Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w99 15/1 blz. 25-27
  • A mofowet — Foe san ede den ben skrifi en?

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • A mofowet — Foe san ede den ben skrifi en?
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • Pe den gwenti ben bigin
  • „Soema ben gi joe a makti disi?”
  • A Wet de na ini problema — Wan njoen loesoe
  • Foe san ede a mofowet ben moesoe skrifi poti?
  • A misjna nanga a Wet di Gado ben gi Moses
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1997
  • A wet di ben de bifo Krestes
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1996
  • Regtfardikifasi no nanga yepi fu leri di gi abra nanga mofo
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
  • Tan suku na Kownukondre nanga Gado regtfardikifasi
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1990
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
w99 15/1 blz. 25-27

A mofowet — Foe san ede den ben skrifi en?

FOE san ede foeroe fosi jarihondro djoe no ben erken Jesus leki a Mesias? Wan sma di ben drape e froeteri: „Baka di [Jesus] go na ini a tempel, dan den granpriester nanga den owroeman foe a pipel kon na en, ala di a e gi leri, èn den taki: ’Nanga sortoe makti joe e doe den sani disi? Èn soema ben gi joe a makti disi?’” (Mateus 21:23) Soleki fa den ben prakseri, dan na Almaktiwan ben gi a djoe nâsi a Tora (Wet), èn a wet ben gi wan toe man makti foe Gado. Jesus ben abi a makti disi?

Jesus ben sori troetroe lespeki gi a Tora èn gi den sma di a Tora ben gi makti (Mateus 5:17-20; Lukas 5:14; 17:14). Ma foeroetron a ben kroetoe den sma di ben pasa den komando foe Gado (Mateus 15:3-9; 23:2-28). Den man disi ben waka na baka den gwenti di sma ben kon sabi leki a mofowet. Jesus no ben erken a makti foe a wet disi. Na tra sei, foeroe sma no ben erken en leki a Mesias. Den ben bribi taki soso wan sma di e horibaka gi den gwenti foe den sma di abi makti na den mindri ben kan abi a jepi foe Gado.

Pe a mofowet disi ben bigin? Fa a doe kon taki den djoe ben kon si en leki a abi a srefi makti leki a Skrifiwet di ben skrifi na ini den Boekoe foe bijbel? Èn efoe a ben moesoe de wan mofowet, dan foe san ede den ben skrifi en te foe kaba?

Pe den gwenti ben bigin

Den Israèlsma ben kon na ini wan froebontoe nanga Jehovah Gado na a bergi Sina-i na ini a jari 1513 b.G.T. Nanga jepi foe Moses den ben kisi den wet foe a froebontoe dati (Exodus 24:3). Te den ben sa gebroiki den wet disi, dan dati ben sa gi den na okasi foe ’sori taki den santa neleki fa Jehovah a Gado foe den ben santa’ (Lefitikus 11:44). Na ondro a Wetfroebontoe, na anbegi foe Jehovah ben abi foe doe nanga ofrandi di priester groepoe di ben poti na wroko ben moesoe tjari. Wán spesroetoe presi foe anbegi ben moesoe de — te foe kaba, dati ben kon de a tempel na ini Jerusalem. — Deuteronomium 12:5-7; 2 Kroniki 6:4-6.

A Wet foe Moses ben gi a heri stroektoeroe gi na anbegi di Israèl ben moesoe anbegi Jehovah leki wan nâsi. Ma wan toe finitori no ben taki krinkrin. Foe eksempre, a Wet ben tapoe sma foe wroko na tapoe a Sabadei, ma a no ben taki finifini san ben de a difrenti na mindri wroko nanga tra sani di sma e doe. — Exodus 20:10.

Efoe Jehovah ben feni taki a boen foe doe dati, dan a ben o gi finifini wet di ben o taki foe ibri aksi di sma ben sa kan abi. Ma A ben kria libisma nanga wan konsensi, èn a ben gi den fri foe dini En na ini a stroektoeroe foe den wet foe en. A Wet ben seti sani taki den priester, den Leifisma, nanga kroetoebakra ben kan handri kroetoe-afersi (Deuteronomium 17:8-11). Ala di den kroetoe-afersi ben kon moro foeroe, dan son fasti eksempre ben poti, èn seiker wan toe foe den disi ben gi foe a wan geslakti go na a tra geslakti. A fasi fa priesterwroko ben moesoe doe na a tempel foe Jehovah ben gi toe foe papa go na manpikin. Ala di den ondrofeni foe a nâsi leki wan groepoe ben kon moro foeroe, na so a ben de toe nanga den gwenti foe den.

Ma a moro prenspari sani foe na anbegi foe Israèl ben tan de a Skrifiwet di Moses ben kisi. Exodus 24:3, 4 e taki: „Moses ben kon èn ben froeteri a pipel ala den wortoe foe Jehovah nanga ala den kroetoe bosroiti, èn a heri pipel ben piki nanga wán sten, taki: ’Ala wortoe di Jehovah taki, wi wani foe doe.’ Foe dati ede Moses ben skrifi ala den wortoe foe Jehovah.” A ben de akroederi den komando disi di skrifi, taki Gado ben sroto en froebontoe nanga den Israèlsma (Exodus 34:27). Foe taki en leti, na no wan presi den Boekoe foe bijbel e taki dati wan mofowet ben de.

„Soema ben gi joe a makti disi?”

A de krin taki a Wet foe Moses ben poti a prenspari relisi makti nanga relisi leri di ben moesoe gi, na ini na anoe foe den priester, den bakapikin foe Aron (Lefitikus 10:8-11; Deuteronomium 24:8; 2 Kroniki 26:16-20; Maleaki 2:7). Ma na ini den foeroe jarihondro, wan toe foe den priester no ben de getrow moro èn ben kon kroeka (1 Samuèl 2:12-17, 22-29; Jeremia 5:31; Maleaki 2:8, 9). Na ini a pisi ten di Grikikondre ben tiri, dan foeroe priester ben skeki nanga relisi afersi. Na ini a di foe toe jarihondro b.G.T., dan den Fariseiman — wan njoen groepoe na ini a djoe relisi di no ben abi froetrow na ini den priester — ben bigin seti gwenti pe a gewoon sma ben kan si ensrefi taki a santa leki a priester. Foeroe sma ben lobi den gwenti disi, ma den ben kon tron wan sani di ben poti na a Wet èn di no ben boen. — Deuteronomium 4:2; 12:32 (13:1 na ini den djoe uitgave).

Den Fariseiman ben kon tron den njoen sabiman foe a Wet, di den ben e doe a wroko di den ben prakseri taki den priester no ben e doe. Foe di a Wet foe Moses no ben gi primisi gi a makti foe den, meki den ben meki wan njoen fasi foe ondrosoekoe den Boekoe foe bijbel kon na krin nanga jepi foe dangra sani pe den e sori go èn nanga tra fasi di gersi foe horibaka gi den idea foe den.a Leki den moro prenspari sma di ben sorgoe gi den gwenti disi èn di ben horibaka gi den gwenti, den ben meki wan njoen fondamenti foe makti na ini Israèl. Na ini a fosi jarihondro G.T., den Fariseiman ben kon abi bigi makti na ini a Djoe-bribi.

Di den ben poti den mofowet na makandra èn ben soekoe bijbel boeweisi gi moro wet di densrefi ben meki, dan den Fariseiman ben si taki a ben de fanowdoe foe gi a wroko foe den moro makti. Wan njoen idea di abi foe doe nanga a bigin foe den gwenti disi ben kon de. Den rabi ben bigin leri sma: „Moses ben kisi a Tora na Sina-i èn ben gi en na Josua, èn Josua ben gi den owroeman, èn den owroeman ben gi den profeiti. Èn den profeiti ben gi en na den man foe a bigi konmakandra.” — Avot 1:1, a Misjna.

Te den rabi e taki „Moses ben kisi a Tora”, dan den rabi no ben e taki wawan foe den skrifiwet, ma so srefi foe den gwenti di ben gi nanga mofo. Den ben froeklari taki na Gado ben gi Moses den gwenti disi na Sina-i — den gwenti di libisma ben prakseri èn ben meki. Èn den ben leri sma taki Gado no ben gi libisma na okasi foe froeklari san no ben de na ini a Tora, ma taki nanga mofo Gado ben kari den sani di a Skrifiwet no ben taki. Soleki fa den e taki, Moses ben gi a mofowet disi na den geslakti, no na den priester, ma na den tra fesiman. Den Fariseiman srefi ben froeklari taki, na den geborte, den na sma di ben kisi a makti disi di ben tan go doro.

A Wet de na ini problema — Wan njoen loesoe

Jesus, di den djoe relisi fesiman ben tweifri na en makti di a ben kisi foe Gado, ben taki na fesi taki a tempel ben o pori (Mateus 23:37–24:2). Baka di den Romesma ben pori a tempel na ini 70 G.T., dan den no ben man doe moro akroederi den markitiki foe a Wet foe Moses di abi foe doe nanga den ofrandi èn a priesterwroko. Gado ben seti wan njoen froebontoe tapoe gron foe a froeloesoe-ofrandi foe Jesus (Lukas 22:20). A Wetfroebontoe foe Moses ben kon na wan kaba. — Hebrewsma 8:7-13.

Na presi foe si den sani disi di ben feni presi, leki boeweisi taki Jesus ben de a Mesias, den Fariseiman ben feni wan tra loesoe. Den ben teki foeroe foe a makti foe den priester kaba. Now di a tempel ben pori, den ben kan go moro fara ete. Na akademia foe den rabi na Jawneh ben kon tron a moro prenspari presi gi a Sanhedrin di den ben orga baka — a djoe hei kroetoebangi. Na ondro a tiri foe Yohanan ben Zakkai nanga Gamaliel II na Jawneh, a Djoe-bribi ben kisi wan njoen stroektoeroe. Den wroko na ini den snoga, di den rabi ben tiri, ben kon na ini a presi foe na anbegi na a tempel di den priester ben tiri. Den begi, spesroetoe den wan tapoe a Verzoendei, ben kon na ini a presi foe den ofrandi. Den Fariseiman ben prakseri taki a mofowet di ben gi Moses na Sinai, ben si a sani disi na fesi kaba èn ben seti sani kaba gi dati.

Den akademia foe den rabi ben kon moro pôpi. A moro prenspari leriprograma foe den ben de fajafaja takimakandra, a hori di den ben moesoe hori den wet na ede, èn a fasi fa den moesoe gebroiki a mofowet. Bifo dati, a fondamenti foe a mofowet ben abi foe doe nanga a froeklari di den ben froeklari den Boekoe foe bijbel — Midrasj. Now den ben bigin leri sma èn ben bigin orga den gwenti di e tan kon moro foeroe èn di ben tjari kon na makandra. Ibri reglementi foe a mofowet ben meki moro makriki leki wan sjatoe lin di makriki foe hori na ede, èn foeroetron a ben meki na ini wan singi.

Foe san ede a mofowet ben moesoe skrifi poti?

Den bogobogo akademia foe den rabi èn den wet foe den rabi di ben kon foeroe moro nanga moro ben tjari wan njoen problema kon. Sabiman foe den rabi, Adin Steinsaltz e froeklari: „Ibri leriman ben abi en eigi fasi foe gi leri èn ben kari en mofowet na en eigi aparti fasi. . . . A no ben nofo moro foe sabi den leri foe na eigi leriman foe a studenti, èn a studenti ben de froeplekti foe kon sabi a fasi toe fa tra sabiman ben wroko . . . Na so wan fasi disi ben dwengi den studenti foe hori kefalek foeroe sani na ede foe di „kefalek foeroe sabi ben de.’” Foe di kefalek foeroe bodoi ben de di no orga boen, meki dati ben aksi kefalek foeroe moeiti foe a froestan foe a studenti te leki a no ben man moro.

Na ini a di foe toe jarihondro G.T., a djoe oproeroe teige Rome, di ben de na ondro a tiri foe Bar Kochba, ben abi leki bakapisi taki den sabiman foe den rabi ben kisi kefalek faja froefolgoe. Den ben kiri Akiba — a moro prenspari rabi, di ben horibaka gi Bar Kochba — èn so srefi foeroe tra prenspari sabiman. Den rabi ben frede taki ete wan froefolgoe ben kan tjari a mofowet kon na ini kefar. Den ben bribi taki a ben moro boen te den gwenti ben gi nanga mofo, foe a leriman go na a disipel, ma den situwâsi disi di ben e kenki ben abi leki bakapisi taki moro foeroe moeiti ben doe foe meki wan orga stroektoeroe foe tan kibri den leri foe den koniman, noso sma ben sa kan frigiti den gwenti foe têgo.

Baka ten, na ini wan pisi ten foe pikinso vrede nanga Rome, Juda ha-Nassi, a moro prenspari rabi na a kaba foe a di foe toe jarihondro èn na a bigin foe a di foe dri jarihondro G.T., ben tjari foeroe sabiman kon na makandra èn ben skrifi kefalek foeroe mofowet na ini wan orga stroektoeroe di abi siksi Pisi, èn ibriwan foe den ben prati na ini moro pikin pisi — ala nanga ala, 63 pisi. A boekoe disi ben kon nen a Misjna. Efraim Urbakm, wan sabiman foe a mofowet, e taki: „A Misjna . . . ben feni boen èn a kisi makti di no wan tra boekoe, boiti a Tora, ben kisi.” Sma no ben erken a Mesias, a tempel ben pori ma di a mofowet ben tan de foe di a ben skrifi poti na ini a Misjna, dan wan njoen ten ben bigin gi a Djoe-bribi.

[Foetoewortoe]

a A fasi disi foe tjari den Boekoe foe bijbel kon na krin, nen midrasj.

[Prenki na tapoe bladzijde 26]

Foe san ede foeroe djoe no ben erken a makti foe Jesus?

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma