A kon foe Jesus, noso a denoja foe Jesus — Sortoewan?
„San sa de a marki foe joe denoja èn foe a bosroiti foe a seti foe sani?” — MATEUS 24:3.
1. Sortoe ròl den aksi ben abi na ini a diniwroko foe Jesus?
A KONI fasi fa Jesus ben gebroiki aksi ben meki den arkiman foe en prakseri, foe si sani srefi tra fasi (Markus 12:35-37; Lukas 6:9; 9:20; 20:3, 4). Wi kan de grantangi toe taki a ben gi piki na tapoe aksi toe. Den piki foe en ben skèin leti na tapoe troetori di wi no ben o kon sabi na wan tra fasi noso no ben sa kan froestan. — Markus 7:17-23; 9:11-13; 10:10-12; 12:18-27.
2. Na sortoe aksi wi moesoe poti wi prakseri now?
2 Na ini Mateus 24:3 wi e feni wan foe den moro prenspari aksi di oiti Jesus ben piki. Na a kaba foe en libi na grontapoe di ben de krosibei, no so langa pasa Jesus ben warskow taki a tempel foe Jerusalem ben sa pori, èn dati ben sa de wan marki foe a kaba foe a djoe seti foe sani. A verslag foe Mateus e taki moro fara: „Di a ben sidon na tapoe na Olijfbergi, den disipel ben kon na en, ala di no wan sma ben de nanga den, èn den ben taki: ’Taigi wi: O ten den sani disi sa de, èn san sa de a marki foe joe denoja [a „kon”, King James Version] èn foe a bosroiti foe a seti foe sani?’” — Mateus 24:3.
3, 4. Sortoe prenspari difrenti de ini a fasi fa den bijbel e vertaal wan prenspari wortoe na Mateus 24:3?
3 Miljoenmiljoen sma di e leisi bijbel, aksi densrefi: ’Foe san ede den disipel ben poti na aksi dati, èn fa a piki di Jesus ben gi, moesoe abi krakti na mi tapoe?’ Na ini a piki di Jesus ben gi, a ben taki foe a ten te wiwiri ben sa bigin de na den bon, di e sori taki zomer „de krosibei” (Mateus 24:32, 33). Foe dati ede, foeroe kerki e leri taki den apostel ben e aksi wan marki foe a „kon” foe Jesus, a marki di ben sa sori taki a drai di Jesus ben sa drai kon baka, ben de heri krosibei. Den e bribi taki a „kon” foe en sa de a ten te a sa teki den kresten go na hemel èn dan a sa tjari a kaba kon na grontapoe. Joe e bribi taki disi joisti?
4 Na presi foe vertaal a wortoe „kon”, wan toe bijbel vertaling, so srefi a Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift, e gebroiki a wortoe „tegenwoordigheid” (denoja). A ben kan de taki a sani di den disipel ben aksi èn a sani di Jesus ben gi leki piki, e difrenti foe den sani di den kerki e leri sma? San ben de a troetroe sani di den ben aksi? Èn sortoe piki Jesus ben gi?
San den ben aksi?
5, 6. San wi kan bosroiti foe a prakseri foe den apostel di den ben poti na aksi di wi e leisi na Mateus 24:3?
5 Te wi e prakseri san Jesus ben taki foe a tempel, dan soleki fa a sori, den disipel ben prakseri kande foe a djoe seti, di den ben aksi en foe gi den ’wan marki foe en denoja [noso, „kon”] èn a bosroiti foe a seti foe sani [troetroe, „jari”]’. — Teki gersi „grontapoe” na ini 1 Korentesma 10:11 nanga Galasiasma 1:4, KJ.
6 Na a momenti dati den apostel no ben froestan ala sani foe den leri foe Jesus. Den ben prakseri bifo taki „a kownoekondre foe Gado ben o sori ensrefi wantewante” (Lukas 19:11; Mateus 16:21-23; Markus 10:35-40). Èn srefi baka a takimakandra di den ben abi na tapoe na Olijfbergi, ma bifo a ten di den ben salfoe nanga santa jeje, den ben aksi efoe Jesus ben sa opo a Kownoekondre gi Israèl baka na a ten dati. — Tori foe den Apostel 1:6.
7. Foe san ede den apostel ben sa aksi Jesus foe a ròl di a ben sa abi na ini a ten di e kon?
7 Tokoe den ben sabi taki a ben sa gowe, bika no so langa pasa a ben taki: „A leti sa de nanga oenoe pikinso moro langa. Waka ala di oenoe abi a leti” (Johanes 12:35; Lukas 19:12-27). So boen, pikinmoro seiker a ben sa kan, taki den ben aksi densrefi: ’Efoe Jesus sa gowe, dan fa wi sa sabi taki a drai kon baka?’ Di a ben kon leki a Mesias, moro foeroe foe den no ben sabi taki na en. Èn wán jari na baka dati, aksi ben de ete efoe a ben sa doe ala den sani di a Mesias ben moesoe doe (Mateus 11:2, 3). So boen, den apostel ben abi reide foe poti aksi di abi foe doe nanga a ten di e kon. Ma ete wan tron den ben e aksi foe gi den wan marki taki a ben sa kon heri esi noso den ben aksi wan tra sani?
8. Sortoe tongo den apostel ben taki kande nanga Jesus?
8 Kon meki wi taki dati joe ben de wan fowroe di ben e arki a takimakandra na tapoe na Olijfbergi. (Teki gersi Preikiman 10:20.) Kande joe ben sa jere Jesus nanga den apostel ben e taki na ini Hebrewtongo (Markus 14:70; Johanes 5:2; 19:17, 20; Tori foe den Apostel 21:40). Ma a ben kan taki den ben sabi a Griki tongo toe.
San Mateus ben skrifi — na ini Grikitongo
9. Na tapoe san moro foeroe foe den disiten vertaling foe Mateus abi den gron?
9 Tori di e taki foe sani èn di e go baka te leki a di foe toe jarihondro G.T. e sori taki Mateus ben skrifi en Evangelie fosi na ini Hebrewtongo. Soleki fa a sori, baka ten a ben skrifi en na ini Grikitongo. Foeroe manuscript na ini Grikitongo ben pasa doro te na a ten foe wi èn den de leki fondamenti foe vertaal na Evangelie foe en go na ini den tongo foe a ten disi. San Mateus ben skrifi na ini Grikitongo foe a takimakandra dati na tapoe na Olijfbergi? San a ben skrifi foe a „kon” noso a „denoja” di den disipel ben aksi èn di Jesus ben piki na tapoe?
10. (a) Sortoe Griki wortoe gi „kon” Mateus ben gebroiki foeroe tron, èn san a kan wani taki? (b) Sortoe tra Griki wortoe de prenspari?
10 Na ini den fosi 23 kapitel foe Mateus, moro leki 80 tron wi e feni wan srefi Griki werkwortoe gi „kon”, di na erʹkho·mai. Foeroe tron a e gi a prakseri foe a kon di wan sma e kon noso foe a kon di wan sma e kon krosibei, soleki na ini Johanes 1:47: „Jesus ben si Natanaèl e kon na en.” Anga foe a fasi fa den e gebroiki en, a werkwortoe erʹkho·mai kan wani taki „doro”, „go”, „miti”, noso „de na pasi” (Mateus 2:8, 11; 8:28; Johanes 4:25, 27, 45; 20:4, 8; Tori foe den Apostel 8:40; 13:51). Ma na ini Mateus 24:3, 27, 37, 39, Mateus ben gebroiki wan tra wortoe, wan zelfstandig naamwortoe di wi no man feni no wan tra presi na ini den Evangelie: pa·rou·siʹa. Foe di Gado ben meki sma skrifi bijbel nanga jepi foe en santa jeje, foe san ede a ben boeweigi Mateus foe teki a Griki wortoe disi na ini den vers disi di a ben skrifi en Evangelie na ini Grikitongo? San a wortoe wani taki, èn foe san ede wi moesoe wani sabi dati?
11. (a) San pa·rou·siʹa wani taki? (b) Fa den eksempre foe den sani di Josefus skrifi, e horibaka gi a fasi fa wi e froestan san pa·rou·siʹa wani taki? (Loekoe a foetoewortoe.)
11 Foe taki en krin, pa·rou·siʹa wani taki „denoja”. Na Expository Dictionary of New Testament Words foe Vine e taki: „PAROUSIA, . . . [troetroe], wan denoja, para, nanga, èn ousia, de (foe eimi, a de di wan sma de), e sori tapoe a doro di wan sma doro èn so srefi a de di wan sma de noja leki wan bakapisi foe dati. Foe eksempre, na ini wan brifi di skrifi na tapoe papyrus wan oema e taki foe a fanowdoe foe en parousia na wan presi, so taki a kan sorgoe gi sani di abi foe doe nanga den goedoe foe en.” Tra wortoeboekoe e froeklari taki pa·rou·siʹa wani taki ’a fisiti foe wan tiriman’. Foe dati ede a no de soso a momenti te wan sma doro, ma wan denoja di bigin na a ten te a sma doro. A de moi foe si, taki dati na a fasi fa a djoe historia skrifiman Josefus, wan man foe a ten foe den apostela, ben gebroiki pa·rou·siʹa.
12. Fa bijbel srefi e jepi wi foe sori taki a troe san pa·rou·siʹa wani taki?
12 Den fositen boekoe e poeroe ala tweifri foe san „denoja” wani taki, ma kresten abi spesroetoe belangstelling gi a fasi fa Gado Wortoe e gebroiki pa·rou·siʹa. A piki de a srefi — denoja. Wi e si dati na den eksempre na ini den brifi foe Paulus. Foe eksempre, a ben skrifi den Filipisma: „Na a fasi fa oenoe gi jesi ala ten, no soso te mi de noja, ma now moro klariklari srefi di mi no de, tan wroko gi oen eigi froeloesoe.” A ben taki toe foe tan nanga den so taki den ben kan prisiri pasa marki „foe di [a] de [pa·rou·siʹa] baka nanga [den]” (Filipisma 1:25, 26; 2:12). Tra vertaling e taki „a de di mi de baka nanga oenoe” (Weymouth; New International Version); „te mi de baka nanga oenoe” (Jerusalem Bible; New English Bible); èn „te ete wan tron oenoe abi mi na oen mindri” (Twentieth Century New Testament). Na ini 2 Korentesma 10:10, 11, Paulus ben poti „a denoja foe en na ini skin leki sma” kontrari foe a ’de di a no de’. Na ini den eksempre disi a no ben taki foe a kon di a ben kon noso foe a doro di a ben doro; a ben gebroiki pa·rou·siʹa, èn dati wani taki dati a ben de noja.b (Teki gersi 1 Korentesma 16:17.) Ma fa a de nanga a taki di den e taki foe a pa·rou·siʹa foe Jesus? A fasi fa den e taki foe en wani taki a „kon” foe en, noso den e sori taki a sa de noja gi wan langa pisi ten?
13, 14. (a) Foe san ede wi moesoe kon na a bosroiti taki wan pa·rou·siʹa e go abra wan heri pisi ten? (b) O langa a ten foe a pa·rou·siʹa foe Jesus moesoe de?
13 Den kresten di ben salfoe nanga jeje na ini den dei foe Paulus, ben abi belangstelling gi a pa·rou·siʹa foe Jesus. Ma Paulus ben warskow den taki den no moesoe ’broeja toemoesi esi’. Fosi „a sma foe kroektoedoe” moesoe kon fosi, di ben sori foe de den kerki tiriman foe krestenhèit. Paulus ben skrifi taki „a denoja foe a sma foe kroektoedoe de akroederi a wroko di Satan e wroko nanga ibri krakti wroko nanga bedrigi marki nanga wondroe” (2 Tesalonikasma 2:2, 3, 9). A de krin foe si taki a pa·rou·siʹa, noso denoja foe „a sma foe kroektoedoe” no ben de a doro di a ben sa doro gi wan momenti nomo; a ben sa de na ini wan heri pisi ten, pe den ben sa meki bedrigi marki. Foe san ede disi de prenspari?
14 Loekoe a vers di de wantewante na en fesi: „A sma foe kroektoedoe sa tjari kon na krin, di Masra Jesus sa poeroe na pasi nanga a jeje foe en mofo èn a sa meki en tron noti nanga a sori di a sa sori en denoja.” Neleki fa a denoja foe „a sma foe kroektoedoe” sa de na ini wan pisi ten, na so a denoja foe Jesus ben sa de na ini wan heri pisi ten èn a ben sa abi en heimarki na ini a pori foe a kroektoe „manpikin foe pori”. — 2 Tesalonikasma 2:8.
Penti foe a Hebrewtongo
15, 16. (a) Sortoe spesroetoe wortoe gebroiki na ini foeroe vertaling foe Mateus go na ini Hebrewtongo? (b) Fa den gebroiki bohʼ na ini den Boekoe foe bijbel?
15 Soleki fa wi ben taki, soleki fa a sori, dan Mateus ben skrifi en Evangelie fosi na ini a Hebrew tongo. So boen, sortoe Hebrew wortoe a ben gebroiki na Mateus 24:3, 27, 37, 39? Pisi foe Mateus di den vertaal na ini a disiten Hebrewtongo abi wan vorm foe a werkwortoe bohʼ na ini na aksi foe den apostel èn na ini a piki foe Jesus. Disi ben kan meki wi leisi en na a fasi disi, soleki: „San sa de a marki foe joe [bohʼ] èn foe a bosroiti foe a seti foe sani disi?” èn, „Neleki fa den dei foe Noa ben de, na so a [bohʼ] foe a Manpikin foe libisma sa de”. San bohʼ wani taki?
16 Ala di a wani taki difrenti sani, a Hebrew werkwortoe bohʼ wani taki na a fosi presi „kon”. A Theological Dictionary of the Old Testament e taki: ’Foe di a de foe si 2532 tron, bohʼ na wan foe den werkwortoe na ini den Hebrew Boekoe foe bijbel, di gebroiki moro foeroe leisi èn a de a moro prenspari werkwortoe di den gebroiki gi a boeweigi di sani e boeweigi’ (Genesis 7:1, 13; Exodus 12:25; 28:35; 2 Samuèl 19:30; 2 Kownoe 10:21; Psalm 65:2; Jesaja 1:23; Esekièl 11:16; Danièl 9:13; Amos 8:11). Efoe Jesus nanga den apostel ben gebroiki wan wortoe di wani taki difrenti sortoe sani toe, dan sma ben kan tweifri na san a wani taki. Ma den ben gebroiki a wortoe bohʼ?
17. (a) Foe san ede a no abi foe de so, taki den disiten vertaling foe Mateus na ini Hebrewtongo e sori kande san Jesus nanga den apostel ben taki troetroe? (b) Pe moro wi kan feni wan jepi foe kon sabi sortoe wortoe Jesus nanga den apostel gebroiki kande, èn foe sortoe tra reide ede a sani disi de prenspari gi wi? (Loekoe a foetoewortoe.)
17 Hori na prakseri taki den disiten vertaling na ini Hebrewtongo, na vertaling di kande no e taki soifri san Mateus ben skrifi na ini Hebrewtongo. A tori na taki Jesus ben kan gebroiki wan tra wortoe na presi foe bohʼ, wan wortoe di ben sori san pa·rou·siʹa wani taki. Wi e si disi na a boekoe Hebrew Gospel of Matthew foe 1995, foe Professor George Howard. A boekoe ben poti prakseri na tapoe a skrifi di a djoe datra Sem Tob ben Isaac ibn Sjaproet ben skrifi teige a gens foe krestendom. A boekoe dati ben gi wan Hebrew vertaling foe na Evangelie foe Mateus. Boeweisi de taki a tekst disi foe Mateus ben owroe srefisrefi èn ini a bigin a ben meki na ini a Hebrewtongo, na presi taki a vertaal foe Latijntongo noso Grikitongo na ini a ten foe Sem Tob.c So boen, a kan tjari wi go moro krosibei foe san den ben taki na tapoe na Olijfbergi.
18. Sortoe prenspari Hebrew wortoe Sem Tob e gebroiki, èn san a wortoe wani taki?
18 Na ini Mateus 24:3, 27, 39 Sem Tob en tekst foe Mateus no e e gebroiki a werkwortoe bohʼ. Na presi foe dati a e gebroiki a zelfstandig naamwortoe di abi foe doe nanga dati, bi·ʼahʹ. A zelfstandig naamwortoe dati de foe si soso na ini den Hebrew Boekoe foe bijbel na Esekièl 8:5, pe a wani taki „doromofo”. Na presi foe taki foe a kon di wan sma e kon, bi·ʼahʹ drape e sori go na a doro foe wan oso; te joe de na a doromofo noso na a stoepoe, joe de na ini na oso. So srefi, prenspari relisi papira di no e taki foe bijbel, na mindri den Dede Se Lolo, foeroe tron e gebroiki bi·ʼahʹ gi a bigin foe den priester wroko. (Loekoe 1 Kroniki 24:3-19; Lukas 1:5, 8, 23.) Èn wan vertaling na ini 1986 foe na owroeten Pesjitta na ini Siriatongo (noso, Arameinitongo), go na ini Hebrewtongo, e gebroiki bi·ʼahʹ na Mateus 24:3, 27, 37, 39. So boen, boeweisi de taki na ini owroeten a zelfstandig naamwortoe bi·ʼahʹ ben kan wani taki wan sani di ben difrenti pikinso foe san a werkwortoe bohʼ wani taki, di den gebroiki na ini bijbel. Foe san ede disi de prenspari foe sabi?
19. Efoe Jesus nanga den apostel ben gebroiki bi·ʼah,ʹ sortoe bosroiti wi ben sa kan teki dan?
19 Kande den apostel gebroiki a zelfstandig naamwortoe disi bi·ʼah na ini na aksi foe den èn so srefi Jesus na ini a piki foe en. Srefi efoe den apostel ben abi soso a doro di Jesus ben sa doro na ini a ten di e kon na prakseri, dan tokoe Krestes gebroiki bi·ʼahʹ foe taki foe moro leki san den ben denki. Jesus ben kan sori go na a doro di a ben sa doro foe bigin wan njoen wroko; a doro di a ben sa doro ben sa de a bigin foe en njoen ròl. Disi ben sa wani taki a srefi sani di pa·rou·siʹa wani taki, di Mateus ben gebroiki baka dati. Sowan fasi foe gebroiki bi·ʼahʹ, soleki fa wi e froestan ben sa horibaka gi a sani di Jehovah Kotoigi leri someni langa kaba, taki a „marki” di meki foe difrenti pisi, di Jesus ben gi, ben de foe sori taki a ben de noja.
Wakti a heimarki foe En denoja
20, 21. San wi kan leri foe a sani di Jesus ben taki foe den dei foe Noa?
20 A studeri di wi e studeri a denoja foe Jesus moesoe abi krakti langalanga na tapoe wi libi èn den froewakti foe wi. Jesus ben gi den bakaman foe en a deki-ati foe tan na ai. A ben gi wan marki so taki den ben kan kon sabi a denoja foe en, ala di foeroe sma no ben sa poti prakseri: „Neleki fa den dei foe Noa ben de, na so a denoja foe a Manpikin foe libisma sa de. Neleki fa den ben doe na ini den dei dati bifo a froedoe, den ben e njan èn den ben e dringi, mansma ben e trow èn oemasma den ben e gi foe trow, te leki a dei taki Noa ben go na ini na ark; èn den no ben poti prakseri na tapoe te leki a froedoe ben kon èn ben figi den alamala poeroe, na so a denoja foe a Manpikin foe libisma sa de.” — Mateus 24:37-39.
21 Na ini den dei foe Noa, moro foeroe sma foe a geslakti dati ben go doro nanga den aladei afersi foe den. Jesus ben taki na fesi taki a ben sa de a srefi na „a denoja foe a Manpikin foe libisma”. Kande den sma di ben de lontoe Noa ben denki taki noti ben sa feni presi. Joe sabi san ben pasa troetroe. Den dei dati di ben panja na ini wan heri pisiten, ben tjari wan heimarki, „a froedoe ben kon èn ben figi den alamala poeroe”. Lukas e gi wan srefi sortoe verslag pe Jesus ben teki gersi „den dei foe Noa” nanga „den dei foe a Manpikin foe libisma”. Jesus ben froemane: „Na a srefi fasi a sa go na a dei te a Manpikin foe libisma sa tjari kon na krin.” — Lukas 17:26-30.
22. Foe san ede wi moesoe abi spesroetoe belangstelling gi a profeititori foe Jesus na Mateus kapitel 24?
22 Ala den sani disi wani taki wan spesroetoe sani gi wi bika wi e libi na wan ten pe wi e si den sani di e feni presi èn di Jesus ben taki na fesi — orlokoe, gronseki, pestsiki, mankeri foe njanjan, èn froefolgoe foe den disipel foe en (Mateus 24:7-9; Lukas 21:10-12). Den sortoe situwâsi disi de foe si foe sensi a feti di kenki a historia, di den e kari a Fosi Grontapoefeti, ala di moro foeroe sma e si den sani disi leki gewoon sani foe a historia. Ma troe kresten e froestan san den prenspari sani disi di feni presi wani taki, neleki fa sma di de na ai e froestan te den e si a kisi di wan figabon e kisi wiwiri taki zomer de krosibei. Jesus ben gi a rai: „Na so toe, te oenoe si den sani disi e feni presi, sabi dan taki a kownoekondre foe Gado de krosibei.” — Lukas 21:31.
23. Gi soema den wortoe foe Jesus na Mateus kapitel 24 wani taki wan spesroetoe sani, èn foe san ede?
23 Jesus ben gi foeroe foe a piki foe en na tapoe na Olijfbergi na den bakaman foe en. Den ben de den wan di ben abi wan prati na a preiki foe a boen njoensoe di e kibri libi, na heri grontapoe bifo a kaba ben sa kon. Den ben sa de den wan di ben kan si „a tegoe sani di e tjari pori kon . . . e tanapoe na ini wan santa presi”. Den ben sa de den wan di ben sa gi jesi foe di den sa „lowe gowe” bifo a bigi banawtoe. Èn den ben sa de den wan na soema den tra wortoe disi ben sa abi krakti: „Efoe den no ben koti den dei dati sjatoe, dan no wan skin no ben sa kisi froeloesoe; ma foe den wan di [Gado] froekisi ede, den dei dati sa koti sjatoe” (Mateus 24:9, 14-22). Ma san den serjoesoe wortoe dati wani taki, èn foe san ede wi kan taki dati den e gi wi wan fondamenti foe kan abi moro kolokoe, froetrow, nanga faja nownow? Na artikel foe Mateus 24:22 di wi sa studeri now, sa gi den piki.
[Foetoewortoe]
a Eksempre foe Josefus: na a Bergi Sinai kotifaja nanga dondroe „ben meki bekènti taki Gado de drape [pa·rou·siʹa]”. A wondroefasi fa a ben sori ensrefi na ini a tabernakel „ben sori a de [pa·rou·siʹa] di Gado de drape”. Nanga a sori di Gado ben sori a foetoeboi Elisa den asiwagi di ben tanapoe lontoe, Gado ben „sori en foetoeboi en makti nanga en denoja [pa·rou·siʹa]”. Di Petronius, tiriman foe Rome, ben proeberi foe meki den djoe de korostoe, Josefus ben froeklari taki ’Gado troetroe ben sori en denoja [pa·rou·siʹa] na Petronius’ di a ben seni alen kon. Josefus no ben gebroiki pa·rou·siʹa nomo gi a kon di wan sma e kon noso gi a doro di wan sma doro gi wan sjatoe pisi ten. A ben wani taki wan denoja di ben go doro, srefi na wan fasi di sma no man si (Exodus 20:18-21; 25:22; Lefitikus 16:2; 2 Kownoe 6:15-17). — Teki gersi Antiquities of the Jews, boekoe 3, kapitel 5, paragraaf 2 [80]; kapitel 8, paragraaf 5 [202]; Boekoe 9, kapitel 4, paragraaf 3 [55]; Boekoe 18, kapitel 8, paragraaf 6 [284].
b Na ini A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament, E. W. Bullinger e sori taki pa·rou·siʹa wani taki ’a de di wan sma de noja noso a de di wan sma sa kon de noja, so boen, denoja, noso doro; a kon di wan sma e kon na wan fasi di wani taki dati a sa tan foe langa ten, bigin na a kon di a e kon’.
c Wan boeweisi na taki a abi a Hebrew wortoe „A Nen”, di skrifi krinkrin noso di skrifi sjatoe, 19 tron. Professor Howard e skrifi: „A de wan aparti sani foe leisi a Nen foe Gado na ini wan kresten boekoe di wan djoe skrifiman di e skrifi teige gens ben poti. Efoe disi ben de wan vertaling go na ini Hebrewtongo foe wan kresten boekoe di skrifi na ini Grikitongo noso na ini Latijntongo, dan wan sma ben sa froewakti foe feni adonai [Masra] na ini a tekst, no wan simbôl foe a nen foe Gado di sma no mag gebroiki, namkoe YHWH. . . . Taki a poti a nen di sma no mag gebroiki, na wan sani di wi no man froeklari. Den boeweisi e sori krin taki Sem Tob ben kisi na eksemplaar foe Mateus nanga a Nen foe Gado na ini a tekst kaba èn taki kande a hori a nen na ini na presi foe teki a tjans foe de fowtoe foe di a poeroe a nen.” A Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwijzingen e gebroiki a Mateus foe Sem Tob [J2] foe horibaka gi a gebroiki di den e gebroiki a nen foe Gado na ini den Griki Boekoe foe bijbel.
Fa joe ben sa piki?
◻ Foe san ede a de prenspari foe si a difrenti fasi fa den bijbel e vertaal Mateus 24:3?
◻ San pa·rou·siʹa wani taki, èn foe san ede a de prenspari foe sabi san disi wani taki?
◻ Sortoe sani di de a srefi ben sa kan de na Mateus 24:3 na ini Grikitongo èn na ini Hebrewtongo?
◻ Sortoe sani di abi foe doe nanga ten wi moesoe kon sabi foe man froestan Mateus kapitel 24?
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
Na Olijfbergi, e loekoe na tapoe Jerusalem