AKO 36
Fakatupulekina ʻa e Kaveingá
KO E kau malanga taukeí ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono maʻu ha kaveingá. ʻI heʻenau teuteu ha malanga, ʻoku tokoniʻi kinautolu ʻe he kaveingá ke nau fakahangataha ʻa e tokangá ki ha tafaʻaki pau ange ʻo e fakamatalá pea ke fakakaukau ke toe loloto ange fekauʻaki mo ia. Ko e olá ʻi he ʻikai ke ngāueʻaki noaʻia pē ha ngaahi poini lahi, ʻoku nau fakatupulekina ʻenau fakamatalá ʻi ha founga ʻa ia ʻoku ʻaonga lahi ange ki heʻenau kau fanongó. ʻI he taimi ʻoku fehokotaki hangatonu ai ʻa e ngaahi poini tefito taki taha ki he kaveingá pea tokoni ke fakatupulekina iá, ʻoku toe tokoniʻi ai ʻa e kau fanongó ke nau manatuʻi ʻa e ngaahi poini ko iá pea ke ʻiloʻi honau ʻuhingá.
Neongo ʻe lava ke pehē ko hoʻo kaveingá ʻa e tuʻunga-lea ko ia ʻokú ke malanga aí, te ke ʻiloʻi ʻe laka ki muʻa ʻa e anga ʻo hoʻo ngaahi malangá kapau te ke ngāueʻaki ʻa e tuʻunga ʻa ia ko hoʻo kaveingá ʻa e vakai tefito ko ia ʻe fakatupulekina mei ai hoʻo tuʻunga-leá. Ko e Puleʻangá, ko e Tohitapú, mo e toetuʻú ko e ngaahi tuʻunga-lea fakalūkufua ia. ʻE lava ke fakatupulekina ha ngaahi kaveinga kehekehe ʻi he ngaahi tuʻunga-lea ko ení. Ko e ngaahi fakatātā eni: “Ko e Puleʻangá, ko ha Founga-Pule Moʻoni,” “ʻE ʻAi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e Māmaní ko ha Palataisi,” “Ko e Tohitapú ko e Fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá,” “Ko e Tohitapú ko ha Tataki ʻAonga Ia ki Hotau ʻAhó,” “ʻOku ʻOmai ʻe he Toetuʻú ʻa e ʻAmanaki ki he Faʻahinga Mamahí,” pea mo e “Ko e ʻAmanaki ʻo e Toetuʻú ʻOkú Ne Tokoniʻi Kitautolu ke Hanganaki Tuʻumaʻu ʻi he Taimi ʻo e Fehangahangai mo e Fakatangá.” Ko e kotoa ʻo e ngaahi kaveingá ni ʻoku fiemaʻu ke fakatupulekina ia ʻi he ngaahi tuʻunga kehekehe fakaʻaufuli.
ʻI he huʻufataha mo e kaveinga tefito ʻo e Tohitapú, ko e malanga naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi lolotonga ʻa ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní naʻe fakamamafaʻi ai ʻa e kaveinga: “Kuo ofi ʻa e Puleʻanga ʻo Hevani.” (Mt. 4:17) Naʻe anga-fēfē hono fakatupulekina ʻa e kaveinga ko iá? ʻOku laka hake he tuʻo 110 ʻa e lave ʻi he faaʻi Kōsipelí ki he Puleʻanga ko iá. Ka naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi he toe leaʻaki pē ʻo ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea ‘Puleʻangá.’ Fakatouʻosi ʻi he meʻa naʻá ne akoʻí pea ʻi he ngaahi mana naʻá ne fakahokó, naʻe fakamahinoʻi ai ʻe Sīsū ko iá, ʻa e tokotaha naʻe ʻi aí, ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá, ko e Mīsaiá, ko e tokotaha ʻa ia ʻe ʻoange ki ai ʻe Sihova ʻa e Puleʻangá. Naʻe toe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻoku fakafou ʻiate ia ʻa hono fakaʻatā ʻa e hala ki he niʻihi kehé ke kau ai ʻi he Puleʻanga ko iá. Naʻá ne fakahaaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga kuo pau ke fakahāhā ʻe he faʻahinga ʻa ia ʻe ʻoange ki ai ʻa e monū ko iá. ʻI heʻene ngaahi akonakí pea mo e ngaahi ngāue mālohi naʻá ne fakahokó, naʻá ne fakamahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he moʻui ʻa e kakaí pea fakahaaʻi ko ʻene kapusi ʻa e kau tēmenioó fakafou ʻi he laumālie ʻo e ʻOtuá ko e fakamoʻoni ia ‘kuo aʻu mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá’ ki heʻene kau fanongó. (Luke 11:20) Ko e meʻa fekauʻaki mo e Puleʻanga ko iá naʻe fekauʻi ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau faifakamoʻoni fekauʻaki mo iá.—Mt. 10:7; 24:14.
Ko Hono Ngāueʻaki ha Kaveinga Feʻungamālie. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke ke fakatupulekina ha kaveinga ʻi he tuʻunga lahi tatau naʻe fai ʻe he Tohitapú, ka ko hono maʻu ha kaveinga feʻungamālié ʻoku mahuʻinga pehē tofu pē.
Kapau ʻoku tuku atu kiate koe ke ke fili ʻa e kaveingá, ʻuluaki fakakaukau ki he taumuʻa ʻo hoʻo malangá. ʻI hoʻo fili leva ʻa e ngaahi poini tefito ʻe faʻuʻaki hoʻo ʻautilainé, fakapapauʻi ʻoku poupouʻi moʻoni ʻe he ngaahi meʻá ni ʻa e kaveinga kuó ke filí.
Kapau ʻoku vaheʻi atu ʻa e kaveingá, ʻanalaiso fakalelei ʻa e meʻa ʻokú ne fakahaaʻi fekauʻaki mo e founga ke fakatupulekina ai hoʻo fakamatalá. ʻE fiemaʻu nai ha feinga ke ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga mo e lavameʻa ʻo ha kaveinga pehē. Kapau te ke fili ha fakamatala ke fakatupulekina ʻaki ʻa e kaveinga kuo vaheʻí, fai ha fili lelei koeʻuhi ke hanganaki fakahangataha ki he kaveingá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻoku ʻomai ʻa e fakamatalá, ʻe kei fiemaʻu pē ke ke ʻanalaiso ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ia ʻo fehoanakimālie mo e kaveingá. ʻE toe fiemaʻu ke ke fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fakamatalá ki hoʻo kau fanongó pea mo hoʻo taumuʻa ʻoku totonu ke ʻi ai ʻi hono fakahoko iá. ʻE tokoniʻi koe ʻe he meʻá ni ke ke fakapapauʻi ai ʻa e meʻa ke fakamamafaʻi ʻi hoʻo fakahokó.
Founga ke Fakamamafaʻi Ai ʻa e Kaveingá. Koeʻuhi ke fai ha fakamamafa totonu ʻo e kaveingá, kuo pau ke ke fakatoka ʻa e makatuʻungá ʻi hono fili mo fokotuʻutuʻu ʻa hoʻo fakamatalá. Kapau ʻokú ke ngāueʻaki pē ʻa e meʻa ʻokú ne poupouʻi ʻa hoʻo kaveingá pea kapau ʻokú ke muimui ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku kau ki hono teuteu ha ʻautilaine leleí, ʻe meimei fakanatula pē ai hoʻo fakamamafaʻi ʻa e kaveingá.
ʻE lava ke tokoni ʻa e toe leá ke ʻai ke mālohi ʻa e kaveingá. ʻI he fasi classical, ko e kaveingá ko ha fasi ia ʻoku faʻa toutou ʻai feʻunga ke ne fakamatalaʻi ʻa e foʻi faʻú fakalūkufua. Ko e fasí ʻoku ʻikai toe ʻasi maʻu pē ia ʻi he founga tatau. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku hoko ia ʻi ha kupuʻi lea ʻe taha pē pe ua, ʻo ngāueʻaki ʻi he taimi ki he taimi ha tuʻunga kehekehe ʻi he kaveingá, ka ʻi ha founga, ʻoku fakahūhū pōtoʻi ai ʻe he tokotaha faʻu-hivá ʻa ʻene fasí ke toutou ʻasi ʻi he foʻi faʻú kae ʻoua kuo hūhū ia ʻi he foʻi faʻú kotoa. Ko e founga ia ʻoku totonu ke hoko ʻi he kaveinga ʻo ha malanga. Ko e toe leaʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea tefito mei he kaveingá ʻoku hangē ia ko e fasi ʻoku toutou hū mai ʻi ha foʻi faʻu fakamūsika. Ko e ngaahi sinonimi ʻo e ngaahi foʻi leá ni pe ko e kaveinga ʻoku toe fakaleá ʻoku hoko ia ko hano nikonikoʻi ʻo e kaveingá. Ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga peheé ʻe fakatupunga ai ke hoko ʻa e kaveingá ko e foʻi fakakaukau tefito ia ʻe manatuʻi ʻe hoʻo kau fanongó.
Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ení ʻoku ngāueʻaki ia ʻo ʻikai ki he ngaahi malanga pē mei he peletifōmú kae toe pehē foki ki he ngaahi lāulea ʻi he malaʻe fakafaifekaú. Ko ha fetalanoaʻaki ʻi ha tuʻunga nounou ʻoku hoko ia ʻo manatuʻi lahi ange kapau ʻoku eʻa ʻa e kaveingá. Ko e fakahinohino ʻoku fai ʻi ha ako Tohitapú ʻe toe manatuʻi lelei ange ia kapau naʻe fakamamafaʻi ʻa e kaveingá. Ko e feinga ʻokú ke fai ki hono filifili mo fakatupulekina ʻa e ngaahi kaveinga feʻungamālié te ne fai ʻa e meʻa lahi ke fakaleleiʻi ʻa ho tuʻunga ola lelei ʻi he hoko ko ha tokotaha malangá pea ʻi he hoko ko ha faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá.