Sortu sma yu o teki leki mati?

1, 2. (a) Sortu sani Kresten musu hori na prakseri te den e bosroiti fu abi demakandra nanga sma? (b) Fu san ede a bun fu luku sortu sma Yeremia ben teki leki mati?

SAN yu ben o du efu sma na yu wrokope, birtisma, noso pikin na skoro e kari yu kon na wan Kresneti fesa? Fa a de efu a basi fu yu ben o aksi yu fu lei noso fu du wan sani di no e kruderi nanga wèt? San yu ben o du efu lantiman e aksi yu fu teki prati na politiek noso na srudati afersi? Kande a konsensi fu yu ben o taigi yu fu no du nowan fu den sani disi, awansi dati ben o meki taki sma spotu yu noso taki den libi moro takru nanga yu.

² Soleki fa wi o si, dan Yeremia ben gwenti kisi den sortu problema dati. A no de fu taki dati yu kan kisi wini te yu e kon sabi nanga sortu sma noso grupu sma Yeremia ben miti na ini den yari di a ben e dini leki profeiti. Sonwan fu den sma disi pruberi fu meki a lasi-ati so taki a ben o tapu nanga a wroko fu en. A ben de fanowdu taki Yeremia miti nanga den sma dati, ma den no ben de en mati kwetikweti. Ma yu kan kisi wini te yu e luku sortu sma Yeremia ben teki leki mati. Den sma dati ben e horibaka gi en èn den gi en deki-ati fu tan gi yesi na Gado. Iya, wi kan leri furu fu Yeremia te wi e luku suma ben de den mati fu en.

SORTU SMA YU E TEKI LEKI MATI?

3. San Sedekia ben wani fu Yeremia, èn san Yeremia piki en?

³ Fosi Yerusalem kisi pori, Kownu Sedekia suku rai na Yeremia difrenti leisi. Fu san ede? Fu di a Kownu ben howpu fu yere taki sani ben o waka bun nanga a kownukondre fu en. A ben wani taki Yeremia taigi en taki Gado ben o du wan sani fu kibri Yuda gi den feanti fu en. Sedekia seni boskopuman go na Yeremia fu begi en: „Grantangi, aksi Yehovah san wi musu du, bika Kownu Nebukadresar fu Babilon kon feti nanga wi. Kande Yehovah kan du wan kefalek sani fu yepi wi, so taki [Nebukadresar] kan hari gowe” (Yer. 21:2). A kownu no ben wani gi ensrefi abra na Babilon, soleki fa Gado ben taigi en. Wan sabiman ben taki dati Sedekia ben de leki „wan siki sma di e go na datra ibri tron baka, aladi a no wani gebroiki den dresi di a datra gi en”. Fa a ben de nanga Yeremia? Sedekia ben o lobi en efu a ben fruteri en san a ben wani yere. Ma fu san ede Yeremia no kenki a boskopu fu en so taki a libi ben kan kon moro makriki gi en? A weigri fu du dati fu di Yehovah ben taigi en fu meki bekènti taki Yerusalem ben o kisi pori.​—Leisi Yeremia 32:1-5.

4. San wi musu hori na prakseri te wi wani meki mati na presi soleki wi wrokope?

⁴ Te yu e luku en bun, dan wi de na ini wan srefi sortu situwâsi leki Yeremia. A no de fu taki dati yu e bumui nanga birtisma, sma na wrokope, noso pikin na skoro. Ma kande den sma disi e sori yu taki den no wani sabi noti fu Gado èn taki den no wani teki a rai fu en. Yu ben o teki den leki mati? Aladi Sedekia ben weigri fu teki a rai fu Gado, toku Yeremia no ben kan wai pasi krinkrin gi en, fu di na en ben de kownu. Ma Yeremia no ben abi fu teki a fowtu denki fu a kownu abra, èn a no pruberi tu fu meki a kownu kon lobi en. Ma efu Yeremia ben du san a kownu wani, dan a no de fu taki dati Sedekia ben o gi en wan lo kado nanga tra sani. Toku Yeremia weigri fu de bun mati nanga Sedekia, awansi a kownu ben e dwengi en fu du dati, noso awansi a sani dati ben e hari en. Fu san ede? Fu di Yeremia no ben o kenki a boskopu di Yehovah ben taigi en fu meki bekènti. Na eksempre fu Yeremia musu yepi wi fu ondrosuku efu den mati fu wi e gi wi deki-ati fu tan gi yesi na Gado. Wi no man yepi ala ten taki wi abi demakandra nanga sma di no e dini Gado, fu di wi e miti nanga den sortu sma dati na wroko, na skoro, noso na ini a birti fu wi (1 Kor. 5:9, 10). Ma yu sabi taki te yu e teki den sortu sma dati leki mati, dan dati kan pori a matifasi di yu abi nanga Gado.

WI MUSU DE MATI NANGA SMA DI NO ABI BRIBI?

5, 6. San wan tu sma du fu di den ben wani meki Yeremia tapu fu taki profeititori?

⁵ Sedekia no ben de a wan-enkri sma di pruberi fu gens Yeremia. Wan priester di nen Pasyur, „naki” Yeremia. Kande a meki sma naki en 39 leisi (Yer. 20:2; Deut. 25:3). Son granman fu Yuda ben du wan srefi sortu sani nanga Yeremia èn baka dati „den sroto” en. Den poti a profeiti wan heri pisi ten na ini wan dungru-oso. A situwâsi drape ben takru so te, taki baka di Yeremia ben de drape omeni dei, a kon frede taki a ben o dede. (Leisi Yeremia 37:3, 15, 16.) Baka di den lusu Yeremia wan pisi ten, tra granman gi Sedekia deki-ati fu kiri en. Den ben feni taki a ben e meki den srudati fu Yuda kon frede. A sani dati meki taki den fringi a profeiti go na ini wan tokotoko peti meki a dede drape (Yer. 38:1-4). Soleki fa yu sabi, sma frulusu Yeremia so taki a no dede na so wan ogri-ati fasi. Ma den sani disi e sori fa sma di ben musu sabi taki na ogri den ben e du, bigin tweifri na den sani di a profeiti fu Gado ben abi fu taki. Iya, den bigin gens en.

⁶ A no den tiriman wawan ben e gens Yeremia. Wan tra leisi, sonwan fu den man fu Anatot, a foto pe Yeremia gebore, tapu skreki gi en taki den ben o kiri en efu a no ben tapu fu taki profeititori. Yu kan taki dati den sma disi ben de en birtisma (Yer. 11:21). Den no ben lobi den sani di a ben e taigi den èn den tapu skreki gi en. Ma Yeremia ben teki Yehovah leki en mati, na presi fu den birtisma fu en. Tra sma fu a ten dati ben e suku fu du en ogri srefi. Di Yeremia gebroiki wan tyatyari leki wan eksempre fu sori den Dyu taki den ben musu poti den skowru na ondro a tyatyari fu a kownu fu Babilon, so taki den ben kan tan na libi, dan Hananya puru na udu tyatyari fu Yeremia en skowru èn a broko en. A falsi profeiti dati fruteri den sma taki Yehovah ben taki: „Mi o broko a tyatyari fu a kownu fu Babilon.” Hananya dede a srefi yari dati. Disi e sori krin sortu profeiti ben taki san tru (Yer. 28:1-11, 17). Baka di Yerusalem kisi pori soleki fa Yeremia ben warskow na fesi, dan Yohanan nanga tra legre-edeman weigri fu tan na ini a kondre Yuda, soleki fa Gado ben taki. Den taigi Yeremia: „Na lei yu e lei. Yehovah wi Gado no seni yu fu taki: ’Un no musu go tan na Egepte.’” Den trangayesi Yehovah moro fara fu di den teki Yeremia nanga Baruk tyari go nanga den na Egepte.​—Yer. 42:1–43:7.

7. Sortu sani e meki en muilek gi yu fu tan du san Yehovah feni bun?

⁷ Furu yari langa, Yeremia ben e miti nanga sma di no ben abi bribi èn nanga sma di ben e gens en. Poti prakseri na a fasi fa a tyari ensrefi. A ben o makriki gi en fu tron mati nanga sma di no ben abi lespeki gi Gado noso gi a Wortu fu en. Na ala sei a ben e miti nanga den sortu sma dati. Fa a de nanga yu? Kande yu ben kisi fu du nanga sma di de leki den wan di Yeremia ben miti. Kande den e gens yu nanga a Gado fu yu fayafaya, noso kande a gersi leki den na sma di abi switifasi. Efu dati de so, dan yu ben o tron mati nanga den? A ben o de wan koni sani fu moksi nanga sma di no e poti bribi na ini den profeititori fu Gado? Efu Yeremia ben de na ini yu presi, dan yu denki taki a ben o tron mati nanga sma di e libi na wan fasi di no e kruderi nanga Gado Wortu? Yu denki taki a ben o tron mati nanga sma di e poti den frutrow na tapu libisma? (2 Kron. 19:2) Gado taigi Yeremia krin san ben o pasa efu a ben e poti en frutrow na tapu libisma na presi fu Gado. (Leisi Yeremia 17:5, 6.) Fa yu feni a tori dati?

8. Fruteri sortu problema kan miti Kresten na ini a kontren fu yu.

⁸ Son Kresten abi switi demakandra nanga sma di no e anbegi Gado, soso fu di den wani taki den sma dati yepi den fu meki a bisnis noso a wroko fu den go na fesi. Ma te Kresten e du den sani dati, dan kande den o abi demakandra nanga takru kompe di e taki dotitaki noso di e dringi furu sopi. Yu kan frustan fu san ede furu Kresten e bosroiti fu wai pasi gi takru kompe, awansi den kompe dati ben o man tyari wini kon gi den noso awansi den ben o man yepi den fu go na fesi na ini a grontapu disi. A kan tu taki a basi fu yu, noso sma na yu wrokope no e si en leki wan problema fu bedrigi den klanti fu den. Ma tru Kresten no e meki den sortu sma dati abi krakti na den tapu. Son leisi, a no makriki fu sabi san fu du na ini den sortu situwâsi dati. Wi kan de nanga tangi taki wi abi na eksempre fu sma soleki Yeremia, di tan tyari ensrefi na wan fasi di meki taki a konsensi fu en no pori. Ma san moro prenspari, na taki a kon abi wan bun matifasi nanga Gado.

9. San kan miti yu efu yu e du san trawan e du?

⁹ A wroko di Yeremia ben e du èn den sani di a ben e bribi, meki taki son sma fu Yudea ben e spotu en (Yer. 18:18). Toku a no ben frede fu de tra fasi leki den sma fu a ten fu en di ben e „lon go du san trawan e du” (Yer. 8:5, 6). Yeremia no ben abi muiti srefi fu de en wawan son leisi, iya, fu ’sidon en wawan’. A ben feni dati moro bun leki fu de makandra nanga takru kompe. (Leisi Yeremia 9:4, 5; 15:17.) Fa a de nanga yu? Neleki fa a ben de na ini a ten fu Yeremia, na so furu sma di e „du san trawan e du”, no e gi yesi na Gado. A no tide futuboi fu Yehovah sabi taki den musu luku bun suma den e teki leki mati. Dati no wani taki dati Yeremia no ben abi mati. Son sma ben e opo taki gi en èn den ben e horibaka gi en. Suma ben de den sma disi? A kan de wan bigi yepi gi yu te yu sabi suma na den.

SORTU SMA YEREMIA BEN TEKI LEKI MATI?

10, 11. (a) Sortu sani di Yeremia ben sabi yepi en fu meki bun mati? (b) Suma ben de den mati fu Yeremia, èn san wi wani sabi fu den?

¹⁰ Ibri leisi baka, Yehovah ben e meki Yeremia krutu ogri sma, bedrigiman, kruka sma, sma di ben e du ogri-ati sani, sma di no ben e broko den ede nanga trawan, nanga sma di ben e libi wan yayo libi. Den sma disi ben gowe libi a tru anbegi fu go du hurudu nanga tra gado. Yeremia ben gi den kondreman fu en na ini Yudea a rai disi: „Grantangi, meki ibriwan fu unu tapu nanga na ogri di a e du, dan a go waka wan bun pasi èn du san bun” (Yer. 18:11). Srefi baka di Yerusalem kisi pori, Yeremia tan prèise Gado fu di a e sori „bun-ati” nanga „sari-ati”, èn fu di a de fu „frutrow” (Sari 3:22-24). Sortu sma Yeremia ben o teki leki mati? Yeremia ben wani de mati soso nanga sma di ben e dini Yehovah.​—Leisi Yeremia 17:7.

¹¹ Wi sabi wan tu fu den man di Yeremia ben teki leki mati. A de krin taki man soleki Ebed-Meilek, Baruk, Seraya, nanga den manpikin fu Safan ben e horibaka gi en. Kande wi e aksi wisrefi: ’Fa den man disi ben de? Fa a matifasi fu den nanga Yeremia ben de? Fu san ede den ben de bun mati? Fa den yepi Yeremia fu tai hori na Gado?’ Wi o poti prakseri na den tori disi, aladi wi e luku fa a de nanga wi.

12. (a) Na sortu fasi Yeremia nanga Baruk di wi e si na tapu bladzijde 78, ben de a srefi? (b) Suma ben de Seraya, èn san wi sabi fu en?

¹² Soleki fa a sori, dan Baruk, a manpikin fu Neria, ben de a moro bun mati fu a profeiti. Yeremia ben frutrow Baruk, èn fu dati ede a ben e taigi en den sani di Yehovah taki èn Baruk ben e skrifi den sani dati na ini wan bukulolo. A ben e leisi a bukulolo fosi gi a pipel èn baka dati gi den granman fu Yuda (Yer. 36:4-8, 14, 15). Neleki Yeremia, Baruk ben abi a bribi nanga na overtoigi taki den sani di Gado ben taki ben o kon tru. Den man disi ben ondrofeni den srefi sani na ini den lasti 18 yari di dyugudyugu ben de na ini Yuda. Den ben gwenti wroko makandra fu du a wroko di Gado ben gi den. Problema miti den ala tu èn den ben musu go kibri gi feanti. Boiti dati, den ala tu ben kisi deki-ati fu Yehovah. Soleki fa a sori, dan Baruk ben de fu wan prenspari famiri na ini Yuda di ben e skrifi sani abra. Bijbel e kari en „Sekretarsi”, èn en brada Seraya ben de wan prenspari man di ben e wroko gi lanti. Neleki Baruk, Seraya wroko makandra nanga Yeremia bakaten, fu meki profeiti boskopu fu Yehovah bekènti (Yer. 36:32; 51:59-64). A ben musu fu de so taki Yeremia kisi krakti nanga deki-ati, fu di den tu manpikin disi fu Neria ben de klariklari fu wroko makandra nanga en na ini den muilek ten dati. Yu kan kisi krakti nanga deki-ati tu fu den wan di e tan wroko makandra nanga yu na ini a diniwroko fu Yehovah.

13. Fa Ebed-meilek sori taki a ben de wan bun mati gi Yeremia, soleki fa wi kan si dati na tapu a bladzijde disi?

¹³ Ebed-meilek ben de wan tra bun mati fu Yeremia. Den granman ben atibron so te taki den fringi Yeremia go na ini wan leigi peti meki a dede drape. A man di ben teki a deki-ati fu opo taki gi en ben de wan tra kondresma. A man dati ben de Ebed-meilek na Etiopiaman. A ben de wan heihei man na ini na oso fu a kownu. A ben waka go miti Sedekia di ben sidon na Benyamin-portu. Na fesi den sma di ben de drape, Ebed-meilek teki deki-ati èn a aksi Sedekia primisi fu puru Yeremia na ini a tokotoko peti. A teki 30 man tyari go nanga en fu du a wroko. Disi e sori taki kande Ebed-meilek ben fruwakti taki den feanti fu Yeremia ben o kon feti nanga den (Yer. 38:7-13). Wi no sabi o furu demakandra Ebed-meilek ben abi nanga Yeremia. Ma fu di den ala tu ben abi wan matifasi nanga Yehovah, meki wi kan frustan taki den ben de bun mati. Ebed-meilek ben sabi taki Yeremia ben de a profeiti fu Yehovah. A ben taki dati den granman ben du wan „bigi ogri”, èn aladi a ben kan lasi a wroko fu en, toku a no ben frede fu du san bun. Iya, Ebed-meilek ben de wan bun man. Wi kan si dati fu di Yehovah srefi ben gi en a dyaranti disi: „Mi o frulusu yu [te rampu o miti Yerusalem] . . . fu di yu e frutrow na mi tapu.” (Leisi Yeremia 39:15-18.) Dati na wan moi sani di Gado taigi en! A no a sortu mati dati yu wani?

14. San wi sabi fu a famiri fu Safan èn fu a matifasi di den ben abi nanga Yeremia?

¹⁴ Tra man di ben de mati fu Yeremia, na dri manpikin fu Safan nanga wán granpikin fu en. Furu fu den famiriman fu den ben de heihei man, èn fosi, Safan ben de sekretarsi fu Kownu Yosia. A fosi leisi di den feanti fu Yeremia ben wani kiri en, dan na ’Ahikam, a manpikin fu Safan ben yepi Yeremia, so taki a pipel no kisi en fu kiri’ (Yer. 26:24). Ahikam ben abi wan brada di nen Gemaria. Di Baruk ben leisi den krutuboskopu fu Gado na fesi ala sma, dan Mikaya, a manpikin fu Gemaria, yere san a taki èn a go fruteri en papa nanga den tra granman. Fu di den no ben sabi fa Yoyakim ben o feni a tori, meki den taigi Yeremia nanga Baruk fu go kibri. Di a kownu weigri fu du san Gado ben taki, dan Gemaria ben de wan fu den man di begi a kownu fu no bron a bukulolo (Yer. 36:9-25). Yeremia ben e frutrow ete wan fu den manpikin fu Safan èn dati ben de Elasa. A meki a man disi tyari wan brifi nanga profeititori gi den Dyu di ben de na ini katibo na Babilon (Yer. 29:1-3). Sobun, dri manpikin fu Safan nanga wán granpikin fu en ben e horibaka gi a profeiti fu Gado. Prakseri fa Yeremia ben breiti nanga den man disi! Den ben de bun mati, ma a no fu di den ben lobi den srefi sortu nyanyan, dringi, prisiriten, noso tra sani. Nôno, moro ben de na ini a tori.

LUKU BUN SUMA YU E TEKI LEKI MATI

15. Fa Yeremia de wan moi eksempre gi wi te wi e luku sortu sma a ben teki leki mati?

¹⁵ Yu kan leri wan sani fu a fasi fa Yeremia ben e libi nanga den sma na ini a ten fu en, awansi dati ben de takru sma noso bun sma. A kownu, difrenti granman, falsi profeiti, nanga legre edeman dwengi en fu kenki a boskopu fu en. Ma Yeremia weigri fu du dati. Den man dati no ben lobi en fu di a ben e tan horibaka gi a tru anbegi. Toku a no den man dati Yeremia ben e suku fu abi leki mati. Yehovah ben de a moro bun mati fu en langa ten kaba. Yeremia ben o tan gi yesi na Gado, awansi son sma ben e libi takru nanga en. (Leisi Sari singi 3:52-59.) Ma soleki fa wi si, Yeremia no ben de a wan-enkri sma di ben abi a fasti bosroiti fu dini Yehovah.

16, 17. (a) Sortu yepi wan futuboi fu Yehovah kan kisi fu wan bun mati? (b) Awansi na ini sortu kondre yu e tan, pe yu kan feni den moro bun mati?

¹⁶ Ebed-meilek ben de wan bun mati fu di a ben abi bribi èn fu di a ben e frutrow na tapu Yehovah. A man disi no ben frede fu du san ben de fanowdu fu kan kibri Yeremia en libi. Baruk ben gwenti wroko makandra nanga Yeremia èn a yepi en fu meki den boskopu fu Yehovah bekènti. Na so den bun mati di wi abi na ini a Kresten gemeente fu a ten disi, kan de wan bigi yepi gi wi tu. Cameron, wan gewoon pionier di abi 20 yari, breiti nanga den bun sani di a leri fu Kara, wan tra pionier sisa. Cameron e taki: „A fasi fa Kara e tyari ensrefi èn den sani di a e taki, gi mi deki-ati fu poti Yehovah na a fosi presi na ini mi libi.” Den tu sisa disi no ben e libi krosibei fu makandra, ma toku Kara ben gwenti bèl noso skrifi Cameron fu luku fa a ben de nanga en mati. Na so den ben kan gi makandra deki-ati. „A ben sabi ala sani fu mi famiri”, na so Cameron e taki. „Di mi bigi sisa no ben wani dini Yehovah moro èn a gowe libi a tru anbegi, dan Kara ben sabi fa a sani dati ben muilek gi mi. A ben de wan yepi gi mi di ala den sani disi ben e pasa. Mi no sabi san mi ben o du efu a no ben gi mi deki-ati èn efu a no ben yepi mi. A ben de wan bigi yepi gi mi trutru.”

¹⁷ Yu kan feni bun mati na ini a Kresten gemeente, awansi den na yu speri noso awansi den owru moro yu. Den brada nanga sisa fu yu abi a srefi bribi leki yu, den e hori densrefi na den rai fu Bijbel, den lobi Yehovah, den abi a srefi howpu leki yu, èn kande den e kisi den srefi tesi leki yu. Yu kan wroko makandra nanga den na ini a Kresten diniwroko. Den o man gi yu deki-ati te problema e miti yu èn yu o man yepi den tu. Den o prisiri nanga yu te yu abi bun bakapisi na ini a diniwroko fu Yehovah. Boiti dati, yu kan tan mati fu den sma disi fu ala ten.​—Odo 17:17; 18:24; 27:9.

18. San yu e leri fu Yeremia te yu e luku sortu sma a ben teki leki mati?

¹⁸ A de krin taki wi kan leri furu fu Yeremia te wi e luku sortu sma a ben teki leki mati. Hori a prenspari sani disi na prakseri: Efu yu wani tan hori yusrefi na san yu e bribi, dan yu no kan tron mati nanga sma di e bribi sani di no e kruderi nanga Bijbel. Neleki fa a sani disi ben prenspari na ini a ten fu Yeremia, na so a prenspari tu na ini a ten disi. Fu di Yeremia ben wani du a wroko fu en bun èn fu di a ben wani kisi a blesi fu Yehovah, meki a ben de klariklari fu de tra fasi leki furu fu den sma na ini a ten dati. A no so a de tu nanga yu? Den mati fu Yeremia ben de sma di ben abi a srefi bribi leki en èn di ben e yepi en fu du a wroko fu en. Iya, na ini a ten disi, ibri Kresten di e gi yesi na Gado kan leri wan sani fu Yeremia te a o bosroiti sortu sma a o teki leki mati!​—Odo 13:20; 22:17.