Loekoe boen nanga „Epikuriasma”
„A de so wan boen sma! A e libi akroederi hei moreel markitiki. A no e smoko, a no e gebroiki drug na wan fowtoe fasi noso a no e taki dotitaki. Te joe loekoe en boen, dan a moro boen leki son sma di e taki dati den na kresten!”
JOE jere son sma e gebroiki a fasi foe denki dati foe regtfardiki matifasi di no fiti èn di den e kweki? A ben sa de wan boen prakseri te joe ben sa ondrosoekoe en nanga jepi foe bijbel? Wan eksempre foe wan fositen kresten gemeente e tjari na afersi disi kon na krin.
Na ini a fosi jarihondro, na apostel Paulus ben warskow a gemeente foe Korente: „No kori oensrefi. Takroe kompe e pori boen gwenti.” Kande son kresten ben abi krosibei demakandra nanga sma di a Griki filosofia, so srefi di foe den Epikuriasma, ben abi krakti na den tapoe. Soema ben de den Epikuriasma? Foe san ede den ben sa de wan kefar na jejefasi gi den kresten na ini Korente? Sma de na ini a ten disi di de leki den èn di wi moesoe loekoe boen nanga den? — 1 Korentesma 15:33.
Soema ben de den Epikuriasma?
Den Epikuriasma ben de bakaman foe a Griki filosoofman Epikurus, di ben libi foe 341 te go miti 270 b.G.T. A ben leri taki prisiri ben de a wan-enkri noso a moro prenspari sani na ini a libi. Dati wani taki dati den Epikuriasma ben libi na wan jajo fasi, sondro markitiki èn ben e doe lagi sani na ini a soekoe di den ben e soekoe wan prisiri ten dorodoro? A de wan froewondroe sani taki Epikurus no ben leri den bakaman foe en foe libi na a fasi dati! Na presi foe dati, a ben leri taki a moro boen fasi foe kisi prisiri ben de foe libi akroederi koni, deki-ati, a dwengi di wan sma e dwengi ensrefi nanga retidoe. A ben gi deki-ati foe feti na baka prisiri di e tan, na ini a heri libi èn no na baka prisiri di den e kisi wantewante èn di de foe wan momenti nomo. Foe dati ede, a kan gersi taki den Epikuriasma hori densrefi na boenfasi te joe e teki den gersi den wan di e doe serjoesoe sondoe. — Teki gersi Titus 1:12.
Den de a srefi leki krestendom?
Efoe joe ben de wan memre foe a fositen gemeente foe Korente, den Epikuriasma ben sa naki joe ati? Son sma kan prakseri taki den hei moreel markitiki di, soleki fa a sori, den Epikuriasma ben hori densrefi na den, ben meki taki den ben de boen kompe gi kresten. Te den Korentesma e go doro foe regtfardiki densrefi, dan den ben sa kan si dati a gersi taki den markitiki foe den Epikuriasma ben de a srefi leki den markitiki foe a Wortoe foe Gado.
Foe eksempre, den Epikuriasma ben de bescheiden ini a feti di den ben feti na baka prisiri. Den prisiri foe a jeje ben abi moro waarde gi den leki den prisiri foe a skin. San wan sma ben njan no ben de so prenspari leki a matifasi di a sma dati abi nanga a sma nanga soema a ben njan. Den Epikuriasma no ben boemoei srefi nanga politiek èn nanga ogri di sma e doe na kibrifasi. A ben kan de makriki troetroe foe go denki na a fasi disi: „Den de a srefi leki wi!”
Ma den Epikuriasma ben de troetroe leki den fositen kresten? Kwetikweti. Den wan di abi a koni foe si sani krin di den gebroiki na a joisti fasi, ben kan si den prenspari difrenti di ben de (Hebrewsma 5:14). Joe kan si den difrenti toe? Meki wi go loekoe moro fini na den sani di Epikurus ben leri.
A tra sei foe a leri foe Epikurus
Foe jepi sma foe kakafoetoe gi a frede gi den gado èn gi dede, dan Epikurus ben leri taki den gado no abi belangstelling gi a libisma famiri èn den no e boemoei nanga den afersi foe libisma. Soleki fa Epikurus ben leri, dan den gado no ben kria na universum èn a libi ben kon foe ensrefi. A no de krin, taki dati de kontrari a leri foe bijbel taki „wán Gado” de, a Kriaman, èn taki a e broko en ede nanga den libisma kriatoeroe foe en? — 1 Korentesma 8:6; Efeisesma 4:6; 1 Petrus 5:6, 7.
Epikurus ben leri toe taki wan sma no kan libi baka, baka te a sma dede. A no de foe taki, dati a sani dati ben de kontrari a leri foe bijbel foe na opobaka. Te joe loekoe en boen, dan di na apostel Paulus ben taki na tapoe na Areopagus, kande den Epikuriasma ben de na mindri den sma di no ben agri nanga Paulus foe a leri foe na opobaka. — Tori foe den Apostel 17:18, 31, 32; 1 Korentesma 15:12-14.
A kan de so, taki a moro kefalek penti ini a filosofia foe Epikurus ben de so srefi a moro trikiwan. A bribi di a no ben bribi taki wan sma kan libi baka, baka te a sma dede, ben meki en kon na a bosroiti taki libisma moesoe libi so kolokoe leki a kan na ini a sjatoe pisi ten di den de na grontapoe. Soleki fa wi si kaba, dan en prakseri no ben de foe libi na wan sondoe fasi nomonomo, ma na presi foe dati, foe njan boen foe a libi now, bika a libi disi na ala san wi abi.
So boen, Epikurus no ben gi sma deki-ati foe doe ogri na kibrifasi, so taki den no abi foe frede taki sma o kisi den, wan sani di seiker na wan kefar gi a kolokoe di sma e ondrofeni now. A ben gi sma deki-ati foe de bescheiden, so taki den kan wai pasi gi den bakapisi foe a doe di sma e doe sani pasa marki, wan tra sani di e hendri sma foe ondrofeni kolokoe now. A ben gi deki-ati toe foe abi boen matifasi nanga tra sma, bika te tra sma ben sa doe wan sani baka gi den, dan dati ben sa de wan winimarki gi den. A no de foe taki, dati efoe wan sma no e doe ogri na kibrifasi, e libi na wan bescheiden fasi, èn e kweki matifasi nanga trawan, dan dati na boen sani di den e doe. Foe san ede dan a filosofia foe Epikurus ben de wan kefar gi wan kresten? Bika a rai foe en ben gron na tapoe a fasi fa a ben si sani di de sondro bribi: „Meki wi njan èn dringi, bika tamara wi o dede.” — 1 Korentesma 15:32.
A troe, taki bijbel e sori sma fa foe libi kolokoe now. Ma bijbel e gi a rai: „Sorgoe [na so wan fasi] taki oenoe e tan na ini a lobi foe Gado, ala di oenoe e wakti a sari-ati foe wi Masra Jesus Krestes, nanga têgo libi na prakseri” (Judas 21). Ija, bijbel e poti moro bigi krakti na tapoe a têgo tamara èn no na tapoe a ten foe noja di e pasa esi-esi. A moro prenspari sani gi wan kresten na foe dini Gado, èn a e feni taki te a e poti Gado na a fosi presi, dan a de kolokoe èn a e gi en satisfaksi. Na a srefi fasi a ben de so, taki Jesus ben gebroiki en krakti foe dini Jehovah èn foe jepi sma, sondro foe prakseri ensrefi nomo, na presi foe meki den eigi belang foe en teki ala en prakseri. A ben leri den disipel foe en foe doe boen gi trawan, no nanga a howpoe foe kisi sani baka, ma foe di den abi opregti lobi gi den. A de krin taki den reide foe a bribi foe Epikurus de difrenti krinkrin foe krestendom. — Markus 12:28-31; Lukas 6:32-36; Galasiasma 5:14; Filipisma 2:2-4.
Wan trikifasi di de wan kefar
A de wan sani di e gi foe lafoe taki, ala di den Epikuriasma ben poti so wan krakti na tapoe a de di wan sma de kolokoe, a kolokoe foe den ben skotoe na ondro den moro boen situwâsi. Foe di Epikurus no ben abi „a prisiri foe Jehovah”, meki a ben kari a libi wan „sari presenti” (Nehemia 8:10). Efoe joe teki den fositen kresten gersi den, dan den fositen kresten ben de troetroe kolokoe! Jesus no ben e rikomanderi sma foe libi wan libi di no de kolokoe èn pe den sma e tapoe densrefi foe no abi den sani di de fanowdoe foe tan na libi. Te joe loekoe en boen, dan te wi e waka baka a fasi foe libi foe en, dan dati na a pasi go na a moro bigi kolokoe. — Mateus 5:3-12.
Efoe son memre foe a gemeente na ini Korente ben denki taki den ben kan abi demakandra nanga den sma di a fasi foe denki foe Epikurus ben abi krakti na den tapoe, sondro foe tjari a bribi foe den kon ini kefar, dan den ben kori den kraboejasi. Na a ten di Paulus ben skrifi en fosi brifi gi den Korentesma, son wan foe den ben lasi bribi kaba na ini na opobaka.—1 Korentesma 15:12-19.
A leri foe Epikurus de na ini a ten disi?
Ala di a leri foe Epikurus ben lasi gowe na ini a di foe fo jarihondro G.T., tokoe sma de na ini a ten disi di e teki wan srefi sortoe fasi foe denki foe libi gi a disiten libi. Den sma disi e bribi pikinso nomo noso no e bribi srefisrefi na ini a pramisi foe Gado foe têgo libi. Ma son wan foe den abi hei markitiki gi a fasi fa den tjari densrefi.
Wan kresten ben sa kan kisi tesi foe abi wan krosibei matifasi nanga den sortoe sma dati, èn kande e prakseri taki den boen eigifasi foe den e sori taki den na boen sma foe abi leki mati. Ma ala di wi no e prakseri taki wi de moro hei, tokoe wi moesoe hori na prakseri taki ala „takroe kompe” — so srefi den wan di a krakti foe den de na wan moro triki fasi — „e pori boen gwenti”.
A filosofia foe libi gi a disiten libi e sori ensrefi na wan fasi di sma no e froewakti, na son bisnis konmakandra, na ini boekoe di e sori sma fa foe doe sani densrefi, boekoe di e taki foe lobitori, kino, telefisi programa nanga pokoe. Ala di a filosofia dati no e gi sma deki-ati langalanga foe tjari densrefi na wan sondoe fasi, a ben sa kan taki a fasi foe si sani disi di de sondro bribi, abi krakti na tapoe wi na triki fasi? Foe eksempre, a ben kan taki a satisferi di wi e satisferi wisrefi e teki ala wi prakseri, so taki wi e frigiti a tori foe Jehovah en soevereiniteit? A ben sa kan taki wi lasi wi prakseri foe go ’doe en safrisafri’, na presi foe „abi . . . foeroe foe doe na ini a wroko foe Masra”? Noso a ben sa kan taki sani e kori wi foe go tweifri na a joistifasi nanga den winimarki foe den markitiki foe Jehovah? Wi moesoe de na ai gi hoeroedoe nanga ogri di e doe nanga tranga nanga afkodrei di e kon langalanga na wi tapoe, èn gi den sma di a fasi fa grontapoe e si sani abi krakti na den tapoe! — 1 Korentesma 15:58; Kolosesma 2:8.
Foe dati ede, meki a de so, taki wi e kweki demakandra, spesroetoe nanga den wan di nanga den heri ati e waka baka a tiri foe Jehovah (Jesaja 48:17). Leki wan bakapisi foe dati, dan den boen gwenti foe wi sa meki kon tranga. A bribi foe wi sa meki kon tranga. Wi sa libi kolokoe no soso now, ma na ini a ten di e kon, nanga têgo libi na prakseri. — Psalm 26:4, 5; Odo 13:20.
[Prenki na tapoe bladzijde 24]
Epikurus ben leri taki den gado no abi belangstelling gi a libisma famiri
[Sma di abi a reti foe a prenki]
Nanga a primisi foe a British Museum