LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • es20 p. 43-55
  • ʻEpeleli

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻEpeleli
  • Ko Hono Vakaiʻi ʻa e Tohi Tapú—2020
  • Kaveinga Tokoni
  • Pulelulu, ʻEpeleli 1
  • Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 2
  • Falaite, ʻEpeleli 3
  • Tokonaki, ʻEpeleli 4
  • Sāpate, ʻEpeleli 5
  • Mōnite, ʻEpeleli 6
  • ʻAho ʻo e Fakamanatú
    Hili ʻa e Tō ʻa e Laʻaá
    Tūsite, ʻEpeleli 7
  • Pulelulu, ʻEpeleli 8
  • Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 9
  • Falaite, ʻEpeleli 10
  • Tokonaki, ʻEpeleli 11
  • Sāpate, ʻEpeleli 12
  • Mōnite, ʻEpeleli 13
  • Tūsite, ʻEpeleli 14
  • Pulelulu, ʻEpeleli 15
  • Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 16
  • Falaite, ʻEpeleli 17
  • Tokonaki, ʻEpeleli 18
  • Sāpate, ʻEpeleli 19
  • Mōnite, ʻEpeleli 20
  • Tūsite, ʻEpeleli 21
  • Pulelulu, ʻEpeleli 22
  • Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 23
  • Falaite, ʻEpeleli 24
  • Tokonaki, ʻEpeleli 25
  • Sāpate, ʻEpeleli 26
  • Mōnite, ʻEpeleli 27
  • Tūsite, ʻEpeleli 28
  • Pulelulu, ʻEpeleli 29
  • Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 30
Ko Hono Vakaiʻi ʻa e Tohi Tapú—2020
es20 p. 43-55

ʻEpeleli

Pulelulu, ʻEpeleli 1

Naʻá ne [Sīsū] pehē kia Pita: “ʻAlu ki mui Sētane! . . . ʻOkú ke fakakaukau, ʻo ʻikai ko e ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ka ko e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá.”—Māt. 16:23.

Fēfē kitautolu? ʻOku tau fakakaukau ʻo hangē ko Sihová pe hangē ko e kakai ʻi he māmaní? ʻI hotau tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku tau ngāue mālohi ke fakapapauʻi ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa e meʻa ʻoku tau faí. Kae fēfē ʻa e anga ʻo ʻetau fakakaukaú? ʻOku tau ngāue mālohi ke fakakaukau ʻo hangē ko Sihová, ʻa ia, ke vakai ki he ngaahi meʻá ʻo hangē ko ʻene vakai ki aí? Ko e fai peheé ʻoku fiemaʻu ki ai ha feinga lahi. Kae kehe, ʻoku faingofua ʻaupito ke fakakaukau ʻo hangē ko e kakai ʻi he māmaní. ʻOku peheé koeʻuhí ʻoku takatakai ʻiate kitautolu ʻa e laumālie ʻo e māmaní. (ʻEf. 2:2) Pehē foki, ʻoku faʻa tokangataha pē ʻa e kakai ʻi he māmaní kiate kinautolu pē, pea ʻe fakataueleʻi nai kitautolu ke fakakaukau ʻo hangē ko kinautolú. ʻIo, ʻoku faingataʻa ke fakakaukau ʻo hangē ko Sihová ka ʻoku faingofua ʻaupito ke fakakaukau ʻo hangē ko e kakai ʻi he māmaní. Kapau te tau fakaʻatā ʻa e māmaní ke ne tākiekina ʻetau fakakaukaú, ʻoku ngalingali te tau hoko ai ʻo siokita pea loto ke fili pē ʻiate kitautolu ʻa e meʻa ʻoku tonú mo e meʻa ʻoku halá. (Mk. 7:21, 22) Ko ia ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tau ako ke fakakaukau ʻaki ʻa e “ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá,” ʻo ʻikai “ko e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá.” w18.11 18 ¶1; 19 ¶3-4

Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 2

Ko hoku ʻAló eni, ʻa e ʻofeiná, ʻa ia kuó u hōifua aí.—Māt. 3:17.

Naʻe ʻikai ke fiemaʻu ʻe Sīsū ha fakalāngilangi mei he kau taki lotú pe taki fakapolitikalé. Ka naʻe lea fakahangatonu tuʻo tolu mai ʻa Sihova mei hēvani, ʻo ʻai ai ke ʻiloʻi ʻe hono ʻAló ʻokú ne ʻofa ʻiate ia. Kuo pau pē naʻe fakalototoʻaʻi lahi ʻaupito ʻe he meʻa ko iá ʻa Sīsū! ʻI he hili pē hono papitaiso ʻo Sīsū ʻi he Vaitafe Sioataní, naʻe leaʻaki ʻe Sihova ʻa e ngaahi lea ʻoku hā ʻi ʻolungá. ʻOku hā ngali ko Sione Papitaiso pē ʻa e tokotaha kehe naʻe fanongo ki he lea ko iá. Pea ʻi he taʻu nai ʻe taha ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻe fanongo ai ʻa e toko tolu ʻo ʻene kau ʻapositoló kia Sihova ʻi heʻene lea fekauʻaki mo Sīsū: “Ko hoku ʻAló eni, ʻa e ʻofeiná, ʻa ia kuó u hōifua aí. Mou fanongo kiate ia.” (Māt. 17:5) Fakaʻosí, ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi pē ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻe toe lea hifo ai ʻa Sihova mei hēvani ki hono ʻAló. (Sione 12:28) Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻe ui ia ʻe he kakaí ko ha tokotaha laukovi ki he ʻOtuá pea te ne mate ʻi ha mateʻanga fakamā. Neongo ia, naʻá ne lotu ke fakahoko ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo ʻikai ko hoʻoná. (Māt. 26:39, 42) “Naʻá ne kātakiʻi . . . ha ʻakau fakamamahi, ʻo tukunoaʻi hono fakamāʻí,” koeʻuhí naʻá ne loto ke ʻiloʻi ia ʻe heʻene Tamaí, ʻo ʻikai ko e māmaní.—Hep. 12:2. w18.07 10-11 ¶15-16

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko hili ʻa e tō ʻa e laʻaá: Nīsani 9) Maʻake 14:3-9

Falaite, ʻEpeleli 3

Tamai, kapau ko ho finangaló ia, toʻo ʻa e ipú ni meiate au.—Luke 22:42.

Hili pē hono fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí, naʻá ne fakahāhā ʻa e loto-toʻa lahi. Anga-fēfē? Naʻe tali ʻe Sīsū ʻa e finangalo ʻene Tamaí kiate iá, neongo naʻá ne ʻiloʻi ko e fai peheé ʻe tāmateʻi ai ia ki he hia fakamā ʻo e lea fieʻotua. (Māt. 26:65, 66) Naʻe tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻa e anga-tonu haohaoá koeʻuhi ke fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo Sihová, pouaki ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá, pea fakaava mai ai ʻa e hala ki he moʻui taʻengatá maʻá e faʻahinga fakatomala ʻo e tangatá. ʻI he taimi tatau, naʻe teuʻi ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ki he meʻa naʻe teu ke nau fehangahangai mo iá. Naʻe toe fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e loto-toʻá ʻaki ʻa e ʻikai te ne fakakaukau ki ha loto-moʻua pē naʻá ne maʻu nai kae tokangataha ki he ngaahi fiemaʻu ʻa ʻene kau ʻapositolo faitōnungá. Ko e houa kai faingofua naʻá ne fokotuʻu hili hono ʻai ke mavahe ʻa Siutasí, ʻe fakamanatu ai ki he faʻahinga ko ia te nau hoko ko hono kau muimui paní ʻa e ʻaonga ʻo e lilingi ʻe Sīsū hono totó pea kau ʻi he fuakava foʻoú.—1 Kol. 10:16, 17. w19.01 22 ¶7-8

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 9) Maʻake 11:1-11

Tokonaki, ʻEpeleli 4

Tamai, fakalāngilangiʻi ho huafá.—Sione 12:28.

ʻI he tali ki aí, naʻe lea hifo ʻene Tamaí mei hēvani: “Kuó u fakalāngilangiʻi ia pea te u toe fakalāngilangiʻi ia.” Naʻe faingataʻaʻia ʻa Sīsū koeʻuhi ko e fatongia lahí naʻe pau ke ne nofoʻaki faitōnunga kia Sihova. Naʻe lāuʻilo ʻa Sīsū naʻe teu ke ne fehangahangai mo ha haha anga-fakamanu mo ha pekia fakamamahi. (Māt. 26:38) Mahulu hake ʻi he meʻa kotoa, naʻe loto ʻa Sīsū ke ne fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo ʻene Tamaí. Naʻe tukuakiʻi ʻa Sīsū ki he lea fieʻotua, pea naʻá ne hohaʻa naʻa hoko ʻene pekiá ke lumaʻi ai ʻa e ʻOtuá. Kuo pau pē naʻe fakalototoʻa kia Sīsū ʻa e ngaahi lea ʻa Sihová! ʻI he hangē ko Sīsuú, ʻoku tau hohaʻa foki mo kitautolu ki he luma ʻoku fai ki he huafa ʻo Sihová. Mahalo hangē ko Sīsuú, te tau hoko ʻo maʻukovia ʻe he fakafeangai taʻetotonú. Pe ʻoku fakahohaʻasi nai kitautolu ʻe he ngaahi talanoa loi ʻoku fakamafola ʻe he kau fakafepakí fekauʻaki mo kitautolú. ʻOku tau fakakaukau nai ki he luma ʻoku fai ʻe he ngaahi talanoa ko ení ki he huafa ʻo Sihová mo ʻene kautahá. ʻI he ngaahi taimi pehení, ʻoku hoko ʻa e ngaahi lea ʻa Sihová ko ha fakafiemālie lahi kiate kitautolu. Heʻikai ʻaupito ke taʻefakalāngilangiʻi ʻe Sihova ʻa hono huafá.—Saame 94:22, 23; ʻAi. 65:17. w19.03 11-12 ¶14-16

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 10) Maʻake 11:12-19

Sāpate, ʻEpeleli 5

Naʻe kamata fakamatalaʻi ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá kuo pau ke ne . . . faingataʻaʻia ʻi he ngaahi meʻa lahi . . . pea ʻe tāmateʻi.—Māt. 16:21.

Naʻe ʻohovale ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú! Naʻa nau fakakaukau ʻe toe fakafoki mai ʻe Sīsū ʻa e puleʻanga ʻo ʻIsilelí, ka naʻe pehē ʻe Sīsū kuo vavé ni ke ne faingataʻaʻia peá ne mate. Naʻe muʻaki lea ʻa e ʻapositolo ko Pitá: “Anga-ʻofa muʻa kiate koe, ʻEiki; ʻe ʻikai teitei hoko ʻa e meʻá ni kiate koe.” Naʻe tali ange ʻe Sīsū: “ʻAlu ki mui Sētane! Ko ha tūkiaʻanga koe kiate au, koeʻuhi ʻokú ke fakakaukau, ʻo ʻikai ko e ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ka ko e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá.” (Māt. 16:21-23; Ngā. 1:6) ʻI hono leaʻaki iá, naʻe ʻai ʻe Sīsū ke mahino ʻoku kehe ʻa e fakakaukau ʻa Sihová mei he fakakaukau ʻa e māmani ko eni ʻoku puleʻi ʻe Sētané. (1 Sio. 5:19) Naʻe fakaʻaiʻai ʻe Pita ʻa Sīsū ke ne maʻu ʻa e fakakaukau siokita ʻoku maʻu ʻe he kakai tokolahi ʻi he māmaní. Ka naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū naʻe fiemaʻu ia ʻe Sihova ke ne teuteu ki he faingataʻaʻia mo e mate kuó ne mei hokosiá. Naʻe hā mahino mei he tali ʻa Sīsuú naʻá ne tali ʻa e fakakaukau ʻa Sihová pea siʻaki fakaʻaufuli ʻa e fakakaukau ʻa e māmaní. w18.11 18 ¶1-2

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 11) Maʻake 11:20–12:27, 41-44

Mōnite, ʻEpeleli 6

Hanganaki fanongonongo ai ʻa e pekia ʻa e ʻEikí, kae ʻoua ke ne haʻu.​—1 Kol. 11:26.

Sioloto atu ki he meʻa ʻoku vakai hifo ki ai ʻa Sihova ʻi he fakatahataha ʻa e laui miliona takatakai ʻi he māmaní ki he Kai Efiafi ʻa e ʻEikí. ʻOku ʻikai ke ne vakai pē ki he fuʻu tokolahi ʻo e kakaí; ʻokú ne fakatokangaʻi ʻa e tokotaha taki taha ʻoku ʻi aí. Ko e fakatātaá, ʻokú ne vakai ki he faʻahinga faitōnunga ʻoku nau haʻu he taʻu kotoa. ʻOku kau ʻiate kinautolu ʻa e niʻihi tāutaha ʻoku nau haʻu neongo ʻa e fehangahangai mo e fakatanga kakahá. Ko e niʻihi ʻoku ʻikai ke nau faʻa haʻu ki he ngaahi fakataha kehé, ka ʻoku nau vakai ki hono maʻu ʻa e Fakamanatú ko ha fakataha kuo pau ke nau maʻu. ʻOku toe fakatokangaʻi foki ʻe Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku nau fuofua maʻu ʻa e Fakamanatú, mahalo ko haʻanau fieʻilo. Ko e moʻoni, ʻoku hōifua ʻa Sihova ʻi heʻene vakai ki he fuʻu tokolahi ʻoku nau maʻu ʻa e Fakamanatú. (Luke 22:19) Kae kehe, ʻoku ʻikai ke tokanga tefito pē ʻa Sihova ki he tokolahi ʻo e kakai ʻoku nau haʻú. ʻOkú ne mahuʻingaʻia ange ʻi he ʻuhinga ʻo ʻenau haʻú; ʻoku tokanga ʻa Sihova ia ki he fakaueʻilotó. ʻOku tau vēkeveke ke tali ʻa e tataki ʻa Sihová pea mo e kautaha ʻokú ne ngāueʻakí?—ʻAi. 30:20; Sione 6:45. w19.01 26 ¶1-3

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 12) Maʻake 14:1, 2, 10, 11; Mātiu 26:1-5, 14-16

ʻAho ʻo e Fakamanatú
Hili ʻa e Tō ʻa e Laʻaá
Tūsite, ʻEpeleli 7

Naʻe pekia ʻa Kalaisi maʻatautolu.—Loma 5:8.

Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e sīpinga kiate kitautolu ʻi hono fakahāhā ʻa e ʻofa feilaulauʻi-kitá. Naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene loto-lelei ke pekia koeʻuhi ko ʻene kau ākongá ka naʻá ne toe moʻui ʻi he ʻaho taki taha ʻi ha founga naʻá ne fakamuʻomuʻa ai ʻenau fiemaʻú ʻi haʻaná. Hangē ko ení, naʻá ne fakataha mo hono kau muimuí naʻa mo e ʻi he taimi naʻá ne helaʻia fakaesino ai pe mamahi fakaeongó. (Luke 22:39-46) Pea naʻá ne tokangataha ki he meʻa naʻe lava ke ne ʻoatu ki he niʻihi kehé, ʻo ʻikai ki he meʻa naʻe lava ke ne maʻu meiate kinautolú. (Māt. 20:28) ʻOku tau kau ki he fetokouaʻaki faka-Kalisitiane moʻoni pē tahá, pea ʻoku tau fiefia ke fakamoleki ʻa e taimi lahi taha ʻe ala lavá ʻi hono fakaafeʻi ʻa e faʻahinga foʻoú ke kau fakataha mo kitautolu. Kae kehe, ʻoku tautefito ʻetau mahuʻingaʻiá ʻi he faʻahinga ko ia ʻoku “fekauʻaki mo kitautolu ʻi he tuí” ka kuo ʻikai ke nau kei longomoʻuí. (Kal. 6:10) ʻOku tau fakamoʻoniʻi ʻetau ʻofa ʻiate kinautolú ʻaki hono fakalototoʻaʻi ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá, tautefito ki he Fakamanatú. Hangē ko Sihova mo Sīsuú, ʻoku tau fiefia lahi ʻi he foki mai ha taha ʻikai longomoʻui kia Sihova, ʻa ʻetau Tamai mo e Tauhi-Sipi anga-ʻofá. (Māt. 18:14) ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakatahá ke tau hanganaki anga-fakatōkilalo, loto-toʻa pea mo anga-ʻofa. w19.01 29 ¶12, 14; 30 ¶15

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 13) Maʻake 14:12-16; Mātiu 26:17-19 (Meʻa naʻe hoko hili ʻa e tō ʻa e laʻaá: Nīsani 14) Maʻake 14:17-72

Pulelulu, ʻEpeleli 8

ʻOku ʻuhinga eni ki hoku sinó. . . . ʻOku ʻuhinga eni ki hoku ‘toto ʻo e fuakavá.’—Māt. 26:26-28.

Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e Fakamanatu ʻo ʻene pekiá mo ʻene kau ʻapositolo faitōnunga ʻe toko 11. Naʻá ne ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻe toe mei he kai ʻo e Pāsová pea fai ʻa e fakamanatu faingofua ko ení. Naʻá ne ngāueʻaki pē ʻa e mā taʻelēvani mo e uaine naʻe ʻosi ʻi aí. Naʻe tala ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló ko e meʻa tefito ʻe ua ko iá naʻá ne fakafofongaʻi ʻa hono sino mo hono toto haohaoá, ʻa ia naʻe teu ke ne foaki koeʻuhi ko kinautolu. Naʻe ʻikai nai ke ʻohovale ʻa e kau ʻapositoló ʻi he faingofua ʻo e houa kai foʻou mahuʻinga ko ení. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻI he ngaahi māhina ki muʻa angé, lolotonga ʻa e taʻu hono tolu ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, ʻi heʻene ʻaʻahi ki he ʻapi hono kaungāmeʻa ofí—ko Lāsalosi, Māʻata mo Melé. ʻI he tuʻunga nonga ko iá, naʻe kamata faiako ʻa Sīsū. Naʻe ʻi ai ʻa Māʻata, ka naʻá ne femoʻuekina ʻi hono teuteu ha fuʻu houa kai lahi ki heʻene tokotaha ʻaʻahi makehé. ʻI he fakatokangaʻi eni ʻe Sīsuú, naʻá ne fakatonutonu anga-ʻofa ʻa Māʻata, ʻo tokoniʻi ia ke ne sio ko ha fuʻu houa kai lahi naʻe ʻikai ke fiemaʻu maʻu pē ia. (Luke 10:40-42) Ki mui ai, ʻi ha laui houa pē ki muʻa ʻi heʻene pekia fakaefeilaulaú, naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻene akonakí tonu. w19.01 20-21 ¶3-4

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 14) Maʻake 15:1-47

Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 9

Tamai, ke ke fakalāngilangiʻi au ʻi ho tafaʻakí ʻaki ʻa e lāngilangi naʻá ku maʻu.—Sione 17:5.

Naʻe fakalāngilangiʻi ʻe Sihova ʻa Sīsū ʻi ha founga taʻeʻamanekina. ʻI hono fokotuʻu hake ʻe Sihova ʻa Sīsuú, naʻá ne ʻoange kiate ia ha “tuʻunga māʻolunga” ʻi hēvani. Naʻá ne ʻoange foki kia Sīsū ʻa e moʻui ʻi he laumālie taʻefaʻamate, ko e meʻa naʻe ʻikai ʻaupito ke maʻu ki muʻa ʻe ha toe taha! (Fil. 2:9; 1 Tīm. 6:16) He founga fakaofo moʻoni ē ʻa hono fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa Sīsū ʻi heʻene ngāue faitōnungá! Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke tau kumi ki he hōifua ʻa Sihová ʻo ʻikai ko e māmaní? ʻOku totonu ke tau tokangataha ki he moʻoniʻi meʻa ko ia ʻoku fakahaaʻi maʻu pē ʻe Sihova ʻokú ne ʻiloʻi ʻa ʻene kau sevāniti faitōnungá pea ʻokú ne faʻa fakapaleʻi kinautolu ʻi he ngaahi founga taʻeʻamanekina. Ko e meʻa pē ʻoku fiemaʻú ke tau feinga ke sioloto atu ki he founga ʻe tāpuakiʻi ai kitautolu ʻe Sihova ʻi he kahaʻú! Ka ʻi he taimí ni, lolotonga ʻetau kātekina ʻa e ngaahi palopalema mo e faingataʻa ʻi he māmani fulikivanu ko ení, kuo pau ke tau manatuʻi ʻoku fakaʻaʻau ke mole atu ʻa e māmani ko ení. Ko ia ko hano ʻiloʻi pē kitautolu ʻe he māmaní ʻe mole atu foki mo ia. (1 Sio. 2:17) Ko ʻetau Tamai ʻofá, ʻa Sihova, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, heʻikai ʻaupito te ne fakangaloʻi ʻetau ngāue mo e ʻofa ʻoku tau fakahāhā ki hono huafá, koeʻuhí “ʻoku ʻikai [ke ne] taʻemāʻoniʻoni.”—Hep. 6:10. w18.07 11 ¶17-18

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 15) Mātiu 27:62-66 (Meʻa naʻe hoko hili ʻa e tō ʻa e laʻaá: Nīsani 16) Maʻake 16:1

Falaite, ʻEpeleli 10

ʻOku ou fai atu ʻa e kole . . . ke nau hoko kotoa ʻo taha, ʻo hangē pē ko koé, ʻe Tamai, ʻokú ke fāʻūtaha mo au.—Sione 17:20, 21.

Naʻe hohaʻa ʻa Sīsū fekauʻaki mo e fāʻūtahá lolotonga ʻene kai fakaʻosi mo ʻene kau ʻapositoló. ʻI heʻene lotu mo kinautolú, naʻá ne pehē ai ʻokú ne loto ke taha, pe fāʻūtaha ʻa ʻene kau ākongá, ʻo hangē pē ko ʻene fāʻūtaha mo ʻene Tamaí. Kapau naʻe fāʻūtaha ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú, ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he meʻá ni ki he niʻihi kehé naʻe fekauʻi mai ʻe Sihova ʻa Sīsū ki he māmaní. ʻE ʻiloʻi ʻe he kakaí ʻa e kau ākonga moʻoni ʻa Sīsuú ʻi heʻenau feʻofaʻakí, pea ko e ʻofá ni te ne ʻai kinautolu ke nau toe fāʻūtaha ange. (Sione 13:34, 35) ʻOku lava ke tau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga naʻe talanoa lahi ai ʻa Sīsū fekauʻaki mo e fāʻūtahá ʻi he pō ko iá. Naʻá ne fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke fāʻūtaha fakaʻaufuli ʻa ʻene kau ʻapositoló. Ko e fakatātaá, naʻe fakakikihi ʻa e kau ʻapositoló “pe ko hai ʻa e taha ʻo kinautolu naʻe pehē ko e lahi tahá,” ʻo hangē ko ia naʻa nau fai ki muʻá. (Luke 22:24-27; Mk. 9:33, 34) ʻI ha toe taimi ʻe taha, naʻe kole ai ʻa Sēmisi mo Sione kia Sīsū ke ne ʻoange kiate kinaua ʻa e nofoʻanga muʻomuʻa ʻi he Puleʻanga fakahēvaní, ke na ʻi hono tafaʻakí tonu.—Mk. 10:35-40. w18.06 8 ¶1-2

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 16) Maʻake 16:2-8

Tokonaki, ʻEpeleli 11

ʻE tuku ange ai ʻe ha tangata ʻene tamaí mo ʻene faʻeé pea te ne pīkitai ki hono uaifí, pea te na hoko ko e kakano pē taha.—Sēn. 2:24.

ʻOku finangalo ʻa Sihova ki he ongo meʻa malí ke na fakatupulekina ʻa e ʻofa mālohi ʻe lava ke tuʻuloa. (Māt. 19:3-6) Ko e tonó ʻa e taha ʻo e hia taʻeʻofa taha ʻe lava ke fakahoko ʻe ha tokotaha. ʻI ha ʻuhinga lelei, ko e fekau hono fitu ʻi he Fekau ʻe Hongofulú naʻe tapui ai ʻa e tonó. (Teu. 5:18) Ko ha faiangahala ia “ki he ʻOtuá” pea ko e tā ia ʻoku oʻo ki ha hoa mali. (Sēn. 39:7-9) Ko ha taha ʻoku maʻukovia ʻi he tonó te ne ongoʻi nai ʻa e mamahi hono lavakiʻi iá ʻi ha laui hongofuluʻi taʻu. ʻOku toe tokanga lahi mai ʻa Sihova fekauʻaki mo e lelei ʻa e fānaú. Naʻe fekauʻi ʻe Sihova ki he ngaahi mātuʻá ke ʻikai ngata pē ʻenau tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakamatelie ʻa e fānaú kae pehē foki ki heʻenau fiemaʻu fakalaumālié. Naʻe fiemaʻu ke ngāueʻaki ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e faingamālie kotoa pē ke tokoniʻi ʻenau fānaú ke nau houngaʻia ʻi he Lao ʻa Sihová pea ako ke ʻofa kiate ia. (Teu. 6:6-9; 7:13) Naʻe pau ke vakai ʻa e ngaahi mātuʻá ki he fānaú, ʻo ʻikai ko ha meʻa pē ʻe lava ke liʻaki pe ngaohikoviʻi, ka ko ha tofiʻa, ko ha meʻaʻofa meia Sihova ke koloaʻaki.—Saame 127:3. w19.02 21 ¶5, 7

Sāpate, ʻEpeleli 12

Te ne [ʻOtuá] ʻiloʻi ʻa ʻeku anga-tonú.—Siope 31:6.

Naʻe tauhi maʻu ʻe Siope ʻene anga-tonú ʻaki ʻene tokangataha ki he ʻamanaki ʻe fakapaleʻiʻaki ia ʻe he ʻOtuá. Naʻá ne tui naʻe tokanga mai ʻa e ʻOtuá ki heʻene anga-tonú. Neongo hono ʻahiʻahiʻi ʻa Siopé, naʻá ne tuipau ʻe faai atu pē ʻo fakapaleʻi ia ʻe Sihova. Ko e tuipau ko ení naʻá ne tokoniʻi moʻoni ia ke ne pipiki ki heʻene anga-tonú. Naʻe hōifua ʻa Sihova ʻi he anga-tonu ʻa Siopé ʻo ne fakapaleʻi lahi ia lolotonga ʻene kei hoko ko ha tangata taʻehaohaoá! (Siope 42:12-17; Sēm. 5:11) Pea mo ha toe tāpuaki lahi ange ʻoku toka mei muʻa kia Siope. ʻOku ʻikai liliu ʻa hotau ʻOtuá. (Mal. 3:6) Kapau te tau manatuʻi ʻokú ne fakamahuʻingaʻi ʻetau anga-tonú, ʻe lava ke tau tauhi ke moʻui ʻi hotau lotó ʻetau ʻamanaki ki ha kahaʻu fakaofó. (1 Tes. 5:8, 9) ʻI he taimi ʻe niʻihi, te ke ongoʻi nai ʻoku ʻikai ha toe taha ʻe tauhi anga-tonu, ka heʻikai ʻaupito te ke toko taha. Te ke kau ʻi he haʻohaʻonga ʻo e laui miliona ʻo e faʻahinga faitōnunga ʻoku nau tauhi maʻu ʻenau anga-tonú takatakai ʻi he māmaní. Te ke kau fakataha foki mo e kau tangata mo e kau fefine ʻo e tuí naʻa nau tauhi maʻu ʻenau anga-tonú ʻi he kuohilí, naʻa mo e ʻi he maluʻaki ʻa maté.—Hep. 11:36-38; 12:1. w19.02 7 ¶15-16

Mōnite, ʻEpeleli 13

Ke mou fakakaukau uouongataha, kaungāongoʻi, ʻofa fakatokoua, manavaʻofa pea anga-fakatōkilalo.​—1 Pita 3:8.

ʻI he ofi ki he Fakamanatú, ʻoku lelei ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: ‘ʻE lava fēfē ke u faʻifaʻitaki ofi ange kia Sīsū ʻi hono fakahāhā ʻa e ʻofá? ʻOku ou fakakaukau lahi ange ki he ngaahi fiemaʻu hoku kaungālotú ʻi haʻakú? ʻOku ou ʻamanekina ha meʻa lahi ange mei he meʻa ʻoku malava ke fai ʻe hoku fanga tokouá, pe ʻoku ou lāuʻilo ki honau ngaahi ngataʻangá?’ ʻOfa ke tau faʻifaʻitaki maʻu pē kia Sīsū pea fakahāhā ʻa e “kaungāongoʻi.” Ko e fiemaʻu ke Fakamanatu ʻa e pekia ʻa Kalaisí kuo vavé ni ke ngata. ʻI he toe “haʻu” ʻa Sīsū lolotonga ʻa e fuʻu mamahi lahí, te ne tānaki fakataha ʻa e toenga ʻo ʻene “faʻahinga kuo filí” ki hēvani, pea heʻikai leva ke toe fai ha Fakamanatu. (1 Kol. 11:26; Māt. 24:31) Naʻa mo e ʻikai ke toe fakahoko ʻa e houa kai ʻo e Fakamanatú, ʻe lava ke tau fakapapauʻi ko e kakai ʻa Sihová te nau manatu melie ki he houa kai faingofua ko ení ko ha fakaʻilonga ʻo e anga-fakatōkilalo, loto-toʻa mo e ʻofa lahi taha kuo faifai ange pea fakahāhā ʻe ha tangata. w19.01 25 ¶17-19

Tūsite, ʻEpeleli 14

ʻOkú ke leleiʻia ʻi he moʻoni ʻoku ʻi he loto ʻo ha tokotaha; akoʻi mai muʻa ki hoku lotó ʻa e poto moʻoní.​—Saame 51:6.

Fakakaukau ki he anga hono fakatātaaʻi ʻe heʻetau moʻui lelei fakaesinó ʻa e mahuʻinga ʻa hotau tangata ʻi lotó. ʻUluakí, ke tauhi hotau sinó ke moʻui leleí, kuo pau ke tau fili ha founga kai moʻui lelei, pea ʻoku fiemaʻu ke tau fakamālohisino maʻu pē. Pehē pē, ke tauhi kitautolu ke ʻi ha tuʻunga lelei fakalaumālié, kuo pau ke tau fili ha founga kai moʻui lelei fakalaumālie pea ngāueʻi maʻu pē ʻetau tui kia Sihová. Ko e ngāueʻi ko iá ʻoku kau ki ai ʻa hono ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻoku tau akó pea lea fekauʻaki mo ʻetau tuí. (Loma 10:8-10; Sēm. 2:26) Uá, makatuʻunga ʻi hotau fōtunga hā maí, te tau fakakaukau nai ʻoku tau moʻui lelei neongo ia ʻoku tau mahamahaki ʻi loto. ʻI ha founga meimei tatau, makatuʻunga ʻi heʻetau taimi-tēpile fakateokalatí, te tau fakakaukau nai ʻoku mālohi ʻetau tuí, ka ʻoku lava ke tupulaki ha ngaahi holi kovi ʻiate kitautolu. (1 Kol. 10:12; Sēm. 1:14, 15) Kuo pau ke tau manatuʻi ʻoku saiʻia ʻa Sētane ke ne fakameleʻi kitautolu ʻaki ʻene fakakaukaú. w19.01 15 ¶4-5

Pulelulu, ʻEpeleli 15

ʻAlu mo koe ʻo fai ʻa e meʻa tatau.—Luke 10:37.

ʻE lava ke tau ʻeke hifo: ‘ʻOku ou fai ʻa e meʻa tatau? ʻOku ou fai ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he Samēlia anga-fakakaungāʻapí? ʻI he faingataʻaʻia ʻa e niʻihi kehé, ʻe lava ke u fai ha meʻa ke tokoni kiate kinautolu? (Luke 10:30-35) ʻE lava ke u fai ha meʻa lahi ange ke tokoni kiate kinautolu? Ko e fakatātaá, ʻe lava ke u tokoniʻi ʻa e faʻahinga taʻumotuʻa ʻi he fakatahaʻangá, kau uitoú, pe ko e fānau ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova ʻa ʻenau mātuʻá? ʻE lava ke u “lea fakanonga ki he faʻahinga ʻoku loto-mafasiá” ke fakafiemālieʻi kinautolu?’ (1 Tes. 5:14; Sēm. 1:27) ʻI heʻetau fakahāhā ʻa e meesi ki he niʻihi kehé, ʻoku tau foaki ai, pea naʻe pehē ʻe Sīsū ko e foakí ʻokú ne ʻai kitautolu ke tau fiefia. Ko e toe ʻuhinga ʻe taha he ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku tau fakahōifuaʻi ai ʻa Sihova. (Ngā. 20:35; Hep. 13:16) Naʻe pehē ʻe Tuʻi Tēvita fekauʻaki mo e tokotaha ʻokú ne fakahāhā ʻa e mēsí: “ʻE leʻohi ia ʻe Sihova pea tauhi ia ke ne moʻui. ʻE fakahaaʻi ia ko ha tokotaha fiefia ʻi he māmaní.” (Saame 41:1, 2) Kapau ʻoku tau fakahāhā ʻa e meesi mo e manavaʻofa ki he niʻihi kehé, te tau maʻu foki ai ʻa e meesi ʻa Sihová pea ʻe lava ke tau fiefia ai ʻo taʻengata.—Sēm. 2:13. w18.09 19 ¶11-12

Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 16

ʻOua ʻe ilifia, he ʻoku ou kau mo koe. ʻOua ʻe loto-moʻua, he ko au ʻa ho ʻOtuá. Te u fakaivimālohiʻi koe, ʻio, te u tokoniʻi koe.—ʻAi. 41:10.

Ko ha tuofefine faitōnunga ko Yoshiko naʻá ne maʻu ha ongoongo kovi. Naʻe tala ange ʻe heʻene toketaá ʻoku toe pē laui māhina peá ne mate. Naʻe anga-fēfē ʻene fakafeangaí? Naʻe manatuʻi ʻe Yoshiko ʻene veesi Tohi Tapu manakó, ʻa ia ko e konga tohi ia ʻo e ʻaho ní. Naʻá ne lea ʻi he nonga ki heʻene toketaá naʻe ʻikai ke ne ilifia, koeʻuhi naʻe puke ʻe Sihova hono nimá. Ko e pōpoaki fakafiemālie ʻi he veesi ko iá naʻá ne tokoniʻi ʻa siʻotau tuofefiné ke falala kakato kia Sihova. Ko e veesi tatau ko iá ʻoku lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau nofoʻaki nonga ʻi he fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahi kakahá. Ke tau mahinoʻi ʻa e founga ʻe lava ʻo hoko ai iá, ʻuluakí tau sivisiviʻi angé ʻa e ʻuhinga naʻe ʻoange ai ʻe he ʻOtuá ʻa e pōpoaki ko iá kia ʻAiseá. ʻUluakí, naʻe ʻai ʻe Sihova ʻa ʻAisea ke ne hiki ʻa e ngaahi lea ko iá ke fakafiemālieʻi ʻa e kau Siu ʻa ia ʻe ʻave fakamālohi ki mui ai ki Pāpiloné. Kae kehe, naʻe fakatolonga mai ʻe Sihova ʻa e pōpoaki ko iá ʻo ʻikai ke ʻaonga pē ki he kau Siu ʻave fakamālohí kae pehē foki ki he kotoa ʻo ʻene kakaí talu mei he taimi ko iá. (ʻAi. 40:8; Loma 15:4) ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi taimi fakalilifu ʻa ia ʻe faingataʻa ke fekuki mo ia,” pea ʻe fiemaʻu lahi ange kiate kitautolu ʻi ha toe taimi ki muʻa ʻa e fakalototoʻa ʻi he tohi ʻa ʻAiseá.—2 Tīm. 3:1. w19.01 2 ¶1-2

Falaite, ʻEpeleli 17

Kapau ʻoku fili ʻa e tokotaha taʻetuí ke mavahe, tuku ke ne mavahe.—1 Kol. 7:15.

Kapau kuo māvae ha ongo meʻa ʻi ha tuʻunga pehē, ʻokú na kei mali pē pea ʻi ai nai mo e ngaahi faingataʻa. Naʻe ʻomai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ha ʻuhinga ʻe taha ki ha ongo meʻa ke kei nofo fakataha. “Ko e husepāniti taʻetuí kuo fakatoputapuʻi ia koeʻuhi ko hono vahaʻangatae mo hono uaifí, pea ko e uaifi taʻetuí kuo fakatoputapuʻi ia koeʻuhi ko hono vahaʻangatae mo e husepāniti tuí; he ka ne ʻikai ia, ʻe taʻemaʻa ʻa hoʻomou fānaú, ka ko eni ʻoku nau māʻoniʻoni.” (1 Kol. 7:14) Ko e kau Kalisitiane tokolahi naʻa nau fili ke nofo ai pē mo honau hoá ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau tauhi kia Sihová neongo naʻe mātuʻaki faingataʻa ʻa e tuʻungá. Naʻe tautefito ʻenau fiefia ʻi heʻenau fai ha feilaulau pehē ʻi he taimi naʻe hoko ai ʻa honau hoá ki mui ange ko ha taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ( 1 Kol. 7:16; 1 Pita 3:1, 2) Naʻá na loto fakatouʻosi ke fakaʻapaʻapaʻi ʻe he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻa e nofo malí. ʻI he māmaní takatakai he ʻahó ni, ʻoku lahi fau ʻa e ngaahi nofo mali lavameʻa ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. Mahalo ʻoku lava ke ke ʻilo ha ngaahi hoa mali fiefia tokolahi ʻi hoʻo fakatahaʻangá, ʻa ia ko e ngaahi husepāniti mateaki ʻoku nau ʻofa ʻi honau ngaahi uaifí mo e ngaahi uaifi anga-ʻofa ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi honau ngaahi husepānití. Ko kinautolu kotoa ʻoku nau fakahaaʻi ko e nofo malí ʻoku lava ke fakaʻapaʻapaʻi.—Hep. 13:4. w18.12 14 ¶18-19

Tokonaki, ʻEpeleli 18

Naʻe tō ʻe Sihova ko e ʻOtuá ha ngoue ʻi ʻĪteni . . . pea naʻá ne tuku ki ai ʻa e tangata naʻá ne ngaohí.—Sēn. 2:8.

Ko e foʻi lea “ʻĪteni” ʻoku ʻuhingá ko e “Fiefia,” pea ko e ngoue ko iá ko e moʻoni naʻe hoko ko ha feituʻu lelei. Naʻe fakaʻofoʻofa ʻaupito, hulu fau ʻa e meʻakaí pea melino ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mo e fanga manú. (Sēn. 1:29-31) Ko e foʻi lea faka-Hepelū ki he “ngoue” ʻoku liliu ia ko e pa·raʹdei·sos ʻi he lea faka-Kalisí. ʻOku pehē ʻi he Cyclopaedia ʻa M’Clintock mo Strong ko e taimi ʻoku fanongo ai ha tokotaha Kalisi ki he foʻi lea ko e pa·raʹdei·sos, ʻokú ne sioloto atu ki ha paʻake fakaʻofoʻofa mo ʻatā ʻoku malu ʻo ʻikai lava ke uesia ʻe ha meʻa, fakataha mo e ʻuluʻakau fakaʻofoʻofa ʻokú ne fakatupu mai ha ngaahi fuaʻiʻakau kehekehe pea mo e ngaahi vaitafe maʻa mo e ngaahi kauvai musieʻia ʻoku kaikai ai ha tākanga ʻanitelope mo e fanga sipi. (Fakafehoanaki mo e Sēnesi 2:15, 16.) Naʻe tuku ʻe Sihova ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻi ha ngoue pehē, ko ha palataisi. Ka koeʻuhi ko ʻena talangataʻa kia Sihová, naʻá na fakamoleki ai ʻa e monū ke nofo ʻi Palataisí, kiate kinaua mo ʻena fānaú. (Sēn. 3:23, 24) Neongo naʻe ʻikai ha tangata ʻe toe nofo ʻi he Palataisi ko iá, ʻoku hā ngali naʻe kei ʻi ai pē ʻo aʻu ki he Lōmaki ʻi he ʻaho ʻo Noá. w18.12 3-4 ¶3-5

Sāpate, ʻEpeleli 19

Ko au Sihova, . . . ʻa e Tokotaha ʻokú ne akoʻi koe ke ke maʻu ʻaonga aí.—ʻAi. 48:17.

ʻOku feinga ʻa e ngaahi mātuʻá ke akoʻi ki heʻenau fānaú ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei. Kapau te nau fili ke moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi ʻulungaanga lelei naʻe akoʻi ange ʻe heʻenau mātuʻá, ʻoku ngalingali ange ai te nau fai ha ngaahi fili lelei pea fakaʻehiʻehi mei he ngaahi palopalema, loto-moʻua, mo e fakaʻiseʻisa lahi. ʻI he hangē ko ha mātuʻa leleí, ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke maʻu ʻe heʻene fānaú ʻa e moʻui fakafiemālie taha ʻoku ala lavá. (ʻAi. 48:18) Ko ia ʻokú ne akoʻi mai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito fekauʻaki mo e ʻulungaanga tāú mo e founga ʻoku totonu ke tau fakafeangaiʻaki ki he niʻihi kehé. ʻOkú ne fakaafeʻi mai ke tau ako ke vakai ki he ngaahi meʻá ʻi heʻene foungá pea moʻui ʻo fakatatau ki heʻene ngaahi tuʻungá. ʻOku ʻikai ke fuʻu fakataputapui eni. ʻI hono kehé, ʻokú ne ʻai kitautolu ke tau poto ange pea tokoniʻi kitautolu ke tau fai ha ngaahi fili lelei ange. (Saame 92:5; Pal. 2:1-5; ʻAi. 55:9) ʻE kei lava pē ke tau maʻu ha ngaahi saiʻia fakafoʻituitui, ka te tau fai ha ngaahi fili ʻa ia te ne ʻai kitautolu ke tau fiefia. (Saame 1:2, 3) ʻI heʻetau maʻu ʻa e fakakaukau ʻa Sihová, te tau maʻu ʻaonga ai ʻi he ngaahi founga lahi! w18.11 19-20 ¶7-8

Mōnite, ʻEpeleli 20

ʻOku nau lauʻikovi . . . kimoutolu.—1 Pita 4:4.

Ke hanganaki ʻaʻeva ʻi he moʻoní, kuo pau ke ʻoua naʻa tau fakaʻatā ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai te nau tauhi kia Sihová ke nau tākiekina kitautolu. ʻI heʻetau ako ʻa e moʻoní, naʻe liliu ʻa hotau vahaʻangatae mo hotau kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoní pea mo e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí. Mahalo pē naʻe fakaʻapaʻapaʻi ʻe he niʻihi ʻa ʻetau tui foʻoú, ka kuo fakafepakiʻi nai ia ʻe he niʻihi. Ko e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí, kaungāngāué, mo e kaungāakó te nau feinga nai ke ʻai ke tau kau mo kinautolu ʻi heʻenau ngaahi kātoangá. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau talitekeʻi ʻa e tenge ke kau ʻi he ngaahi anga fakafonua mo e ʻaho mālōlō ʻoku ʻikai ke hōifua ki ai ʻa Sihová? ʻOku fiemaʻu ke tau hanganaki ʻai ke mahino ki hotau ʻatamaí ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻikai ke hōifua ai ʻa Sihova ki he ngaahi ʻaho mālōlō ko ení. ʻE lava ke tau fai ha fekumi ʻi heʻetau ʻū tohí pea fakamanatuʻi ʻiate kitautolu ʻa e founga naʻe kamata ai ha ngaahi ʻaho mālōlō pau. ʻI heʻetau fakalaulauloto ki he ngaahi ʻuhinga Fakatohitapu ʻoku ʻikai ke tau kātoangaʻi ai ʻa e ngaahi ʻaho mālōlō ko ení, ʻoku tau ongoʻi papau ai ʻoku tau ʻaʻeva ʻi he hala ʻa ia “ʻoku fakahōifua ki he ʻEikí.” (ʻEf. 5:10) Kapau ʻoku tau falala kia Sihova mo ʻene Folofolá, heʻikai ke tau ilifia ʻi he meʻa ʻoku fakakaukau ki ai ʻa e kakai kehé.—Pal. 29:25. w18.11 11 ¶10, 12

Tūsite, ʻEpeleli 21

Naʻe ʻia Siosifa ʻa Sihova pea naʻe ʻai ʻe Sihova ha meʻa pē naʻá ne fai ke lavameʻa.—Sēn. 39:23.

ʻI he hoko ha liliu fakafokifā ʻi he moʻuí, te tau hoko nai ai ʻo mātuʻaki loto-moʻua ʻo tau fakakaukau pē ai ki heʻetau ngaahi palopalemá. Naʻe mei lava ke hoko ia kia Siosifa. ʻI hono kehé, naʻá ne fili ke fai ʻa e lelei taha ʻi heʻene malavá ʻi hono tuʻungá. Hangē pē ko e ngāue mālohi ʻa Siosifa kia Pōtifá, naʻá ne ngāue mālohi ʻi he pilīsoné ʻi ha meʻa pē naʻe vaheʻi ange ʻe he ʻōfisa pulé ke ne fai. (Sēn. 39:21, 22) ʻI he hangē ko Siosifá, te tau ʻi ha tuʻunga nai heʻikai lava moʻoni ke tau mapuleʻi. Ka ʻo kapau te tau kātaki pea fai ʻa e lelei taha ʻo ʻetau malavá, ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe Sihova. (Saame 37:5) Naʻa mo e taimi ʻoku tau ongoʻi puputuʻu ai mo loto-moʻuá, heʻikai ke “tuku ai pē ke siva [ʻetau] ʻamanakí,” pe tōnoa. (2 Kol. 4:8; fakamatala ʻi lalo.) ʻE ʻiate kitautolu ʻa Sihova, tautefito kapau te tau hanganaki tokangataha ki heʻetau ngāue fakafaifekaú. w18.10 29 ¶11, 13

Pulelulu, ʻEpeleli 22

ʻOku ʻikai ke taʻemāʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá ke ne fakangaloʻi hoʻomou ngāué pea mo e ʻofa naʻa mou fakahaaʻi ki hono huafá.​—Hep. 6:10.

ʻE fēfē hoʻo ongoʻí kapau ʻoku ngalo ho hingoá ʻi ha taha ʻa ia ʻokú ke ʻiloʻi mo fakaʻapaʻapaʻi, pe ko e toe kovi angé ʻoku ʻikai ke ne fakatokangaʻi koe? ʻE lava ke hoko ʻo mātuʻaki fakalotosiʻi eni. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ʻoku tau maʻu taki taha ha holi fakanatula ke tali kitautolu ʻe he niʻihi kehé. Ka ʻoku tau loto ke nau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono ʻiloʻi pē kitautolú. ʻOku tau loto ke nau ʻiloʻi pe ko e faʻahinga fēfē kitautolu pea ʻilo ki he meʻa kuo tau lavaʻí. (Nōm. 11:16; Siope 31:6) Ka ʻo kapau ʻoku ʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke mioʻi ʻa e holi fakanatula ko eni ke ʻiloʻi kitautolú. ʻOku lava ke ʻai kitautolu ʻe he māmani ʻo Sētané ke tau loto ke hoko ʻo ongoongoa mo mahuʻinga. ʻI heʻene hoko ení, ʻoku ʻikai ai ke tau fakahaaʻi ʻoku tau ʻiloʻi ʻetau Tamai fakahēvaní, ʻa Sihova ko e ʻOtuá, pea fai kiate ia ʻa e lotu ʻoku tuha mo iá.—Fkh. 4:11. w18.07 7 ¶1-2

Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 23

Ko e māmaní kotoa ʻoku tokoto ia ʻi he mafai ʻo e tokotaha fulikivanú.—1 Sio. 5:19.

Ko ia ʻoku ʻikai ke tau ʻohovale ʻi hono tākiekina ʻe Sētane mo ʻene fanga tēmenioó ʻa e kakai maʻu mafaí ke nau “leaʻaki ʻa e ngaahi loi.” (1 Tīm. 4:1, 2) ʻOku kovi tautefito ʻa e taimi ʻoku lea loi ai ʻa e kau taki lotú. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí kapau ʻoku tui ha taha ki heʻenau ngaahi akonaki loí pea fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa e ʻOtuá, ʻe lava ke mole mei he tokotaha ko iá ʻa e faingamālie ke moʻui taʻengatá. (Hōs. 4:9) Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū naʻe kākaaʻi ʻe he kau taki lotu ʻi hono taimí ʻa e kakaí. Naʻá ne lea loto-toʻa kiate kinautolu: “ʻOiauē ʻa kimoutolu, kau sikalaipe mo e kau Fālesi, ʻa e kau mālualoi! Koeʻuhi ʻoku mou fononga ʻi tahi mo ʻuta ke fakafoki mai ha taha, pea ʻi heʻene uluí, ʻoku mou ʻai ia ko ha tokotaha ʻoku tuha ke ʻi Kihena,” ʻa ia, ko e fakaʻauha taʻengata. (Māt. 23:15; fakamatala ʻi lalo.) Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e kau taki lotu loi ko iá naʻa nau hangē tofu pē ko ʻenau tamai ko e Tēvoló, ʻa ia ko ha “tokotaha fakapō.”—Sione 8:44. w18.10 7 ¶5-6

Falaite, ʻEpeleli 24

Fiefia ē ko kimoutolu ʻi hono lumaʻi ʻe he kakaí mo fakatangaʻi kimoutolu . . . koeʻuhí ko au.​—Māt. 5:11.

Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsuú? Naʻá ne toe pehē: “Mou fiefia mo tomeʻe, he ʻoku lahi hoʻomou totongí ʻi hēvani, he naʻe pehē ʻenau fakatangaʻi ʻa e kau palōfita naʻe ʻi muʻa ʻiate kimoutolú.” (Māt. 5:12) ʻI hono haha ʻa e kau ʻapositoló pea fekauʻi ke tuku ʻenau malangá, “naʻa nau ʻalu atu mei he ʻao ʻo e Sanetalimí ʻoku nau fiefia.” Ko e moʻoni, naʻe ʻikai ke nau fiefia ʻi hono haha kinautolú. Ka naʻa nau fiefiá “koeʻuhi kuo lau kinautolu ʻoku taau ke ngaohikoviʻi” koeʻuhi ko e huafa ʻo Sīsuú. (Ngā. 5:41) ʻI he ʻahó ni, ʻoku toe kātaki ai ʻi he fiefia ʻa e kakai ʻa Sihová ʻi hono fakatangaʻi kinautolu koeʻuhi ko e huafa ʻo Sīsuú. (Sēm. 1:2-4) ʻI he hangē ko e kau ʻapositoló, ʻoku ʻikai ke tau fiefia ʻi he mamahí pe ko e fakatangá. Ka ʻo kapau ʻoku tau hanganaki faitōnunga kia Sihova, te ne ʻomai ʻa e loto-toʻa ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ke tau kātakí. ʻI he taimi ʻoku tau fiefia ai ʻi heʻetau maʻu ʻa e hōifua ʻa e “ʻOtua fiefiá,” ʻe lava ke tau fiefia neongo ʻa e ngaahi fakafepaki fakalotú pe fakatanga ʻi ʻapí.—1 Tīm. 1:11 w18.09 21 ¶18-20

Tokonaki, ʻEpeleli 25

ʻOku fonu ia ʻi he faingataʻa mo e mamahi.—Saame 90:10.

Koeʻuhi ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi taimi fakalilifu,” pea ko e moʻuí “ʻoku fonu ia ʻi he faingataʻa mo e mamahi.” ʻOku faingataʻaʻia lahi ʻa e kakai tokolahi ʻo nau ongoʻi ʻo hangē ka nau ka foʻí. (2 Tīm. 3:1-5) Ko e kakai ʻe toko 800,000 tupu ʻoku nau taonakita ʻi he taʻu kotoa pē, ko e toko taha ʻi he sekoni ʻe 40 kotoa pē. Ko e meʻa fakamamahí, naʻa mo e niʻihi hotau fanga tokouá kuo nau hokosia ʻa e ngaahi ongoʻi ko ení pea kuo nau toʻo ʻenau moʻuí. ʻI he ʻahó ni, ʻoku fekuki ai ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi mo e ngaahi tuʻunga fakalotomafasia pea ʻoku nau fiemaʻu ʻetau ʻofá. Kuo pau ke kātakiʻi ʻe he niʻihi ʻa hono ngaohikoviʻi pe lauʻi ʻi heʻenau ngāueʻangá. Pe ʻoku nau ongosia koeʻuhi ko ʻenau ngāue ʻi ha ngaahi houa lahi pe maʻu ha ngaahi ngāue mātuʻaki fakalotomafasia. Lolotonga ia ʻoku maʻu ʻe he niʻihi ha ngaahi palopalema fakafāmili mafatukituki. Mahalo pē ʻoku nau mali mo ha taha ʻoku ʻikai ke tauhi kia Sihova pea ʻokú ne fakaangaʻi maʻu pē kinautolu. Koeʻuhi ko e ngaahi meʻá ni mo e ngaahi tenge kehe, ʻoku ongoʻi ai ʻe he tokolahi ʻoku ʻikai ke toe hanau ivi pea aʻu nai ʻo kamata ke nau veiveiua pe ʻoku kei ʻi ai hanau mahuʻinga. w18.09 13 ¶3, 5

Sāpate, ʻEpeleli 26

ʻOku ʻikai te u maʻu ha fiefia ʻe lahi ange ʻi he meʻá ni: ʻA ʻeku fanongo ko ia ʻoku hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva ʻeku fānaú ʻi he moʻoní.​—3 Sio. 4.

ʻOku lava ke ngāue mo Sihova ʻa e ngaahi mātuʻa Kalisitiané ʻi heʻenau tokoniʻi ʻenau fānaú ke ʻai haʻanau taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová. Kuo fai eni ʻe he ngaahi mātuʻa tokolahi. Ko hono olá, kuo fili ai ki mui honau ngaahi fohá mo e ʻofefiné ke ngāue taimi-kakato kia Sihova, pea aʻu ʻo nau mamaʻo mei ʻapi. Ko e niʻihi kuo nau hoko ko e kau misinale, ko e niʻihi ʻoku nau tāimuʻa ʻi he feituʻu ʻoku fiemaʻu lahi ai ʻa e kau malangá, pea ko e niʻihi ʻoku nau ngāue ʻi he Pētelí. Ko e moʻoni, ʻi he taimi ʻoku mamaʻo ai ʻa e fānaú, heʻikai lava ke feohi ʻenau mātuʻá mo kinautolu ʻi ha taimi lahi ʻo hangē ko ia ʻoku nau loto ki aí. Ka ʻoku nau fakalototoʻaʻi taʻesiokita ʻenau fānaú ke hokohoko atu ʻenau ngāue kia Sihová ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau ʻi ai. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku nau fiefia ʻaupito ʻi hono fakamuʻomuʻa ʻe heʻenau fānaú ʻa Sihova ʻi heʻenau moʻuí. Ko e tokolahi ʻo e ngaahi mātuʻa ko iá ʻoku nau maʻu ʻa e ongoʻi hangē ko ʻAná, ʻa ia naʻá ne “foaki atu” ʻene tamasiʻi ko Sāmiuelá maʻa Sihova. ʻOku nau ongoʻi ko ha lāngilangi lahi ʻa e ngāue mo Sihova ʻi he founga ko ení.—1 Sām. 1:28. w18.08 24 ¶4

Mōnite, ʻEpeleli 27

ʻE faingataʻa ki ha tangata koloaʻia ke ne hū ki he Puleʻanga ʻo hēvaní.—Māt. 19:23.

Naʻe ʻikai ke pehē ʻe Sīsū ia ʻe taʻemalava. Naʻá ne pehē: “Fiefia ē ko kimoutolu ʻoku masivá, he ʻoku ʻamoutolu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.” (Luke 6:20) Ka naʻe ʻikai ʻuhinga eni iá ʻe fanongo ʻa e kakai masiva kotoa pē kia Sīsū pea maʻu ha ngaahi tāpuaki makehe. Naʻe tokolahi ʻa e kakai masiva naʻe ʻikai te nau muimui ʻia Sīsū. Ko hono moʻoní, heʻikai lava ke tau fakamāuʻi ʻa e vahaʻangatae ʻo ha taha mo Sihova ʻaki ʻa e meʻa fakamatelie ʻokú ne maʻú. ʻOku ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa Sihová ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau koloaʻia mo e niʻihi ʻoku nau masiva. Ka ʻoku nau ʻofa kotoa kia Sihova pea tauhi kiate ia ʻaki ha loto kakato. ʻOku tala ʻe he Folofolá ki he kakai koloaʻiá “ke fokotuʻu ʻenau ʻamanakí, ʻo ʻikai ʻi he ngaahi koloa taʻepaú, ka ʻi he ʻOtuá.” (1 Tīm. 6:17-19) ʻOku toe fakatokanga ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ki he kau sevāniti kotoa ʻa Sihová, ʻa e koloaʻia mo e masiva, ʻoku fakatuʻutāmaki ke ʻofa ki he paʻangá. (1 Tīm. 6:9, 10) ʻI heʻetau vakai ki hotau fanga tokouá ʻo hangē ko Sihová, heʻikai ke tau fakamāuʻi kinautolu ʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú pe ʻikai maʻú. w18.08 10-11 ¶11-12

Tūsite, ʻEpeleli 28

Fakamoʻulaloaʻi kimoutolu ki he ʻOtuá.—Sēm. 4:7.

ʻOku tau loto ke fakahāhā kia Sihova ʻetau houngaʻia ʻi he hoko ko e meʻa ʻaʻana ʻi he tuʻunga ko hono kakai. ʻOku tau ʻiloʻi ʻi he taimi ʻoku tau fakatapui ai ʻetau moʻuí kiate iá, ko e fili fakapotopoto taha ia naʻe lava ke tau faí. Ko ia ʻoku tau fakapapauʻi ke fakaʻehiʻehi mei hono fai ha meʻa pē ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihova. Pea ʻoku tau ʻofa mo fakaʻapaʻapaʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné koeʻuhí ʻoku ʻa Sihova foki mo kinautolu. (Loma 12:10) ʻOku talaʻofa mai ʻi he Tohi Tapú: “Heʻikai ke siʻaki ʻe Sihova ʻa hono kakaí.” (Saame 94:14) Ko ha fakapapauʻiʻanga eni. Tatau ai pē pe ko e hā ʻe hokó, ʻe kau ʻa Sihova mo kitautolu. (Loma 8:38, 39) “Pe ʻoku tau moʻui pe ʻoku tau mate, ʻoku ʻa Sihova ʻa kitautolu.” (Loma 14:8) ʻOku tau fakatuʻamelie atu ki he taimi ʻa ia ʻe toe fakamoʻui ai ʻe Sihova ʻa hono ngaahi kaumeʻa mateaki kotoa kuo nau maté. (Māt. 22:32) Pea naʻa mo e taimí ni ʻoku tau maʻu ai ʻa e ngaahi meʻaʻofa fisifisimuʻa lahi mei heʻetau Tamaí. Hangē ko e lau ʻa e Tohi Tapú, “fiefia ē ko e puleʻanga ʻa ia ko honau ʻOtuá ʻa Sihová, ʻa e kakai kuó ne fili ko ʻene meʻa ʻaʻaná.”—Saame 33:12. w18.07 26 ¶18-19

Pulelulu, ʻEpeleli 29

ʻOku ngofua ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, ka ʻoku ʻikai ke ʻaonga ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē. ʻOku ngofua ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, ka ʻoku ʻikai ke fakatupu langa hake ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē.​—1 Kol. 10:23.

ʻE ongoʻi nai ʻe he niʻihi koeʻuhi ko e meʻa fakafoʻituitui ʻa e ngaahi meʻa ko ení, ʻoku totonu ke nau tauʻatāina pē ke fili ʻa e meʻa ʻoku nau loto ki aí kehe pē ʻoku ʻikai ke fakahohaʻasi ai honau konisēnisí. ʻOku nau fakakaukau nai ki he lea ʻa Paula: “Ko e hā ke fakamāuʻi ai ʻeku tauʻatāiná ʻaki ʻa e konisēnisi ʻo ha taha kehe?” (1 Kol. 10:29) Neongo ʻoku tau tauʻatāina ke fai ʻetau fili pē ʻatautolu fekauʻaki mo ʻetau akó mo ʻetau ngāué, kuo pau ke tau manatuʻi ko ʻetau tauʻatāiná ʻoku ʻi ai hono fakangatangata pea ko e kotoa ʻo ʻetau ngaahi filí ʻoku ʻi ai hono ngaahi nunuʻa. Ko e ʻuhinga ia naʻe leaʻaki ai ʻe Paula ʻa e ngaahi lea ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní. Ko ia neongo ʻoku tau tauʻatāina ke fai ha ngaahi fili ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí, ʻoku ʻikai ko e meʻa mahuʻinga tahá ʻa e meʻa ʻoku tau loto ki aí. w18.04 10 ¶10

Tuʻapulelulu, ʻEpeleli 30

Mou foki mai kiate au, pea te u foki atu kiate kimoutolu.​—Mal. 3:7.

ʻE taukaveʻi nai ʻe ha Kalisitiane ʻi he ʻahó ni ʻokú ne lotu kia Sihova ka ko hono moʻoní ʻokú ne fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová. (Sute 11) ʻOkú ne longomoʻui nai ʻi he ngāue fakafaifekaú pea maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakatahá. Ka ʻi he taimi tatau, ʻokú ne fakaʻatā nai ʻa e ngaahi fakaʻānaua ki he ʻulungaanga taʻetāú, fakakaukau mānumanú, pe ongoʻi tāufehiʻá ke ne puleʻi ʻa ʻene fakakaukaú. (1 Sio. 2:15-17; 3:15) Ko e fakakaukau peheé ʻe lava ke iku ki he ngaahi tōʻonga angahalaʻia. ʻOku ʻikai nai ke ʻiloʻi ʻe he kakai kehé ʻa e meʻa ʻoku tau fakakaukau ki ai pe faí, ka ʻoku ʻiloʻi ia ʻe Sihova. Kapau ʻoku ʻikai te tau kau fakaʻaufuli mo ia ʻokú ne ʻiloʻi ia. (Sel. 17:9, 10) Naʻa mo e taimi ʻoku tau fai ai ʻa e ngaahi fehālaakí, ʻoku ʻikai fakavave ʻa Sihova ke ne liʻaki kitautolu. Kapau ʻoku tau huʻu atu ki ha feituʻu fakatuʻutāmaki, ʻoku fakaafeʻi mai ʻe Sihova: “Mou foki mai kiate au.” ʻOku mahinoʻi ʻe Sihova ʻoku ʻi ai hotau ngaahi vaivaiʻanga ʻoku tau faitau mo ia. Ka ʻokú ne loto ke tau tuʻu maʻu pea talitekeʻi ʻa e meʻa ʻoku koví. (ʻAi. 55:7) Kapau ʻoku tau fai pehē, ʻokú ne talaʻofa mai te ne tokoniʻi kitautolu pea ʻomai ʻa e mālohi ʻoku tau fiemaʻú ke ikunaʻi ʻaki ʻetau ngaahi holi fehālaakí.—Sēn. 4:7. w18.07 18 ¶5-6

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share