KAPITEL AITI
’San Yehovah e aksi fu yu?’
1, 2. Fu san ede a e gi deki-ati fu sabi san Yehovah du di na owruten pipel fu en no ben e libi bun?
PRAKSERI a tori disi: Wan meisje e skreki te a e yere wan sma e naki na a doro. A frede taki na a kruka bisnisman kon gi a moni di en osofamiri musu pai en. A man disi e bedrigi furu sma fu di a e gebroiki falsi wegiston èn fu di a e dwengi sma fu pai en moro leki san a ben leni den. Fu sorgu taki a no e kisi strafu, a e pai den tiriman fu a foto tyuku, èn na so den no e arki den sma di e kon kragi na den. A meisje no man du noti. En papa gowe libi na osofamiri fu teki wan moro yongu uma. Kande sma o seri a meisje nanga en mama leki srafu.
2 A tori disi e sori wi wan tu fu den sani di den 12 profeiti ben krutu (Amos 5:12; 8:4-6; Mika 6:10-12; Sefanya 3:3; Maleaki 2:13-16; 3:5). Efu yu ben e libi na a ten dati, dan san yu ben o du? Aladi a situwâsi disi kan meki yu firi sari, toku yu kan kisi deki-ati te yu e poti prakseri na den bun sani di Yehovah du gi a pipel fu en na a ten fu den profeiti dati. Iya, den 12 buku disi o sori yu taki Gado ben feni en prenspari taki a pipel fu en ben e du bun èn taki den ben abi bun fasi. A sani disi e gi wi deki-ati fu tyari wisrefi na wan bun fasi, fu du san bun èn fu prèise en. Fu di a dei te Yehovah o strafu sma e kon krosibei esi-esi, meki a bun te yu e poti prakseri na a moi boskopu na ini den buku dati, fu di dati kan yepi yu fu kon sabi san Gado e aksi fu yu. Meki wi go luku fa sani ben de na ini a ten fu Mika, na a di fu aiti yarihondro Fosi Krestes.
Yehovah e si te sma e du kruktudu èn te den no e du san reti
SAN YEHOVAH E AKSI FU YU?
3, 4. (a) Sortu moi rai wi e kisi na ini a buku Mika? (b) Sortu deki-ati yu e kisi te yu e luku na aksi na Mika 6:8?
3 Te yu e leisi a buku fu Mika, dan yu ben kan denki taki na soso krutu a e krutu den tranga-ede Israelsma. A tru taki Yehovah ben sabi taki a pipel fu en no ben e libi bun. Iya, a ben taki dati sonwan fu den ’no lobi san bun’, ma ’na soso ogri den lobi’ (Mika 3:2; 6:12). Ma boiti taki Mika e krutu a pipel, a e gi den sosrefi wan fu den moro moi rai di de fu feni na ini Bijbel. Mika e taki fu a sma di e leri wi fu du san bun èn a e aksi a prenspari sani disi: „San [Yehovah] e aksi fu unu? A e aksi nomo taki unu du san reti, taki unu lobi fu du bun, èn taki unu abi sakafasi aladi unu e waka nanga un Gado.”—Mika 6:8.
4 Yu e si san wi Mekiman e aksi fu wi na ini a tekst disi? A e memre wi na wan lobi-ati fasi taki a moro bun fu kweki bun fasi na presi fu gi pasi taki na ogri fu grontapu abi krakti na wi tapu. Yehovah sabi taki wi leki reti-ati libisma wani kon abi den fasi fu en, èn a no e lasi frutrow na ini wi. San yu ben o piki efu wan sma ben o aksi yu: ’San Yehovah e aksi fu yu?’ Na sortu fasi yu fiti den leri fu Gado kaba na ini yu libi, noso a de so taki yu musu fiti den leri dati ete? A matifasi di yu abi nanga Gado èn a libi fu yu o waka moro bun te yu e tan du san yu e leri. Fu di a ten e doro taki heri grontapu o tron wan paradijs, meki yu kan kisi deki-ati fu a rai disi: „Sai siri fu retidu, dan unu o koti bun-ati. Sreka den gron fu unu, so taki unu man prani na tapu, bika unu abi ten ete fu suku Yehovah. A o kon èn a o leri unu fu du san reti” (Hosea 10:12). Meki wi luku wan tu prenspari sani di Mika 6:8 e leri wi.
„ABI SAKAFASI”
5. Fu san ede a prenspari fu „abi sakafasi” aladi wi e waka nanga Gado?
5 A moi fu si taki Mika e taki dati Yehovah e aksi wi fu ’abi sakafasi aladi wi e waka nanga’ En. Te wi abi sakafasi, dan dati kan tyari soso wini kon gi wi fu di „koni de nanga den sma di abi sakafasi” (Odo 11:2). Wan sma di abi sakafasi, sabi sortu swakifasi libisma abi leki bakapisi fu a sondu fu Adam. A de tumusi prenspari taki wi e frustan taki wi gebore na ini sondu, fu di dati o yepi wi fu no sondu fu espresi.—Romesma 7:24, 25.
6. Fa wi kan kisi wini te wi e frustan sortu takru bakapisi sondu e tyari kon?
6 Fu san ede wi musu abi sakafasi efu wi no wani sondu fu espresi? We, wan sma di abi sakafasi sabi heri bun sortu krakti sondu kan abi tapu wan sma (Psalm 51:3). Hosea e yepi wi fu frustan taki sondu kan kori wan sma èn taki ala ten a e tyari takru bakapisi kon. Fu eksempre, Yehovah ben pramisi taki a ben o aksi na owruten pipel fu en „fu gi frantwortu” fu di den ben trangayesi en. Yu denki taki den tranga-ede sma dati no ben o abi fu pai gi den sondu fu den? Kande na dati den ben e howpu, fu di sondu nofo tron e kori sma èn a e meki den tron srafu. San moro prenspari, na taki te sma e du sondu, dan dati e pori a matifasi di den abi nanga Gado. Kande den sma disi e go so fara taki ’den sani di den e du e meki taki den no man drai kon baka na a Gado fu den’. Te wan sma e sondu fu espresi, dan a no sa abi a krakti fu du san bun èn a e tron wan ’sma di gwenti du ogri’. Boiti dati, sondu e meki taki a sma en libi no e waka bun. Fu wan pisi ten a kan gersi leki sani e waka bun gi a sma disi, ma efu a no e sori berow, dan a no kan fruwakti taki Gado sa feni en bun.—Hosea 1:4; 4:11-13; 5:4; 6:8.
7. Fa sma di abi sakafasi e denki fu a tiri fu Yehovah?
7 Sma di abi sakafasi sabi tu taki den abi a tiri fu Gado fanowdu fu man wai pasi gi den takru bakapisi fu sondu. Mika ben taki fu wan ten, iya, a ten disi, te ipi-ipi sma ben o de fayafaya fu ’leri san na den pasi fu Yehovah’ èn fu „waka den pasi dati”. Den safri-ati sma dati e suku a „wèt” fu Yehovah èn den wani du san a e taki. Kande yu breiti taki yu na wan fu den sma di e angri fu „tyari a nen fu Yehovah”, èn fu dati ede yu e du san a e aksi fu yu. Ma a kan taki neleki Mika yu ben o wani kon sabi na sortu tra fasi yu kan tan abi „wan krin ati” (Mika 4:1-5; 6:11). Wan sani di o yepi yu, na te yu e tan meki muiti fu du san Yehovah e aksi fu yu.
TAN LERI FU DU SAN BUN
8. Fa sma na ini a ten disi e tyari densrefi?
8 Fu di Yehovah wani taki wi e tan abi wan bun matifasi nanga en èn taki wi e tan gosontu, meki a e aksi wi fu libi wan krin libi aladi sma na wi lontu e libi wan yayo libi (Maleaki 2:15). Doronomo wi e yere èn wi e si sani di abi fu du nanga seks. Furu sma feni taki a no fowtu fu luku porno, fu leisi buku di e taki fu fisti sekstori, èn fu arki poku pe sma e singi sani di no fiti. Sma de tu di no e sori lespeki gi umasma, fu di den feni taki umasma bun soso fu abi seks nanga den. Pikin na skoro e teki en leki wan gwenti tu fu fruteri fisti lafutori, noso fu taki sani di e meki sma prakseri seks. Fa yu kan kakafutu gi den sani disi di kan pori a denki fu yu?
9. Fa furu sma sori taki den no ben e fiti den rai fu Yehovah na a ten fu den 12 profeiti?
9 Den 12 profeiti di wi e taki fu den e gi wi heri moi rai. Den ben e libi na ini wan ten pe bigi theater no ben de, èn wenkri no ben de tu pe sma ben kan go bai DVD. Ma na ini a ten fu den, sma ben e anbegi ston di ben e prenki a syenpresi fu mansma, sma ben e seri den skin na ini tempel, èn den ben e du hurudu sondro fu syen (1 Kownu 14:24; Yesaya 57:3, 4; Habakuk 2:15). Yu kan si a buweisi fu dati te yu e luku den sani disi di den profeiti ben skrifi: „Na den man e go na den huru-uma, èn na den e tyari ofrandi makandra nanga den tempel huru-uma.” „Wan man nanga en eigi papa go na a srefi yongu uma, fu di den wani pori mi santa nen.” Na den seremonia pe sma ben e abi seks fu plisi den gado di ben e meki sma kisi pikin, son sma ben e ’pai huru-uma’ fu kan abi seks nanga den.a Sma na ala sei ben e du sutadu, èn patna di ben e bedrigi makandra „ben e go na den freiri fu [den]”.—Hosea 2:13; 4:2, 13, 14; Amos 2:7; Mika 1:7.
10. (a) San e meki nofo tron taki sma e du hurudu? (b) Fa na owruten pipel fu Gado bigin du hurudu nanga falsi gado?
10 Yu e frustan taki te wan sma e du hurudu, dan dati e sori fa a e denki èn san de na ini en ati (Markus 7:20-22). Yehovah ben taki dati fu di a pipel fu en ben „wani du hurudu ala ten, meki den lasi pasi” èn den ben e du „soso ogri” (Hosea 4:12; 6:9).b Sakaria ben taki dati den ben abi „tegu denki” (Sakaria 13:2). A pipel no ben abi syen èn den no ben abi nowan lespeki gi den wèt fu Yehovah, noso gi Yehovah srefi. Sobun, fu man libi tra fasi, wan sma no musu draidrai fu kenki a denki fu en èn sosrefi na ati fu en. Fu di Kresten sabi disi, meki den musu abi moro warderi gi a yepi di den e kisi fu man kakafutu gi hurudu nanga den takru bakapisi fu en.
TAN LIBI WAN KRIN LIBI
11. Sortu sani kan pasa te sma e du hurudu?
11 Kande yu si taki te sma e libi wan yayo libi, dan nofo tron dati e prati osofamiri, pikin no e kisi kweki fu den papa noso mama, sma e kisi takru siki, èn furu sma e puru bere. Den sma di no e fiti den rai fu a Mekiman te a abi fu du nanga a sekslibi fu den, nofo tron e kisi siki nanga broko-ede. Mika ben skrifi: „Fu di [wan sma] no krin, meki a e kisi pori. A de wan hati sani fu si fa [a sma disi] e kisi pori” (Mika 2:10). Anbegiman fu Gado sabi a sani disi, èn fu dati ede den e tan anbegi Gado na wan krin fasi. Den no e prakseri sani di no fiti, fu di den no wani pori den ati nanga den frustan.—Mateyus 12:34; 15:18.
12. Fa wi e kisi wini te wi e kon abi a srefi denki leki Yehovah te a abi fu du nanga seks?
12 Kresten no e du den sani disi soso fu di den frede fu kisi siki, noso fu di den no wani kisi pikin sondro taki den trow. Den e si o prenspari a de fu kon abi lobi gi a wèt fu Gado èn fu kon abi a srefi denki leki en te a abi fu du nanga seks. Yehovah meki libisma na so wan fasi taki man nanga uma di trow e prisiri fu abi seks nanga makandra. Dati na wan fu den sani di Gado ben abi na prakseri di a meki libisma. Te sma abi seks soso nanga a trowpatna fu den, dan dati e tyari wini kon fu di masra nanga wefi o kon abi moro lobi gi makandra, èn son leisi dati sa meki taki den kisi pikin. Ma te sma abi seks nanga trawan di no de a trowpatna fu den, dan dati kan tyari bigi problema kon, soleki fa den 12 profeiti ben sori dati. Gado no ben feni sma bun di ben e du hurudu. A sani dati ben de wan bigi lasi na ini a ten dati, èn na so a de tu na ini a ten disi.
13. Fa wi kan wai pasi gi hurudu èn gi tesi?
13 Hosea ben gi den sma fu a ten fu en a rai fu ’tapu nanga a huru di den ben e huru’. Dati wani taki dati den ben musu abi a fasti bosroiti fu tan libi wan krin libi (Hosea 2:2). A de wan koni sani te wi e puru wisrefi na ini iniwan situwâsi di ben kan tron wan tesi gi wi. Fu eksempre, kande yu e kisi tesi ibri tron baka na skoro noso na ini a birti fu yu. Kande yu no man go na wan tra skoro noso kande yu no man froisi. Toku tra fasi kan de fa yu kan wai pasi gi a tesi dati, so taki yu no e du hurudu. Meki tra sma kon sabi taki yu na wan tru Kresten, wan Kotoigi fu Yehovah. Taigi den krin èn na wan lespeki fasi fa yu e denki èn san yu e bribi. Meki sma si taki yu abi a fasti bosroiti fu tan hori yusrefi na den wèt fu Yehovah (Amos 5:15). Wan tra fasi fa wi kan wai pasi gi hurudu, na te wi no e luku porno noso felem di no fiti. Kande wi sa abi fu trowe wan tijdschrift noso kande wi sa abi fu meki nyun mati di lobi Yehovah èn di e agri taki yu musu du san a e aksi fu yu (Mika 7:5). Iya, Yehovah kan yepi yu fu luku bun taki a hurudu di lai na grontapu no e pori yu!
Te yu e taigi sma krin san yu e bribi leki Kresten, dan dati o de wan kibri gi yu
„LOBI FU DU BUN”
14, 15. (a) San a wani taki fu „lobi fu du bun”? (b) Te wi lobi du bun, dan fa dati e yepi wi fu no du sani di no fiti?
14 Mika ben sori taki Yehovah e aksi wi fu „lobi fu du bun”. Wan sma di lobi du bun, no o du ogri. A sma disi e libi wan krin libi. A no e du kruka sani te a e seti en eigi tori, èn a no e bedrigi trawan. Na ini kapitel 6 fu a buku disi, wi poti prakseri na prenspari afersi fu a libi, soleki bisnis nanga moni afersi pe a de tumusi prenspari fu du san reti èn fu no abi bedrigi fasi. Ma a no na ini den afersi dati wawan wi musu du san bun.
15 Sma di lobi du bun èn di wani yepi trawan, e du muiti fu no du sani di no fiti. Di den Israelsma no ben e gebroiki den gudu fu den fu horibaka gi a tru anbegi, dan Yehovah taigi den: „Unu e fufuru sani fu mi” (Maleaki 3:8). Na sortu fasi wan sma ben kan „fufuru sani” fu Gado na ini a ten disi? Kande wan Kresten abi a frantwortu fu luku a moni di a gemeente kisi fu horibaka gi Kownukondre afersi, noso kande a musu luku tra moni fu na organisâsi. Suma abi a moni dati? Te yu luku en bun, dan a moni dati na fu Yehovah, fu di sma ben gi en fu horibaka gi na anbegi fu en (2 Korentesma 9:7). Yu denki taki wan sma kan leni a moni dati te a de na ini wan nowtu? Noso yu denki taki a kan gebroiki en sondro taki a kisi primisi fu du dati? Kwetikweti. Efu a du dati, dan na fufuru a e fufuru sani fu Gado! Boiti dati, a ben o sori taki a no abi lespeki gi den sma di gi a moni dati.—Odo 6:30, 31; Sakaria 5:3.
16, 17. (a) Fa son sma na ini a ten fu Amos nanga Mika ben sori taki den ben gridi? (b) Fa Gado e denki fu sma di abi bigi-ai?
16 Kresten di lobi du bun no sa abi bigi-ai. Na a ten fu Amos, furu sma ben gridi srefisrefi. Ogri-ati sma ben de nomonomo fu ’seri den sma di ben e du san reti,’ iya, den eigi bribiman, ’so taki den ben kan kisi solfru’ (Amos 2:6). Na so a ben de tu na ini a ten fu Mika. Den gudu sma fu Yuda ben e teki den gron nanga den oso fu den wan di no ben man feti gi densrefi, èn son leisi den ben e teki den sani dati nanga tranga srefi (Mika 2:2; 3:10). Den gridi sma di ben e teki den sani dati fu den kondreman fu den, ben e pasa a Wèt fu Yehovah. Den ben e pasa a lastiwan fu den Tin Komando èn sosrefi den wèt di ben e taki dati wan sma no ben mag seri a gron fu en fu ala ten.—Eksodes 20:13, 15, 17; Lefitikus 25:23-28.
17 Kande a no e pasa so furu tide taki sma e seri trawan leki srafu noso taki sma e tron srafu, neleki fa a ben de na ini a ten fu den profeiti. Ma fa a de te wan sma e du sani fu meki moni na sma tapu? Wan Kresten di lobi du bun seiker no o du sani fu meki moni tapu en Kresten brada nanga sisa. Fu eksempre, a e frustan taki a no ben o fiti èn a no ben o bun tu fu bigin wan bisnis soso fu meki moni tapu tra Kresten. A sani disi ben o sori taki a abi bigi-ai, fu di a wani gebroiki den brada nanga sisa fu en fu kon gudu esi-esi, èn Kresten e kisi a warskow fu no abi bigi-ai (Efeisesma 5:3; Kolosesma 3:5; Yakobus 4:1-5). Wan sma di gridi lobi moni, a e angri fu kisi makti noso wini, èn a gridi srefi gi nyanyan, dringi, seks, noso tra sani. Mika ben sori taki noti „no o sari” gridi sma di e suku soso den eigi bun. Na so a de tu na ini a ten disi.—Mika 6:14.
Furu Kresten e yepi trakondre sma na wan lobi-ati fasi fu kon sabi Gado
18, 19. (a) Fa Yehovah sorgu gi trakondre sma na ini a ten fu den 12 profeiti? (b) Fa lobi e yepi wi fu libi moro bun nanga den sma na ini a kontren fu wi?
18 Yehovah ben taigi a pipel fu en taki den ’no ben musu bedrigi nowan trakondre sma’. Boiti dati, Gado ben meki Maleaki fruteri a pipel: ’Mi o kon na unu fu krutu unu. Wantewante mi o krutu den wan di e pusu den trakondre sma go na wan sei’ (Sakaria 7:10; Maleaki 3:5). A kontren pe yu e tan kon kenki fu di furu sma fu tra kondre, fu wan tra ras, noso fu wan tra kulturu kon tan drape? Kande den kon tan drape fu di den no wani taki ogri miti den, fu di den e suku wroko, noso fu di den wani abi wan moro bun libi. Fa yu e si den sma disi di e taki wan tra tongo èn di e libi tra fasi leki yu? Yu e denki takru fu den sma disi? Efu na so yu e firi, dan yu no ben o du bun gi den kwetikweti, a no so?
19 Prakseri fa sma fu tra kondre noso tra kulturu o feni en te wi e sori den taki den warti tu fu yere den tru tori fu Bijbel. Te wi lobi du bun gi trawan, dan wi no o feni taki den sma disi no abi a reti fu gebroiki a Kownukondre zaal noso tra sani fu na organisâsi. Na ini a fosi yarihondro, son Dyu Kresten ben e denki takru pikinso fu sma di no ben de Dyu. Dati meki na apostel Paulus ben memre den Dyu disi taki nowan sma e frudini en fu kisi frulusu, ma taki na a bun-ati fu Gado ben e gi sma okasi fu kisi frulusu (Romesma 3:9-12, 23, 24). Te wi lobi du bun gi trawan, dan wi o breiti taki furu sma di no ben abi okasi fu yere a bun nyunsu, e kisi wini now fu a lobi fu Gado (1 Timoteyus 2:4). Nofo tron sma fu tra kondre noso tra kulturu no abi en so bun, èn fu dati ede wi musu sori den taki wi e broko wi ede nanga den èn wi musu yepi den. Iya, wi musu libi nanga den neleki den na wi „eigi kondreman”, so taki den e firi switi na wi mindri.—Lefitikus 19:34.
WAKA NANGA A TRU GADO
20. Pe son Israelsma go suku yepi?
20 Mika ben sori tu taki a prenspari fu waka nanga Gado. Iya, a pipel ben musu si En leki a tru Gado, èn den ben musu suku rai na en (Odo 3:5, 6; Hosea 7:10). Baka di den Dyu ben komoto na ini katibo, dan sonwan fu den bigin suku yepi na bonuman, na lukuman, èn den bigin anbegi falsi gado. Kande den ben du dati fu feni yepi di wan bigi dreiten ben de. Fu taki en leti den ben e suku yepi na ogri yeye, aladi Yehovah ben taki krin taki a no ben feni den sani dati bun (Deuteronomium 18:9-14; Mika 3:6, 11; 5:12; Hagai 1:10, 11; Sakaria 10:1, 2). Iya, den Dyu dati ben e suku yepi na yeye di e gens a tru Gado!
21, 22. (a) Na sortu fasi sma e du afkodrei na ini a kontren fu yu? (b) Fu san ede tru anbegiman fu Yehovah no e du afkodrei?
21 Na ini a ten disi, son sma e denki taki den ogri yeye di Bijbel e taki fu den a no trutru yeye. Den denki taki na ogri nomo den e prenki. Ma Bijbel e sori taki den ogri yeye de trutru èn den e kori sma nanga yepi fu lukuman-wroko, nanga yepi fu towfruwroko, èn nanga yepi fu difrenti sortu bonuwroko (Tori fu den apostel 16:16-18; 2 Petrus 2:4; Yudas 6). Te sma e du afkodrei, dan sani no o waka bun tu gi den. Sma fu difrenti kulturu e suku yepi na lukuman noso bonuman di e taki dati den man dresi sma, èn den e go tu na towfruman. Tra sma e leisi horoskoop noso den e leisi spesrutu karta, den e meki lukuman leisi den anu, noso den e gebroiki spesrutu ston. Furu sma e suku srefi fu taki nanga den dedewan. Soleki fa sma e taki, dan son tiriman go koti luku noso den go na bonuman fosi den teki wan bosroiti. Den sani dati no e kruderi kwetikweti nanga a rai di Mika ben gi wi fu waka nanga a tru Gado èn fu teki a tiri fu en.
22 A no de fu taki dati leki tru anbegiman fu Yehovah, yu musu wai pasi gi den sani dati. Yu kan de seiker taki Gado noiti e gebroiki towfruwroko noso bonuwroko fu meki sma kon sabi a wani fu en noso fu du san a abi na prakseri. Na presi fu dati, Amos 3:7 e gi wi a dyaranti taki Yehovah „no sa du noti, fosi a tyari den kibritori fu en kon na krin gi den futuboi fu en, den profeiti”. Boiti dati, wan sma di e du afkodrei, e kon na ondro a makti fu Satan, a fesiman fu den ogri yeye. Satan na wan leiman èn a e suku fu kori sma. Fu di en nanga den futuboi fu en ala ten ben abi ogri-ati, meki den wani du ogri nanga sma, èn den kiri sma srefi (Yob 1:7-19; 2:7; Markus 5:5). Wi kan frustan fu san ede Mika ben krutu a lukuman-wroko nanga a bonuwroko di a gi wi deki-ati fu tan waka nanga a tru Gado.
Den futuboi fu Gado musu wai pasi gi afkodrei
23. Suma wawan kan gi wi san wi abi fanowdu?
23 Wi sa kisi bun rai fa fu libi, soso te wi e anbegi Yehovah èn te wi e teki prati na a soifri anbegi fu en (Yohanes 4:24). A profeiti Sakaria ben skrifi: „Aksi Yehovah fu gi unu” san unu abi fanowdu (Sakaria 10:1). Efu ogri yeye e kon feti nanga yu noso efu den e pruberi fu kori yu, dan memre taki „ibri sma di e kari a nen fu Yehovah o kisi frulusu” (Yoèl 2:32). A pramisi disi e gi wi deki-ati aladi wi e hori a bigi dei fu en na prakseri.
24. San yu e leri fu Mika 6:8?
24 A de krin taki wi kan leri furu fu Mika 6:8. Fu man kisi deki-ati fu tan du san bun, dan wi musu abi a yoisti denki èn wi musu kon abi den fasi fu Gado. Hosea e gi den wan di e libi na a kaba fu a ten disi deki-ati. A taki dati na ini a ten disi, sma di e lespeki Gado o suku a bun-ati fu Gado (Hosea 3:5). Amos ben sori taki Gado e gi wi a kari fu du a srefi sani dati: „Suku san bun. . . Dan unu o tan na libi.” Wi e kisi deki-ati tu fu „lobi san bun” (Amos 5:14, 15). Na so wi o kisi krakti baka fu di wi e du san Yehovah e aksi fu wi.
a Joseph Rotherham, wan man di e vertaal Bijbel, ben taki fu a fasi fa den Kanansma ben e tyari densrefi, èn na den fasi dati den Israelsma ben teki abra. A man disi ben taki: „Na anbegi fu den ben abi furu fu du nanga seks èn a ben ogri srefisrefi. Umasma ben e meki sma abi seks nanga den soso fu plisi den gado fu den. Den santa presi fu den ben de huru-oso. Den no ben syen fu meki sani di ben musu prenki den syenpresi fu den. Den pipel disi ben abi santa sma (!) di ben e du hurudu, mansma nanga umasma.”
b A pipel fu Gado ben e du hurudu nanga falsi gado. Den ben e tron mati nanga pipel di no ben e anbegi a tru Gado èn den ben e moksi a tru anbegi nanga a Bâal anbegi.