MUISAMBO WA KULONGA 27
Buakinyi abitungu tutshiine Yehowa?
‘Yehowa nyi nkuku a kifulo a baba abamutshinyi.’ —MIS. 25:14, EEM.
LOONO 8 Yehowa nkifwamino kyetu
KI’ABAKUILA MUANKAa
1-2. Muyile mukanda wa Misambo 25:14, abitungu tukite kinyi su atukumiina kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa?
NGIKASHI kinyi y’onangushena, ilombene kuikala na muulo su okumiina kushaala mu kipuano kibuwa na muntu kampanda? We kualuula pangi’shi abitungu ba kuuku be buwa befuleene na kuikuashena. Pangi tue mulombene kunangushena kutshiina bu eyikashi di na muulo ukata kui ba kuuku be buwa nya. Anka bu bi’akulanga kifundue kia mutue wa muanda kia uno muisambo, boso abakumiina kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa abitungu ‘bamutshiine.’—Badika Misambo 25:14.
2 Sunga tuekala bapue kufubila Yehowa munda mua bipua bungi kinyi, abitungu ooso a kuatudi atungunukie na kutshiina Yehowa. Kadi kutshiina Efile Mukulu akupushisha kinyi? Tui kulonga bia kutshiina Yehowa naminyi? Na nkinyi kiatudi balombene kulongiela kui mulami a nshibo Obadya, kui Tshite-muikuidi Mukata Yekoyada, na kui Nfumu Yowase pabitale kutshiina Efile Mukulu?
KUTSHIINA EFILE MUKULU AKUPUSHISHA KINYI?
3. Leesha mianda ilombene kuitufuishisha moo na mushindo ulombene moo kuitukaluila.
3 Tui balombene kupusha moo su atuuku’shi tui bakite muanda kampanda wi bubi. Uno moo wi bino, wibuwa muanda ngulombene kuitukuasha bua kuata bitshibilo bi buwa. Moo wa kupona ngulombene kui tukutshishua kutambukila peepi na kiese kia mema. Moo wa kutapika wi kui tutakula mu kutshiina mianda i masaku. Moo wa kupela kutshiba kipuano kietu na muntu kampanda atudi bafule, ngulombene kuitukuasha bua kupela kuakula sunga kukita kintu kampanda ki bubi.
4. Satana akumiina’shi tuikale na moo wa mushindo kinyi?
4 Satana akumiina’shi bantu batshiine Yehowa mu mushindo wi bubi. Satana kuete kutusha binangu bu bibaadi nabio Elifaze abiamba’shi, Yehowa nyi Efile Mukulu alushaa bubi ku bubi, na e na nsungu i bungi na ta mmulombene kusankila mudimo wetu. (Yob. 4:18, 19) Satana akumiina’shi tuikale na moo ukilekile bua kuleka kufubila Yehowa. Bua’shi ta tuponanga mu uno muteo, abitungu tuikale na moo wibuwa pabitale Efile Mukulu.
5. Kutshiina Efile Mukulu akupushisha kinyi?
5 Muntu e na moo wibuwa wa Efile Mukulu, mumufule, na t’akumiina’shi kintu su nkimune kiluishe kipuano kiaye naaye. Yesu baadi na kuno “kutshina . . . ku’Efile Mukulu.” (Eb. 5:7) Ta baadi na moo wi bubi wa Yehowa nya. (Yesh. 11:2, 3) Pamutue pa biabia, baadi na kifulo kikata buaye, baadi mukumiine ku mukookiela. (Yo. 14:21, 31) Nka bu Yesu, tui na kaneemo kakata na muloo bua Yehowa muanda, e na kifulo, e na binangu, kululama na bukome. Atuuku dingi’shi Yehowa mmuitufule ngofu, muanda abimukumaa kuishimba p’amono mushindo w’atukookiela buludiki buaye. Su tubakutua kukookiela Yehowa, abimutapa kuishimba ngofu, kadi su tubamukokiela abimupa muloo.—Mis. 78:41; Nki. 27:11.
LONGA BIA KUTSHIINA EFILE MUKULU
6. Mmushindo kinyi umune watudia kulonga bua kutshiina Efile Mukulu? (Misambo 34:11)
6 T’atutandikuaa na kutshiina ku’Efile Mukulu nya; anka abitungu tudime dino eyikashi. (Badika Misambo 34:11.) Mushindo umune watudi balombene kukita bino mpa kutala bi bipangua. P’atunyiisha kumona bi binangu bia Yehowa, bukome buaye na kifulo kiaye kuatudi abimuenekiela mu bintu bipangibue, atunyiisha kuikala na kaneemo kakata na atunyiisha kumufula. (Lom. 1:20) Mukuetu mukashi abetanyinaa bu Adrienne amba’shi: “Binangu bia Yehowa abimueneka ku bintu bipangibue, abinkaanyishaa na abinkuashaa buandia kuuka’shi auku kioso kiandi nakio lukalo.” Kuno kunangushena kuaye nkumutakule mu kuakula’shi: “Ntshi mulombene kukita kintu su nkimune ki bia kuluisha kipuano kiande na Yehowa Nsulo ya muwa wande.” Ata nsaa luno lubingo ya kunangushena pabitale bipangua kampanda bia Yehowa. Su bokitshi bino, onyiisha kutamisha kaneemo na kifulo kiobe bua Yehowa.—Mis. 111:2, 3.
7. Luteko lui kuitukuasha bua kuikala na moo bua Yehowa naminyi?
7 Ungi mushindo wa kutshiinanga Efile Mukulu, mpa kuelanga nteko nsaa yoso. P’atunyiisha kuela nteko, Yehowa anyiisha kuikala kuatudi Efile a binyibinyi. Nsaa yoso y’atumutekie bukome bua kunyingiila nkalakashi, atutentekiesha biadi na bukome bushi na nfudiilo. P’atumutumbula bua kia buntu kia nkuulo ya Muana aaye, abitutentekiesha bi kifulo kia Yehowa kuatudi. Atuisendela Yehowa bua’shi etukuashe patudi na nkalakashi, atutentekiesha’shi Yehowa e na binangu bi bungi. Ino nteko ayinyiisha kutamisha kaneemo ketu bua Yehowa. Na ino ngikashi ayinyingisha kitshibilo kietu kia kuleka kukita kintu su nkimune, kilombene kuluisha kipuano kietu na Yehowa.
8. Tui kukita kinyi bua kutungunuka na kutshiina Efile Mukulu?
8 Tui kutungunuka na kuikala na moo wibuwa bu’Efile Mukulu, pa kuilongiela Bible na kepatshila ka kuuka ino mianda ibidi; bileshesho bi buwa na bi bubi bi muanka. Tubandeyi kuisambila bafubi babidi ba Yehowa baasha lulamato, Obadya mulami a nshibo ya nfumu Akabe, na Tshite-muakuidi Mukata Yekoyada. Na dingi atukamono mushindo watudi balombene kulongiela kui nfumu Yowase a mu Yuda babangile kufubila Yehowa kalolo kumpala, kadi kunyima aleka kumufubila.
TUIKALEYI NA MASHIMBA ANYINGIE BU OBADYA BAADI ATSHIINYI EFILE MUKULU
9. Kutshiina Yehowa kubaadi kukuashe Obadya mushindo kinyi? (1 Banfumu 18:3, 12)
9 Bua musuusa wa kumpala Bible ateemuna Obadyab amba’shi: ‘Obadya badi atshiinyi Yehowa bikata.’ (Badika 1 Banfumu 18:3, 12.) Uno moo wibuwa ubaadi ukuashe Obadya naminyi? Bua kintu kimune. Ubaadi umuikashe bu muntu mululame, na a kukulupilua. Biabia, nfumu bamupeele matalua adia kulama nshibo yoso ya bufumu. (Ne. 7:2) Moo wibuwa wa Obadya ubamupeele dingi eshimba dinyingie mu mushindo wa kukaanya, eyikashi dibaadi nadio lukalo ngofu. Obadya baadi mushaale mu kipungo kia Nfumu e bubi, Akabe “bakitshiine bubi ku meeso a Yehowa kukila [bafumu] boso bamubadiile.” (1 Bf. 16:30) Na dingi Yezabele mukashi a Akabe baadi alanguila Baale. Baadi mushikue Yehowa ngofu, baadi mutompe mpaa na kuimika tubila ekumi tua bufumu bua bena Isaleele buabadia kuleka kulanguila Yehowa. Baadi mpaa na muipee batemuki be bungi b’Efile Mukulu. (1 Bf. 18:4) Kushi mpaka, Obadya baadi mulanguile Yehowa mu kipungo ki bukopo.
10. Obadya balesheshe eshimba dinyingie mu mushindo wa kukaanya naminyi?
10 Obadya baadi muleshe eyikashi dia eshimba dinyingie mu mushindo wa kukaanya naminyi? Nsaa ibabangile Yezabele kukuata batemuki b’Efile Mukulu na kuibayipa, Obadya batshile batemuki lukama ba kuabadi aye nkuibafia ‘amu makumi atâno, amu makumi atâno mu lubuebue. Bádi ebatumina bya kudya na mema a kutoma.’ (1 Bf. 18:13, 14, EEM) Su eshimba dinyingie dia Obadya dibadia kuukibua, mu binyibinyi badia kuipayibua. Sunga mbiabia, Obadya baadi na moo, na ta baadi akumiina kufua nya. Anka Obadya baadi mufule Yehowa na boso babaadi abamufubila, kukila bibaadi muifule aye nabene.
Sunga biabadi bakandikie mudimo wetu, mukuetu mulume alesha eshimba dinyingie pa kuabila bidibua bia mu kikudi kui ba Tumonyi naye (Tala kikoso 11)c
11. Bafubi ba Yehowa ba ano mafuku etu be bu Obadya naminyi? (Tala dingi kifuatulo.)
11 Lelo uno bafubi ba Yehowa bebungi, mbashaale mu ma mbalo muabadi bakandikie mudimo wetu. Bakuete kuneemeka bakata ba mbulamatadi, kadi nka bu Obadya, bano bakuetu balume na bakashi be na muulo ukata bakuete kupa Yehowa kiakia kimulombene, kuamba’shi kuilambula kuabo. (Mat. 22:21) Abalesha kutshiina ku’Efile Mukulu pa kumukookiela pamutue pa kukookiela bantu. (Bik. 5:29) Bakuete kukita bino pa kutungunuka na kulungula mukandu wibuwa, na kutuela mu bisangilo pamune mu bufiefie. (Mat. 10:16, 28) Bakuete kuikitshisha bua kushinkamisha’shi bakuabo balume na bakashi be na bidibua bia mu kukidi biabadi nabio lukalo, bua kutungunuka na kuifubuila peepi na Yehowa. Tutaleyi kileshesho kia Henri mukuetu mulume baadi mushaale mu Afrike, mbalo ibaadi ikandikibue mudimo wetu munda mua mafuku. Mu kiakia kipungo kibaabadi bemikie mudimo wetu, Henri baadi muipaane buadia kuenda mu kupa ba Tumonyi naye bidibua bia mu kikudi. Bafundile’shi: “Ne muntu sh’akambaa kuakulakula. Biabia ne mushinkamishe’shi ne na kaneemo kakata bua Yehowa bu biadi mumpe eshimba dinyingie dinaadi nadio lukalo.” Wepusha namu obe nabene n’eshimba dinyingie bu bibaadi Henri su? We kuikala nadio su wekala otshiinyi Efile Mukulu mu mushindo wibuwa.
TUIKALEYI NA LULAMATO BU TSHITE-MUAKUIDI YEKOYADA BAADI ATSHIINYI EFILE MUKULU
12. Mmushindo kinyi ubaadi Tshite-muakuidi Mukata Yekoyada na mukashi aaye baleshe lulamato kui Yehowa?
12 Tshite-muakuidi Yekoyada baadi atshiinyi Yehowa, na uno moo waye wibuwa ubaadi umutakule buadia kuikala na lulamato na kutuula lulanguilo lua binyibinyi pa mbalo ya kumpala. Bino bibaadi bikale bia binyibinyi nsaa ibaadi Ataliya nsonguakashi a Yezabele mubangie kumunana mu Yuda kuashi na matalua a kuibikita. Bantu babaadi na kabingilo ke buwa ka kutshiina Ataliya. Baadi ntomboshi na baadi akumiina kuikala bu ndalamumba. Na batshile kitshibilo kia kuipayisha boso bena kifuko kia bufumu bua bena Yuda, bekulu baye aye nabene! (2 Mya. 22:10, 11) Umune a ku bano bekulu boso, nyi Yowase baadi mupande, muanda Yekoshebate mukashi a Yekoyada baadi mumufuamishe, aye na mulume aye babaadi bafie yawa muana na abo nkumupasukila. Mu uno mushindo ngi mubaadi Yekoyada na Yekoshebate bakuashe bua kulama lutando lua bufumu bua Davide. Yekoyada baadi na lulamato kui Yehowa na ta baadi musuuse na kutshiina Ataliya nya.—Nki. 29:25.
13. Pa baadi Yowase ki na bipua musambobidi Yekoyada baadi muleshe dingi lulamato naminyi?
13 Nsaa ibalombeeshe Yowase bipua musambobidi, Yekoyada baadi muleshe dingi’shi e na lulamato kui Yehowa. Batshile mpango. Su badia kobesha ino mpango Yowase baadi mulombene kufika nfumu, mpianyi a nfumu Davide. Su ino mpango ibadia kukutua kulombana, Yekoyada badia kushimisha mpaa na muwa waye. Anka ku bukuashi bua miabi ya Yehowa, ino mpango ibaadi ikuatshikie. Yekoyada babaadi bamukuatshishene kui ba nfumu na bena Levi, ngi aye nkutuula Yowase bu nfumu, na aye nkuipayisha Ataliya. (2 Mya. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Na dingi Yekoyada ‘bakitshîne kilombêno pa nkatshi pa Yehowa na nfumu na muilo ooso, Bilombêne yawa nfumu na muilo bekale boso bantu ba Yehowa.’ (2 Bf. 11:17, EEM) Yekoyada “namu batûdile namu balami ku bibelo bya mpôpo ya Nshibo ya Yehowa’shi tala kwatwela muntu sunga umune e bu e butete, su mpa muanda kinyi, su mpa muanda kinyi.”—2 Mya. 23:19, EEM.
14. Mu mushindo kinyi mubaabadi bape Yekoyada kineemo bu bibaadi apa Yehowa kineemo?
14 Yehowa babaangile na ano mayi amba’shi: “Baba abekala abannêmeka nyi bankannêmeka.” Na aye nkufuta Yekoyada. (1 Sam. 2:30, EEM) Bu kileshesho, babaadi bafundishe bikitshino bioso bi buwa bia Tshite-muakuidi Yekoyada mu Bible bua’shi bitulongieshe. (Lom. 15:4) Na dingi nsaa ibafuile Yekoyada, babaadi bamupe kineemo ki pabuakio, “abamushîkile pa mashâma âbáshîkanga banfumu e mu kipindji kya Yelusalema akîtâminwa bu kibalo kya Ndafidi, muanda bakitshinyîne bena Isalêle bi buwa na kutumbisha Efile Mukulu na Nshibo yê.”—2 Mya. 24:15, 16, EEM.
Nka bu Tshite-muakuidi Yekoyada, kutshiina Yehowa nkulombene kuitutakula bua kukuasha bakuetu na lulamato looso (Tala kikoso 15)d
15. Tui kulongiela kinyi ku mmuanda wa Yekoyada? (Tala dingi kifuatulo.)
15 Muanda wa Yekoyada ngulombene kukuasha ooso a kuatudi buadia kuikala atshiinyi Efile Mukulu. Abitungu bakulu mu tukongie bambule Yekoyada p’abo kushaala bapasukie na kulama mikooko y’Efile Mukulu na lulamato looso. (Bik. 20:28) Bantu banunu mbalombene kulongiela kui Yekoyada nsaa y’abatshiinyi Yehowa na kushaala na lulamato. Muanda Yehowa mmulombene kuibafubisha bua kulombasha kikiebe ki’eshimba diaye. Ta mmulombene kuibasumbushena. Ba nsongua nui balombene kulamiina mushindo ubaadi Yehowa mukitshiine Yekoyada mianda, na kumuambula pa kukitshiina bantu banunu mianda na lulamato na kuibapa kineemo na kuibaneemeka, bikishekishe baaba babapu kufubila Yehowa na lulamato munda mua mafuku e bungi. (Nki. 16:31) Na dingi atue boso tui kulongiela kui ba nfumu na bena Levi babaadi bakuatshishene Yekoyada. Biabia tukuatshisheneyi “bakunkûshi betu” na lulamato looso pa kui bakookiela.—Eb. 13:17.
TANUIKALANGA BIBAADI NFUMU YOWASE
16. Nfumu Yowase baadi muleshe kubofula kuaye naminyi?
16 Yekoyada baadi na bukitshishi bui buwa kui nfumu Yowase. (2 Bf. 12:2) Bu kipeta, uno nfumu ki nsongua baadi mukumine kusankisha Yehowa. Anka kunyima kua lufu lua Yekoyada, Yowase babangile kuteemesha mianda ya banfumu basumbule lukumiino. Kubatuukile bipeta kinyi? Aye na bantu baye ‘bababangile kulangwila misungu ishidilue na nkishi.’ (2 Mya. 24:4, 17, 18) Yehowa batapikile kuishimba ngofu na “batumine batemuki munkatshi mwabo bwa kwibalusha, anka tababaateemeeshe nya.” Ta mbateemeshe sunga Zakariya muana a Yekoyada nya, ta baadi nka penda bu mutemuki a Yehowa na bu tshite-muakuidi nya, baadi dingi mukuabo na Yowase, Yowase baadi mukutue lutumbu ku kifuko, kibaadi mulombene kukitshiina mianda i bungi. Nfumu Yowase bayipayiishe Zakariya.—2 Mya. 22:11; 24:19-22.
17. Mianda ibalulukiile Yowase naminyi?
17 Yowase ta mmutungunukie na kutshiina Yehowa binyibinyi nya, na dingi mianda ibaadi imualulukile bibi. Yehowa bakuile’shi: “Baba abansâbûla namu, nakebasâbûla.” (1 Sam. 2:30, EEM) “Kisaka kipeela” kia bena Asirii kibafikile kiyipaa “basalayi ba Yowase bakile bungi,” na dingi baleka Yowase na malonda. Kunyima kua basalayi bena Asirii kukatuka, Yowase babaadi bamuipe kui basalayi baye aye nabene, pa muanda wa’shi baadi muipee Zakariya. Muilo ubaadi imone’shi, bikale uno nfumu ntomboshi ta mulombene kushiikibua ku “kibalo kya Ndafidi.”—2 Mya. 24:23-25; tala dingi Mateo 23:35, “Zakariya muana a Balakiya.”
18. Muyile mukanda wa Yeelemiya 17:7, 8, mmushindo kinyi watudi balombene kuleka kuikala bu Yowase?
18 Kileshesho kia Yowase nkilombene kuitulongiesha kinyi? Yowase baadi nka bu mutshi ukata wi na mishi i bukopo yabadi bakuatshishene kui bibayi. Kunyima kua Yekoyada kufua, muntu baadi akuatshishena, Yowase babangile kuteemesha bantu basumbule lukumiino, na aye nkukutua lulamato kui Yehowa. Bino bileshesho bi bukome abilesha’shi, t’abitungu’shi kutshiina kuetu ku’Efile Mukulu kutukile ku bukitshishi bua bena Nkidishitu netu, na bena kifuko netu nya. Bua kushaala banyingie mu kikudi, abitungu tunyingishe lulamato mui Efile Mukulu, na kutshiina akutuukila mu kuibadikila kuetu kua Bible nsaa yooso, kunangushena na luteko.—Badika Yeelemiya 17:7, 8; Kol. 2:6, 7.
19. Yehowa etutekie kinyi?
19 Yehowa t’etutekie mianda ikile bungi nya. Kioso ki’etutekie ki mu mukanda wa Mulungudi 12:13, awamba’shi: ‘Tshiina Efile Mukulu na kulama milangilo yê, mwanda kyakya nyi kyoso ki nyina mwanda kya mûwa wa muntu.’ Nsaa y’atutshiinyi Efile Mukulu, atuikala na ngobesha ya kukambila bitompuanga bia mu mafuku aafiki, na kushaala bashimate pepoo bu Obadya, Yekoyada, na ta kui kintu su nkimune kilombene kuluisha kipuano kietu na Yehowa.
LOONO 3 Bukome, lukulupilo, na lukumiino lwetu
a Nka bu biabadi bekifubishe mu Bifundue, kishima “kutshiina” akipatuula mianda i bungi. Abekipatuulaa muyile muanda w’abakuila. Nkilombene dingi kulesha moo, kaneemo, sunga kutshiina kukata. Uno muisambo auketukuasha buatudia kudima dino eyikashi dia kutshiina dilombene kuitutakula buatudia kuikala n’eshimba dinyingie, na lulamato mu mudimo w’atufubila Nshetu e muiyilu.
b Uno Obadya, ta Obadya mutemuki baadi mushaale siekele i bungi kunyima kua kufunda mukanda wa mu Bible wi n’eshina dyaye nya.
c BI MU BIFWATULO: Mu kipungo kiabadi bakandikie mudimo wetu, mukuetu mulume abila bidibua bia mu kikudi.
d BI MU BIFWATULO: Ungi mukuetu mukashi taadi mununu, alongiesha mukuetu mukashi ki nsongua bia kukita bulungudi bua ku telefone; ungi mukuetu mulume taadi mununu alesha eshimba dinyingie pa kukita bulungudi pa mbalo ya bantu be bungi; mukuetu alongiesha bangi bia kulumbuula nshibo ya Bufumu.