Ambeti ndali ti Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e
Yenga ti 3-9 août
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | EXODE 13-14
“Ala luti kpô na ala bâ salut ti Jéhovah”
(Exode 14:13, 14) Moïse atene na azo ni: “Ala sara mbeto pëpe. Ala luti kpô na ala bâ salut so Jéhovah ayeke mû na ala laso. Azo ti Égypte so ala bâ ala laso so, ala yeke kiri ti bâ ala pëpe, ala yeke kiri ti bâ ala encore ape. 14 Jéhovah wani la ayeke tiri ande ndali ti ala, me ti ala, ala yeke duti ande kpô.”
Moïse asara ye na mabe
Peut-être Moïse ahinga lani ape so Nzapa ayeke kangbi yâ ti Ngu-Bengba ni, si azo ti Israël alingbi ti hon na yâ ni. Me lo hinga so Nzapa ayeke sara mbeni ye ti bata na azo ti lo. Lo ye nga si amba ti lo aduti na oko mabe so. Bible atene: “Moïse atene na azo ni, Sara mbeto pëpe, i luti kpô ti bâ salut ti L’Éternel so fade Lo sara teti i laso.” (Exode 14:13). Atënë ti Moïse ni so akpengba mabe ti amba ti lo ni? En, teti so Bible atene na ndo ti Moïse nga na ndo ti azo ti Israël kue, a tene: “Na lege ti mabe, ala fâ kota Ngu-Bengba mo bâ mo tene ala tambela na ndo ti kuru sese.” (aHébreu 11:29). Mabe ti Moïse asara gi nzoni na lo oko ape, me nga na azo kue so amû tapande ni.
(Exode 14:21, 22) Moïse ayôro maboko ti lo na ndö ti ngu-ingo ni. Jéhovah asara si mbeni pupu alondo na mbage ti est aya ngangu na bï ni kue, na yâ ti ngu ni azi yeke yeke si akangbi use, na sese ti gbe ti ngu ni aga kuru sese. 22 Tongaso, azo ti Israël ahon na popo ti ngu-ingo ni na ndö ti kuru sese. Ngu ni aga tongana mbeni mur na mbage ti maboko ti ala ti koli nga na mbage ti maboko ti ala ti wali.
Nzapa so ngangu ti lo ahon angangu kue asara nzoni bê na azo
13 Diko Exode 14:19-22. Tara ti bâ terê ti mo kâ, na popo ti aturugu ti Pharaon nga na Kota Ngu-Bengba, lege ti tene mo kpe ayeke dä ape. Na pekoni, Nzapa asara mbeni ye. Mbinda so ayeke na devant ti azo ti Israël akiri na peko ti ala na akanga lege na aturugu ti Égypte na asara si ala yeke na yâ ti vukongo ndo. Me na lege ti mbeni miracle lumière ayeke su ti lo na yâ ti kota camp ti mo. Na pekoni, mo bâ Moïse so ayôro maboko ti lo na ndö ti ngu-ingo ni, na mbeni kota pupu ti est aya azi mbeni kota lege na yâ ti ngu ni asi na mbeni mbage ni. Mo na azo ti sewa ti mo, anyama ti mo nga na tanga ti azo ni atambela na molongo na place so ngu ayeke dä si ahule so. Li ti mo akpe ti bâ so ndo ni ayeke popoto ape nga aglissé ape. Ndo ni ahule nga akpengba nzoni, a sara si a yeke ngangu ape ti tene zo atambela dä nzoni. Ye so asara si même azo so alingbi ti tambela hio hio ape asi nzoni na mbage ti ngu ni.
(Exode 14:26-28) Na pekoni, Jéhovah atene na Moïse: “Yôro maboko ti mo na ndö ti ngu-ingo ni, si ngu ni akiri na ndö ti azo ti Égypte, na ndö ti apuse ti bira ti ala nga na ndö ti azo ti kpengo na apuse ti mbarata ti ala ni.” 27 Hio Moïse ayôro maboko ti lo na ndö ti ngu-ingo ni, nduru na ndapre ngu ni ato nda ti kiri na place ti lo. So azo ti Égypte ayeke kpe ngu ni, Jéhovah abi ala na yâ ti ngu ni. 28 Ngu ni akiri amene apuse ti bira na azo ti kpengo na ambarata ni nga na aturugu ti Pharaon kue so alï na yâ ti ngu-ingo ni na peko ti azo ti Israël. Zo oko na popo ti ala angbâ na fini pëpe.
w09 15/3 l. 7 par. 2-3
A lingbi mo girisa Jéhovah ape
Na ngoi so azo ti Égypte atomba peko ti azo ti Israël gbä na apuse ti bira ti ala so abuba, azo ti Israël kue asi na yanga ti ngu ni so ayeke na mbage ti est awe. Moïse ayôro maboko ti lo na ndö ti Kota Ngu-Bengba ni. Na ngoi ni so, Jéhovah asara si ngu ni aga tongana mur mbage na mbage. Gbâ ti ngu ni akiri na ndö ti Pharaon nga na angangu turugu ti lo na amene ala. Awato ti ala kue akui. A zi azo ti Israël!—Ex. 14:26-28; Ps. 136:13-15.
Sango ti ye so asi so asara si mbeto ahon ndö ti amara so angoro ala (Ex. 15:14-16). Ngu bale-osio na pekoni, Rahab so ayeke zo ti kodro ti Jéricho atene na azo ti Israël use, lo tene: “Mbeto ti ala agbu e ngangu. . . . Teti so e mä tongana nyen Jéhovah asara si Ngu-Bengba ahule lani na devant ti ala na ngoi so ala sigi na Égypte.” (Jos. 2:9, 10). Même azo ti amara so ayeke apaïen agirisa pëpe tongana nyen la Jéhovah asö azo ti lo. Biani, azo ti Israël ayeke na araison mingi ti dabe ti ala na lo.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Exode 13:17) Tongana Pharaon azia azo ni ague, Nzapa ahon na ala na lege ti kodro ti aPhilistin pëpe, atâa so lege ni ayeke nduru, ndali ti so Nzapa atene: “Azo ti Israël alingbi ti changé bango ndo ti ala tongana ala tingbi na bira, na ala yeke kiri na Égypte.”
it-1 l. 1015
Kota lege, lege
Depuis giriri akota lege na alege, nga na gbâ ti alege so azo ti kango ye ayeke hon dä mingi, atingbi agbata nga na aroyaume na Palestine. (Nb 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; aJu 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18.) Lege so a bâ ni tongana kota lege alondo na Égypte ti si na agbata ti Gaza nga na Askélon na kodro ti aPhilistin, nga a gue yeke yeke asi na nord est ti si na Méguiddo. Lege ni ague ngbii asi na Hazor, na nord ti Kota ngu ti Galilée, na pekoni a gue na Damas. Lege so ahon na yâ ti Philistie la ayeke lani lege so ayeke nduru mingi ti londo na Égypte ti si na Sese ti zendo. Me na nzoni bê, Jéhovah asara si ala hon na mbeni lege nde tongaso si abira so aPhilistin alingbi ti ga na ni adécouragé ala ape.—Ex 13:17.
(Exode 14:2) “Tene na azo ti Israël ti tene ala kiri ala sara camp ti ala lê na lê na Pihahirot, na popo ti Migdol na ngu-ingo so abâ ndo lê na lê na Baal-Zéphon. Ala sara camp ti ala lê na lê na Baal-Zéphon, nduru na ngu-ingo ni.
it-1 l. 848 par. 4-5
Sigingo ti azo ti Israël na Égypte
Na ndo wa la si yâ ti Kota Ngu-Bengba akangbi si azo ti Israël ahon dä?
A yeke nzoni ti hinga so, na ngoi ti use mbage ti tambela ti azo ti Israël, ala si na Étham “na yanga ti benyama,” na pekoni Nzapa amû yanga na Moïse ti tene “ala kiri ala sara camp ti ala lê na lê na Pihahirot . . . nduru na ngu-ingo ni.” Ye so ayeke sara si Pharaon apensé so azo ti Israël ayeke “tambela kirikiri na ye ni aga yembele yembele na ala awe.” (Ex 13:20; 14:1-3). Awandara ti Bible ayeda so peut-être azo ti Israël amû lani lege ti el Hadj ti sigi na Égypte; ala tene verbe ti yanga ti Hébreu so a kiri peko ni na “kiri” ayeke mbeni fason ti gbotongo lê na ndö ti mbeni ye; aye gï ti tene ape so ala “hon nde” wala ala “hon yongoro”, me aye ti tene so ala kiri na peko wala ala mû mbeni lege nde. Ala tene so na peko ti so azo ti Israël ague asi na nord ti golf ti Suez, ala kiri na peko na ala si nduru na mbage ti est ti djebel ‘Ataqa, so ayeke mbeni molongo ti ahoto so ague asi na mbage ti ouest ti golfe ni. So wungo ti azo ti Israël ayeke lani gbani so, tongana azo ti Égypte atomba peko ti ala na mbage ti nord, a yeke duti ngangu na ala ti wara lege hio ti kpe; ala yeke ngbâ gï place oko ndali ti so ngu-ingo akanga lege na ala.
A fa nga ye ni tongaso na yâ ti mbeni mbeti ti aJuif na ngoi ti akozo Chrétien. Me, ahon so, tënë so ague oko na ye so Bible atene; ye oko, bango ndo ti awandara mingi ague nde na ni (Ex 14:9-16). Âmanke azo ti Israël afâ ti ala ngu ni na mbeni ndo so ayo mingi na golfe ni (so ayeke maboko ti Kota Ngu-Bengba na mbage ti ouest ni) tongaso si aturugu ti Pharaon awara lege pëpe ti ngoro ti ga hio na ndö ti ala na mbeni mbage ni.—Ex 14:22, 23.
Dikongo Bible
(Exode 13:1-20) Jéhovah atene na Moïse, atene: 2 “Na popo ti azo ti Israël, mo zia nde ndali ti mbi akozo molenge ti koli oko oko kue. Akozo molenge ti koli kue so azo na anyama adü ayeke ti mbi.” 3 Moïse atene na azo ni: “Ala dabe ti ala na lango so ala sigi na Égypte, ndo so ala sara ngbâa dä, ndali ti so Jéhovah asigi na ala na kodro ni na ngangu maboko ti lo. Ni la, ye so a sara na levure, ala te pëpe. 4 Ala yeke sigi laso, na nze ti Abib. 5 Tongana Jéhovah ague na mo ande na kodro ti azo ti Canaan, ti azo ti mara ti Heth, ti azo ti mara ti Amori, ti azo ti Hévi na azo ti mara ti Jébus, kodro so lo deba yanga ti lo na akotara ti mo ti mû na mo, kodro so lait na mafuta ti otoro asi singo dä, a lingbi mo sara matanga so na yâ ti nze ni so. 6 Lango mbasambala mo yeke te mapa so a sara na levure pëpe; na mbasambala lango ni, a yeke sara ande mbeni matanga ndali ti Jéhovah. 7 Lango mbasambala mo yeke te mapa so a sara na levure pëpe. A lingbi a wara na ndo ti mo pëpe mbeni ye so a sara na levure. Na yâ ti kodro ti mo kue, a yeke bâ pëpe mbeni mengo farine so akpi awe. 8 Na lango ni so mo yeke tene ande na molenge ti mo, mo tene: ‘A yeke ndali ti ye so Jéhovah asara ngbanga ti mbi na ngoi so mbi sigi na Égypte.’ 9 Ye so ayeke ga tongana mbeni nzoroko na ndö ti maboko ti mo nga na ndö ti lê ti mo, tongana mbeni ye so mo yeke dabe ti mo na ni, si ndia ti Jéhovah aduti na yanga ti mo; ngbanga ti so na ngangu maboko ti lo, Jéhovah asigi na mo na Égypte. 10 Mo sara ye alingbi na mbela so na ngoi so a fa na mo, na yâ ti ngu oko oko. 11 “Tongana Jéhovah ague na mo na kodro ti azo ti Canaan, so lo deba yanga ti lo na mo nga na akotara ti mo ti mû na mo, 12 a lingbi mo mû na Jéhovah akozo molenge ti koli kue, nga na akozo molenge ti anyama ti mo kue, akoli ni. Akoli ni ayeke ti Jéhovah. 13 A lingbi mo mû taba na place ti kozo molenge ti kororo. Tongana mo mû taba na place ni pëpe, a lingbi mo kungbi go ti lo. Ti akozo molenge ti mo ti koli, a lingbi mo mû mbeni ye na place ti ala. 14 “Tongana molenge ti mo ahunda mo ande atene: ‘Nda ti ye so aye ti tene nyen?’, fade mo tene na lo: ‘A yeke na lege ti ngangu maboko si Jéhovah asigi na e na Égypte, na gbe ti ngbâa. 15 Na ngoi so li ti Pharaon akpengba ti zia e ti gue, Jéhovah afâ akozo molenge ti kodro ti Égypte kue, a londo na akozo molenge ti azo ti si na akozo molenge ti anyama. Ndani la si mbi yeke mû na Jéhovah akozo molenge ti koli kue na sandaga, na popo ti amolenge ti mbi ti koli kue, mbi yeke mû mbeni ye na place ti lo so ayeke kozo ni.’ 16 Ye so ayeke duti tongana mbeni nzoroko na ndö ti maboko ti mo nga tongana mbeni yanga ti bongo so a kanga ni na ndö ti lê ti mo, ngbanga ti so a yeke na lege ti ngangu maboko si Jéhovah asigi na e na Égypte.” 17 Tongana Pharaon azia azo ni ague, Nzapa ahon na ala na lege ti kodro ti aPhilistin pëpe, atâa so lege ni ayeke nduru, ndali ti so Nzapa atene: “Azo ti Israël alingbi ti changé bango ndo ti ala tongana ala tingbi na bira, na ala yeke kiri na Égypte.” 18 Tongaso, Nzapa afa na azo ti Israël ti mû lege ti benyama ti Kota Ngu-Bengba. Azo ti Israël asigi na kodro ti Égypte tongana aturugu so a leke ala ti gue na bira. 19 Moïse amû nga abio ti Joseph ague na ni, ngbanga ti so Joseph ahunda lani na amolenge ti Israël ti deba yanga ti ala polele na lo, lo tene: “Nzapa ayeke bi lê ti lo ande na mbage ti ala, a yeke nzoni ala mû abio ti mbi na ndo so ala hon na ni.” 20 Ala londo na Succoth, ala gue asara camp ti ala na Étham na yanga ti benyama.
Yenga ti 10-16 août
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | EXODE 15-16
“Sepela Jéhovah na hengo bia”
(Exode 15:1, 2) Na ngoi ni so, Moïse na azo ti Israël ahe bia so na Jéhovah: “Zia mbi he bia na Jéhovah, ngbanga ti songo benda so amû na lo kota gloire. Lo bi mbarata na zo ti kpengo na mbarata ni na yâ ti ngu-ingo. 2 Jah ayeke ngangu ti mbi, ndali ti so lo ga salut ti mbi. Lo yeke Nzapa ti mbi, fade mbi sepela lo. Lo yeke Nzapa ti babâ ti mbi, fade mbi gonda lo.
w95 15/10 l. 11 par. 11
Nganga ti nyen la laso a lingbi e kpe mbeto ti tâ Nzapa?
11 So Jéhovah afuti aturugu ti Égypte asara si lo ga kota na lê ti awakua ti lo nga azo mingi ahinga iri ti lo (Josué 2:9, 10; 4:23, 24). Biani, a yâa iri ti Jéhovah na ndö ti anzapa ti wataka ti Égypte so ayeke na ngangu ape nga so alingbi pëpe ti sö azo so avoro ala. Confiance so azo ti Égypte asara na anzapa ti ala, na zo ti mitele nga na angangu turugu ti ala aga na ala vundu mingi (Psaume 146:3). A yeke ye ti dongo bê ape so azo ti Israël ahe bia ti sepela Nzapa so ayeke na fini ti fa so ala kpe mbeto ti lo, lo so ayeke na ngangu ti sö azo ti lo!
(Exode 15:11) Jéhovah! Nzapa wa na popo ti anzapa ayeke tongana mo? Zo wa ayeke tongana mo? Mo so mo yeke nzoni kue kue kue so? Mo so a lingbi a kpe mbeto ti mo na a sepela mo, mo so mo sara aye ti kpene.
(Exode 15:18) Jéhovah ayeke komande ande kpu na kpu tongana gbia.
w95 15/10 l. 11-12 par. 15-16
Nganga ti nyen la laso a lingbi e kpe mbeto ti tâ Nzapa?
15 Tongana fade e yeke lani dä na terê ti Moïse na ye oko asara e ape, bê ti e nga kue ayeke pusu e ti he bia so: “Jéhovah! Nzapa wa na popo ti anzapa ayeke tongana mo? Zo wa ayeke tongana mo? mo so mo yeke nzoni kue kue kue so? Mo so a lingbi a kpe mbeto ti mo na a sepela mo, mo so mo sara aye ti kpene.” (Exode 15:11). Ngbene ye kâ ti ga na ni, awakua ti Jéhovah angbâ ti sara tënë ti yâ ti bia so. Na yâ ti ndangba mbeti ti yâ ti Bible, bazengele Jean asara tënë so na ndö ti mbeni groupe ti awakua ti Jéhovah be-ta-zo so a soro ala ti gue na yayu, lo tene: “Ala yeke he bia ti Moïse, ngbâa ti Nzapa, nga na bia ti Molenge ti taba ni.” Pendere bia ni so atene nyen? A tene: “Jéhovah Nzapa, Mo so ngangu ti mo ahon angangu kue, akusala ti mo ayeke kota mingi nga ayeke ye ti dongo bê. Gbia ti lakue lakue, alege ti mo ayeke mbilimbili nga ayeke atâ lege biani. Jéhovah, so gï mo oko si ayeke be-ta-zo so, zo wa la biani si ayeke kpe mbeto ti mo ape? Zo wa la biani si ayeke mû gloire na mo ape?”—Apocalypse 15:2-4.
16 Laso nga, awakua ti Jéhovah so a zi ala awe ayeke gonda gï pëpe création wala ye so maboko ti Nzapa asara me nga ala ndoye ambela ti lo. Azo so alondo na popo ti amara kue na so a zi ala na lege ti yingo so aduti nde na sioni dunia so ndali ti so ala yeda na ambela ti Nzapa so ayeke mbilimbili nga ala sara ye alingbi na ni. Ngu oko oko, azo saki mingi mingi ayeke sigi na yâ ti sioni dunia so ti ga na yâ ti bungbi ti Jéhovah so ayeke nzoni-kue nga so asara ye na lege ni na ala bungbi ala ga awakua ti Jéhovah. Fafadeso, tongana Jéhovah adë ngangu ngbanga na ndö ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka nga na sioni dunia so awe, awakua ti lo ayeke wara ande fini ti lakue lakue na yâ ti mbeni fini dunia so mbilimbili ayeke duti dä.
(Exode 15:20, 21) Tongaso, prophète-wali Miriam, ita ti Aaron ti wali, amû tambourin na maboko ti lo. Awali kue amû peko ti lo, ala yeke pika atambourin nga ala yeke dodo. 21 Miriam akiri tënë na akoli ni na lege ti bia, lo tene: “Ala he bia na Jéhovah, ngbanga ti songo benda so amû na lo kota gloire. Lo bi mbarata na zo ti kpengo na mbarata ni na yâ ti ngu-ingo.”
it-2 l. 360 par. 6
Mozoko
Mingi ti agroupe so ayeke he bia ândö na Israël ayeke he ni tongaso: mbeni groupe ayeke he bia ni na mbeni ayeke fâ gbe ni, wala mbeni zo oko la ahe ni na mbeni groupe ayeke fâ gbe ni. Na bango ni, na yâ ti Bible a ye ti sara tënë ti fason ti hengo bia ni so la si a tene a ‘kiri tënë na lege ti bia.’ (Ex 15:21; 1Sa 18:6, 7). Lege so a sû na ambeni Psaume, na tapande Psaume 136, a fa so a he lani bia ni na fason ni so. Lege so a sara tënë ti agroupe use so ahe bia lani na ngoi ti Néhémie nga so amû mbage na ngoi ti matanga ti zingo yanga ti gbagba ti Jérusalem afa so ala he lani bia ni na même fason ni so.—Né 12:31, 38, 40-42.
it-2 l. 674
Prophète-wali
Miriam la ayeke kozo wali so na yâ ti Bible a iri lo prophète-wali. Biani, Nzapa afa lani mbeni tënë wala lo sara atënë na lege ti Miriam, peut-être ayeke na gbe ti yingo ti Lo la lo he ambeni bia (Ex 15:20, 21). Ndani la, Bible atene so lo na Aaron atene na Moïse: “[Jéhovah a]sara tënë na lege ti e nga ape?” (Nb 12:2) Na lege ti prophète Michée, Jéhovah wani atene so na ngoi so ni sigi na azo ti Israël na Égypte, ni tokua “Moïse, Aaron na Miriam” ti fa lege na ala (Mi 6:4). Atâa so Miriam awara lani pasa ti tene Nzapa afa ambeni ye na azo ti Israël na lege ti lo, songo ti kua so lo yeke na ni na Nzapa ayeke kete mingi tongana a haka ni na songo so ita ti lo Moïse ayeke na ni na Nzapa. Me na ngoi so lo ngbâ na yâ ti limite ti lo ape, Nzapa ase lo ngangu.—Nb 12:1-15.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Exode 16:13) Tongaso, na lakui adodoro aga amû yâ ti camp ni kue; na ndapre ambeni ye tongana ngu ti pere atï na sese angoro camp ni kue.
Mo hinga?
Ngbanga ti nyen Nzapa asoro ti mû adodoro na azo ti Israël ti te na yando?
Na ngoi so azo ti Israël asigi na Égypte ti gue, fani use Nzapa amû na ala gbâ ti adodoro ti tene ala te.—Exode 16:13; Nombre 11:31.
Adodoro ayeke ambeni ndeke so akono mingi pëpe, ala yo centimètre 18 nga a lingbi a mû ala bale-oko si ala ne kilo oko. Ala yeke mingi na ando so ayeke na Do ti Asie nga na ti Poto. Teti so ala yeke andeke so asi na mbeni ngoi ala yeke gue ka na mbeni ndo ngbii si ala kiri, a si na ngoi ti dê ala yeke gue ti duti na mbage ti Afrika ti Banga nga na Arabie. Na ngoi ti hongo ti ala, gbâ ti ala ayeke hon na tere ti ngu ti Méditerranée na mbage ti Tö nga na sese ti Sinaï.
Mbeni bakari (The New Westminster Dictionary of the Bible) atene na ngoi so adodoro ayeke huru, ala yeke “mû loro mingi nga ala yeke huru na mbeni lege so ayeke nzoni; ala yeke mû lege so pupu ahon dä. Me tongana pupu ni achangé lege ti lo wala ala fatigué ndali ti so ala huru aninga, mingi ti ala ayeke tï na sese na li ti ala ayeke turnê.” Ala yeke wu tere ti ala na sese lango oko wala lango use awe si ala hon. Na ngoi ni so, a yeke ngangu pëpe ti tene azo ti gbungo andeke agbu ala. Na tongo nda ti ngoi so alondo na ngu 1900 ti si na ngu 2000, na yâ ti ngu oko oko, wungo ti adodoro so kodoro ti Égypte ayeke kä na kodoro wande ayeke kutu ota tongaso.
Fani use kue so azo ti Israël ate adodoro ayeke na popo ti nze ti mars ti si na mai. Atâa so lakue la adodoro ayeke hon na sese ti Sinaï na ngoi ni so, a yeke Jéhovah la “ato pupu” ti gue na adodoro so na yâ ti kando ti azo ti Israël.—Nombre 11:31.
(Exode 16:32-34) Na pekoni, Moïse atene: “Jéhovah atene: ‘Ala fû mbeni manne ni asi omer oko ala bata ni ndali ti ahale ti ala na yâ ti angoi nde nde so ayeke ga, tongaso si ahale ti ala abâ mapa so mbi mû na ala ti te na yâ ti benyama na ngoi so mbi yeke sigi na ala lani na kodro ti Égypte.’” 33 Tongaso, Moïse atene na Aaron: “Mû mbeni ta mo zia omer oko ti manne na yâ ni, mo zia ni na gbele Jéhovah tongana mbeni ye so a lingbi a bata ni ndali ti ahale ti ala na yâ ti angoi nde nde so ayeke ga.” 34 Tongana ti so Jéhovah amû yanga lani na Moïse, Aaron azia ni na gbele mbeni sanduku, si a bata ni.
Atënë so azo ahunda
Ngoi kete na peko ti sigingo ti ala na Egypte, azo ti Israël ato nda ti dema lani tere ti ala ndali ti kobe. Tongaso, Jéhovah amû na ala manne (Exode 12:17, 18; 16:1-5). Na ngoi ni so, Moïse atene na Aaron: “Mo kamata ta oko na mo zia manne na yâ ni alingbi na omer oko, na mo zia na gbele L’Eternel ti bata teti awagame ti i kue.” Mbaï ni atene: “Aaron azia ta ni na gbele Témoin [mbeni ndo so abata akpengba mbeti dä], legeoko tongana L’Eternel akomande Moïse.” (Exode 16:33, 34). Kite ayeke dä pëpe so Aaron azia lani manne na yâ ti mbeni ta na ngoi ni so. Ye oko, a yeke na pekoni so Moïse aleke Arche ni na lo zia atableau ti tênë ni dä awe si a londo ti zia nga manne ni na yâ Arche ni.
Dikongo Bible
(Exode 16:1-18) Na peko ti so azo ti Israël kue alondo na Élim ala hon, ala si na benyama ti Sîn, so ayeke na popo ti Élim na Sinaï. A yeke na lango 15 ti use nze ni na peko ti so ala sigi na kodro ti Égypte. 2 Azo ti Israël kue akomanse ti kasa Moïse na Aaron na yâ ti benyama. 3 Azo ti Israël atene na Moïse na Aaron: “Ahon tënë e kui fade na maboko ti Jéhovah na kodro ti Égypte tongana e yeke duti lani na terê ti ata ti nyama, tongana e yeke te lani mapa alingbi na e. Me ala ga na e na yâ ti benyama so ti tene nzara afâ bungbi ti azo so kue.” 4 Na pekoni, Jéhovah atene na Moïse: “Bâ, mbi yeke sara si mapa alondo na yayu atï tongana ngu-nzapa ndali ti ala. A lingbi zo oko oko asigi ti ro so alingbi na lo lâ oko oko, tongaso si mbi tara bê ti ala ti bâ wala ala yeke bata ndia ti mbi wala pëpe. 5 Me na lango omene ni, tongana ala leke kobe so ala ro, fade ti so ni so ala yeke ro ka lango oko oko so, ala yeke ro ni fani use.” 6 Tongaso, Moïse na Aaron atene na azo ti Israël kue: “Na lakui, ala yeke hinga biani so a yeke Jéhovah la asigi na ala na kodro ti Égypte. 7 Na ndapre ala yeke bâ ande gloire ti Jéhovah, ngbanga ti so Jéhovah amä kasango ndo so ala yeke kasa na lo so awe. E yeke ti e azo wa si ala yeke kasa e so?” 8 Moïse akiri atene: “Tongana Jéhovah amû na ala nyama ti te na lakui nga lo mû na ala mapa na ndapre alingbi na nzara ti ala, ala yeke bâ ande so Jéhovah amä kasango ndo ti ala so ala yeke kasa na lo so awe. Me e, e yeke ti e azo wa? A yeke e la si ala yeke kasa e so pëpe, me Jéhovah la ala yeke kasa lo so.” 9 Moïse atene na Aaron: “Tene na azo ti Israël ni kue: ‘Ala ga na gbele Jéhovah, ngbanga ti so lo mä kasango ndo ti ala ni awe.’” 10 Gï so Aaron asara tënë na azo ti Israël ni kue awe, ala tourné lê ti ala na mbage ti benyama, mo ye ti bâ, gloire ti Jéhovah asi na yâ ti mbinda ni. 11 Jéhovah akiri atene na Moïse, atene: 12 “Mbi mä kasango ndo ti azo ti Israël awe. Tene na ala, mo tene: ‘Na peko ti lindango ti lâ kozoni si ndo avuko, ala yeke te ande nyama nga na ndapre ala yeke te mapa alingbi na nzara ti ala; ala yeke hinga so mbi Jéhovah Nzapa ti ala la.’” 13 Tongaso, na lakui adodoro aga amû yâ ti camp ni kue; na ndapre ambeni ye tongana ngu ti pere atï na sese angoro camp ni kue. 14 Tongana angu ni so ahule awe, ambeni kete kete ye ayeke na lê ti sese ti benyama ni, a yeke fuku fuku tongaso; a yeke kete kete tongana afuku ti glason na ndö ti sese ni. 15 Tongana azo ti Israël abâ ni, ala tene na mba: “So nyen la?” Ala hinga ye ni so pëpe. Moïse atene na ala: “A yeke mapa so Jéhovah amû na ala ti ga kobe ti ala. 16 Jéhovah atene: ‘Fade zo oko oko aro so alingbi na lo. Zo oko oko ayeke ro omer oko alingbi na wungo ti azo so ayeke na yâ ti tente ti lo.’” 17 Azo ti Israël asara tongana ti so a hunda. Ala yeke ro ni, ambeni aro gbani na ambeni aro kete. 18 Tongana ala yeke haka ni na omer, lo so aro gbani awara ahon ndö ni pëpe; lo so aro kete so, ti lo amanke pëpe. Ala ro ni alingbi na ti so zo oko oko alingbi ti te.
Yenga ti 17-23 août
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | EXODE 17-18
“Akoli so abâ terê ti ala kete ayeke fa ye na azo nga ala yeke mû kua na ala”
(Exode 18:17, 18) Kogara ti Moïse atene na lo: “So nzoni lege ti sarango ni la pëpe. 18 Biani mo yeke fatigué ande, azo so ayeke na terê ti mo so nga kue ayeke fatigué, kua ni ane mingi na ndö ti mo. Mo oko mo lingbi ti sara ni pëpe.
Moïse asara ye na ndoye
Moïse afa so lo ye nga amba ti lo, azo ti Israël. Teti so azo ni ahinga so na lege ti lo la si Jéhovah ayeke fa lege na azo ti lo, ala yeke ga lani na akpale ti ala na gbele Moïse. Bible atene: “Azo aluti na tere ti Moïse na ndapre juska lakui.” (Exode 18:13-16). Moïse adoit ti fatigué mingi na peko ti so azo ayeke fa kpale ti ala na lo depuis ndapre juska na lakui so! Me teti so Moïse aye ala, a nzere na lo ti mû maboko na ala.
(Exode 18:21, 22) Me mo soro na popo ti azo ni kue akoli so alingbi, so akpe mbeto ti Nzapa, so zo azia bê kue na ndö ti ala, ala so ake ye ti likisi. Mo zia ala na ndö ti azo ni tongana amokonzi, ambeni ti komande azo ahon saki oko, ambeni ti komande azo ahon ngbangbo oko, ambeni ti komande azo ahon bale-oku nga ambeni ti komande azo ahon bale-oko. 22 Tongana tënë alondo, ala la adoit ti fâ ngbanga ti azo ni. Akota tënë ala ga na ni na mo, me akete kete tënë, ala la ayeke fâ ngbanga ni. Sara si kua ni ayapu na mo na zia ala yô mbeni kungba ni na mo.
Ziango bê kue na zo amû lege ti duti na ngia
Akoli so afa lani na gigi ambeni lengo ti Nzapa kozoni si a hiri ala na kusala so ahunda ziango bê kue. Ala fa polele awe so ala kpe mbito ti Nzapa; ala yeke na kota mbito na mbage ti Wasalango ye, na mbito ti ga sioni na lê ti lo asala ala ngangu. A yeke lani polele na lê ti zo oko oko kue so akoli so asala ngangu kue ti bata akpengba-ndia ti Nzapa. Ala ke faïda ti sioni, ye so afa so ala yeke na kpengba-ndia ti mbilimbili so alingbi kanga lege na ala ti tene ngangu ti komande so ala yeke na ni abuba lege ti ala. Ala yeke buba pëpe ziango bê kue so zo azia na ala ti wara gi aye ti ala mveni wala aye ti afami wala ti akamarade ti ala.
(Exode 18:24, 25) Moïse amä yanga ti kogara ti lo na lo sara aye kue so lo tene. 25 Moïse asoro akoli so alingbi, na popo ti azo ti Israël kue, na lo mû na ala akua: lo zia ala na ndö ti azo ni tongana amokonzi, ambeni ti komande azo ahon saki oko, ambeni ti komande azo ahon ngbangbo oko, ambeni ti komande azo ahon bale-oku nga ambeni ti komande azo ahon bale-oko.
Be-biani afa lege na azo ti mbilimbili
Moïse nga ayeke lani na tâ be-ti-molenge. Lani, tongana akpale ti azo akomanse ti hon ndo ti lo, Jéthro, kogara ti lo ti koli, amû mbeni pendere wango na lo: Kangbi yâ ti kungba ni na ambeni koli so alingbi kue. Na hingango akatikati ti lo, ndara apusu Moïse ti yeda na wango so (Exode 18:17-26; Nombre 12:3). Zo so ayeke na tâ be-ti-molenge ake pëpe ti mû kungba na ambeni zo, mbito asala nga lo pëpe ti glisa ngangu ti komande ti lo na kangbingo akungba so ayeke na lege ni na ambeni koli so alingbi kue (Nombre 11:16, 17, 26-29). Nde na so, lo yeke ndulu ti mû maboko na ala ti maï na lege ti yingo (1 Timothée 4:15). A lingbi e nga kue e sala ye tongaso pëpe?
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Exode 17:11-13) Na ngoi so Moïse azia maboko ti lo angbâ na nduzu, Israël la ahon na ngangu; me na ngoi so lo zia si maboko ti lo akiri na gbe ni, azo ti mara ti Amalec la ahon na ngangu. 12 Tongana maboko ti Moïse ason, ala mû mbeni tênë ala zia lo duti na ndö ni. Aaron na Hur agbu maboko ti lo na nduzu, mbeni na mbage ge, mbeni na mbage kâ, tongaso maboko ti lo angbâ na nduzu juska lakui. 13 Josué asö benda na ndö ti Amalec na azo ti lo na lege ti épée.
“Zia maboko ti mo awoko pëpe”
14 Aaron nga na Hur ayô maboko ti Moïse na nduzu na ngoi ti mbeni bira. E nga kue laso, e lingbi ti gi alege so na yâ ni e lingbi ti kpengba amba ti e nga ti mû maboko na ala. Azo wa la e lingbi ti kpengba ala? Aita so ayeke na kpale ti mbakoro, ala so ayeke na kobela, ala so azo ti sewa ti ala akanga lege na ala, ala so ayeke gi ala oko wala so mbeni zo so ala ye lo mingi akui. E lingbi nga ti kpengba amaseka so a yeke pusu ala ti sara sioni ye wala so ayeke gi ti ga zo na yâ ti sioni dunia so na lege ti mandango mbeti ayo, warango gbâ ti nginza wala ti sara mbeni nzoni kua ti nginza (1 aThes. 3:1-3; 5:11, 14). Gi alege ti fa so mo bibe na amba ti mo na Da ti Royaume, na fango tënë, na ngoi so ala wara tere ti te mbeni ye wala na ngoi so ala yeke sara lisoro na téléphone.
(Exode 17:14) Na pekoni, Jéhovah atene na Moïse: “Sû tënë so na mbeti mo tene: ‘Mbi yeke mbô biaku biaku azo ti mara ti Amalec na ndö ti sese, na fade zo adabe ti lo na ala encore ape.’ ” Tënë so ayeke ga ande ye so zo adabe ti lo na ni nga mo diko ni na Josué lo mä.’”
it-1 l. 395
Mbeni mbage ti mbeti ti Nzapa
So a tene ambeti so Moïse asû alondo na Nzapa, lo sû na gbe ti yingo ti Nzapa, nga a yeke nzoni ye ti fa na zo tongana nyen ti voro Nzapa na lege ni, a yeke tâ tënë ndali ti so gï atënë ti yâ ni wani afa ni tongaso. A yeke Moïse wani la asoro ape ti ga zo so amû li ni na ndö ti azo ti Israël nga ti fa lege na ala; na tongo nda ni lo ye ape (Ex 3:10, 11; 4:10-14). Me Nzapa la asoro lo nga lo mû na lo ngangu ti sara amiracle so asara si même aprêtre ti Pharaon so ayeke sara magie ayeke obligé ti yeda so Nzapa la atokua lo (Ex 4:1-9; 8:16-19). Tongaso, Moïse aleke lani na bê ti lo ape ti ga wamungo diskur nga wasungo mbeti. Me a yeke ndali ti so Moïse amä yanga ti Nzapa nga Nzapa amû na lo kode na lege ti yingo vulu si lo sara tënë nga na pekoni ti sû ambeni mbage ti Mbeti ti Nzapa.—Ex 17:14.
Dikongo Bible
(Exode 17:1-16) Azo ti Israël ni kue alondo na benyama ti Sîn ala hon, ala yeke lango na ando so Jéhovah afa na ala ti lango dä, ala sara camp na Réphidim. Me kâ, azo ni awara ngu ti nyongo ni pëpe. 2 Azo ni akomanse ti papa na Moïse, ala tene: “Mû na e ngu e nyon.” Me Moïse atene na ala: “Ala yeke papa na mbi ngbanga ti nyen? Ala ngbâ ti zia Jéhovah na tara ngbanga ti nyen?” 3 Nzara ti ngu asara azo ni mingi, si ala yeke kasa Moïse, ala tene: “Mo sigi na e na Égypte ti fâ e na amolenge ti e nga na anyama ti e na nzara ti ngu ngbanga ti nyen?” 4 Moïse atoto na Jéhovah, lo tene: “Mbi yeke sara ande nyen na azo so? A ngbâ gï kete ala yeke bo mbi na tênë!” 5 Na pekoni, Jéhovah atene na Moïse: “Mo hon ti mo kozo na azo ni, mo mû ambeni ancien ti Israël na terê ti mo. Keke ti mo so mo pika lani na Ngu ti Nil so, mo mû ni na maboko ti mo, mo hon. 6 Bâ, mbi yeke luti na gbele mo kâ na ndö ti kota tênë ti Horeb. Mo yeke pika tênë ni, ngu ayeke sigi dä si azo ni anyon ni.” Moïse asara ye so na lê ti a-ancien ti Israël. 7 Lo zia iri ti ndo ni so Massah na Méribah, ngbanga ti so azo ti Israël apapa na Moïse nga ndali ti so ala zia Jéhovah na tara, ala tene: “Jéhovah ayeke na popo ti e? wala lo yeke na popo ti e ape?” 8 Na pekoni, azo ti mara ti Amalec aga asara bira na Israël na Réphidim. 9 Moïse atene na Josué: “Soro akoli na mo sigi mo sara bira na azo ti mara ti Amalec. Kekereke mbi yeke luti na li ti hoto ni na keke ti tâ Nzapa na maboko ti mbi.” 10 Tongaso, Josué asara gï tongana ti so Moïse afa na lo, na lo sara bira na azo ti mara ti Amalec. Moïse, Aaron na Hur amonté na li ti hoto ni. 11 Na ngoi so Moïse azia maboko ti lo angbâ na nduzu, Israël la ahon na ngangu; me na ngoi so lo zia si maboko ti lo akiri na gbe ni, azo ti mara ti Amalec la ahon na ngangu. 12 Tongana maboko ti Moïse ason, ala mû mbeni tênë ala zia lo duti na ndö ni. Aaron na Hur agbu maboko ti lo na nduzu, mbeni na mbage ge, mbeni na mbage kâ, tongaso maboko ti lo angbâ na nduzu juska lakui. 13 Josué asö benda na ndö ti Amalec na azo ti lo na lege ti épée. 14 Na pekoni, Jéhovah atene na Moïse: “Sû tënë so na mbeti mo tene: ‘Mbi yeke mbô biaku biaku azo ti mara ti Amalec na ndö ti sese, na fade zo adabe ti lo na ala encore ape.’” Tënë so ayeke ga ande ye so zo adabe ti lo na ni nga mo diko ni na Josué lo mä. 15 Na pekoni Moïse aleke mbeni gbalaka na lo zia iri ni Jéhovah-Nissi, 16 lo tene: “Ngbanga ti so maboko ti Amalec alondo ti ke trône ti Jah, fade Jéhovah ayeke sara bira na Amalec na ahale ti lo ti gue na ni.”
Yenga ti 24-30 août
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | EXODE 19-20
“A-Commandement Bale-oko abâ mo tongana nyen?”
(Exode 20:3-7) A lingbi mo voro ambeni nzapa nde pëpe, gï mbi oko awe. 4 “A lingbi mo leke ndali ti mo wani pëpe mbeni statue so a leke ni na kode, wala mbeni ye so akpa mbeni ye so ayeke na yayu wala na ndö ti sese wala na yâ ti angu na gbe ti sese. 5 Mo kuku na gbe ti ala pëpe wala zia mbeni ye ahanda mo ti voro ala pëpe, ndali ti so mbi Jéhovah Nzapa ti mo, mbi yeke Nzapa so mbi hunda ti tene zo avoro gï mbi oko awe. Ti azo so ake mbi, mbi yeke punir amolenge ti ala, atarä ti ala nga na amolenge ti atarä ti ala ndali ti faute ti ala ababâ ni, 6 me ti azo so aye mbi na abata acommandement ti mbi, mbi yeke fa tâ ndoye na mbage ti ahale ti ala juska na molongo saki oko ni. 7 “A lingbi mo di iri ti Jéhovah Nzapa ti mo senge senge pëpe, zo so adi iri ni so senge senge, Jéhovah ayeke zia lo senge pëpe, lo yeke punir lo.
w89 15/11 l. 5 par. 6
A-Commandement Bale-oko abâ mo tongana nyen?
Akozo acommandement ni osio afa nene ti kua so e yeke sara na Nzapa. (Kozoni) Lo yeke Nzapa so a doit ti voro gï lo oko awe (Matthieu 4:10). (Use ni) Awakua ti lo adoit ti voro ayanda ape (1 Jean 5:21). (Ota ni) E doit ti di iri ti Nzapa na mbeni lege so afa so e ne ni nga e mû ni ti sara na ye ti kirikiri lâ oko ape (Jean 17:26; aRomain 10:13). (Osio ni) Aye so ayeke nzoni-kue la adoit ti duti na kozo ndo na yâ ti fini ti e. Grâce na ni la e lingbi ti wara lege ti wu terê ti e wala ti bata lâ ti sabbat si e kpe asarango ye so afa atene e bâ terê ti e mbilimbili ahon amba ti e.—aHébreu 4:9, 10.
(Exode 20:8-11) “Mo bata lango ti Sabbat so ayeke nzoni-kue. 9 Mo sara angangu kua ti mo na asenge kua ti mo kue na yâ ti lango omene, 10 me lango mbasambala ni ayeke sabbat na lê ti Jéhovah Nzapa ti mo. Mo sara mbeni kua pëpe, atâa a yeke mo wala molenge ti mo ti koli wala ti wali, wala ngbâa ti mo ti koli wala ti wali, wala nyama ti mo, wala wande so ayeke sara kodro na kodro ti mo. 11 Ngbanga ti so na yâ ti alango omene Jéhovah asara yayu na sese, ngu-ingo na aye kue so ayeke na yâ ni, na lo to nda ti wu terê ti lo na lango mbasambala ni. Ndani la Jéhovah asara tufa na ndö ti lango ti Sabbat na lo sara si lango ni ayeke nzoni-kue.
(Exode 20:12-17) “Mo ne babâ na mama ti mo, tongaso si mo ngbâ na fini aninga na ndö ti sese so Jéhovah Nzapa ti mo ayeke mû na mo so. 13 “Mo fâ zo pëpe. 14 “Mo gi wali wala koli nde pëpe. 15 “Mo nzi ye pëpe. 16 “Tongana a iri mo ti duti témoin, mo tene mvene na ndö ti mba ti mo pëpe. 17 “Mo sara nzara ti da ti mba ti mo pëpe. Mo sara nzara ti wali ti mba ti mo pëpe, wala ngbâa ti lo ti koli, wala ngbâa ti lo ti wali, wala bagara ti lo wala kororo ti lo wala mbeni ye ti mba ti mo.”
w89 15/11 l. 6 par. 1-2
A-Commandement Bale-oko abâ mo tongana nyen?
(Oku ni) Tongana amolenge angbâ lakue ti mä yanga ti ababâ na amama ti ala, a yeke sara si sewa aduti beoko nga ala wara tufa ti Jéhovah. Nga ayeke pendere “kozo commandement so mbeni zendo ayeke na terê ni”. A yeke tongaso la ‘ye ayeke ga nzoni na mo’, nga “mo lingbi ti ngbâ aninga na ndö ti sese.” (aÉphésien 6:1-3). So fadeso e yeke na “lâ ti nda ni” ti sioni dunia so, amaseka so asara ye so bê ti Nzapa aye na lege so ala mä yanga ti ababâ na amama ti ala, a yeke na beku ti kui lâ oko ape.—2 Timothée 3:1; Jean 11:26.
Tongana e ndoye amba ti e, e yeke sara aye ti sioni na ala ape, na tapande (Omene ni) fango zo, (Mbasambala ni) lango-sioni, (Miombe ni) nzi, na (Gumbaya ni) dutingo témoin ti wataka (1 Jean 3:10-12; aHébreu 13:4; aÉphésien 4:28; Matthieu 5:37; aProverbe 6:16-19). Me ka ti aye so ayeke pusu e ti sara ye ayeke tongana nyen? Commandement (Bale-oko ni) so ake sarango bê ti ye, a fa na e so Jéhovah aye ti tene aye so e ye ti sara aduti lakue na lege ni na lê ti lo.—aProverbe 21:2.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Exode 19:5, 6) adeso tongana ala sara gï ye so mbi hunda na ala ti sara nga ala bata mbele ti mbi, na popo ti azo ti amara kue ala yeke ga ye ti mbi wani so mbi zia ni nde, ngbanga ti so sese kue ayeke ti mbi. 6 Fade ala ga mbeni royaume ti aprêtre ndali ti mbi, mbeni mara so ayeke nzoni-kue.’ Atënë so mo yeke tene na azo ti Israël la.”
it-2 l. 658 par. 5-6
Prêtre
Kua ti aprêtre na ngoi ti aChrétien. Jéhovah amû zendo lani lo tene so tongana azo ti Israël asara ye alingbi na mbele ti lo, ala yeke ga ande “mbeni royaume ti aprêtre ndali ti [lo], mbeni mara so ayeke nzoni-kue.” (Ex 19:6). Ye oko, aprêtre so ayeke sigi na yâ ti hale ti Aaron ayeke ngbâ ti sara kua ti ala juska ti tene kota prêtre, so ahon atanga ni kue aga, so kua ti aprêtre ni so ayeke gbe ti dê ni (aHb 8:4, 5). Kua ti ala ti prêtre ni ague juska na ngoi so mbele ti Ndia ahunzi na a komanse ti sara kua na fini mbele (aHb 7:11-14; 8:6, 7, 13). Kozoni kue, a yeke azo ti Israël la a tisa ala lani ti ga aprêtre ti Jéhovah nga ti komande na yâ ti Royaume ti lo; na pekoni awe la a tisa nga ambeni mara nde.—Kus 10:34, 35; 15:14; aRm 10:21.
Gï mbeni kete wungo ti aJuif la amä na bê na Christ, tongaso a lingbi pëpe ti wara na yâ ti mara ti Israël tâ wungo ti amembre ti royaume ti aprêtre nga mbeni mara so ayeke nzoni-kue (aRm 11:7, 20). Ndali ti so azo ti Israël ayeke be-ta-zo ape, Jéhovah agboto mê ti ala angu ngbangbo mingi kozo na lege ti prophète Osée, lo tene: “Azo ti mbi ayeke duti kpô, ngbanga ti so hingango ye ayeke dä pëpe. So mo ke hingango ye awe so, mbi yeke ke mo si mo duti prêtre ti mbi encore ape. So mo girisa ndia ti Nzapa ti mo awe so, mbi nga kue mbi yeke sara sanka ti amolenge ti mo.” (Os 4:6). Ti gue oko na tënë so, Jésus atene lani na akota zo ti anzapa ti aJuif lo tene: “A yeke zi ande Royaume ti Nzapa na maboko ti ala, ti mû ni na mbeni mara so ayeke lë alengo ni.” (Mt 21:43). Ye oko, na ngoi so Jésus ayeke lani na sese, lo yeke na gbe ti Ndia ti Moïse, lo hinga so aprêtre so aga na lege ti hale ti Aaron angbâ ti sara kua ti ala, ni la lo mû na yanga na azo ti buruma so lo sava ala ti tene ala gue abâ aprêtre nga ti tene ala mû matabisi so Ndia ti Moïse afa.—Mt 8:4; Mc 1:44; Lc 17:14.
(Exode 20:4, 5) “A lingbi mo leke ndali ti mo wani pëpe mbeni statue so a leke ni na kode, wala mbeni ye so akpa mbeni ye so ayeke na yayu wala na ndö ti sese wala na yâ ti angu na gbe ti sese. 5 Mo kuku na gbe ti ala pëpe wala zia mbeni ye ahanda mo ti voro ala pëpe, ndali ti so mbi Jéhovah Nzapa ti mo, mbi yeke Nzapa so mbi hunda ti tene zo avoro gï mbi oko awe. Ti azo so ake mbi, mbi yeke punir amolenge ti ala, atarä ti ala nga na amolenge ti atarä ti ala ndali ti faute ti ala ababâ ni,
Akota tënë ti buku ti Exode
20:5—Na lege wa Jéhovah ayeke ga na “sioye ti ababâ” na ndo awagame ti ala so ayeke ga ande? Tongana zo ti Israël oko oko aga kota awe, a yeke fâ ngbanga ti lo alingbi na salango ye nga na bango ndo ti lo mveni. Me tongana mara ti Israël ni atï na yâ vorongo yanda, lo yeke bâ pasi ti peko ti salango ye ti lo so juska na awagame so ayeke ga na pekoni. Même azo ti Israël so aduti be-ta-zo ayeke bâ pasi ngbanga ni teti so salango ye kirikiri ti mara ni na ndo tënë ti vorongo asala si a duti ngangu na ala ti bata be-biani ti ala.
Dikongo Bible
(Exode 19:1-19) Na ota nze ni na peko ti so azo ti Israël asigi na kodro ti Égypte, na oko lango ni so, ala si na benyama ti Sinaï. 2 Ala londo na Réphidim ala si na benyama ti Sinaï na ala sara camp ti ala na yâ ti benyama ni. Israël asara camp kâ, lê na lê na hoto ni. 3 Moïse amonté hoto ni lo gue na gbele tâ Nzapa, Jéhovah airi lo na ndö ti hoto ni, si lo tene na lo: “Tene na ahale ti Jacob, azo ti Israël, mo tene: 4 ‘Ala bâ ye so mbi sara lani na azo ti Égypte, si mbi yô ala tongana ti so aigle ayeke yô amolenge ti lo na ndö ti kpangbi ti lo na mbi ga na ala na terê ti mbi. 5 Fadeso tongana ala sara gï ye so mbi hunda na ala ti sara nga ala bata mbele ti mbi, na popo ti azo ti amara kue ala yeke ga ye ti mbi wani so mbi zia ni nde, ngbanga ti so sese kue ayeke ti mbi. 6 Fade ala ga mbeni royaume ti aprêtre ndali ti mbi, mbeni mara so ayeke nzoni-kue.’ Atënë so mo yeke tene na azo ti Israël la.” 7 Tongaso Moïse ague, lo iri a-ancien ti azo ni na lo fa na ala peko ti atënë kue so Jéhovah amû yanga na lo ti tene. 8 Na pekoni, azo ni kue akiri tënë yanga oko, ala tene: “Atënë kue so Jéhovah atene so, e yeke sara ye alingbi na ni.” Moïse ague hio afa peko ti tënë ti yanga ti azo ni na Jéhovah. 9 Jéhovah atene na Moïse: “Bâ! Mbi yeke si na mo na yâ ti mbeni vuko mbinda, tongaso azo ni alingbi ti mä go ti mbi na ngoi so mbi yeke sara tënë na mo, tongaso si lakue ala mä na bê na mo nga kue.” Na pekoni, Moïse afa peko ti atënë ti azo ni na Jéhovah. 10 Jéhovah atene na Moïse: “Gue na mbage ti azo ni, mo zia ala nde ndali ti mbi laso nga kekereke, a lingbi ala sukula abongo ti ala. 11 Ala leke terê ti ala ndali ti ota lango ni, ngbanga ti so na ota lango ni Jéhovah ayeke descend na ndö ti Hoto ti Sinaï na lê ti azo ni kue. 12 Mo zia mbeni katikati angoro hoto ni ti kanga lege na azo ni ti si na terê ni, na mo tene na ala: ‘Ala monté na ndö ti hoto ni pëpe, ala ndu nga terê ni pëpe. Zo so andu hoto ni, a yeke fâ lo. 13 Zo oko ayeke ndu lo pëpe, me a yeke bo lo bongo na tênë wala a kpo lo na kokora. Atâa nyama wala zo, a yeke zia lo ngbâ na fini pëpe.’ Me tongana ala mä go ti hurungo didi ti taba awe si ala lingbi ti monté na ndö ti hoto ni.” 14 Tongaso, Moïse alondo na ndö ti hoto ni, lo descend lo gue na mbage ti azo ni, lo zia ala nde ndali ti Nzapa nga ala sukula abongo ti ala. 15 Lo tene na azo ni: “Ala leke terê ti ala na yâ ti alango ota ni. Ala bungbi na wali pëpe.” 16 Na ota lango ni na ndapre, abekpa asungba, wâ ti bekpa aza na mbeni mbinda so ane aga na ndö ti hoto ni nga go ti didi ni atoto ngangu, tongaso terê ti azo ni kue na yâ ti camp ni akomanse ti dö. 17 Moïse asigi na azo ni na yâ ti camp ni ti tene ala gue ala tingbi na tâ Nzapa, ala gue ala luti na gbe ti hoto ni. 18 Guru amû ndö ti Hoto ti Sinaï kue, ndali ti so Jéhovah adescend na ndö ti hoto ni na yâ ti wâ; guru ni ayeke monté tongana guru ti mbeni four, na hoto ni kue ayeke yengi tâ ngangu. 19 Tongana go ti didi ni angbâ gï ti toto ngangu mingi, Moïse asara tënë, na tâ Nzapa akiri tënë na lo.
Yenga ti 31 août–6 septembre
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | EXODE 21-22
“Duti na oko bango ndo ti Jéhovah na ndö ti fini”
(Exode 21:20) “Tongana mbeni zo apika ngbâa ti lo ti koli wala ngbâa ti lo ti wali na keke si lo kui na maboko ti lo, a lingbi a kiri na lo peko ti sioni so lo sara na ngbâa ni so.
it-1 l. 553
Pika
A mû lege na mbeni wa ti ngbâa so ayeke Hébreu ti pika ngbâa ti lo ti koli wala ti wali na keke tongana lo mä yanga ape wala lo sara kpengba-li. Me tongana ngbâa ni akui na ngoi ti pika ni, a doit ti punir wa ti lo ni. Tongana ngbâa ni angbâ na fini lango oko wala lango use na peko ti pika ni, ye so afa polele so wa ti lo ni aleke fade na bê ti lo ti fâ lo ape. Wa ti ngbâa ayeke na droit ti punir ngbâa ti lo ndali ti so lo “vo ngbâa ni vongo na nginza ti lo.” A yeke ngangu ti tene mbeni wa ti ngbâa aleke na bê ti lo ti buba mbeni ye ti lo ti ngangu ngere tongaso, ti sara mbeni kota perte. Nga, tongana a yeke na peko ti lango oko wala lango mingi si ngbâa ni akui, mbeni ye ayeke dä pëpe ti fa polele so a yeke ndali ti pika ni wala ndali ti mbeni ye nde. Ni la, tongana ngbâa ni angbâ na fini lango oko wala lango use na pekoni, a yeke punir wa ti lo ni pëpe.—Ex 21:20, 21.
(Exode 21:22, 23) “Tongana azo ayeke tiri, na ala pusu mbeni mama ti ngo si molenge ti lo asigi kozo na ngoi ti dungo lo, me kuâ asi dä pëpe, a lingbi a hunda na lo so asara ye ni so ti futa mbeni ye alingbi na ye so koli ti wali ni ahunda na lo; lo yeke futa ni na gbele ajuge. 23 Me tongana kuâ asi na pekoni, a lingbi mo mû fini na place ti fini,
Mo bâ fini na nene ni tongana ti so Nzapa abâ na ni?
16 Fini ti azo kue ayeke kota ye na lê ti Jéhovah. Même bébé so angbâ na yâ ti mama ti lo ayeke kota ye na lê ti Jéhovah. Na gbe ti Ndia ti Moïse, tongana mbeni zo asara sioni na mbana ape na mbeni mama ti ngo si mama ni wala bébé ni akui, na lê ti Jéhovah ngbanga ti fango zo ayeke na li ti zo ni. Ye so aye ti fa so atâa so a yeke mbeni accident, zo akui dä na a doit ti mû fini na place ti fini. (Diko Exode 21:22, 23.) Na lê ti Nzapa, bébé so angbâ na yâ ti mama ti lo ayeke zo so ayeke na fini. So mo hinga tongaso so, mo pensé so tukungo ngo asara lo tongana nyen? Mo pensé so, so lo yeke bâ abébé kutu mingi so ade a dü ala ape, so a yeke fâ ala ngu oko oko asara lo tongana nyen?
(Exode 21:28, 29) “Tongana bagara akpo mbeni koli wala mbeni wali si zo ni akui, a yeke bo bagara ni na tênë juska a fâ lo, a yeke te nyama ti lo pëpe, nga a yeke punir wa ti bagara ni pëpe. 29 Me tongana bagara ni ayeke kpo ka azo, na a sara tënë ni na wa ti bagara ni me lo yeke kanga ka bagara ni pëpe, si bagara ni akpo mbeni koli wala wali na kuâ, a yeke bo bagara ni juska a fâ lo, a yeke fâ nga wa ti bagara ni.
w10 15/4 l. 29 par. 4
Jéhovah aye ti tene mo duti na “nzoni terê”
Ndia ti Moïse ayeke punir nga anyama tongana ala sara sioni na zo. Tongana mbeni bagara akpo zo si zo ni akui, ndali ti nzoni ti azo, a lingbi wa ti bagara ni afâ bagara ni. Ndali ti so lo lingbi ti te nyama ti bagara ni pëpe wala ti kä ni pëpe, tongana a fâ bagara ni ayeke mbeni kota perte la lo sara. Me tongana bagara ni akpo mbeni zo, na wa ti lo akanga bagara ni ape, nyen la ayeke passé? Tongana oko bagara ni so akiri akpo zo, a yeke fâ bagara ni nga na wa ti lo. Ndia so amû lege na zo so aye ti bâ lege ti anyama ti lo ape ti gbu li ti lo nzoni.—Ex. 21:28, 29.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Exode 21:5, 6) Me tongana ngbâa ni ake, lo tene: ‘Mbi ye wa ti mbi, wali ti mbi na amolenge ti mbi mingi; mbi ye a zi mbi pëpe’, 6 wa ti lo ni ayeke ga na lo na gbele tâ Nzapa. Na pekoni, lo gue na lo na terê ti yanga-da wala na terê ti cadre ti porte; lo yeke kôro mê ti lo na mbeni suä, lo yeke duti ngbâa ti lo na yâ ti gigi ti lo kue.
Ngbanga ti nyen ti mû tere ti mo na Jéhovah?
4 Mungo tere ti aChrétien na Nzapa ayeke kota tënë mingi. A hon senge mango tere. Tongaso, tongana nyen mungo tere ti e na Nzapa aga na aye ti nzoni na e? Na lege ti hakango ye, zia e bâ tongana nyen azo awara aye ti nzoni na peko ti mungo yanga so ala mû na popo ti ala. Mbeni tapande ni oko ayeke ti songo ti kamarade. Ti wara ye ti nzoni na sarango kamarade na mbeni zo, a lingbi mo sara ye tongana tâ kamarade na mbage ti zo ni. Ye so ahunda mango tere: mo bâ so a lingbi mo bibe na kamarade ti mo. Mbeni oko ti apendere songo ti kamarade so Bible asara tënë ni ayeke ti David na Jonathan. Ala te même mbele ti kamarade na popo ti ala. (Diko 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Atâa so warango mara ti akamarade so amä tere tongaso ayeke ngangu, mingi ti asongo ti kamarade ayeke tambela nzoni tongana akamarade ni amä tere.—aProv. 17:17; 18:24.
5 Ndia so Nzapa amû lani na azo ti Israël asara tënë ti mbeni songo so na yâ ni azo awara aye ti nzoni dä tongana ala mä tere. Tongana mbeni ngbâa abâ so a yeke nzoni teti lo ti duti lakue na gbe ti wa ti lo so ayeke nzoni, lo lingbi ti mä tere na wa ti lo teti lakue. Ndia ni atene: “Tongana ngbâa ni atene biani, Mbi ndoye mveni ti mbi, na wali ti mbi, na amolenge ti mbi, mbi ye ti sigigi senge pëpe; tongaso fade mveni ti lo aga na lo na gbele Nzapa, na lo ga na lo na yanga ti da, na fade mveni ti lo akpo mê ti lo na nge [wala suä] na tere ti cadre ti yanga ti da; na fade ngbâa so asara kusala teti mveni ti lo lakue.”—Ex. 21:5, 6.
(Exode 21:14) Tongana mbeni zo asara ngonzo na terê ti mba ti lo si na nda ni lo fâ lo na mbana, atâa lo kpe lo gue na terê ti gbalaka ti mbi, a lingbi mo fâ lo.
it-1 l. 545
Didi
Tënë so ayeke na Exode 21:14 aye peut-être ti fa so même tongana mbeni prêtre afâ zo a lingbi a fâ lo nga, wala aye ti tene nga so gbungo adidi ti agbalaka ayeke kanga lege pëpe ti tene a fâ zo so afâ zo na mbana.—Bâ 1aG 2:28-34.
Dikongo Bible
(Exode 21:1-21) “So ayeke ambela so mo yeke fa na ala la: 2 “Tongana mo vo mbeni ngbâa so ayeke Hébreu, lo yeke duti ngbâa ti mo ngu omene, me na ngu mbasambala ni mo yeke zi lo sân ti tene lo futa mbeni ye. 3 Tongana lo ga lani na da ti mo gï lo oko, lo yeke sigi ande lo oko. Tongana lo yeke na wali, wali ti lo ayeke gue legeoko na lo. 4 Tongana wa ti lo amû na lo mbeni wali, si wali ni adü na lo amolenge ti koli wala amolenge ti wali, wali ni na amolenge ni ayeke ga ti wa ti lo, na ngbâa ni ayeke hon gï lo oko. 5 Me tongana ngbâa ni ake, lo tene: ‘Mbi ye wa ti mbi, wali ti mbi na amolenge ti mbi mingi; mbi ye a zi mbi pëpe’, 6 wa ti lo ni ayeke ga na lo na gbele tâ Nzapa. Na pekoni, lo gue na lo na terê ti yanga-da wala na terê ti cadre ti porte; lo yeke kôro mê ti lo na mbeni suä, lo yeke duti ngbâa ti lo na yâ ti gigi ti lo kue. 7 “Tongana mbeni zo akä molenge ti lo ti wali na ngbâa, a yeke zi molenge-wali ni pëpe tongana ti so a zi na mbeni koli so ayeke ngbâa. 8 Tongana lo nzere na lê ti wa ti lo ni pëpe si wa ti lo ni ake ti mû lo ti ga wali ti lo ti use ndo me lo sara ti tene mbeni zo nde la avo wali ni so, wa ti lo ni ayeke na droit pëpe ti kä lo na awande, ndali ti so lo sara ye na lo na lege ni pëpe. 9 Me tongana lo mû lo ti ga wali ti molenge ti lo, fade lo mû na lo droit ti molenge-wali. 10 Tongana lo mû mbeni wali nde, a lingbi lo kiri na wungo ti kobe, na bongo ti kozo wali ni so na gbe ni pëpe nga lo ngbâ ti duti na lo koli na wali. 11 Tongana lo mû aye ota so na wali ni pëpe, fade wali ni asigi senge senge sân ti futa nginza. 12 “Zo so apika mbeni zo si zo ni akui, a lingbi a fâ lo. 13 Me tongana lo fâ zo ni na mbana pëpe, tâ Nzapa si azia ye ni asi, mbi yeke fa na mo mbeni ndo so zo ni alingbi ti kpe dä. 14 Tongana mbeni zo asara ngonzo na terê ti mba ti lo si na nda ni lo fâ lo na mbana, atâa lo kpe lo gue na terê ti gbalaka ti mbi, a lingbi mo fâ lo. 15 Zo so apika babâ ti lo wala mama ti lo, a lingbi a fâ lo. 16 “Zo so agbu mbeni zo na ngangu lo hon na lo, lo gue lo kä lo, wala tongana a wara zo ni na maboko ti lo, a lingbi a fâ lo. 17 “Zo so adeba babâ ti lo wala mama ti lo, a lingbi a fâ lo. 18 “Bâ ye so ayeke si tongana azo ayô papa, na mbeni oko apika mba ti lo na tênë wala lo kpo lo na gobo na zo ni akui pëpe me lo ngbâ na gbogbo: 19 tongana zo ni alingbi ti londo ti gbu mbeni keke ti tambela ti sigi na gigi, a lingbi a punir pëpe zo so apika lo so. Lo yeke futa mbeni ye gï ndali ti ngoi so zo ni awara lege ti sara kua pëpe so juska zo ni asava kue kue kue. 20 “Tongana mbeni zo apika ngbâa ti lo ti koli wala ngbâa ti lo ti wali na keke si lo kui na maboko ti lo, a lingbi a kiri na lo peko ti sioni so lo sara na ngbâa ni so. 21 Ye oko, tongana lo ngbâ na fini lango oko wala lango use, fade a kiri na lo peko ti sioni so lo sara so pëpe, ngbanga ti so lo vo ngbâa ni vongo na nginza ti lo.