‘Dehr Lipahned’
“Kumwail dehr lipahned de akamai ni amwail kin wia soahng koaros.”—PILIPAI 2:14.
1, 2. Soangen kaweid dah me Wahnpoaron Pohl kihong irail Kristian akan nan Pilipai oh Korint, oh dahme kahrehda?
NAN SAPWELLIME kisinlikou ohng mwomwohdisohn Kristian en keieun senturi nan Pilipai, wahnpoaron Pohl kihda kaping laud. E kapingahki rie ni pali ngehn kan me pid arail kadek oh ngoang, oh e pil kasalehda ah perenki arail doadoahk mwahu. Mendahki met, Pohl katamankin irail en “dehr lipahned.” (Pilipai 2:14) Dahme kahrehda wahnpoaron Pohl kihda kaweid wet?
2 Pohl ese dahme kin imwikihla lipahned. Pahr kei mwowe, e katamanki mwomwohdisohn Korint duwen keperpen lipahned. Pohl kasalehda me ni ahnsou me irail mehn Israel ko mihmi nan sapwtehno, irail kin pwurepwurehng kahrehong Siohwa en kin engiengda. Iaduwe? Sang ni inengieng soahng suwed kan, pwongih dikedik oh dipen nenek, kasonge Siohwa, oh sang ni lipahned. Pohl kangoange irail mehn Korint kan en ale mehn kasukuhl sang mepwukat. E ntingihdi: “Kumwail dehr kin lipahned, duwen me ekei irail wiadahr re ahpw ohkihla kamakam en tohnleng en Kamakamo.”—1 Korint 10:6-11.
3. Dahme kahrehda ire me pid lipahned konehng en kohieng petehkpe nan rahnwet?
3 Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu kan rahnwet, kitail kin kakairada soangen ngehnohte me duwehte ahn mwomwohdisohn Pilipai. Kitail kin ngoangki doadoahk mwahu, oh kitail kin ahneki limpoak nanpwungatail. (Sohn 13:34, 35) Sang ni atail pahn medemedewe duwen kahpwal kan me kohda rehn irail sapwellimen Koht aramas akan mahs pwehki lipahned, kitail kak ahneki kahrepe mwahu en kapwaiada kaweid me kohda: “Dehr lipahned.” Kitail kak tehkpene duwen mehn karasepen lipahned kan me kohda nan iren pwuhk sarawi kan. Mwuhr kitail pahn koasoia ekei soahng me kitail kak wia pwehn liksang keper kan me kin kohsang ni lipahned.
Pokon en Aramas Suwed kan Lipahnedih Siohwa
4. Ni ahl dahieu me irail mehn Israel ko lipahned oh kaulim nan sapwtehno?
4 Lokaiahn Ipru me wehwehki ‘en lipahned, limwakarakar, de kaulim’ kin sansalda nan Paipel ohng me pid irair kan nan erein en mehn Israel kan pahr 40 nan sapwtehno. Nan ekei ahnsou, irail mehn Israel kan kin sohte itarki soahng kan nan arail mour oh kin kasalehda ni arail kin lipahned. Karasepe, wihk kei mwurin arail kohsang pahn kalidu nan Isip, “irail koaros eri kaulimala oh lipahnedihada Moses oh Aaron.” Mehn Israel kan kaulimki duwen mwenge, oh nda: “E mwahwongete Kauno en ketin kemeikitaila nan Isip, wasa se kin mwomwohdete mpen nait einpwoat en uduk ko oh tungtungoale uwen sali me se anahne. Komwi ahpw kahreikitodohng nan sapwtehn wet pwe se en mehkihla duhpek.”—Eksodus 16:1-3.
5. Ni ahnsou me mehn Israel ko lipahned de kaulim, ihs me irail kin uhdahn lipahnedih de kaulimki?
5 Ahpw ni mehlel, Siohwa kin apwalih mehn Israel ko nindoken arail mihmi nan sapwtehno, oh ketikihong irail soahng kan duwehte mwenge oh pihl. Sohte kahpwal en mwenge me pahn kahrehong mehn Israel kan en mehkihla duhpek nan sapwtehno. Ahpw pwehki ngenen sohte itarki mehkan, irail pein kalaudehla arail kahpwal kan oh tepida lipahned. Mendahki irail kin kaulimki Moses oh Aaron, ahpw ohng Siohwa arail kaulim kan kin pid duwen ih. Moses padahkihong mehn Israel ko: “pwehki eh ketin karongeier kaulim oh lipahned kan me kumwail wiahiong. Pwe kaidehn kiht me kumwail kaulime, pwe Kauno.”—Eksodus 16:4-8.
6, 7. Nin duwen me sansalda nan Nempe 14:1-3, iaduwen elen madamadau en irail mehn Israel kan wekila?
6 Ahpw sohte pwand mwurin met, mehn Israel kan pil pwurehng lipahned. Moses kadarala ohl 12 en lipoarokih Sapwen Inouo. Meh ehk pwurekihdo rohng sakanakan. Ia imwilahn met? “Re ahpw lipahnedihada Moses oh Aaron, ketihtihki: ‘Me pahn mwahu atail mehlahte nan Isip de nan sapwtehn wet! Dahme Kauno ketikinkitaildohki nan sahpw wet? Kitail uhdahn pahn mehla nan mahwen; eri, atail pwoud kan oh neitail seri kan pahn wiahla dipwisou me lohdi nan mahwen. Atail pwuralahng Isip soh pahn mwahusang met?’ ”—Nempe 14:1-3.
7 Ia uwen wekideklahn madamadau en irail mehn Israel kan! Ni tepio, arail kalahnganki arail pitsang mehn Isip kan oh pil ni arail pitla ni Sehd Weitahta kamwekid irail en koulki koul en kaping ohng Siohwa. (Eksodus 15:1-21) Mendahki met, ni arail sohla nsenamwahu nan sapwtehno oh arail masak mehn Kenan ko, kahrehda en irail sohla ahneki ngenin kalahnganki ahpw irail uhd ahneki ngehn en sohte itarki. Irail sohte kalahngankihong Koht arail saledekla, ahpw irail uhd kapwukoahkin ih arail madamadau sapwung kan me dene arail anahn sohte itar. Lipahned kin kasalehda duwen soh itar en kalahngan ohng sapwellimen Siohwa sawas kan. E sohte kapwonopwon ni ah mahsanih: “Ia erein pokon en aramas suwed pwukat ar pahn lipilipahnede ie?”—Nempe 14:27; 21:5.
Lipahned nan Keieun Senturi
8, 9. Kihda mehn karasepen lipahned de kaulim me ntingdi nan pali nting en Krihk en Kristian akan.
8 Mehn karasepe kan en mwowe me pid lipahned kin pidada duwen pwihn en aramas me kasalehiong wehipokon arail ngenin sohte itarki. Ni ahnsou me Sises Krais mih nan Serusalem ohng Sarawien Impwal nan 32 C.E., “Aramas ako ahpw mwengininginkiseli nan pokono duwen ih.” (Sohn 7:12, 13, 32) Irail mwengininginkiseli duwen ih, oh ekei kin nda me ih ohl mwahu men, a meteikan nda me kaidehn.
9 Pil ehu ahnsou, Sises oh sapwellime werek ko lukodohng nan imwen Lipai, de Madiu, me wia sounrik daksis men. “Parisi kei oh arail sounkawehwehn Kosonnedo kei ahpw lipahnedkihda oh patohwanohng tohnpadahk ko, ‘Dahme kumwail kin iangki tungoal rehn sounrik daksis oh aramas sekeniken kan?’ ” (Luk 5:27-30) Ahnsou kis mwuri nan Kalili, “mehn Suhs kan tepida lipahnedih Sises pwehki e mahsanih: ‘Ngehi me pilawa me kohdihdo sang nanleng.’ ”. Pil ekei sapwellime sounidawehn kan pil sohte pwungki dahme e koasoia oh tepida lipahned.—Sohn 6:41, 60, 61.
10, 11. Dahme kahrehda irail mehn Suhs akan me kin lokaiahn Krihk kin lipahned de kaulim, oh iaduwen irail Kristian elder kan rahnwet kak sukuhlikihsang mwomwen irairo kin kapwungpwungla?
10 Imwila mwahu kohda nan ehu lipahned me wiawi mwurinte Pendekos 33 C.E. Tohto irail kan me kohsang nan sahpw kan likin Israel kin perenki epwelpen riarail ni pali ngehn kan nan Sudia, ahpw kahpwal pwarada me pid ehukihpene dahme mie. E kasalehda: “Akamai ehu wiawi nanpwungen mehn Suhs ako me ese mahsen en Krihs oh uhdahn pwilidak en mehn Suhs akan. Irail me ese mahsen en Krihs koasoia me liohdi kan me mie rehrail sohte kin ale pwaisarail ni ar kin nehk wasa akan ni rahn akan.”—Wiewia 6:1.
11 Irail soun lipahned pwukat sohte duwehte irail mehn Israel ko nan sapwtehno. Irail mehn Suhs kan me ese lokaiahn Krihs sohte kin kasalehda ni roporop arail sohte itarki mehkan nan arail mour. Irail kin uhd tehk duwen sohte pweidahn anahn en irail liohdi kan. Me laudsang met, irail me lipahned kan sohte kin wia kahpwal kan de kihda ngilarail oh kaulimki duwen Siohwa. Irail kihla arail kaulim kan rehn wahnpoaron ko, me wiahda koasoandi en mwekid karuwaru en wiawi pwehki soahng kan me re kaulimki me pwung. Ia uwen ah wia mehn kahlemeng mwahu en wahnpoaron kan ohng Kristian elder kan rahnwet! Irail sounapwalih en ni pali ngehn pwukat kin kanahieng ren dehr ‘soikala ngilen peksawas en me semwehmwe kan.’—Lepin Padahk 21:13; Wiewia 6:2-6.
Kanahieng Keper kan me kin Kohsang Lipahned me kin Ekis Ekis Kauweikitailla
12, 13. (a) Kihda karasaras en dahme kak imwikihla lipahned de kaulim. (b) Dahme kak kamwakid emen en lipahned de kaulim?
12 Pali laud en mehn karasepe kan me pwarada nan Pwuhk Sarawi kin kasalehda me lipahned kin ekis ekis kihong kahpwal kan ohng sapwellimen Koht aramas mahso. Ihme kahrehda, kitail anahne medemedewe kanaiehng duwen kahpwal kan me kak ekis ekis pwarada nan rahnwet. Mie mehn karasepe me kak sewese kitail en wehwehki met. Soangsoangen mete tohto kin kalapw merla. Ma ke sohte tehk duwen kilel kan me kasalehda me meteo tepier mer, eri meteo kak merla oh lella ni irair me e sohla pahn kak doadoahk. Weren nansapw tohto kin sohla tangseli, kaidehn pwehki mehkot sapwung ni misihn en werennansapwo, ahpw pwehki mete me wiahda paliweren sidohsao kin merla oh werennansapwo uhd keperla. Iaduwen atail pahn kak en kapwaiada kaweid en mehn karasepe wet ohng me pid lipahned?
13 Duwehte soangen mete kan me kin mengei en merla, aramas soh unsek kan kin pil mengei en kaulim. Kitail en kanaiehng oh tehk duwen kilel akan me pahn kasalehda me kitail kin tepidahr kaulim. Duwehte wisekesek oh soahl kin kamwadangahla mer, kahpwal kan kin kahrehong kitail en mengeiong lipahned oh kaulim. Pwunod kak kahrehong kisin mehn kerempwa kak wiahla mehn kapwunod laud. Ni irair kan en sampah nan koasoandi wet kin susuwedla, kahrepe tohto en lipahned oh kaulim kak dirala. (2 Timoty 3:1-5) Emen ladu en Siohwa kak tepiada lipahnedih emen tohrohr. Kahrepen lipahned de kaulim wet kak wia mehkot tikitik, duwehte sohte pwungki en meteikan luwet akan, koahiek kan, de arail pwukoah tohrohr kan.
14, 15. Dahme kahrehda kitail en tehk pwe ineng en lipahned en dehr mihmi rehtail?
14 Sohte lipilipil kahrepen atail sohte perenki mehkot, ma kitail sohte pahn liksang lipahned, met kak kalaudehla atail pepehm en sohte pwungki mehkan oh kahrehong kitail en wiahla soun lipahned de kaulim. Ehi ahneki ngenen lipahned kak ekis ekis kauweikitailla douluhl. Ni ahnsou me irail mehn Israel ko lipahned oh kaulimki arail mour nan sapwtehno, irail doula oh pil lipahnede oh kapwukoahki Siohwa duwen arail irair kan. (Eksodus 16:8) Met en dehr wiawihong kitail.
15 Merla en mete kan kak katikitikala ni litopw me kin kahrehong en dehr merla pahn kohieng oh ni ahnsou mwadang kamwahuwihala wasa kan me tepidahr mer. Me duwehte met, kitail kak kamwahuwihala atail kin ineng en lipahned me kitail kin tehkada rehtail ma kitail pahn kin mwadang kapakapki irair wet oh nantihong pwehn kamwahuwihala met. Iaduwe?
En Kilangwohng Mehkan ni Elen Madamadau En Siohwa
16. Iaduwen kitail kak powehdi ineng en lipahned de kaulim?
16 Lipahned oh kaulim kin kahrehong atail madamadau en kohwongete pein kitail oh atail kahpwal kan oh kahrehong kitail en manokehla kapai kan me kitail kin perenki nin duwen Sounkadehdehn Siohwa kan. Pwe kitail en kak powehdi atail ineng en lipahned, kitail anahne en keieu medemedewe duwen kapai pwukat. Karasepe, emenemen kitail ahneki kapai kaselel en kadehdehda duwen mwaren Siohwa. (Aiseia 43:10) Kitail kak kakairada nanpwung keren reh, oh kitail pahn kak kapakap ong “Sounkaronge Kapakap” nan ahnsou koaros. (Melkahka 65:2; Seims 4:8) Atail mour kin mie wehwe laud pwehki kitail wehwehki duwen irair me pid kaunda lapalap oh ahnsou koaros taman me e wia atail kapai en kolokolete atail lelepek ong Koht. (Lepin Padahk 27:11) Kitail kak kaukaule towehda doadoahk en kalohki rongamwahu en Wehio. (Madiu 24:14) Pwoson meirong tomw en Sises Krais kak kahrehong kitail en ahneki nsen mwakelekel. (Sohn 3:16) Met iei kapai kan me kitail kin ale sohte lipilipil dahme kitail kin dadaur pah.
17. Dahme kahrehda kitail en kilangwohng mehkan ni elen madamadau en Siohwa, mehnda ma mie kahrepe mwahu kitail en kaulim?
17 Kitail song en kilangwohng mehkan ni elen madamadau en Siohwa, ahpw kaidehn pein atail madamadau. Sounmelkahkao koulki “Maing Kaun, komw ketin padahkihong ie, oh kasalehong ie sapwellimomwi ahl akan.” (Melkahka 25:4) Ma mie kahrepe mwahu kitail en kaulim, Siohwa uhdahn pahn tehk met. E kak kamwahuwihala irairo ni ahnsou mwadang. Eri dahme kahrehda e kin ekei pak mweidohng kahpwal kan en doula wiawi? Met pahn kak sewese kitail en kakairada irair mwahu kan, duwehte kanengamah, dadaurete mendahki kalokolok, oh pwoson.—Seims 1:2-4.
18, 19. Kihda karasaras en dahme kak imwikihla atail pahn kanengamahiong sapwungala kan ni atail pahn liksang lipahned de kaulim.
18 En dadaur mendahki soahng soh itar akan ni sohte lipahned de kaulim sohte kin ihte sewese kitail en kamwahuwihala atail wiewia kan ahpw e pil kak en kahrehong meteikan en pwungki atail wiewia kan. Nan pahr 2003 pwihn en Sounkadehdehn Siohwa ieu iang pwoas seiloak sang Germany pwehn kohla iang towehda ehu kapokon nan Hungary. Ohl me dake pwoaso kaidehn Sounkadehde men, oh e sohte mwahuki mih rehn Sounkadehde ko erein rahn eisek en arail pahn seiloak. Ahpw ni imwilahn arail seiloak ah madamadau wekila. Dahme kahrehda?
19 Erein arail wie seiseiloak mie soahng kei me kin sapwungala. Ahpw Sounkadehde ko sohte kin kaulim. Ohl me diraipo koasoia me nan aramas en seiloak koaros me e kin wa, Sounkadehde ko me e keieu pwungki. E pil doula koasoia me ma irail Sounkadehde ko pahn kalohkla ni imwe e pahn luhke irail oh rong kanahieng. Ia uwen mehn kahlemeng mwahu en “liksang lipahned de kaulim ni mehkoaros” me irail pwihn wet kasalehda!
Mahk Kin Kahrehda Ehupene
20. Dahme kahrehda kitail en mahkohng emenemen?
20 Iaduwe ma mie atail mehn kaulim me pid duwen riatail ni pali ngehn kan? Ma irairo me laud, kitail kak kapwaiada kaweid me Sises kapwarehda nan Madiu 18:15-17. Ahpw met sohte anahn en wiawi ahnsou koaros pwe pali laud en soahng kan me kitail kin nsensuwedki kin tikitik. Dahme kitail sou kilangwohng ahnsou duwehte met iei ahnsou mwahu en kasalehda mahk? “Kumwail en sawaspene oh mahkpene nanpwungamwail, ni emen rehmwail eh pahn kin kaulime emen. Kumwail uhdahn pahn mahkpene nanpwungamwail, nin duwen Kauno eh ketin mahkohngkumwailehr. Eri, kumwail kapatahiong soahng pwukat limpoak, pwe ih me kin kapatapene oh oarepene mehkoaros pwehn wiahla ehu ni mehlel.” (Kolose 3:13, 14) Kitail kak kasalehda mahk sang nan mohngiongatail? Siohwa sou kak ahneki kahrepe en kaulimki kitail? Ahpw mendahki met, e kin doula kasalehda limpoak oh mahk.
21. Iaduwen irail akan me kin rongorong lipahned de kaulim kin mwekidki met?
21 Sohte lipilipil soahng kansensuwed dah me kitail kin lelohng, lipahned oh kaulim sohte pahn kamwahuwihala met. Lepin lokaiahn Ipru me kawehwe “lipahned” kin pil wehwehki “ngihl lemei.” Pali laud en ahnsou, kitail sohte kin nsenamwahuki mihmihseli rehn irail kan me kin mwahuki lipahned ahnsou koaros oh kitail kin song en dohweisang soangen aramas duwehte met. Ma kitail pahn kin lipahned, irail kan me rongorong kitail mwein pahn pil ahneki soangen pepehmohte. Mwein uwen laud en arail pahn pepehm suwedki atail lipahned pahn kahrehong irail en men dohsang kitail! En lipahned ni ngihl laud de pil mwohn aramas akan mwein pahn kahrehong irail en kak rong kitail ahpw e sohte pahn kahrehong irail en poakohng de men karanih kitail.
22. Dahme emen serepein koasoiahki Sounkadehdehn Siohwa kan?
22 En ahneki madamadau en mahk pahn kahrehda ehupene en mie—mehkot me irail sapwellimen Siohwa aramas akan kin kalahnganki oh kesempwaliki. (Melkahka 133:1-3) Nan ehu sapwen Iurop, emen serepein sounpar 17 me kin iang Catholic ntinglahng rahn ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan pwehn kasalehda ah kin perenki oh pwungkin irail. E koasoia: “Ehdin pwihn en aramas me i ese me sohte kin katohrohrpeseng pwehki kailok, noahrok, mehwo, liaktohrohr de sohte kanengamah.”
23. Dahme kitail pahn koasoiapene nan artikel en mwurin met?
23 Kalahnganki kapai en pali ngehn kan koaros me kitail kin ale nin duwen tohnkaudok kan en Koht mehlelo Siohwa, pahn sewese kitail en kalaudehla ehupene oh liksang lipahnedih meteikan ohng ni mehkan me pein kitail kin nsensuwedki. Artikel en mwurin met pahn kasalehda iaduwen irair kan en Koht kin perehsang kitail en dehr iang pidada soangen irair en lipahned keper ieu—me iei, lipahnedih pwihn en Siohwa nin sampah wet.
Ke Kak Tamanda?
• Dahme kin pidada lipahned de kaulim?
• Iaduwen ahmw pahn karasahda imwilahn lipahned de kaulim?
• Dahme kak sewese kitail en kauhdi atail ineng en lipahned de kaulim?
• Iaduwen atail pein nsenki kasalehda mahk kak sewese kitail en liksang lipahned de kaulim?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 23]
Mehn Israel ko kin lipahned oh kaulimki Siohwa!
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 25]
Ke kin song en kilangwohng mehkan ni elen madamadau en Siohwa?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 26]
Kasalehda mahk kin kalaudehla ehupenehn Kristian