papdaisla. Pwehki sounkalohk kan en Wehio sohte pahn onop rehn aramas tehmen erein sounpar tohto, re kak wia onop rehn aramas tohto de kalaudehla arail iang kalohk en ihmw lel ihmw oh doadoahk teikan en kalohk. (Wiewia 5:42; 20:20, 21) Pwehki arail pohnese arail pwukoa ong Koht, re kin kapwaiada peneu kan sang powe. (Esekiel 33:7-9) Ahpw arail mehn akedei keiou iei en kawauwih Siohwa oh sewese uwen aramas koaros en sukuhlki duwen rongamwahuwo nan ahnsou mwotomwot wet me luhluhwe ong koasoandi suwed wet en mehkan.
Kihda Pasapeng Mwahu Ehu Nin Duwen Peneinei Kan
13. Dahme karehda peneinei kan me kin lahn Koht anahne ahneki onopkipene Paipel kaukaule?
13 Emen emen aramas oh ehu ehu peneinei me wiahla Kristian mehlel pwukoahki arail wiewia ong Koht oh anahne “kekeirada oh mahla” oh “tengeteng ni pwoson.” (Ipru 6:1-3; 1 Piter 5:8, 9) Karaspe ehu, irail ko me onopkiehr pwuhk en Knowledge oh papdaislahr anahne kalaudehla arail loaloakongki Pwuhk Sarawi ni arail pahn towehda mihding kan kaukaule iangahki wadek Paipel oh pwuhk en Kristian teikan. Peneinei kan me kin lahn Koht pil anahne wiahda arail onop en peineinei kaukaule, pwe met kin wia ahl kesemwpwal ehu en “mwasamwasahn oh dadaurete nan pwoson, kommwad oh nan kapehd kehlail.” (1 Korint 16:13) Ma komwi iei tapwin peneinei, komw keiou pwukoahki ong Koht en kadehdehda me amw peneinei kin mwenge mwahu ni pali ngehn. Duwehte mwengehn karoson me kin karehda roson mwahu en paliwar, ihme pil duwehte mwengehn pali ngehn me anahne en tohto oh kaukaule ma komwi oh amw peneinei pahn kolokolte “pwoson mehlel.”—Taitus 1:13.
14. Dahme imwikihla en serepein en Israel men ah kadehde?
14 Ma mie nomw seri, Koht pahn kupwure uhk pwehki omw kin kihong irail kaweid mwahu kan en pali ngehn. Soangen padahk pwukat pahn wia katep laud ong irail, duwehte me wiawihong kisin serepein en Israel men me mehn Siria kan wahsang nan Israel ni mwein sapwelimen Koht soukohpo Elisa. Serepeino wiahla liduhn en Nahman, ohl tokutok me wia kaun en sounpei en Siria, ah pwoud. Mendahki serepeino ah pwulopwul, e padahkiong eh lih soumaso: “Ma ei soumas pahn tuhwong soukohp me kin koukousoan nan Sameria, eh tokutoko pahn mwahula.” Pwehki ahn serepeino kadehde, Nahman eri mwesellahng Israel, oh ikmwuri kapwaiada kaweid en Elisa en dudu pak isuh nan Pillap Sordan, oh eri e ahpw mwahula sang ah tokutoko. Oh pil ehu, Nahman wiahla tohnkaudek en Siohwa. Ia uwen met ah inenin kaperenda kisin serepeino!—2 Nanmwarki 5:1-3, 13-19.
15. Dahme karehda e kesemwpwalki pahpa oh nohno kan en kihong neirail seri kaian mwahu en pali ngehn? Karasahda.
15 E sohte mengei en kekeirada seri kan en lahn Koht nan sampah samin wet me kin mihmi pahn manaman en Sehdan. (1 Sohn 5:19) Ahpw, sang ni en Timoty pwelel, ah nohno kahlap Lois oh ah nohno, Iunis, pweida mwahu ni ara padahkiong Pwuhk Sarawi. (2 Timoty 1:5; 3:14, 15) Onop Paipel rehn nomw seri kan, wahiraillahng mihding kan kaukaule, oh iang irail kalohk kin wia kisehn kaian me ke pwukoahki ong Koht. Emen Kristian nan Wales, me ahnsouwet mahkier sounpar 80 samwa, kin tamanda me ni tepin 1920 samwa, e pahpa kin kareh ih ni ah kin aludahla pohn dohl ki mwail 6 (me patpene wiahda seilok en mwail 12) pwehn kihla tract en Paipel kan ong irail kan me kousoan nan wahuwo. Ni ah kalahnganki met e kosoia: “Ih ahnsou ko me se kin alialu me ahi pahpa kin katengehdiong padahk mehlel nan mongiongih.”
Elder Kan Pwukoahki—Iaduwen?
16, 17. (a) Kapai kaselel dahkei ohl mah ngehnin kan nan Israel en mahs kin paikihda? (b) Kaparekiong irairo nan Israel en mahs, dahme karehda Kristian elder kan rahnwet ahneki pwukoah laud?
16 Ohl loaloakong Solomon kosoia: “Moangepwet iei kapwat lingan ehu ma e kin diarek nan elen pwung.” (Lepin Padahk 16:31, New World Translation) Ahpw kaidente uwen mah en emen me pahn karehong en kak ahneki pwukoa nan mwomwohdisohn sapwelimen Koht aramas kan. Ohl mah kan en pali ngehn nan Israel en mahs kin papah nin duwen sounkopwung kan oh pwukoahn ohpis en kopwung oh pwukoahn kolokol popohl, soanamwahu, oh roson en pali ngehn. (Deuderonomi 16:18-20) Mendahki met pil duwehte mwomwohdisohn Kristian, elder kan pil pwukoahki laudsang met nin doken koasoandi wet en mehkan kerekerenlahng imwisekla. Dahme karehda?
17 Mehn Israel kan kin wia ‘aramas pilipil’ kei me Koht kapitsang Isip en mahs. Pwehki re ale Kosonnedo sang sounkamwahuparail, Moses, kadaudekarail kan ipwidiongehr nan wehi ehu me inoudaiehr oh kin wehwehki kosonned kan en Siohwa. (Deuderonomi 7:6, 11) Ahpw, rahnwet sohte me ipwidiong nan soangen wehi inouda ehu, oh me malaulaute me tikida nan peneinei poadidi kan me wehwehki padahk mehlel en Pwuhk Sarawi. Keiou irail ko me ahpwtehn tepiada “kekeid nan padahk mehlel” me anahne kaweid ong iaduwen irail en mour parekiong kosonned en Pwuhk Sarawi kan. (3 Sohn 4) Ihme karehda ia uwen met kin kihong elder lelepek kan pwukoah laud en ‘tengediong padahk mehlel kan’ oh sewese sapwelimen Siohwa aramas kan!—2 Timoty 1:13, 14.
18. Soangen sawas dah me elder kan en mwomwohdiso en kihda, oh pwehkida?
18 Kisin seri men me sukuhlki en alu pahn dipikelekel oh pwupwidi. E sohte pahn ahneki pepehm en meleilei oh e pahn anahne sawas sang pahpa oh nohno oh kangoang. Me rasehng met, emen me inouda ong Siohwa pahn pil dipikelekel oh pwupwidi ni pali ngehn. Pil wahnpoaron Pohl kin diarada me e konehng en peiki dahme pwung de mwahu mwohn silangen Koht. (Rom 7:21-25)Sounsilepen sapwelimen Koht pwihn anahne kihong Kristian kan me sapwungala ahpw koluhla mehlel sawas limpoak. Ni ahnsou me elder kan pwarek emen lih me wiahdar ah inou ahpw wiahda dihp toutou ehu, liho kosoia mwohn ah pwoudo me pil wiahdar ah inou: “I ese me ke pahn pisikeniehla!” Ahpw ni ahnsou me e esehda me elder kan men ese soangen sawas dah me anahn pwehn kapwurehda ahn peneineio irair en pali ngehn, e sengiseng. Elder kan pohnese me re pwukoahki met, oh re kin perenki sewese emen iengerail me pwoson me koluhla mehlel.—Ipru 13:17.
Kolokolte Wiewia Mwahu
19. Iaduwen atail kak kolokolte atail wiewia mwahu rehn Koht?
19 Elder en mwomwohdiso kan oh ladu teikan koaros en Koht anahne kolokolte arail wiewia mwahu rehn Siohwa. Met kak wiawia ma kitail pahn kapwaiada Mahsan en Koht oh wia kupwure. (Lepin Padahk 3:5, 6; Rom 12:1, 2, 9)Keiou kitail men wia mwahu ong irail ko me iang kitail nan pwoson. (Kalesia 6:10) Ahpw, rahk me kalaimwun, oh tohndoadoahk kan me malaulau. (Madiu 9:37, 38) Eri kitail en wia mwahu ong meteikan ni atail pahn pwerisekiong kalohki rong en Wehio. Siohwa pahn kupwurmwahuwih kitail ma kitail pahn kapwaiada atail inou, oh wia kupwure, oh lelepek kalohkiseli rongamwahuwo.
20. Dahme kitail sukuhlkihsang atail medemedewe mouren Nehmaia?
20 Ihme karehda kitail en kaukaule wia doadoahk en Kauno. (1 Korint 15:58) Oh kitail en pil medemedewe duwen Nehmaia, me onehda sapahl kehlen Serusalem, kainengieng aramas kan en kapwaiada Kosonned en Koht, oh ngoangki utungada kaudek mehlel. E kapakapki me Siohwa Koht en tamataman ih ki me mwahu kan me e wiahda. Komwi en pil kadehdehda me komw kin pil lelepek duwehte met ong Siohwa, oh en ketin kupwuremwahuwih uhk.
Ia Ahmw Pasepeng Kan?
◻ Kalimeng dah Nehmaia wiahda?
◻ Dahme karehda loaloakong karehong kitail en pwukoahki pein kitail regn Koht?
◻ Iaduwen atail kak kihong Siohwa pasepeng mwahu en atail kalohk?
◻ Dahme peneinei kan kak wia pwehn kihong Koht pasepeng mwahu en pein irail?
◻ Iaduwen Kristian elder kan pil pwukoahki pein irail?
[Kilel kan nan pali 15]
Duwehte Pohl, kitail kak kihong Koht pasapeng mwahu duwen pein kitail nin duwen sounkalohki Wehio
[Kilel nan pali 16]
Nomw seri kan me kehlail ni pwoson duwehte kisin serepein en Israel me kin mih nan imwen Nahman?