Bukitshishi bui nabo ngoshi kui oso a kuatudi
“Kipindi kikata kia nsenga ki mu ngoshi kubanga nka mu Ngoshi ya Kabidi ya nsenga ishima na bantu midiyala ibidi mu nsenga, kuamba’shi muntu umune pa bananka, mushale mbalo i ngoshi.”
Vice-Secrétaire générale de l’ONU, Amina J. Mohammed, 26/1/2023.
Ngoshi i kubanga mbalo i butaale. Ngoshi i kuikala na bukitshishi mpa na kui baaba bashi mbalo yabeyilu. Sunga ngoshi yapua, bukitshishi buayo bui bubi abutungunuka. Tala bingi bilesheso:
Nsala. Muyile Programme Alimentaire Mondial, “ngoshi nyi ayikambaa kutuesha nsala, 70% a bantu mu nsenga ishima be na nsala mbashale mu ma mbalo e ngoshi.”
Mikumbo na lukalakashi lua mu binangu. Moo wa ngoshi aukiengieshaa bantu bikile na kuibenyongosha. Bantu bashale mu ma mbalo e ngoshi, t’abemenaa penda pa kukumba, anka abapetaa dingi lukalakashi lua mu binangu. Na muanda wa malua, t’abamonaa ba munganga bakuibabuka.
Kusuuka. Muyile Haut Commissariat des Nations unies pour les réfugiés, mu mueshi wa Kitema 2023, bantu bakile pa midiyo 114 mu nsenga ishima, abaadi basuukie ku mashibo aabo pa muanda wa ngoshi.
Bulanda. Ngoshi ayitueshaa bulanda, bu kileshesho, bintu abikaminaa muulo. Bantu abakiengaa ngofu, muanda mbulamatadi atushaa makuta e bungi bua kupa basalayi, makuta abadia kutuusha bua kubuka bantu na bua’shi balongie tulasa. Na muulo wa kulumbuula bioso abikalanga biluile mu ngoshi ngukile bukopo.
Kuluisha nsenga. Bantu abakiengaa nsaa y’abaluisha nsenga yabadi bashale. Kuluisha mema, lupapi, na nsenga nkulombene muenda mafuku kukumbisha bantu, na kunyima kua ngoshi, bantu mbalombene kutapika sunga kufua pa muanda wa ma bombe ababadi balekie mu nsenga kui basalayi.
Kushi mpaka, ngoshi ayiluishaa bintu na kukiengiesha bantu.