Si na „marki” nanga ferstan
„Di a ben sidon na tapoe na Olijfbergi, den discipel ben kon na en, aladi no wan sma de moro fara na en, den ben taki: ’Taigi oenoe: Oten den sani disi sa de, èn san sa de na marki foe joe denoja èn foe na bosroiti foe na seti foe sani’” — MATT. 24:3.
1. Foe san-ede meki den sani di ben psa na krontapoe èn di ben seki libisma foe sensi 1914 no ben psa zomaar, èn san den apostel foe Jezus ben aksi en?
DEN sani di ben psa na grontapoe èn di ben seki na grontapoe sensi na Fosi Grontapoefeti foe 1914-18 no ben kon zomaar. Jezus Kristus ben taki a fesi foe den tinanégi hondro jari pasa kaba. A ben ferteri en twarfoe apostel taki foeroe skreki sani ben sa psa èn foe na réde dati den ben aksi en: „Taigi oenoe: Oten den sani disi sa de, èn san sa de na marki foe joe denoja èn foe na bosroiti foe na seti foe sani?” — Matt. 24:3.
2. Foe san-ede meki den apostel no ben wani sabi wawan san ben sa waka a fesi a pori foe Jerualem ini 70 G.T.?
2 Den apostel dati no wawan ben wani sabi san ben sa psa na ini na pisten foe na pori foe Jeruzalem. Jezus no ben kon baka na a okasi dati foe rampoe, sodati sma ben sa si ofoe no ben sa si en. Ooktoe a ben de so, dati wan kaba no ben kon na a seti foe sani di ben de foe sensi na Froedoe di Jeruzalem ben pori ini 70 G.T. Te joe loekoe en boen, dan „na marki foe [Jezus’ denoja di no de foe si nanga ai] èn foe na bosroiti foe na seti foe sani” ben sa sori ensrefi pas te en apostel ben sa dede langaten kaba.
3. (a) San e sori dati den kerki foe na kristenheid no ben sa préki na boen njoensoe disi foe na kownoekondre” na ini a pisten foe na fadon komoto na bribi di ben kon baka a dede foe den apostel? (b) Na kownoekondre foe Gado sa misi en marki ten den Verenigde Naatsi misi den marki?
3 Nanga jepi foe proféti agersitori di ben e go foe a kownoekondre foe Gado, Jezus ben ferteri en apostel foe na kerki oproeroe di ben sa feni presi baka te a ben drai go baka na hemel èn baka a dede foe en. Na ini ala na ten dati foe na fadon dati komoto foe a bribi, „na boen njoensoe disi foe na kownoekondre” ben sa préki ooktoe na a heri grontapoe? (Matt. 24:14). Den kerki foe na kristenheid séker no ben sa préki en, bikasi na ini december 1918 ete na Federale Rai foe Kerki foe Kristus ini Amerkankondre ben bar’odi gi na Folkoebontoe di den (naatsi) ben taki foe sa opo en, leki na „politiek nen foe Gado kownoekondre na grontapoe”. Aladi den kerki dati ben gi na steun foe den, tokoe na Folkoebontoe ben misi na marki foe en di na di foe Toe Grontapoe oorlokoe ben bigin na ini 1939. Ma na troe kownoekondre foe Gado ben misi na marki foe en nanga na fadon dati toe foe na Folkoebontoe? Nono! Èn ooktoe a no sa misi a marki te djonsro den Verenigde Naatsi misi a marki leki na bontoe di waka na baka na Folkoebontoe. Ma presi foe dati na kownoekondre foe Gado sa pori den Verenigde Naatsi, awansi omeni hemel engel kan de fanowdoe foe doe dati ooktoe.
4. Foe san-ede meki na kownoekondre prékiwroko ben sa de wan pisi foe na „marki”?
4 Ala den sani di wi taki dja na fesi de wan jepi foe kisi wan moro betre ferstan foe na prenspari sani di e kon now: Leki wan piki tapoe na aksi foe wan „marki”, dati Jezus ben taigi en bakaman: „Na boen njoensoe disi foe na kownoekondre sa préki tapoe na heri grontapoe pe libisma e libi leki wan kotoigi gi ala naatsi èn dan na kaba sa kon” (Matt. 24:14). Disi wani taki dati na préki wroko dati foe na kownoekondre na a heri grontapoe ben sa de wan pisi foe na samengestelde marki di ben sa de wan marki foe „na bosroiti foe na seti foe sani”. Ooktoe na prékiwroko disi ben sa de wan bewijsi di wi ben kan si nanga ai foe na „denoja” foe Jezus Kristus di no de foe si. A fasi fa Jezus ben kari den sani di ben o psa baka makandra, bifo a ben gi en profétitori foe na kownoekondre prékiwroko, ben de aparti. A ben taki den sani disi:
5. San de wantoe pisi foe na „marki” di Jezus ben kari, bifo a ben taki a fesi foe na kownoekondre prékiwroko di ben doe a tapoe na heri grontapoe?
5 „Oenoe sa jere foe oorlokoe èn njoensoe foe oorlokoe; loekoe boen dati oenoe no kon skreki. Bikasi den sani disi moesoe foe psa, ma na kaba no de ete. Bika naatsi sa opo tanapoe tege naatsi èn kownoekondre tege kownoekondre èn na ini na wan presi go na a trawan mankeri foe njanjan nanga gronseki sa de. . . . èn foe di na kroektoedoe sa kon moro foeroe meki na lobi foe a moro bigi pisi foe den sma sa kon kowroe. Ma soema hori doro te na a kaba sa kisi ferioesoe.” — Matt. 24:6-13.
6. Foe san-ede meki den pisi foe na „marki” no de soso wan kon moro fara foe wan patron foe sani di ben waka a fesi?
6 Séker, na ini ala den hondro jarhondro di psa foe wi gewoon teri te nanga 1914 oorlokoe, mankeri foe njanjan, gronseki nanga „pestsiki” ben de ooktoe (Luk. 21:11). Ma noti foe den sani dati wi kan teki gersi nanga san ben psa sensi den ten foe den heiden ben kon na wan kaba na ini na prenspari jari dati. Na internationale trobi di sondro foe sma ben ferwakti ben kon ini na zomer foe 1914, ben gro kon tron wan sroedatifeti pe te foe kaba 28 naatsi ben teki prati na ini. Na broeja disi ini na libisma libimakandra ben kon makandra nanga letterlek gronseki. Ooktoe joe ben abi mankeri foe njanjan, ofoe angriten, èn na ini na laatste jari foe na grontapoe oorloeke dati na sokari Spanjoro agraboe ben kon, wan pestsiki di ben aksi na libi foe moro leki 20 miljoen sma. Ala den sani disi no ben de soso wan go moro fara foe na patron foe sani di ben waka na en fesi. A ben de a bigin foe wan sani di boo psa èn di ben o de wan „marki” dati na seti foe sani disi ben de ini en „ten foe na kaba” di ben taki a fesi (Dan. 12:4). Na laatste boekoe foe a bijbel — na Apocalyps noso Openbaring e bewijsi disi.
7. Foe san-ede den ben skrifi a boekoe Openbaring èn foeroe sani ’di de na ini marki’ ben sa sori a tapoe san?
7 Na apostel Johannes, di ben kisi na Openbaring, ben moesoe skrifl disi poti na boekoe nanga wan spesroetoe prakseri. San ben de na prakseri disi? „Foe sori den srafoe [foe Gado] den sani di moe pasa eri esi.” Èn na a kaba toe Openbaring Masra Jezus Kristus e taki: „Ija, mi e kon es’esi.” Tapoe dati Johannes e taki: „Amen! Kon, Masra Jezus.” Foeroe sani di na a fasi dati ’ben meki bekenti a ini marki’, ben sa sori, te den ben sa kon, dati wi e libi ini „na ten foe na kaba” foe na seti foe sani disi (Openb. 1:1; 22:20). Ija, den ben sa de wan jepi gi wi foe si na samengestelde „marki” nanga ferstan.
8. Soema de na asiman na tapoe ’weti asi’, èn oten Gado ben gi na komando foe hari go feti nanga en féjanti?
8 Ini Openbaring kapitel 6 a tori tanapoe di den e kari na rij foe den „fo asi foe na Apocalyps”. Leki fosiwan, na asiman e kon tapoe na ’weti asi’, na glori Jezus Kristus, di e hari go foe feti nanga en féjanti. Disi a ben sa doe tapoe a komando foe Gado na a kaba foe den ten foe den heiden na ini a pisiten di Jezus féjanti ini hemel nanga grontapoe ben moe saka densrefi a ondro en tirimakti. — Ps. 2:1; Ps. 2:1-12.
9. (a) San na asiman e agersi tapoe na ’faja kloroe asi’? (b) na ’blaka asi’? (c) na ’geri asi’?
9 Na asiman na tapoe na ’faja kloroe’ di foe toe asi e prenki internationaal oorlokoe, bika den ben gi en wan sroedati wapen, „wan bigi feti-owroe”. Na tapoe na di foe dri asi, „wan blaka asi”, wan asiman ben sidon di e prenki mankeri foe njanjan. Fa wi sabi disi? Foe di a abi wan wegi na en nanga san ai wegi prenspari sani foe tan a libi tége prijs di de kefarlek hé. A di foe fo asiman tapoe wan „geri asi” di gersi leki a siki, e prenki pestsiki, bika na tori e taki: „A sma di ben sidon a tapoe ben abi na nen dede, èn Hades [na grebi] ben waka na en baka.” A de troe dati na di foe fo asiman disi ben kisi makti „foe kiri sma nanga wan langa feti-owroe” san e prenki oorlokoe „èn nanga mankeri foe njanjan . . . èn nanga den wilder meti foe grontapoe”. Ma a de wan aparti sani dati a ben kisi ooktoe na makti foe kiri sma gi na grebi (Hades) nanga jepi foe „dede plaag”. — Openb. 6:1-8.
10. San ben sa psa te na di foe féfi èn di foe siksi segelmarki ben sa opo, èn san de sma di e libi na grontapoe ben sa moesoe piki?
10 Baka di na apostel Johannes di ben si visioen san ben sa de leki wan marki gi „na bosroiti foe na seti foe sani”, a ben si fa na di foe féfi èn na di foe siksi segel foe na profétilolo ben opo. Tapoe a punt dati a ben si wan visioen foe skreki natuurverschijnselen, foe bigin nanga „wan bigi gronseki”. Te foe kaba den sma di e libi na grontapoe ben piki: „Na bigi dé foe den atibron [di foe Jehovah Gado nanga Jezus Kristus] doro.” Na kaba foe na agersi dé dati foe atibron ben sa wani taki, dati te foe kaba na kaba foe den sma di e hori baka gi na grontapoe disi ben kon. — Openb. 6:9-17.
Tjari den sma kon makandra di Gado feni boen foe kisi ferloesoe
11. Sortoe agersitori Jezus ben gebroiki foe sori taki a sani di a ben sa doe foe en „denoja” èn „na bosroiti foe na seti foe sani”, ben sa psa troetroe?
11 Di Jezus ben gi na „marki” foe en „denoja èn foe na bosroiti foe na seti foe sani disi”, a ben taki: „Leri now foe na figabon leki agersitori disi: so esi en jongoe taki e kon safoe èn e gi blad, dan joe sabi dati dréten de krosbé. So ooktoe te joe si ala den sani disi sabi dan taki a de krosibé, na mofodoro. Foe troe, mi taki gi oenoe taki na famirilo disi no sa pasa kwetkweti te leki ala den sani disi pasa. Hemel nanga grontapoe sa pasa gowe, ma mi wortoe no sa pasa gwe kwetkweti.” — Matt. 24:32-35
12, 13. (a) San na rampoe di ben kon abra na djoe naatsi ini 70 G.T. no ben wani taki? (b) Foe sortoe sani a rampoe dati ben de wan proféti prenki? (c) San Jezus ben taki foe dat’ede a fesi moro fara foe a kon foe en?
12 Di den Romeinsma ini 70 G.T. ben pori Jeruzalem nanga en tempel, precies soleki Jezus ben taki a fesi, dan na kefarlek bigi benawtoe di ben kon abra den djoe no ben wani taki dati Jezus ben kon foe a di foe toe tron èn dati en denoja di no de foe si nanga ai ben bigin (Matt. 24:15-21). Foe di na ini na bijbel den e gebroiki na owroe Jeruzalem leki wan agersifasi, dan na kefarlek rampoe disi na ini 70 G.T. ben de foe troe wan profétiprenki. A ben de wan miniatuur prenki, ofoe wan prenki ini pikin, foe san ben sa psa na tapoe na heri grontapoe baka te ini 1914 den ten foe den heiden ben kon na wan kaba èn soboen baka te na denoja foe Jezus Kristus di no de foe si ben bigin. Foe dat’ede meki Jezus ben taki ooktoe:
13 „Wantronwantron na baka na benawtoe foe den dé dati na son sa kon doengroe èn na moenkenki no sa gi en leti èn den stari sa fadon komoto foe hemel, èn den krakti foe hemel sa kon seki èn dan na marki foe na Manpikin foe libisma sa kon sori ensrefi ini hemel, èn dan ala lo foe grontapoe sa naki densrefi nanga sari kré, èn den sa si a Manpikin foe libisma e kon tapoe den wolkoe foe hemel nanga krakti èn bigi glori. Èn a sa seni en engel go nanga tranga trompeti babari, èn den sa tjari den sma di a ben teki poeroe foe en komoto foe den fo sé pe winti e komoto, foe na wan oekoe foe hemel te go na a tra oekoe foe en.” — Matt. 24:29-31.
14. Tapoe sortoe ferbontoe nanga srakti-ofrandi Psalm 50:5 e sori?
14 Na tjari kon makandra di ben taki a fesi foe den wan „di ben teki poeroe na ini a ten” foe na bosroiti foe na seti foe sani disi e psa leki wan kontroe foe na komando foe Gado: „Tjari mi loyaalwan kon na mi, di e sroto mi ferbontoe foe srakti-ofrandi” (Psalm 50:5). Foe di Jehovah e kari en, „mi ferbontoe”, dan wi no kan taki dja foe wan gi ensrefi abra na Gado foe wan sma te a tron wan kristen èn di a ben kan meki kon faste foe di ai offer ensrefi. Nono, a ferbontoe disi di sroto a mindri Jehovah nanga den „loyaalwan” de na pramisi „njoen ferbontoe” foe Gado nanga na oso foe na jeje Israël. Na srakti-ofrandi di de leki fundamenti foe na njoen ferbontoe dati de na ferloesoe-ofrandi foe „na Manpikin foe libisma”, Jezus Kristus. — Jer. 31:31-34; Matt. 24:30.
15. Soema de den loyaalwan, èn leki san den e dini now na grontapoe?
15 Den „loyaalwan” di e teki poti na ini na njoen ferbontoe, den e meki tron jeje Israëlsma (Luk. 22:19, 26). Gado e gi komando dati den tjari den kon na wan, sodati a kan ondrosoekoe den, kan feni den loyaalwan boen èn kan trowe den wan di no e libi akroederi san den ben taki, dati den ben teki poti na ini en ferbontoe — a njoen ferbontoe (Ps. 50:16). Foe sensi na fosi grontapoe-feti a de krin dati na kristenheid, di taki dati den teki den poti na ini na njoen ferbontoe, no de boen gi Jehovah Gado. Ini srapoe kontrari nanga dati wi abi wan pikin fika pisi di troetroe de dopoe discipel foe na Mindriman foe na njoen ferbontoe èn di gi densrefi abra na Gado. Den e sori dati den de jeje Israëlsma. Den sma disi di e hori densrefi loyaal na a njoen ferbontoe, de den „wan di den ben teki poeroe” èn di na Manpikin foe libisma ben tjari kon na wan nanga jepi foe en engel. Den e hori den ferplekti foe na njoen ferbontoe di Gado e sori a tapoe en leki a „njoen ferbontoe”. Leki wan fundamenti foe na activiteit foe den foe na kownoekondre foe Gado na ini anoe foe Jezus Kristus, den kon de ini na heri grontapoe wan marki. — Jes. 8:18; Hebr. 2:13, 14.
16. (a) Oten wan wiki kon na ai feni presi gi na fika-pisi foe den „loyaalwan” na jejefasi? (b) Soema de na ini na agersitori foe den tin wenke na Bruidegom, èn soema de en agersi bruid?
16 Gi na fika-pisi dati foe „loyaalwan” wan wiki kon na ai na jejefasi ben moe feni presi na ini na bigin foe na „bosroiti foe na seti foe sani”. Disi ben de wan bigin foe na „marki” di ben de foe si di Jezus ben taki a fesi na ini en bigi profétitori. Gi na fikapisi na wiki kon na ai ben de wan ten foe bigi prisiri. Wan prisiri leki di foe den féfi forsegtiki ofoe koni wenki di ben wiki kon na ai di na mindrineti kari ben de foe jere: „Drape na bruidegom de! Go miti en” (Matt. 25:1-6). Na prisiri wiki kon na ai disi ben feni presi na ini na mofojari foe 1919, di na salfoe fika-pisi ben bigin kon boen baka foe den bakapisi foe na ferfolgoe nanga den skotoe di ben kon na tapoe den na ini na heri grontapoe èn di den ben abi foe doe nanga den na ini na doengroe pisiten fo na Fosi Grontapoe feti. Na bruidegom na ini na agersitori foe den njoen wenki de natuurlek Jezus Kristus èn en loyaal bruid de en loyaal gemeente foe 144.000 memre di sa kon de wan nanga en na ini na hemel kownoekondre (Openb. 14:14). Na teri foe ten foe a bijbel èn den sani di boo psa ini akroederi nanga den na ini disi ten e sori taki na bruidegom-kownoe na ini na mofojari foe 1918 ben kon na en jeje tempel. Ne a ben bigin wlki en getrow memre foe na jeje bruid komoto foe dede èn tjari den kon na wan na ini na hemel kownoekondre nanga en. Foe taki foe den firi foe na fika-pisi èn bruid di den koni wenke e agersi Openbaring 19:7 e taki: „Meki wi prisiri èn bréti, èn meki wi gi en glori, bika na trow foe na Lam doro èn en oema ben sreka ensrefi.”
17. (a) Foe san-ede meki a ’koni wenke’-klasse ben kan prisiri? (b) San den koni wenke ben teki go nanga den, èn san den ben kan go doe foe dat’ede?
17 Ija, di na ten foe na jeje kon na ai foe na „koni wenke”-klasse ben bigin èn den ben kon kisi wan boen ferstan foe san na „marki” ben wani taki, di ben e sori ensrefi na ini 1914, dan disi ben de wan réde foe prisiri. Dan den wortoe ben kon troe a tapoe den: „Kolokoe den sma de di kisi kari foe go na na Avondmaal foe a trow foe na Lam” (Openb. 19:9). Na ini Jezus agersitori den féfi koni wenke ben teki go nanga den wan reserve hoeveelheid oli foe ben leti den lampoe baka èn ben kan waka na so wan fasi nanga den lampoe di ben leti na ini na prisiri trowgroepoe. Di na bruidegom ben doro, dan den „wenke di ben klari ben kon nanga en na inisé na ini na trowoso; èn a doro ben sroto. — Matt. 25:1-10.
18. (a) San den memre foe na salfoe fika pisi ben kan doe baka na Fosi Grontapoe oorlokoe, di den ben abi nofo foe na leti foe a Wortoe foe Gado nanga en santa jeje ini den? (b) San ben meki bekenti na tapoe na fosi congres di ben de baka na feti?
18 Ini akroederi nanga na prenki foe den féfi njoen wenki meki na salfoe fika-pisi ben go abra foe sreka gi na hemel bruidegom, foe soema na ten ben doro foe ben trow nanga en bruidsgemeente, wan prisiri switikon. Bakadi na ini jejefasi den ben ondrofeni den skreki ondrofeni di ben psa na ini na fosi Grontapoe-feti, dan den ben abl leki „tokotoko patoe” nofo foe na Wortoe foe Gado di e gi leti nanga na santa jeje na ini den foe gi a wroko foe den njoen libi, a wroko di ben de na ini na gi leti na a libismafamiri foe kisi wan ferstan foe a kownoekondre foe Gado na ini na anoe foe en Bruidegom-kownoe (2 Kor. 4:7). Foe dat’ede meki den memre foe na ’koni wenke’-klasse ben hori foe 1 te nanga 8 september 1919 a fosi internationale congres foe den na Cedar Point Ohio. Na tapoe na congres dati ben meki bekenti taki na sé na Watch Tower wan njoen tijdschrift ben sa kon a doro. A njoen tijdschrift disi ben sa kisi na nen foe The Golden Age (Na gowtoe ten), wan nen di ben ferteri na ini sortoe ten na libismafamiri di a kon boen baka sa de na ini a ten foe na doesoen jari tirimakti foe na bruidegom-kownoe, Jezus Kristus. A tijdschrift dati e kon te now ete a doro na ondro na nen Ontwaakt!
19. (a) Ma na ’koni wenke’-klasse ben de wan aparti pisi foe na „marki” foe Jezus „denoja” di ala sma ben kan si? (b) Soema de now den kolokoewan na grontapoe?
19 Sjatoe na baka na congres dati na fosi uitgave foe The Golden Age — na nomroe foe 1 oktober 1919 — ben kon na doro. Nanga na tijdschrift disi nanga tra boekoe foe na Watch Tower Bible and Tract Society den memre foe na loyaal ’wenke’-klasse ben go na a wroko foe den foe gi leti na a grontapoe. Den ben trowe densrefi na tapoe na ’préki foe na boen njoensoe foe na kownoekondre gi ala naatsi’ bifo na kaba foe na seti foe sani disi ben sa kon, baka na feti (Matt. 24:14). Na a fasi disi na salfoe fika-pisi, na ’koni wenke’-klasse, ben tron wan pisi foe na samengestelde ’marki’ di ben de foe si di ben de leki wan marki foe Jezus denoja di no de foe si leki wan kownoe di abi makti èn „na bosroiti foe na seti foe sani”. Na wroko dati di e gi leti de wan moro krakti bewijsi ete dati „na ten foe na kaba” e bigin ini 1914, di den ten foe den heiden ben kon na wan kaba. Den sma di nanga den heri ferstan e graboe na pisi disi foe na marki di ben tjari kon na fesi, de troetroe foe prijse den kolokoe!
San joe ben sa piki?
◻ Foe sortoe sani na kownoekondrepréki de wan pisi?
◻ Soema ofoe san na asiman na tapoe na weti asil, na faja kloroe asi, na blaka asi nanga na geri asi e agersi?
◻ Foe san na rampoe di ben kon ini 70 G.T. abra na djoe naatsi, de wan proféti prenki?
◻ Soema de na „koni wenke”-klasse, èn foe san-ede wi kan de nanga prisiri?
[Prenki na tapoe bladzijde 6]
’Taigi oenoe, san sa de na marki foe joe denoja?’