Jehovah, na howpoe foe wi foe go ini wan njoen orde
1. Foe sainde foeroe soema lasi bijna na howpoe tapoe na kon foe wan njoen orde?
SOEMA no wani wan njoen orde foe sani dja tapoe grontapoe? Foeroe soema ben sa wani libi ini wan regtvaardiki, moro gosontoe orde foe sani, ma den no abi foeroe howpoe dati so wan sani sa man. Na moreel toestand foe libisoema di e kon moro ogri dé foe dé, no e gi den wan fundamenti foe na howpoe, dati na situatie sa kon moro boen. Den ben lasi bijna ala howpoe, foedi wan troe, vertrouw howpoe no ben meki bekenti na den. Den no ben leri ete dati na njoen orde disi, di ala soema angri foe hen, wan soema ben pramisi hen di de bekwaam dorodoro en ala momenti a kan kon troe. Na bekwaam soema disi de na howpoe foe wi. Hen de na howpoe foe ala soema, di e lostoe opregti en fajafaja wan regtvaardiki njoen orde foe go na ini.
2. San Jehovah ben de gi na naatsi leki fa Jeremia 14:8, 9 taki ma san ben de na tori?
2 Now, di na heri grontapoe e go ini moro moro dipi doengroe, wi e doe boen foe go na a wan enkri howpoe disi, soleki na proféti Jeremia ben doe disi, di na situatie ben loekoe doengroe gi hen égi naatsi. Jeremia ben taki di a ben bari foe jepi: „O joe, na howpoe foe Israël, na Jepiman foe hen ini ten foe nowtoe, foe sainde joe tron leki wan vreemde soema ini na kondre en leki wan wakaman di go ini oso foe sribi na neti? Foe sainde joe de leki wan froewondroe man, leki wan tranga man di no man foe jepi? Tog joe de na wi mindri o Jehovah, en den kari wi nanga joe nen. No libi wi.” — Jer. 14:8, 9.
3. Leki fa Jeremia 14:22 taki, foe sainde wi abi wan boen reden foe go na Jehovah leki na wan enkri howpoe foe wi?
3 Boen reden de foe wi meki na srefi Gado disi de wi Howpoe ooktoe now. Foe sainde hen en no wan tra soema? Foedi hen de na Mekiman, di abi ala natuur-krakti tapoe en lontoe grontapoe ini hen makti. A de precies soleki Jeremia e tjari kon na krin te a de taki nanga Gado en e taki: „Na mindri den soso afkodré Gado foe den naatsi, joe abi ooktoe den di kan meki alen kon, ofoe ooktoe na hemel srefi (di den astrologen e poti den bribi na tapoe) kan gi foeroe alen? A no de joe, o Jehovah, wi Gado? En wi e howpoe tapoe joe, bikasi joesrefi ben doe ala den sani disi.” — Jer. 14:22.
4. Sortoe situatie ben meki aksi ben kon na Jeremia, foedi Gado ben kari na naatsi Israël nanga hen nen?
4 Foedi Gado ben kari na pipel Israël foe owroeten nanga hen égi nen, dan wi ben sa moe kon na a bosroiti dati den ben sa moe abi na de noja foe Gado na den mindri. Ma foe sainde a ben tron dan leki wan soema di no kan de na „howpoe foe Israël”, leki wan vreemde soema di foe wan pisiten ben de na den mindri, ofoe leki wan wakaman di e waka soso pasa na kondre foe den, di ben de tide en gwe baka tamara? Foe sainde a ben tron leki wan man di lasi hensrefi krin krin foe . . . na problema di a tanapoe na hen fesi, sondro foe de ini na positie foe kaka foetoe gi hen? Ofoe leki wan tranga man di no man foe jepi soema di moe kisi jepi foe den bakapisi foe den égi fasi foe libi? We, sortoe reden Jehovah ben gi na Jeremia?
5. Sortoe reden Jehovah e gi foe a libi di a libi Israël en foe sainde a de kari ini na vergelijking na Kusiet nanga na tigri?
5 Na oorzaak foe na moeilijkheid nanga den Israëlsoema no ben de wan sani di no ben de dipi. Na wiswasi di den ben wiswasi na verbontoe foe den nanga na Alen-mekiman Jehovah, ben didon dipi, ooktoe na tegoe di den ben tegoe foe hen nen en na moksi foe hen soifri aanbegi nanga na religie foe den heiden naatsi di ben lontoe den. A no ben de foe datede wan vreemde sani dati den ben taki gi den: „’Wan Kusiet (Ethiopia soema ofoe Nubiër) kan kenki hen boeba? Ofoe wan tigri den peni foe hen? Oenoe-srefi ben sa man foe doe boen, oenoe, di de soema di ben leri foe doe ogri. Foe datede mi sa panja den leki dré wiwiri di wan woestijn winti e wai gwe. Disi de oenoe lot, na porsi di mi ben poti gi oenoe’ so Jehovah ben taki, ’foedi oenoe ben frigiti mi en oen ben tan poti oen vertrouw ini na lé . . . Den soeta wroko foe oenoe, na babari leki wan asi foe oenoe, den sjenwroko foe na hoeroedoelibi foe oenoe. Tapoe den pikin bergi, ini na firi, mi ben si den tegoe sani foe oenoe. Heloe foe joe, Jeruzalem! Joe no kan kon krin — baka omeni langa ten ete?’” — Jer. 13:23-27.
6. San den sani di kari e sori san Jehovah abi nanga Israël en ooktoe nanga na kristenheid?
6 Den sani disi e sori dati Jehovah ben abi wan kroetoe nanga Israël? Disi no e sori ooktoe dati a abi wan kroetoe nanga na kristenheid, di e taki dati den na a pipel foe na Gado foe na bijbel? Ja, foe troe! A de taki dati a sa koti na kroetoe tapoe wan fasi di fiti, foedi hen de na Bigi Kroetoeman.
7. O dipi na bericht foe na kristenheid e go tapoe na tori foe na fadon komoto na bribi nanga grontapoe fasi en fa disi e akroederi nanga Jer. 17:1-4 en sortoe bakapisi e kon foe dati?
7 Foe di na kristenheid e taki dati den de kristelijk, dan den moe de wan boen eksempel gi na heri grontapoe. Ma den ben bow wan bericht di no man figi poeroe foe na fadon komoto foe bribi en na grontapoe fasi. Na bericht foe hen de leki Jeruzalem nanga na kondre Juda foe owroeten:
„Na sondoe foe Juda ben skrifi nanga wan isri grefie. Nanga wan diamanti punt a skrifi tapoe na tafra foe na ati foe den en tapoe den toetoe foe den altari foe den (foe falsi aanbegi), te den pikin foe den e memre den altari foe den en den santa postoe foe den (foe afkodré) na sé foe wan bon nanga foeroe wiwiri, na famiri goedoe di mi ben gi oenoe (ini na Pramisi Kondre). Mi wani ooktoe dati oenoe dini den féjanti foe oenoe ini na kondre di oenoe no ben sabi (foe taki Babylon), bikasi leki wan faja oen leti na atibron foe mi. Te leki ten di no marki a sa tan bron. — Jer. 17:1-4.
NOWAN MINDRIMAN GI NA FALSI KRISTENHEID
8, 9. Foe sainde Kristus no kan de mindriman gi na kristenheid, leki fa disi ben de ooktoe ini na Israël foe owroeten?
8 Na kristenheid e prodo nanga na nen Kristus. Ma hen sa de leki mindriman gi so wan kerki seti foe sani, di moro leki tina-siksi hondro jari kaba tan horidoro foe moksi bijbel leri nanga heiden religie? Nono, bikasi a de agri krin krin nanga hen hemel Tata, Jehovah Gado. A ben taki: „Mi no kan doe nowan sani foe misrefi; leki fa mi e jere, mi e kroetoe; en na kroetoe di mi e kroetoe de regtvaardiki, bikasi mi no e soekoe mi égi wani, ma na wani foe hen di ben seni mi” (Joh. 5:30). Siksi hondro jari bifo Kristus ini den dé foe Jeremia, Jehovah ben taki gi na agersi eksempel foe na kristenheid:
9 „Winsi Mozes nanga Samuel ben tanapoe na mi fesi, mi sili no ben sa go na a pipel disi (Israël). Mi ben sa seni den komoto foe mi fesi, sodati der ben sa gwe.” — Jer. 15:1
10. Foe sainde a ben sa de wan boen sani efoe Mozes nanga Samuël ben doe wroko leki mindriman foe Gado nanga Israël, ma fa na fasi foe Jehovah ben de now nanga na Israël di no ben abi berouw?
10 Mozes, di Gado ben gebroiki foe gi den Tin Komando na Israël, nanga winimarki ben de mindriman gi den. Foe taki foe Samuël, di ben libi fo hondro jari na baka, hen ben de wan spesroetoe lin foe proféti, pe Jeremia ben de ooktoe na ini en di go doro te na a proféti Maleachi (Tori foe. 3:22-24). Ooktoe Samuel ben pré mindriman gi na naatsi Israël, spesroetoe baka di den ben aksi foe wan kownoe di den e si. Ma now, baka moro leki fo hondro jari baka Samuël, dan srefi na jepi foe hen ofoe di foe Mozes no ben sa jepi na Jehovah. Foe datede, na Israël di no ben abi berouw ben moe komoto na pasi.
11. Foe go miti sortoe wrokosani di ben sa tjari dede kon, den Israël soema di no ben abi berouw ben moe komoto foe na fesi foe Gado?
11 Komoto na pasi, ma foe go pe? Wan soema di e hori nanga na kristenheid ben sa aksi. Wi abi wan proféti marki foe na presi pe, ini san Jehovah e taki gi Jeremia: „En a moe pasa dati efoe den sa taki son tron gi joe: ’Pe wi sa go?’, joe moe taki gi den: ’Disi Jehovah taki: Den soema foe na dede plaag, moe go na a dede plaag! En den soema di de foe na owroe, na a owroe! En na soema di de foe na angriten, na a angriten! En soema de foe doengroe-oso, na a doengroe-oso!’” ’En fo famiri (ofoe fo sortoe) mi wani poti na den tapoe’, so Jehovah taki, ’(1) na fet’owroe foe kiri, en (2) den dagoe foe hari-gwe, en (3) den fowroe foe na hemel en (4) den meti foe grontapoe foe njan en foe pori. En mi wani de wan skreki sani gi ala den kownoekondre foe grontapoe foe Manasse ede, na manpikin foe Hizkia, na kownoe foe Juda, foe san a ben doe ini Jeruzalem. Bikasi, soema sa abi sari-ati nanga joe, o Jeruzalem, en soema sa firi gi joe, en soema sa komoto foe na pasi foe aksi fa a de go nanga joe?’ ’Joe srefi ben libi mi’, so Jehovah taki. ’Joe e tan go soso na baka (foe mi).’” — Jer. 15:2-6; ooktoe 16:4.
12. Oten en soema ben sori tapoe den srefi sani di ben sa tjari dede kon gi na fosi eeuw Jeruzalem nanga na disiten seti foe sani?
12 Dede plaag (ofoe pestsiki) fet’owroe (ofoe oorlog), angriten (ofoe mankeri foe njanjan) en doengroe-oso! Den wortoe disi foe Jeruzalem, di Jeremia ben taki ini na ten foe na kaba foe hen (647-607 bifo G.T.) ini na ten foe Jeremia Jezus Kristus ooktoe ben gebroiki den ini hen proféti-tori foe na „ten foe na kaba” foe Jeruzalem ini na fosi eeuw foe wi gewoon teri (Matt. 24:3-7, 21, 22; Luk. 21:10, 11, 20-24). Ooktoe ini hen profétitori ini na laatste boekoe foe na bijbel den srefi sani e tjari kon na wi prakseri leki agersitori, pe den e kari ooktoe den wilder meti foe boesi (Openb. 6:1-8). Na laatste profétitori dati tjari na kon troe foe na rampoe disi pasa na jari 96 G.T., di Openbaring ben skrifi, te na a ten foe na kaba foe wi sensi 1914 (Dan. 12:4). Ini na laatste kon troe foe hen, soboen na profétitori e kon troe tapoe na disiten seti foe sani di sa pori en tapoe na kristenheid di fadon komoto na bribi.
13. Sensi oten wi ben ondrofeni na bigi den srefi sani disi?
13 Wi kan tapoe wi ai gi na sani dati, sensi na kaba foe den ten foe den heiden ini 1914, wi ben ondrofeni na bigi oorlog (na fet’owroe), angriten, pestsiki nanga aardbefi? A ben go precies so leki fa a ben taki na fesi, soleki na Jeruzalem foe Jeremia ten en na Jeruzalem foe den dé foe Jezus apostel ben agersi.
14. Foe sainde na kristenheid no de wan uitzondering tapoe na ondrofeni foe den sortoe rampoe sani disi?
14 Na kristenheid, na disiten model foe na Jeruzalem nanga Juda di ben fadon komoto na bribi, no ben komoto ondro den sortoe rampoe sani disi leki wan uitzondering. Den begi foe den kerki-fesiman foe den no ben jepi. Foe disi, na srefi reden de, leki a ben de nanga den Israëlsoema foe Jeremia ten: „’Mi poeroe na vréde foe mi foe na pipel disi’ so Jehovah taki, ’srefi lobi boenfasi nanga sariati.’ Bikasi disi Jehovah foe den fetiman taki, na Gado foe Israël: ’Loekoe, foe na presi disi na joe fesi en ini den dé foe joe, mi e meki kon na wan kaba na sten foe bigi prisiri en na sten foe na bruidegom en na sten foe na bruid.’” — Jer. 16:5, 9.
NA HOWPOE TAPOE VRÉDE DE FOE SOSO
15. San den soema ben howpoe foe na Israël ini na te foe Jeremia en sortoe djaranti den tra proféti ben gi na den Israël-soema?
15 Gi na kristenheid ini na „ten disi foe na kaba” na situatie de a srefi leki gi den soema foe Israël ini den dé, di Jeremia ben meki na kroetoe-boskopoe foe Jehovah bekenti gi den: „Den ben howpoe tapoe vrede, ma no wan boen sani ben kon; en tapoe wan ten foe dresi, en loekoe, skreki sani!” (Jer. 19:14). Tog den geestelijken foe na kristenheid e go doro foe taki tegen den sani di na Jeremia-klasse e meki bekenti leki wan warskow gi den soema. Den salfoe kotoigi disi foe Jehovah e miti na srefi situatie leki Jeremia ben miti en di a ben skrifi foe hen ini den wortoe: „Ke, o (soevereine) Masra Jehovah! Loekoe, den proféti e taki gi den: ’Joe no sa si wan fet’owroe (ini na anoe foe den kroetoeman foe Jehovah) en angri no sa kiri joe, ma troe troe vréde mi sa gi joe tapoe na presi disi.’” — Jer. 14:13, herziene Engelse uitgave foe 1971; Matt. 24:45-47.
16. Sortoe wortoe nanga doe foe den geestelijken e meki den kerkiman foe na kristenheid no e broko’ede nanga na warskow di Jehovah Kotoigi e gi?
16 Na taki disi foe proféti, dati rampoe no sa kon foe na sé foe Gado, abi na prakseri foe poeroe na frede foe den soema. A de wiki ini na ati foe den kerkiman foe na kristenheid wan soso howpoe. A de meki den de sondro broko’ede te wantron wantron na „bigi benawtoe” kon. Disi sa fadon tap den leki wan foefoeroeman na neti, aladi den sa lasi foe tégo. Foedi den geestelijken e blaka na Jeremia-klasse en tjari dor’ai na a actueel boskopoe foe den, dan den tevréde kerkiman no e broko’ede moro foeroe nanga na warskow di Jehovah e gi nanga mofo foe hen kotoigi.
17, 18. (a) Leki wan bakapisi foe den geestelijken foe na kristenheid, san de wan toestand di e tan en di no man foe dresi? (b) Na sortoe fasi tapoe na tori foe matifasi nanga den geestelijken na Jeremia-klasse ben moe hori?
17 Foe meki na djaranti di den e gi foe vréde kon moro bigi, den religie-tiriman e vervolgoe na Jeremia-klasse nanga den jepiman foe hen. Den e soet faja gi den politiek rigeriman tegen den. Na vervolgoe nanga sjen di na Jeremiaklasse e tan miti, de gi den leki wan sani di e tan, leki wan soro di no man dresi foedi Jehovah gi pasi leki hen e kroetoe den. Den no kan meki mati nanga na klasse foe den geestelijken en kon ini na groepoe foe den. Jehovah de na wan enkri Wan di den kan gi na afersi foe den en den e prisiri foe den sani di a seti, soleki Jeremia ben taki:
18 „Joesrefi ben sabi ala sani. O Jehovah, memre mi en poti joe prakseri tapoe mi en teki revensi gi mi tapoe mi vervolgoeman. No teki mi poeroe ini na pasensi foe joe atibron, Prakseri dati foe joe ede mi e tjari sjen, Den ben feni den wortoe foe joe, en mi ben njan den; en joe wortoe ben de leki bigi prisiri gi mi en mi ati; bikasi joe kari mi nanga joe nen, o Jehovah foe den fetiman. Mi no ben sidon ini na groepoe foe den spotoeman en mi no ben gi mi srefi abra na prisiri (nanga den spotoeman dati di e prakseri dati den de seker foe vrede). Foe joe anoe ede mi ben sidon mi wawan, bikasi joe ben foeroe mi nanga publiki kroetoe (bita, LXX; sari, JP)”. — Jer. 15:15-17, NW; Septuagintavertaling; The Jewish Publication Society of America, uitgave 1973.
19. Foe sainde na Jeremia-klasse kan prisiri toemsi, aladi vervolgoe ben kon na den tapoe?
19 Na vervolgoe di de leki siki di e tan gi na Jeremiaklasse no de so switi te joe loekoe hen (Jer. 15:18). Ma den soema di e kisi vervolgoe kan prisiri toemsi foe na Wortoe foe Jehovah, den Santa Boekoe, di ben kibri foe trowstoe wi (Rom. 15:4). Wi kan prisiri, foedi wi kan feni den proféti wortoe di e tjari na moeiliki ten foe wi kon na krin en di e gi wi wan toemsi moi howpoe foe wan njoen orde baka Har-maágeddon. Foe disi wi kan meki bigi tapoe Jehovah. — Jer. 9:23, 24.
20, 21. (a) Foe sainde na libisoema seti de now „feradelek”, ja, „no e loekoe pasa noti”? (b) Soleki Jeremia 17:5-8 e sori, dan sortoe fasi foe libi e tjari na vloekoe foe Gado en sortoe wan hen blesi kon?
20 Ini na „bosroiti disi foe na seti foe sani”, pe na libi sondro wet nanga orde e kon moro foeroe en Jehovah e wakti hen ten foe strafoe na goddelosoefasi, dan na libisoema e sori dati a de toemsi „feradelek”, ja, „a no loekoe pasa noti”, foedi libisoema firi dati den drifi go ini wan oekoe. Efoe wi wani go makandra nanga na ati ini den pasi foe hen di de kontrari na rai foe Gado nanga markitiki foe regtvardikifasi, dan wi sa tjari na ogri kroetoe foe hen kon na wi tapoe (Jer. 17:9-11). Ondro na druk foe now foe waka baka wan verkeerti fasi foe libi, meki wi no gi pasi dati na ati foe wi kori wi en tjari wi foe doe don sani di no de akroederi na bijbel. Hori na prakseri: Nanga na fasi foe libi di wi abi sa bepaal ofoe wi verdini wan vloekoe ofoe wan blesi. Jehovah e tjari kon na krin sortoe fasi foe libi sa tjari hen vloekoe kon en sortoe fasi foe libi e tjari hen blesi kon:
21 „Heloe foe na tranga man di e vertrouw tapoe na grontapoe libisoema en di meki skin de hen anoe en di hen ati poeroe hensrefi na Jehovah. En a sa tron troe troe leki wan bon di de hen wawan ini na woestijn, en no sa si dati na boen e kon, ma a moe tan ini dré presi ini na woestijn, ini wan sowtoe kondre pe soema no e libi. Blesi foe na tranga man di vertrouw tapoe Jehovah, en di meki hen vertrouw de Jehovah. En a sa tron troe troe leki wan bon, di prani na den watra, di e panja hen roetoe krosibé pe na watra e lon; en a no sa si dati faja son e kon, ma hen wiwiri sa de boen foeroe. En ini wan jari foe dré a no sa abi broko’ede, en ooktoe a no sa tapoe foe meki froktoe.” — Jer. 17:5-8
22. Fa den Israëlsoema ini na ten foe Jeremia sori dati den ben meki „skin leki anoe”?
22 Sma di tranga, abi na firi foe vertrouw tapoe grontapoe soema en bribi dati wan anoe foe skin sa fri den. A no wan froewondroe sani dati den e tron leki wan bon di de hen wawan ini wan dré en sowtoe woestijngron. Den e tjari densrefi leki den Israëlsoema ini na ten foe Jeremia: Te den féjanti sroedatimakti di e bari leki lew, ben skreki den Israëlsoema disi, dan den no ben kari na Soeverein Masra, Jehovah. Den ben go foe kisi jepi foe sroedati na grontapoe libisoema nanga wan krakti anoe, di ben oefen ini ogri oorlogfeti. Den no ben go na Jehovah foe dringi na watra foe redding, di komoto foe hen na Fonten foe fri. Na presi foe dati den ben go na zuidsé na Egypte foe dringi na watra foe redding foe na liba Nijl. Ofoe den ben go na Nordsé na Assyria foe dringi na watra foe redding foe na liba Eufraat ini na pisiten di Assyria ben de ini makti.
23. Na sortoe fasi den Israëlsoema ben „meki alen-baki gi densrefi, di no man hori watra” en nanga sortoe bakapisi?
23 Tapoe na fasi disi den ontrouw Israëlsoema ben go abra tapoe wan agersi fasi foe „meki gi densrefi broko alen-baki di no kan hori watra”. Den ben libi Jehovah, „na fonten foe libi watra”. Foe datede meki redding no ben kon foe hen. Tapoe wan sarifasi den boen tranga sroedati grontapoemakti Egypte nanga Assyria no ben man foe foeroe den „broko alen-baki” foe den Israëlsoema nanga watra foe redding foe den politiek féjanti foe den. Den Israëlsoema no ben kisi libi watra foe Sihor, na liba Nijl, ofoe na liba Eufraat, di den ben de ondro na makti foe Assyria. Foedi den Israëlsoema di ben fadon komoto na bribi ben libi na Gado foe den Jehovah leki na Fonten foe fri, dan na so den ben kon ondro wan faja vloekoe.
24. Tapoe san na Jeremia-klasse nanga na „bigi ipi” e poti den respeki nanga howpoe, en pe den e aanbegi na troe fonten foe libiwatra?
24 Tra fasi leki den Israël-soema dati, den memre foe na Jeremia-klasse ben meki Jehovah leki na Howpoe foe den. Den e respeki hen troon foe universele soevereiniteit. Den e aanbegi hen ini hen jeje tempel ofoe santa presi. Den e poti vertrouw ini hen, no ini wan grontapoe libisoema ofoe ini wan libisoema grontapoe makti nanga kernwapen. Den e sori now wan „bigi ipi” foe poti den vertrouw ini Jehovah. Aladi den e tan farawe foe na pasi foe na kristenheid di fadon komoto no bribi, den e taki tapoe wan verstan fasi: „Wan glori troon de ini hé foe na bigin kaba; a de na presi foe na Santa presi foe wi. O Jehovah, na Howpoe foe Israël, ala soema di e libi joe sa kisi sjen. Ala soema di fadon komoto ini na bribi ini mi, sa skrifi srefi ini na grontapoe, foedi den ben libi na fonten foe libi watra, Jehovah.” — Jer. 17:12, 13.
25. Te wi abi sortoe fasi foe libi wi sa man foe go ini na njoen Ordening ondro na Messias?
25 Foe datede, meki wi libi den „broko alen-baki” di libisoema meki en di no man hori watra foe redding komoto foe grontapoe rampoe. Meki wi go na Jehovah. Hen kan kibri wi ini na ten foe na „bigi benawtoe” en tjari wi go boen ini na njoen ordening ondro Jezus na Messias.