Kwa Kukarumukin Mulong wa Yakul

“Chitongijok cha mar ma chikupu chambatenap ni chitiyij mu rukat ra Nzamb mulong wa yom yatangay. . . . Kwitiyin mu chibau cha mivu ni minang cha mupim mulong wa yilim ya mivu yikemp, wakad kuwinkish chipar cha kwilimunin, chidi chinyim ni yany yawonsu ya manangu.”—NIKHILANANDA, FILOZOF MUHINDU.

MUD filozof Muhindu Nikhilananda, antu avud nlel adi anenganeshinau nich difundish dia mar ma chikupu. Chilik chimwing, akwau chiyikasikedin kutesh yitongijok mud yiney mud kushiken Nirvana ni kwikal mu uumwing ni Tao.

² Mulong wa chitongijok cha kwel anch mupim udi wakad kufang, marelijon ma Kwingangel ni Kurand meza kwimik yitiyij yikarimokina ni yirumbangena piur pa mwom kwinyim kwa rufu. Ov chitwishikin kwijik uyakin piur pa yikata kutushiken pitukufanga? Ov mupim uding chakin wakad kufang? Tukutwish kukarumukin kwisu mulong wa yakul?

Siyans ni Filozofi

³ Ov siyans ap nkimbin wa chisiyans ukutwish kwakwil yipul yiney piur pa mwom kwinyim kwa rufu? Kushindamenang jinsangu ja antu alondila anch adinga pifil (afa ni kusanguk) ap ‘kulelet mu manangu,’ angang-a-yinvumbu amwing apakijin kushinshikin mwom kwinyim kwa rufu. Kuchirikinang mamwing ma mazu mau mu mukand wend “Ov Rufu Ridi Njil ya Chimunyik?,” ngang-a-relijon mwin Katolik, Hans Küng, wasulisha anch: “Yom ya mulad winou yimekeshinap chom ap chimwing piur pa kwikaliku kwa mwom kwinyim kwa rufu: udi kwau mulong wa mu aminit atan a nsudel, kurutu kwa rufu, kangal mwom wa chikupu kwinyim kwa rufu.” Wawejina anch: “Mulong wa kwikaliku mwom kwinyim kwa rufu umupandikedin kujimb muntu ukweta mwom. Witin chakul chifanyidinau kukimb ndond yin yawonsu anch amingang kakutwishap kuchipan.”

⁴ Chidi mutapu ik piur pa filozofi? Ov ukutwish kutukwash kuman yakul pakach pa milad yivud ya kwinyim kwa mwom yipaninau marelijon kushalijan? Bertrand Russell, filozof mwin Ingland wa mivu chitot ya 20 ulondil anch yikimbol ya chifilozof yiwejidin “yitongijok ya umanangu.” Kulondulijan ni The World Book Encyclopedia, filozofi udi “mulad wa kwitin rusangu​—mutapu wa kushinshikin, wa kutungun, kurumburil ni kukarumun, ni kutong.” Piur pa mwom kwinyim kwa rufu, yitongijok ya chifilozof yashalijadisha kupil kwa ukad-kufang anch rusot kusu ra chitongijok ni kushiken kuutazuk anch didi dipit dia chivadik cha muntu mwawonsu.

Musul wa Pakampwil wa Yakul

⁵ Pakwez, kudaku buku umwing wizwila too nich yakul yakin ku yipul yijim piur pa mwom ni rufu. Udi buku mukuru nakash wezau kufund, yikunku yend apwisha kuyifund pasutil kal piswimp mivu 3 500. Chikunku cha kusambish cha buku winou achifunda yitot ya mivu yikemp kurutu eza kufund miminy ya Uhindu ya pisambishil, yipidilau anch Vedas ni piswimp kanan ka mivu kurutu Buddha, Mahāvīra, ni Confucius avadika. Buku winou amupwisha mu 98 C.C., kusut mivu 500 kurutu Muhamed asambisha Uislam. Musul winou wa pakampwil wa manangu mapandikena udi Baibel.a

⁶ Baibel wizwil too rusangu salal ra pasak kusut buku ap wisu udiaku. Rusangu rishimwinau mu Baibel richirikidin kwisambishil kwa dijuku dia ukamuntu ni kurumburil mutapu tweza kwikal panap pa divu. Rituchirishin kand ap ku muten wa kurutu eza kutang antu. Buku mud winou ukutwish chakin kutwinkish etu manangu mwakumen mutapu wamutangau muntu ni chidinga mupim.

⁷ Chikwau kand, Baibel udi buku umwing wa mauprofet makweta kushiken kwa kashinsh. Chilikej, wabwaka kuvubuk ni kuwa kwa mampwed ma Medo-Persia ni Grek mu tumilong tukemp tukemp twawonsu. Mazu minam madinga salal mutapu wa kwel anch ap in kutadikish amwing apakisha, chamwamu, kumekesh anch amafunda kwinyim kwa kushiken yinship yiney. (Daniel 8:​1-7, 20-​22) Mauprofet mamwing mafundinau mu Baibel mayil ni kushiken pakemp pakemp pa muten wetu kamu.b​—Mateu, chapitre 24; Mako, chapitre 13; Luka, chapitre 21; 2 Timoteu 3:​1-5, 13.

⁸ Kwikil muntu, ikalap nchik mwin manangu, wela kutwish kubwak nich usalal yinship ya kurutu. Ching kamu Sakatang mwin dikand diawonsu ni mwin manangu mawonsu wa mangand. (2 Timoteu 3:​16, 17; 2 Pita 1:​20, 21) Baibel udi chakin buku udiokila kwa Nzamb. Chakin kamu, buku mud winou ukutwish kutwinkish yakul ya uyakin ni yifanyidina piur pa yikata kutushiken pitukufanga. Likany tutal bil yilondila Baibel piur pa mupim.

[Footnotes]

[Questions]

1, 2. Pantaliken ni yitiyij kushalijan piur pa mwom kwinyim kwa rufu, yipul ik yibudikidinaku?

3. Ov siyans ap nkimbin ya chisiyans yakwidil yipul piur pa mwom kwinyim kwa rufu?

4. Ov filozofi ukutwish kutukwash kuman yakul pakach pa milad yivud ya mwom kwinyim kwa rufu yipaninau marelijon kushalijan?

5. Buku ik mukuru nakash wezau kufund?

6. Mulong wak tukutwisha kuchingejin Baibel atuleja chidinga mupim?

7, 8. Mulong wak tukutwish kukarumukin nich ruchingej ku Baibel chakwel kuman yakul ya kashinsh ni yifanyidina piur pa yikata kutushiken pitukufanga?

[Captions on page 18]

Buku mukuru nakash wezau kufund

Buku upanina yakul ya uyakin ni yifanyidina