Military equipment: Anton Petrus/Moment via Getty Images; money: Wara1982/iStock via Getty Images Plus
TETEMALA NSUNGUKALA!
Anto wambotshupa miliyara y’adɔlara dikambo di’ata—Naa lofulo la mɛtɛ shikaa?
Anto wambokamba l’adɔlara efula dikambo di’ata.
“L’ɔnɔnyi wetshi, mandji ya l’andja w’otondo yakakambe l’adɔlara ndekana miliyara 2.2 paka dikambo di’ata. Ɔsɔ mbele lofulo la falanga lakawakambe lalɔ lo dikambo di’ata oleki ɛnɔnyi ekina ɛnɛ tshɛ.”—The Washington Post, Ngɔndɔ ka hende 13, 2024.
Aha falanga tsho mbakawashisha. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka ta dialɔma l’Ukraine.
Asɔlayi. Tomanyi tɔmɔtshi mbutaka di’asɔlayi ndekana 500 000 wakadiakema kana wakahomuyama ntatɛ l’etatelo ka ta sɔ ndɔma ambeta ɛnɔnyi ehende.
Anto akina. Lo ndjela Organisation des Nations Unies, anto ndekana 28 000 wakadiakema kana wakahomuyama. Koko, ɔnɔmbɔdi wa l’ONU akate ate: “Hatokoke mbeya lofulo l’anto shikaa lakadiakema lo ta nɛ diakonge l’etombelo wa kɔlɔ efula.”a
Anto efula wa l’andja w’otondo wekɔ lo nsowa l’ɔtɛ w’etombelo wele l’ata ndo ekakatanu wa l’andja w’otondo.
Anto 114 000 000. Ɔnɛ ekɔ lofulo l’anto wakatshutshuyama dia monɔ la wolo oma l’ahole awɔ l’ɔtɛ w’ata ndo l’ɔtɛ w’awui wa ngala wakasalema l’andja w’otondo lo Ngɔndɔ ka divwa 2023.
Anto 783 000 000. Ɔnɛ ekɔ lofulo l’anto wele bu la mbo ya ndɛ efula. Programme alimentaire mondial (PAM) mɛnyaka ɔnɛ: “Ekakatanu mbokongaka kiɔkɔ ya ndjala, ya pursa 70 y’anto wa lala ndjala l’ahole wa l’andja w’otondo walɔma ata ndo wasalema awui wa ngala.”
Onde ata wayokomɛ lushi lɔmɔtshi? Onde tekɔ l’elongamelo ɔnɛ wɔladi wayonga? Onde etena kɛmɔtshi kayonga kele ndooko onto layonga wola, ndo etena kele onto tshɛ ayɔngɛnangɛnaka la diangɔ diatondja nkɛtɛ ndo ayɔlɛka diangɔ diakokande ndota? Kakɔna kata Bible?
Etena ka ta
Bible kakatewoyisha ɔnɛ ata wayokokanɛ lo nkɛtɛ k’otondo, lo nembetshiya dui sɔ lo yoho ya didjidji oko ombahemi wa mfalasa.
“Mfalasa kekina ka beela oko dja kakatombe. Wakasha ɔnɛ lakakiahema lotshungɔ la minya wɔladi oma la nkɛtɛ di’anto ndjakana lam’asawɔ, ndo wakawosha lokuwa la woke la ta .”—Ɛnyɛlɔ 6:4.
L’ɔkɔngɔ w’ombahemi wa mfala ka didjidji kɛsɔ, mfalasa kina hiende yakayawoyelaka ndo yɔ yekɔ didjidji dia ndjala ndo nyɔi ya l’andja w’otondo l’ɔtɛ w’asui watomba oma l’etsha awɔ kana mpokoso nkina. (Ɛnyɛlɔ 6:5-8) Dia mbeya awui efula lo kɛnɛ kendana la prɔfɛsiya ka lo Bible kɛnɛ ndo lande na kahombaso monga l’eshikikelo dia tɔ kekɔ lo nkotshama l’etena kaso kɛnɛ, adia sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ambahemi wa mfalasa anɛi—Waa na wewɔ?”
Nshi yayaye ya wɔladi
Keema edja nto, anto hawotokamba la diangɔ dia l’andja ɔnɛ nto dikambo di’ata ndo kɛsɔ hosalema l’ɔtɛ wa weelo wadja ana w’anto. Bible mbutaka ɔnɛ:
Nzambi ‘ayokomiya ata lo nkɛtɛ k’otondo.’—Osambo 46:9.
Nzambi ayɔlɔngɔsɔla etombelo wa kɔlɔ w’oma l’ata. “Nde ayokitola asɔyi tshɛ oma lo washo awɔ, nyɔi hatoyala nto, otanda hatoyala nto, delo hatoyala nto, kaanga kandji hatoyala nto. Akambo wa ntondo wamboshila .”—Ɛnyɛlɔ 21:4.
Nzambi ayosala dia wɔladi monga la nkɛtɛ. “Anto ami wayodjasɛ lo dihole dia wɔladi w’efula, lo didjaselo dia lotui tshitshi ndo lo ahole wa diomuyelo wa ki.”—Isaya 32:18.
Lo ndjela prɔfɛsiya ka lo Bible, ata ndo akambo wɛnaso nshi nyɛ mɛnyaka di’etena ka sho nsɛna lo wɔladi kaya kemembe.
Nzambi ayela wɔladi la nkɛtɛ lo tshimbo ya na? Nde ayosala dui sɔ lo tshimbo ya Diolelo diande. (Mateo 6:10) Dia Mbeya kɛnɛ kalembetshiya Diolelo diaki Nzambi ndo wahɔ wakokayɛ nkondja, enda vidɛo ya mondo nyɛ yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Diolelo diaki Nzambi kɛdikɛdi na?
a Miroslav Jenca, United Nations assistant secretary-general for Europe, December 6, 2023.