Nyongeza

“Vifaa Ambavyo Vimejenga Ulimwengu”

Hivyo ndivyo kitabu kimoja cha kisasa cha mambo ya sayansi kinavyofafanua elementi za kemikali. Kuna aina nyingi sana za elementi za dunia yetu; baadhi ya elementi hizo ni nadra kupatikana; nyingine zinapatikana kwa wingi. Elementi kama vile dhahabu huenda ikavutia wanadamu. Nyinginezo ni hewa ambazo hata hatuwezi kuziona, kama vile nitrojeni na oksijeni. Kila elementi imefanyizwa kwa aina fulani ya atomu. Jinsi ambavyo atomu hizo zimeundwa na jinsi zinavyohusiana na nyinginezo huonyesha matumizi bora zaidi na utaratibu wa ajabu sana.

Karibu miaka 300 iliyopita, ni elementi 12 pekee ambazo zilikuwa zimejulikana—stibi, arseniki, bismuthi, kaboni, kupri (shaba), auri (dhahabu), feri (chuma), plumbi (risasi), hidrajiri (zebaki), agenti (fedha), sulfuri, na stani. Kadiri elementi nyinginezo zilivyogunduliwa, ndivyo wanasayansi walivyotambua kwamba elementi hizo zilifuata utaratibu fulani. Kwa sababu kulikuwa na mapengo katika utaratibu huo, wanasayansi kama vile Mendeleyev, Ramsay, Moseley, na Bohr walitoa nadharia ya kwamba kuna elementi ambazo bado hazijulikani na kutaja tabia zao. Hizo elementi ziligunduliwa mojamoja kama tu walivyotabiri. Kwa nini wanasayansi hao waliweza kutabiri kwamba kulikuwa na aina za elementi ambazo hazikujulikana wakati huo?

Hiyo ni kwa sababu elementi hufuata utaratibu fulani wa nambari kwa kutegemea muundo wa atomu zake. Hii ni sheria ambayo imethibitishwa. Kwa hiyo, vitabu vya mafundisho shuleni vinaweza kuchapa jedwali ya elementi katika safu—hidrojeni, heli, na kadhalika.

Kitabu McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology chasema: “Ni utaratibu mchache sana katika historia ya sayansi uwezao kufikia jedwali ya elementi ikiwa kitu chenye kufunua sana utaratibu wa ulimwengu halisi. . . . Kuna hakika kwamba elementi zozote zile ambazo zinaweza kugunduliwa wakati ujao zitapata mahali katika jedwali ya elementi, ikipatana na utaratibu wake na kudhihirisha tabia za elementi za jamii yake.”

Elementi zinapopangwa katika safu kwenye jedwali ya elementi, uhusiano wenye kutokeza sana huonekana kati ya elementi ambazo ziko katika hiyo safu moja. Kwa mfano, katika safu ya mwisho kuna heli (Na. 2), neoni (Na. 10), arigoni (Na. 18), kriptoni (Na. 36), zenoni (Na. 54), na radoni (Na. 86). Hizi ni aina za hewa ambazo hung’aa kwa uangavu zinapopitishiwa umeme, nazo hutumiwa katika taa fulani za umeme. Pia, hazichangamani kwa urahisi na elementi kadhaa kama hewa nyinginezo.

Ndiyo, ulimwengu—hata kufikia visehemu vyake vya atomu—wafunua upatano na utaratibu wa ajabu sana. Ni nini kilichotokeza utaratibu, upatano, na unamna-namna wa vifaa hivi ambavyo vimejenga ulimwengu?

[Chati katika ukurasa wa 27]

Periodic Table of the Elements

(Ona mpangilio kamili katika nakala iliyochapishwa)

Do the order and harmony of elements in the periodic table reflect mere chance or intelligent design?

METALS

NONMETALS

RARE GASES

TRANSITION ELEMENTS

Lanthanide series

Actinide series

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

Name of element Symbol Atomic number

hydrogen H 1

helium He 2

lithium Li 3

beryllium Be 4

boron B 5

carbon C 6

nitrogen N 7

oxygen O 8

fluorine F 9

neon Ne 10

sodium Na 11

magnesium Mg 12

aluminum Al 13

silicon Si 14

phosphorus P 15

sulfur S 16

chlorine Cl 17

argon Ar 18

potassium K 19

calcium Ca 20

scandium Sc 21

titanium Ti 22

vanadium V 23

chromium Cr 24

manganese Mn 25

iron Fe 26

cobalt Co 27

nickel Ni 28

copper Cu 29

zinc Zn 30

gallium Ga 31

germanium Ge 32

arsenic As 33

selenium Se 34

bromine Br 35

krypton Kr 36

rubidium Rb 37

strontium Sr 38

yttrium Y 39

zirconium Zr 40

niobium Nb 41

molybdenum Mo 42

technetium Tc 43

ruthenium Ru 44

rhodium Rh 45

palladium Pd 46

silver Ag 47

cadmium Cd 48

indium In 49

tin Sn 50

antimony Sb 51

tellurium Te 52

iodine I 53

xenon Xe 54

cesium Cs 55

barium Ba 56

lanthanum La 57

cerium Ce 58

praseodymium Pr 59

neodymium Nd 60

promethium Pm 61

samarium Sm 62

europium Eu 63

gadolinium Gd 64

terbium Tb 65

dysprosium Dy 66

holmium Ho 67

erbium Er 68

thulium Tm 69

ytterbium Yb 70

lutetium Lu 71

hafnium Hf 72

tantalum Ta 73

tungsten W 74

rhenium Re 75

osmium Os 76

iridium Ir 77

platinum Pt 78

gold Au 79

mercury Hg 80

thallium Tl 81

lead Pb 82

bismuth Bi 83

polonium Po 84

astatine At 85

radon Rn 86

francium Fr 87

radium Ra 88

actinium Ac 89

thorium Th 90

protactinium Pa 91

uranium U 92

neptunium Np 93

plutonium Pu 94

americium Am 95

curium Cm 96

berkelium Bk 97

californium Cf 98

einsteinium Es 99

fermium Fm 100

mendelevium Md 101

nobelium No 102

lawrencium Lr 103

104

105

106

107

108

109