KAPITEL TWARFU
„A no fu di a ben sabi mi meki a ben e du dati?”
1, 2. Fu san ede a no ben de wan koni sani taki Yoyakim bigin bow wan bigi oso gi ensrefi?
KOWNU YOYAKIM ben e bow wan kefalek bigi oso. Tu sodro fu na oso ben o abi bigi kamra. Na oso ben o abi bigi fensre, so taki son ben kan skèin kon na ini èn so taki winti ben kan wai kon na inisei. Na so a kownu nanga en famiri ben kan firi switi. Den ben o tapu den inisei skotu fu na oso nanga switismeri sedreplanga fu Libanon. Den ben o ferfi na inisei fu na oso nanga wan moi redi ferfi di den ben e seni teki na trakondre èn di heihei man nanga makti man fu tra kondre ben lobi gebroiki fu ferfi den oso fu den.—Yer. 22:13, 14.
2 Furu moni ben o de fanowdu fu meki na oso disi. Ma soleki fa a sori, dan na a ten dati, a kondre no ben abi moni moro fu di den ben gebroiki a moni gi a legre èn fu di Egepte ben dwengi den fu pai wan bigi butu (2 Kow. 23:33-35). Ma Kownu Yoyakim feni wan fasi fu pai gi a nyun oso fu en. A no ben e pai den wrokoman! Yoyakim ben meki den sma wroko leki srafu, soso fu kisi wini gi ensrefi.
3. Na sortu fasi Yoyakim nanga en papa ben e difrenti fu makandra, èn fu san ede?
3 Gado ben meki Yeremia krutu Yoyakim, fu di a ben e denki ensrefi nomo.a A memre a kownu taki en papa, Kownu Yosia, ben libi bun nanga den wrokoman fu a kondre èn nanga den pôtiwan. A ben e gi den furu sani tu. A ben yepi den sma disi srefi nanga den krutu-afersi fu den. Di Yehovah memre Yoyakim na den sani di Yosia ben du fu sori taki a ben e firi gi den mofinawan, dan a aksi en: „A no fu di a ben sabi mi meki a ben e du dati?”—Leisi Yeremia 22:15, 16.
4. Fu san ede yu musu wani kon sabi Yehovah?
4 Fu di a situwâsi na ini a grontapu fu Satan e kon moro takru dei fu dei, meki a de fanowdu taki wi e kisi a yepi nanga a kibri di Yehovah e gi den wan di sabi en bun. Fu dati ede wi musu tan du muiti fu kon tron moro bun mati fu Gado. Boiti dati, wi musu sori den moi fasi fu en efu wi wani abi bun bakapisi te wi e preiki a bun nyunsu. Ma kande yu e aksi yusrefi: ’Fa wan Kresten kan kon sabi Yehovah bun neleki fa Kownu Yosia ben sabi en?’
SAN A WANI TAKI FU SABI GADO
5, 6. (a) Sortu prenspari sani pikin kan leri fu a papa fu den? (b) Fa wi kan tyari wisrefi na wan fasi di e sori taki wi sabi fa Yehovah e denki, so taki wi no de leki Yoyakim?
5 Prakseri sortu prenspari sani wan pikin kan leri fu a bun fasi fa a papa fu en e tyari ensrefi. Fu eksempre, te pikin e si taki a papa fu den lobi prati sani nanga pôtisma, dan den e leri fu prati sani nanga trawan tu. Te den e si fa a e sori lobi nanga lespeki gi a mama fu den, dan dati kan yepi den fu sori lespeki gi umasma noso mansma. Te den kon si taki sma sabi den papa leki wan man di e hori sma na prakseri èn di no e bedrigi trawan na ini moni tori, dan dati kan yepi den fu wani de so tu. Iya, te yonguwan e kon si fa a papa fu den e tyari ensrefi èn san na den moi fasi fu en, dan dati kan meki den gro kon tron bigisma di wani libi nanga trawan neleki fa den papa e du dati.
6 Na so a de tu taki wan Kresten di sabi Yehovah neleki fa Yosia ben sabi en, no e si Gado nomo leki a Moro Heiwan fu hemel nanga grontapu. Fu di a Kresten dati e leisi Bijbel, meki a e kon sabi fa Gado e libi nanga sma èn dati e meki taki a wani teki na eksempre fu en hemel Tata. Dei fu dei a lobi di a abi gi Yehovah e kon moro tranga te a e kon lobi san Gado lobi èn te a e tegu gi sani di Gado no lobi. Ma wan sma di no e gi yesi na den wèt fu Gado èn di no wani taki Gado tiri en, no e kon sabi a tru Gado. So wan sma de leki Yoyakim di ben bron a boskopu fu Yehovah di Yeremia ben tyari kon gi en.—Leisi Yeremia 36:21-24.
A sani di Yosia du di a yere den wortu fu Gado ben difrenti fu a sani di Yoyakim du
7. Fu san ede yu wani kon sabi Yehovah neleki fa Kownu Yosia ben sabi en?
7 Te wi kon sabi Yehovah trutru, dan wi kan abi bun bakapisi na ini a santa diniwroko fu wi èn wi kan abi a howpu fu libi na ini a nyun grontapu (Yer. 9:24). Meki wi go luku wan tu fu den fasi fu Yehovah di Yeremia tyari kon na krin na ini den buku fu en. Te wi o poti prakseri na den fasi fu Gado, dan luku fa yu kan sori neleki Kownu Yosia taki yu sabi en èn taki yu e teki na eksempre fu en.
Fu san ede wi kan taki dati Kownu Yosia ben sabi Yehovah bun? San a wani taki fu sabi Yehovah neleki fa Yosia ben sabi en?
„FU ALA TEN A O DU BUN GI SMA!”
8. San a Hebrew wortu sye’set wani taki èn fa wan sma kan sori a fasi dati?
8 A fasi fu Gado di Hebrewtongo e kari sye’set, wani taki „lobi di e tai hori na wan sma”. Na ini furu tongo a muilek fu feni wan wortu fu vertaal a fasi disi syatu èn krin. Dati meki son leisi den e vertaal en nanga wortu soleki „du bun”, „lobi”, „bun-ati” noso „lobi du bun”. Soleki fa wan Bijbel wortubuku e taki, dan a Hebrew wortu disi abi fu du nanga wan tranga firi, wan firi di e meki yu tai hori na wan sma, èn di e meki yu sori lobi. A wortubuku dati e taki moro fara: „Efu a fasi fa sma e frustan a wortu disi no abi fu du nanga ala den dri sani disi, dan a wortu e lasi krakti.” Sobun, wan sma di e sori bun-ati e broko en ede nanga trawan èn a e du ala san a man fu yepi den fu feni san den abi fanowdu, spesrutu te dati abi fu du nanga na anbegi fu Gado. A e du ala den sani disi sondro fu denki ensrefi, fu di a wani taki na Almakti Gado musu prisiri nanga en.
9. Fa Yehovah ben libi nanga den Israelsma èn san dati e sori?
9 A moro bun fasi fa yu kan kon frustan san a wortu sye’set wani taki, na fu ondrosuku fa Gado libi nanga den tru anbegiman fu en na ini den hondrohondro yari di pasa. Ala den 40 yari di den Israelsma ben de na ini a sabana, Yehovah kibri den èn a gi den nyanyan. Di den ben de na ini a Pramisi Kondre, Gado poti krutuman fu frulusu den fu den feanti fu den èn fu yepi den fu drai kon baka na a tru anbegi. Fu di Yehovah ben tan horibaka gi den ala den hondrohondro yari dati, na ini bun ten èn na ini takru ten, meki a ben man taigi a pipel: „A lobi di mi abi gi yu o tan fu ala ten. Dati meki mi hari yu kon na wan lobi-ati fasi.”—Yer. 31:3.b
10. Te yu e luku fa Yehovah arki den begi fu den Dyu na ini Babilon, dan fa dati e sori a bun-ati fu en?
10 Na ini a ten fu wi, a lobi fu Gado e meki taki a e tan sori bun-ati, èn den anbegiman fu en e kisi wini fu dati. Fu eksempre, prakseri fa Gado e si den begi fu sma. Yehovah e arki ala sma di e begi nanga den heri ati, ma a e poti prakseri spesrutu na den begi fu den futuboi fu en di gi densrefi abra na en. Awinsi na omeni yari wi e begi en fu a srefi problema, toku a no e lasi pasensi nanga wi. A no e kon weri tu fu arki den begi fu wi. Wan leisi, Yehovah meki Yeremia seni wan boskopu gi wan tu Dyu di ben de na katibo kaba na Babilon. Den ben de sowan 800 kilometer moro fara fu a tempel, farawe fu den famiri nanga den mati fu den na ini Yuda. Ma awinsi den ben de fara fu a tempel, toku dati no tapu Yehovah fu arki den di den begi en fu a yepi den èn di den ben e prèise en. A no de fu taki dati den Dyu disi ben kisi trowstu di den yere den wortu fu Gado di skrifi na Yeremia 29:10-12. (Leisi en.) Den wortu disi abi fu du sosrefi nanga yu èn nanga den fayafaya begi fu yu.
11, 12. (a) San Yehovah ben pramisi a pipel fu Yerusalem? (b) Sortu yepi de gi den wan di kisi piri-ai?
11 Wan tra sani di e sori a bun-ati fu Yehovah, na taki a e fruwakti taki sani o go bun baka. A ten ben e doro taki a foto Yerusalem ben o kisi pori. Den sma di ben e libi drape tan opo densrefi teige Babilon. Ma te yu luku en bun, dan na opo den ben e opo densrefi teige Gado. San ben o pasa nanga den? We, kande den ben o dede fu angri, noso kande den Babilonsma ben o kiri den. A kan tu taki den ben o libi leki katiboman na ini wan tra kondre omeni yari langa teleki den dede. Ma Yehovah ben abi wan moi „pramisi” gi den wan di ben o abi berow èn di ben o drai den libi. A pramisi den taki a ben o „prakseri den baka”. A ben o puru den te na Babilon fu tyari den „kon poti na a presi disi baka”, a kondre pe den ben e tan (Yer. 27:22). A sani dati ben o meki den bari: „Prèise Yehovah di e tiri den legre, bika Yehovah bun. Fu ala ten a o du bun gi sma!”—Yer. 33:10, 11.
12 Fu di Yehovah lobi du bun, meki a e gi sma deki-ati, awinsi den de na ini problema pe a gersi leki den no o man komoto na ini. Na ini a ten disi yu abi sma di ben de na ini a Kresten gemeente, ma di kisi piri-ai fu di dati ben de fanowdu. Kande a sani dati e meki den syen so te, taki den e draidrai fu moksi baka nanga a pipel fu Gado. A kan taki den e aksi densrefi efu Yehovah o wani gi den pardon èn efu a o wani teki den baka. Na Almakti Gado e „pramisi” ala den sma disi na wan lobi-ati fasi taki den kan kisi yepi fu kenki a fasi fa den e denki èn e tyari densrefi. Te yu luku en bun, dan na a srefi sani di Yehovah ben du nanga a pipel fu en soleki fa wi leisi na ini a paragraaf na fesi, na dati a o du nanga den sma disi tu. A o ’tyari den kon poti na den presi baka’, so taki den kan de na mindri a koloku pipel fu en.—Yer. 31:18-20.
13. Fu san ede a musu de wan deki-ati gi yu fu sabi taki Yehovah ben horibaka gi Yeremia?
13 Ete wan sani di Yehovah, a Gado fu bun-ati e du, na taki a e tan horibaka gi den futuboi fu en di e tai hori na en. Now di wi e libi na ini den lasti dei fu a grontapu fu Satan, wi kan bribi taki Yehovah o sorgu ibriwan sma di e suku en Kownukondre fosi èn taki a o kibri den. No frigiti taki na ini den lasti dei fu Yerusalem, Yeremia ben sabi taki na Yehovah ben e gi en nyanyan èn taki na En ben e kibri en. Noiti Gado gowe libi Yeremia. (Yer. 15:15; leisi Sari singi 3:55-57.) Awinsi sortu problema e kwinsi yu, yu kan abi a frutrow taki Yehovah o memre den sani di yu du fu sori taki yu lobi en trutru. Fu di a abi bun-ati, meki a wani yepi yu neleki fa a ben yepi Yeremia, so taki yu no lasi yu libi.—Luku Sari singi 3:22.
Te yu luku den difrenti fasi fa Yehovah e sori bun-ati, dan sortuwan fu den e meki taki yu e kon lobi en moro? Fu san ede yu e taki so?
„MI E SWERI NA A LIBI FU YEHOVAH . . . DI LOBI RETIDU!”
14. Sortu ogri sani yu si no so langa pasa?
14 Son sma e koti strafu omeni yari langa, aladi den no du nowan ogri. A pasa son leisi taki krutubangi leisi dedestrafu gi wan sma èn taki baka di den kiri a sma, dan fosi a kon na krin taki a no a sma ben du na ogri. Na ini son kondre papa nanga mama e pina so te fu nyanyan, taki den e seri den pikin leki srafu, so taki na osofamiri kan feni pikinso nyanyan. Fa yu e firi te yu e yere taki den sortu ogri disi e pasa na ini a ten disi? Fa yu denki taki Yehovah e firi? Bijbel e sori krin taki a wani puru ala sani na pasi di e meki sma pina. En na a wan-enkri sma di kan du dati. Dati meki den pôtiwan nanga den wan di e pina fu di trawan e du ogri nanga den na ini a ten disi kan hori deki-ati. Yehovah, a Gado fu retidu, e seti sani fu frulusu den fu a banawtu di den de na ini nownowde.—Yer. 23:5, 6.
15, 16. (a) Fa Yehovah de soleki fa Yeremia tyari kon na krin? (b) Fu san ede yu kan frutrow den wèt nanga den pramisi fu Gado?
15 Son sma na ini a ten fu Yeremia ben sabi taki wan fu den moro prenspari fasi fu Gado na retidu. Fu dati ede Yeremia ben e bribi taki den Israelsma ben o kon si te fu kaba taki Yehovah na wan Gado fu retidu. A ben e bribi taki den ben kan abi berow èn kenki den libi. Dan den ben o taki: „Mi e sweri na a libi fu Yehovah di e taki san tru, di lobi retidu, èn di lobi san bun!” (Yer. 4:1, 2) Dati de so tru, fu di noiti Yehovah e prakseri fu du sani di no reti. Ma tra sani de tu di e sori taki Yehovah lobi retidu.
16 A de krin taki Gado e du san a pramisi èn taki a no e hoigri. Furu sma no e du san den pramisi, ma Yehovah no de so. Srefi den wèt di Gado poti fu tiri den sani na wi lontu èn di e tyari wini kon gi wi, e tan fu ala ten. Den no e kenki (Yer. 31:35, 36). Boiti dati, wi kan frutrow den pramisi fu en èn wi no abi fu tweifri na den bosroiti di a e teki, fu di ala ten den de fu wi eigi bun.—Leisi Sari singi 3:37, 38.
17. (a) San Yehovah e du te a e krutu wan tori? (b) Fu san ede wi kan frutrow den owruman te den e lusu wan problema na ini a gemeente? (Luku a faki di nen „Den e koti krutu gi Yehovah”, na tapu bladzijde 198.)
17 Te Yehovah e krutu wan tori, dan a no e luku nomo san sma ai e si. Ma a e ondrosuku sani finifini fu kon sabi fa sani de trutru. A e luku tu fu san ede wan sma du wan sani. Na ini a ten disi, datra abi spesrutu wrokosani fu kan luku fa na ati fu wan sma e wroko, so taki den kan sabi efu na ati gosontu. Na so den man ondrosuku den niri tu di e krin a brudu fu wi. Ma Yehovah kan du moro leki dati srefi. Na wan agersi fasi a kan ondrosuku wi ati fu kon sabi fu san ede wan sma e du wan sani. Na so a e ondrosuku den niri fu wi tu fu luku san na den moro dipi firi fu wi. Na a fasi dati a kan si san e meki taki wan sma du wan sani èn fa a sma srefi e prakseri fu a sani di a du. Toku den someni sani di na Almaktiwan e kon sabi te a e ondrosuku wan tori, no e bruya en. Fosi Yehovah krutu wi, a e luku ala den sani di a kon sabi, so taki a kan krutu wi na wan reti fasi. Srefi a moro koni krutuman na grontapu no man krutu sani na so wan fasi.—Leisi Yeremia 12:1a; 20:12.
18, 19. Sortu wini a kan abi gi wi te wi kon frustan fa Gado e sori retidu?
18 Sobun, a de krin taki yu kan frutrow na tapu Yehovah, srefi efu yu konsensi e fon yu son leisi, fu di yu ben meki wan fowtu. No frigiti taki Yehovah no de leki wan afkati di e suku fowtu na yu soso fu kan strafu yu. Na presi fu dati a de wan lobi-ati Krutuman di wani yepi yu. Kande yu e broko yu ede te now ete nanga wan sani di yu ben du, noso nanga wan sani di ben pasa na mindri yu nanga wan tra sma. Efu dati de so, dan aksi Yehovah fu „opo taki gi” yu na ini a „krutu-afersi” fu yu. Sobun, aksi en fu yepi yu te yu e feti nanga den firi fu yu, so taki yu no tan prakseri a tori dati.c Na so fasi, Gado kan yepi yu fu kon si o furu warderi a abi gi a santa wroko di yu e tan du gi en.—Leisi Sari singi 3:58, 59.
19 A no de fu taki dati a Gado fu retidu wani taki sma di wani de bun nanga en musu du san reti tu (Yer. 7:5-7; 22:3). Wan prenspari fasi fa wi kan sori taki wi wani du san reti, neleki Gado, na te wi e preiki a bun nyunsu sondro fu sori taki wi lobi a wan sma moro a trawan. Te yu e tan du muiti fu go baka na sma di wani sabi moro èn te yu e studeri Bijbel nanga sma, dan yu e sori a retidu fu Gado na wan tumusi moi fasi di e tyari furu wini kon gi trawan. Fa so? We, Gado wani taki ala sortu sma musu leri sabi en èn taki den musu kisi frulusu (Sari 3:25, 26). Na wan bigi grani yu abi fu wroko makandra nanga Gado fu du a wroko disi di kan kibri a libi fu sma èn di e sori a retidu fu Gado!
Fa a retidu di Yehovah e sori kan de wan trowstu gi yu? Fa yu kan trowstu trawan te yu e sori retidu neleki fa Gado e du dati?
„A NO FU ALA TEN MI ATI O BRON NANGA YU”
20. (a) Na sortu prenspari fasi fu Gado Yeremia poti prakseri? (b) Fu san ede wi kan taki dati Yehovah ’e sari’ den sma di a e gi pardon? (Luku a faki di nen „Fa Yehovah e sori taki a e ’sari’ sma?”)
20 Furu sma e si den buku Yeremia nanga Sari singi leki buku di lai soso takru boskopu. Te sma e denki so fu den buku disi, dan dati e sori taki den no poti prakseri na den pisi pe Yehovah taigi a pipel fu en na wan switi fasi taki a wani gi den pardon fu den fowtu fu den. A ben taigi den Dyu: „Grantangi, meki ibriwan fu unu tapu nanga na ogri di a e du, dan a go waka wan bun pasi èn du san bun.” Wan tra leisi Yeremia taigi den: „Meki un pasi kon reti, du san bun, èn gi yesi na Yehovah un Gado. Dan Yehovah o sari unu èn a no o tyari rampu kon na un tapu soleki fa a ben taki” (Yer. 18:11; 26:13). Srefi na ini a ten disi, Yehovah e gi pardon na ala sma di abi berow trutru èn di e tapu nanga na ogri di den ben e du.
21. Fu san ede Yehovah e gi sma pardon?
21 Ma Yehovah no e taki nomo dati a o gi sma pardon. A e du dati tu. Yehovah ben meki Yeremia taigi den sma: „Israel, yu drai baka gi mi. Ma grantangi, drai kon baka na mi . . . Mi no o luku yu nanga atibron moro . . . A no fu ala ten mi ati o bron nanga yu” (Yer. 3:12). Te Gado gi en pipel pardon, a no e tan atibron nanga den èn a no e hori den na ati. Sobun, awinsi wan sma du wan ogri, toku Yehovah wani meki en bun baka nanga a sma. Awinsi sortu sondu a sma du, efu a abi berow trutru èn efu a begi Gado pardon, dan Yehovah ’o teki en baka’ èn a o blesi en (Yer. 15:19). A moi pramisi disi musu gi iniwan sma di gowe libi Gado a deki-ati fu drai kon baka na en. A no de fu taki dati a fasi fa Yehovah de klariklari fu gi sma pardon e meki taki wi lobi en moro nanga moro.—Leisi Sari singi 5:21.
22, 23. Te yu e luku a fasi fa Yehovah e gi sma pardon, dan san yu musu wani du tu te yu e gi trawan pardon?
22 Yu o teki na eksempre fu Yehovah efu wan sma taki noso du wan sani di hati yu? Na ini owruten, Gado ben taki dati a ben o „krin” den Dyu di a ben gi pardon. (Leisi Yeremia 33:8.) Te Gado e krin wan sma di a gi pardon, dan dati wani taki dati a no e prakseri den sondu fu a sma dati moro. A e gi a sma na okasi fu bigin nyunyun baka nanga a wroko fu En. A tru taki disi no wani taki dati a sma kon krin fu ala sondu èn taki a no abi nowan fowtu moro. Toku a sani di Gado ben taigi den Dyu e leri wi wan prenspari sani. Te wan sma meki wan fowtu, noso te a du wan sani di hati wi, dan wi kan du muiti sosrefi fu frigiti den sani di a du. Na a fasi dati a de leki wi e krin wi ati puru a denki di wi abi fu a sma. Fa so?
23 Kon meki wi taki dati yu kisi wan moi gowtu keti di ben de fu wan fu den afo fu yu. San yu ben o du efu a ben kon doti noso efu a koti? Yu ben o trowe en gowe wantewante? Nôno. A no de fu taki dati yu ben o suku wan fasi fu krin en puru ala doti èn fu meki en baka, fu di yu no wani taki a lasi a moi fu en. A musu tan brenki. Na so a de tu taki efu yu brada noso sisa du wan sani di ben hati yu, dan yu kan du muiti fu krin yu prakseri so taki yu no hori en na ati, noso mandi nanga en. Feti nanga yusrefi fu no tan prakseri den hati sani di a sma taki noso du. Te yu du muiti fu frigiti den sortu sani dati, dan a de leki yu e krin yu ati puru ala den takru prakseri di yu ben abi fu a sma di yu ben gi pardon. Te yu krin yu ati puru den sortu prakseri disi, dan a o moro makriki gi yu fu tron bun mati baka nanga a sma di yu ben denki taki noiti moro yu ben o teki en leki mati.
24, 25. Sortu wini a o abi gi yu efu yu kon sabi Yehovah neleki fa Kownu Yosia ben sabi en?
24 Te wi e kon leri sabi Yehovah, dan wi e kon si ala den moi fasi fu en nanga ala den sani di a e du gi sma. Na ini a kapitel disi wi taki soso fu wan tu fu den sani dati. Ma te wi e si sortu wini den sani di wi e leri fu Yehovah abi gi wi, dan dati e gi wi deki-ati fu dini en soleki fa a wani. Efu wi kon sabi Yehovah bun, neleki fa Kownu Yosia ben kon sabi en, dan wi sa de koloku trutru èn dati na ete wan fu den moi fasi fu Gado.
25 Te wi kon sabi Yehovah moro bun, dan dati o meki wi tron moro bun mati nanga tra sma tu. A muiti di wi e du fu sori bun-ati nanga retidu, èn fu gi sma pardon neleki fa Yehovah e du dati, o meki wi tron moro bun mati fu wi brada nanga sisa na ini a Kresten gemeente èn wi o kisi moro warderi gi den. Boiti dati, wi o si taki wi o tron moro bun leriman te wi e go baka na den sma na ini a kontren fu wi èn wi o man hori Bijbelstudie di e go na fesi. Den sma dati o man si moro krin taki a fasi fa wi leki Kresten e libi, na a moro bun fasi fu libi. Na so wi o man yepi den moro bun fu dini Yehovah na wan fasi di a feni bun, so taki den kan waka „a bun pasi”.—Yer. 6:16.
San yu e leri fu Sari singi 5:21?
a Efu yu wani sabi sortu sari sani pasa nanga Yoyakim te fu kaba, dan luku Kapitel 4, paragraaf 12, fu a buku disi.
b The New English Bible vertaal den wortu fu Yehovah so: „Sensi owruten mi lobi yu trutru, èn te nanga now mi tan sorgu gi yu.”
c Efu wan brada noso wan sisa du wan sani di no e kruderi kwetikweti nanga den wèt fu Gado, dan den gemeente owruman musu kon sabi fu a tori. Na so fasi den kan poti prakseri na a tori, so taki den kan gi a sma Bijbel rai fu yepi en.—Yak. 5:13-15.