LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w94 6/1 p. 4-7
  • Kau Fakatupunga ʻo e Fulikivanú

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Kau Fakatupunga ʻo e Fulikivanú
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e ʻUluaki Toko Taha Angatuʻú
  • Naʻe Angatuʻu ʻa e Kau ʻAngelo Kehe
  • Ngaahi Fili ʻo e Kakaí
  • Ko e Hā Hono Fuoloa ʻE Kātakiʻi ai Kinautolú?
  • Angatuʻu ʻi he Nofoʻanga Laumālié
    Laumālie ʻo e Kau Maté—ʻOku Malava Ke Nau Tokoniʻi Koe pe Uesia Koe? ʻOku Nau ʻI Ai Moʻoni?
  • Ko e Kau Pule ʻi he Nofoʻanga Laumālie
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Ko ha Fili ʻo e Moʻui Taʻengatá
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
w94 6/1 p. 4-7

Kau Fakatupunga ʻo e Fulikivanú

KO E fakamatala ʻi he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e kaunga ʻa e kau tēmenioó ʻi he ngaahi meʻa ʻa e tangatá ʻokú ne tali ʻa e ngaahi fehuʻi tefito ʻo kau ki he fulikivanú ʻa ia ʻe ʻikai malava ke tali ʻo ka ne taʻe ʻoua ʻa e fakamatala ko ení. Ko e fakatātā, fakakaukau ange ki he fakamatala ko ení mei he International Herald Tribune ʻo fekauʻaki mo e tau ʻoku lolotonga hokohoko atu ʻi he ngaahi fonua ko e Balkans: “Kuo fakaʻosi ʻaki ʻe ha kau fai fakatotolo mei he European Community ʻo pehē [ko e kau sōtiá] kuo nau tohotohoʻi ʻo aʻu ki he kau fefine mo e tamaiki fefine Mosilemi ʻe toko 20,000 . . . ko e konga ia ʻo e founga fakatupu manavahē ʻoku fai fakafounga ke fakalotosiʻi, fakatupu loto-pepeu pea ke fakamālohiʻi kinautolu ke nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí.”

Ko ha ʻesei ʻi he makasini ko e Time naʻá ne fai ha feinga ke fakamatalaʻi ʻa e tuʻungá ni ka naʻe ʻikai ke lavameʻa ia: “ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku fai nai ʻa e tohotohó ʻe he kau tangata kei talavoú ʻi he taú ke nau fakahohōʻia ʻa e faʻahinga ʻoku taʻumotuʻa angé, ʻa e kau ʻofisá, pea maʻu mai ha faʻahinga leleiʻia ʻo hangē ko ia ʻoku maʻu mei ha tamai ki hono fohá. Ko e tohotohó ko e fakamoʻoni ia ʻo e anga-fītaʻa ʻo e kulupu fakakautau ʻokú ne kau ki aí. Ko ha tangata kei talavou ʻokú ne loto ke fai ʻa e ngaahi meʻa fakalilifú kuó ne ʻai hono konisēnisi ʻoʻoná ke tokalalo ia ʻi he taumuʻa ke ne tuifio mo e ngaahi taumuʻa taʻe fakangaloku ʻa e kulupú. ʻOku fakapapauʻi ʻe ha tangata ʻene mateakí ʻaki ʻene fai ha ngāue fakalilifu.”

Ka, ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku ololalo ange ai ʻa e “ngaahi taumuʻa taʻe fakangaloku ʻa e kulupú” ʻi he ngaahi konisēnisi ʻo e memipa taki tahá? ʻI he tuʻunga taki taha, ʻoku ʻunaloto ʻa e meimei toko taha kotoa ke ne moʻui melino mo hono kaungāʻapí. Ko ia ai, ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku tohotoho ai mo fakamamahiʻi mo fetāmateʻiʻaki ai ʻa e kakaí ʻi he hoko ʻa e taú? Ko e ʻuhinga tefitó he ʻoku ngāue ai ʻa e kau tēmenioó.

Ko hono maʻu ʻa e mahino ʻo kau ki he kaunga ʻa e kau tēmenioó ʻokú ne toe tokonaki mai ha fakaleleiʻanga ki he meʻa ʻoku ui ʻe he niʻihi ko e “palōpalema ʻa e kau lotukalafí.” Ko e palōpalemá ko e feinga ke ʻai ke fehoanaki ʻa e meʻa ʻe tolu: (1) ʻOku aoniu ʻi he mafai ʻa e ʻOtuá; (2) ʻoku anga-ʻofa mo lelei ʻa e ʻOtuá; pea (3) ʻoku hoko ʻa e ngaahi meʻa fakalilifu. ʻOku fakakaukau ʻa e niʻihi ʻoku malava ke ʻai ke fehoanaki ha meʻa ʻe ua mei he meʻa ʻe tolu ko ení, ka ʻoku ʻikai ʻaupito malava ke ʻai ke fehoanaki kātoa ʻa e meʻa ʻe tolú. ʻOku ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e talí, pea ʻoku kau ki he tali ko iá ʻa e kau laumālie taʻe hā maí, ko e kau fakatupunga ʻo e fulikivanú.

Ko e ʻUluaki Toko Taha Angatuʻú

ʻOku fakahā mai kiate kitautolu ʻe he Tohi Tapú ko e ʻOtuá ko e laumālie. (Sione 4:24) ʻI he faai mai ʻa e taimí naʻá ne hoko ko e Toko Taha naʻá ne fakatupu ʻa e ngaahi meʻa moʻui kehe ʻe laui miliona ʻi he laumālié, ko e ngaahi foha ko e kau ʻangeló. ʻI ha vīsone, naʻe sio ai ʻa e sevāniti ʻa e ʻOtuá ko Tāniela, ki he kau ʻangelo ʻe toko teau miliona. Ko e faʻahinga kotoa ʻi he laumālié ʻa ia naʻe fakatupu ʻe Sihová naʻa nau māʻoniʻoni pea nau ngāue ʻo fehoanaki mo hono finangaló.​—Tāniela 7:10; Hepelū 1:7.

Ki mui mai, ʻi hono “tanupou ʻa mamani” ʻe he ʻOtuá, ko e ngaahi foha ko eni ʻo e ʻOtuá ko e kau ʻangeló naʻa nau “hiva fakataha” pea nau “hiki mavava kotoa pe.” (Siope 38:​4-7) Ka naʻe fakatupulekina ʻe ha taha ʻo kinautolu ʻa e holi ke ne puke maʻana ʻa e lotu naʻe totonu ke fai ki he Toko Taha Fakatupú. ʻI he angatuʻu ʻa e ʻangeló ni ki he ʻOtuá, naʻá ne ʻai ai pē ʻe ia ia ko ha sētane (ko hono ʻuhingá, “ko e toko taha fakafepaki”) pea mo ha tēvolo (ʻoku ʻuhingá “ko e toko taha lauʻikovi”).​—Fakafehoanaki mo ʻIsikeli 28:​13-15.

ʻI he ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e ngatá ʻi ʻĪteni ke ne lea ki he ʻuluaki fefiné, ko ʻIvi, naʻá ne fakalotoʻi ʻa ʻIvi ke ne talangataʻa ki he fekau fakahangatonu ʻa e ʻOtuá ke ʻoua ʻe kai ʻa e fuaʻi ʻakau mei ha fuʻu ʻakau ʻe taha ʻi he ngoué. ʻI he hili ʻa e meʻá ni, naʻe kau fakataha ʻa hono husepānití mo ia. Ko ia ai, naʻe kau fakataha ʻa e ʻuluaki ongo meʻa ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá mo e ʻangeló ʻi he angatuʻu kia Sihová.​—Sēnesi 2:17; 3:​1-6.

Neongo ko e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi ʻĪtení ʻoku hā ngalingali nai ko e meʻa pē ke ako mei ai ʻo kau ki he talangofuá, naʻe langaʻi hake ai ʻe Sētane ʻa e ongo pole mahuʻinga ʻo fekauʻaki mo e angafaí. ʻUluakí, naʻe fakakikihiʻi ʻe Sētane pe ko e pule ʻa Sihova ki heʻene ngaahi meʻa moʻuí ʻoku fai ʻi ha founga māʻoniʻoni pea ko e lelei ia maʻanautolú. ʻE lava nai ke lelei ange ʻa hono puleʻi ʻe he kakaí ʻa kinautolu pē. Ko hono uá, naʻe fakakikihiʻi ʻe Sētane pe ʻe kei anga-tonu mo mateaki ki he ʻOtuá ha taha ʻo e ngaahi meʻa moʻui maʻu-ʻatamai potó ʻi he hā ngali ʻe ʻikai ke maʻu ha ʻaonga fakamatelie ʻi he hoko ʻo talangofuá.a

Ko hono maʻu ʻa e mahino lelei ʻo kau ki he ongo pole naʻe langaʻi ʻi ʻĪtení, fakataha mo hono maʻu ʻa e ʻilo ʻo kau ki he ngaahi ʻulungāanga ʻo Sihová, ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke maʻu ʻa e mahino ki he fakaleleiʻanga ki he “palōpalema ʻa e kau lotukalafí,” ʻa ia ko hono ʻai ke fehoanaki ʻa e hoko ʻa e fulikivanú pea mo e ongo ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá ko e mālohí mo e ʻofá. Neongo ʻoku moʻoni ʻoku maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi taʻe fakangatangatá pea ko e fakahāhā fakaʻaufuli ia ʻo e ʻofá, ka ʻokú ne toe poto mo fakamaau totonu. ʻOku mafamafatatau fakaʻaufuli ʻa ʻene ngāueʻaki ʻa e ʻulungāanga ʻe fā ko ení. Ko ia ai, naʻe ʻikai te ne ngāueʻaki ʻa hono mālohi taʻe ala mataʻofiá ke fakaʻauha leva ʻa e kau angatuʻu ʻe toko tolú. Naʻe mei hoko ko e fakamaau totonu ia ka naʻe ʻikai ko e poto pe anga-ʻofa nai ia. ʻIkai ko ia pē, naʻe ʻikai te ne fakamolemoleʻi mo fakangaloʻi pē ia, ko e ʻalunga ia ʻoku fakakaukau ʻe he niʻihi ko e toe founga anga-ʻofa ia. Naʻe ʻikai ko e poto pe ko e fakamaau totonu kapau naʻá ne fai pehē.

Naʻe fie maʻu ha taimi ke fakaleleiʻi ai ʻa e ongo pole naʻe langaʻi ʻe Sētané. Naʻe fie maʻu ʻa e taimi ke fakapapauʻi pe ʻe lava ke pule totonu ʻa e kakaí kiate kinautolu pē ʻo taʻe kau ai ʻa e ʻOtuá. ʻI hono fakangofua ʻe Sihova ʻa e kau angatuʻu ʻe toko tolú ke nau kei moʻuí, naʻá ne toe ʻai ke malava ke kau ʻa e ngaahi meʻa moʻuí ʻi hono fakamoʻoniʻi ʻoku loi ʻa e tukuakiʻi naʻe fai ʻe Sētané ʻaki ʻenau tauhi ki he ʻOtuá ʻi he anga-tonu neongo ʻa e ngaahi tuʻunga faingataʻá.b

Naʻe maʻalaʻala ʻaupito ʻa e folofola ʻa Sihova kia ʻĀtama mo ʻIvi ʻo pehē te na mate ʻo kapau te na kai mei he fuaʻi ʻakau naʻe tapuí. Pea naʻá na mate, neongo naʻe fakapapauʻi ange ʻe Sētane kia ʻIvi he ʻikai te ne mate. Kuo toe fakamāuʻi ʻa Sētane ke ne mate; ka ʻi he lolotongá ni ʻokú ne hokohoko atu ʻa hono takihalaʻi ʻa e kakaí. Ko hono moʻoní, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko hono kotoa ʻo mamani ʻoku ʻi he nima ʻo e Fili.”​—1 Sione 5:19; Sēnesi 2:​16, 17; 3:4; 5:5.

Naʻe Angatuʻu ʻa e Kau ʻAngelo Kehe

Naʻe ʻikai ke fuʻu fuoloa mei he hoko ʻa e ngaahi meʻa ʻi ʻĪtení pea naʻe kau ʻa e kau ʻangelo kehe ʻi he angatuʻu ki he tuʻunga-hau ʻo Sihová. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Pea ʻi he faifai pea fakaaʻau ʻo toko lahi ʻa e kakai ʻi he funga fonua, pea ai haʻanau fuʻu fanau fefine, ta naʻe sio ʻe he ngaahi foha ʻo e ʻOtua ki he ngaahi ʻofefine ʻo e Tangata ʻoku nau hoihoifua; pea nau hanga ʻo mali mo ha niʻihi, ʻa ia pe naʻa nau loto ki ai.” Ko hono fakalea ʻe tahá, ko e kau ʻangeló ni naʻa “nau liʻaki honau nofoʻanga totonu [ʻi hēvani]”, ʻo nau haʻu ki māmani, mo ʻai ʻa e sino fakaetangatá, pea naʻa nau maʻu ʻa e fiefia ʻi he fehokotaki fakasino mo e kau fefiné.​—Sēnesi 6:​1, 2; Siutasi 6.

ʻOku hoko atu ʻa e fakamatalá ʻi he Sēnesi 6:4: “Ko e taimi ko ia naʻe ʻi mamani ʻa e kakai lalahi, kaeʻumaʻa hili ʻa e ʻalu ʻa e ngaahi foha ʻo e ʻOtua ki he ngaahi ʻofefine ʻo e Tangata, pea nau fānau kiate kinautolu; ko e kau toʻa [“faʻahinga mālohi,” NW] ia ʻo onoʻaho, ko e faʻahinga ongoongo.” Ko e ngaahi foha ko eni naʻe fanauʻi ʻe he kau fefiné pea ko ʻenau ngaahi tamaí ko e kau ʻangeló naʻe anga-kehe ʻenau mālohí, ko e “faʻahinga mālohi.” Ko e kau tangata fai fakamālohi eni, pe kau Nephi·limʹ, ko e foʻi lea faka-Hepelū ia ʻoku ʻuhingá “ko e faʻahinga ʻoku nau ʻai ke tō ʻa e niʻihi kehé.”

ʻOku taau ke tokangaʻi naʻe hā ki mui mai ʻa e ngaahi meʻa ko eni naʻe hokó ʻi he ngaahi talatupuʻa ʻo e ngaahi sivilaise ʻo e kuonga muʻá. Hangē ko ení, ko ha fakamatala mei Pāpilone ʻa ia ʻoku taʻu ʻe 4,000 hono motuʻá ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngāue mahulu hake ʻi he ivi totonu ʻo e tangatá ʻa Kilokamesi, ko e toko taha mālohi mo anga-fakamālohi naʻe ʻikai ko ha ʻotua, pea koeʻuhi ko ʻene “holi fakakakanó naʻe ʻikai ke [tuku] ha tāupoʻou ki hono ʻofaʻangá.” Ko e fakatātā ʻe tahá, ko e toko taha naʻe mahulu hake ʻi he ivi totonu ʻo e tangatá ko Heakule mei he talatupuʻa faka-Kalisí. Naʻe fāʻeleʻi ia ʻe ʻAlikimeni, ko e fefine, pea ko ʻene tamaí ko e ʻotua ko Seusi. Naʻe kamata ke fai ʻe Heakule ʻa e ngaahi meʻa fakamālohi ʻi he hili ʻa ʻene tāmateʻi hono uaifí mo ʻene fānaú ʻi heʻene hoko ʻo vale fakataimi. Neongo naʻe mioʻi lahi ʻa e ngaahi talanoa peheé ʻi hono fakahoko mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata, ka ʻoku ʻi ai ʻenau fekauʻaki ki he meʻa ʻoku fakahā ʻe he Tohi Tapú ʻo kau ki he kau Nefilimí pea mo ʻenau ngaahi tamaí ko e kau ʻangelo angatuʻu.

Tupu mei he tākiekina ʻa e kau ʻangelo anga-fulikivanú pea mo honau ngaahi foha naʻe mahulu hake ʻi he ivi totonu ʻo e tangatá, naʻe fonu ʻa e māmaní ʻi he fakamālohí pea naʻe fakapapauʻi ai ʻe Sihova ke ne fakaʻauha ʻa e māmaní ʻaki ha fuʻu lōmaki. Naʻe ʻauha ʻa e kau Nefilimí fakataha mo e kakai fakaʻotuamaté kotoa; ko e faʻahinga pē ʻi he kakaí naʻe hao moʻui atú ko e toko taha māʻoniʻoni ko Noá pea mo hono fāmilí.​—Sēnesi 6:11; 7:23.

Kae kehe, naʻe ʻikai ke mate ʻa e kau ʻangelo anga-fulikivanú. Ko hono kehe ʻaupitó, naʻa nau tuku ange honau sino fakakakanó pea nau foki ki he nofoʻanga ʻo e kau laumālié. Koeʻuhi naʻa nau talangataʻa naʻe ʻikai fakangofua ke nau toe hoko ʻo kau ki he fāmili ʻo e ʻOtuá ʻa ia ko e kau ʻangelo māʻoniʻoní; pea naʻe ʻikai toe fakangofua ke nau ʻai ha sino fakaetangata ʻo hangē ko ia naʻa nau fai ʻi he ʻaho ʻo Noá. Ka, naʻe hokohoko atu ʻa ʻenau tākiekina fakatupu-maumau ʻi he ngaahi meʻa ʻa e kakaí, ʻo fai ia ʻi he mafai ʻo e “Pule ʻo e kau tevolo,” ko Sētane ko e Tēvoló.​—Mātiu 9:34; 2 Pita 2:4; Siutasi 6.

Ngaahi Fili ʻo e Kakaí

Kuo loto-fakapō mo anga-fakamamahi ai pē ʻa Sētane pea mo e kau tēmenioó. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e ngaahi founga kehekehe ke toʻo ʻa e fanga monumanu ʻa Siopé pea ke tāmateʻi ʻa e tokolahi taha ʻo ʻene kau sevānití. Ko hono hokó, naʻá ne tāmateʻi ʻa e fānau ʻe toko hongofulu ʻa Siopé ʻaki ʻene ʻai ke tō “ha matangi lahi” ke ne fakaʻauha ʻa e fale naʻa nau ʻi aí. ʻI he hili ʻa e meʻá ni, naʻe taaʻi ʻe Sētane ʻa Siope ʻaki ʻa e “ngaahi hangatamaki kovi mei hono ʻaofivaʻe ʻo aʻu ki hono tumuʻaki.”​—Siope 1:​7-19; 2:​3, 7.

ʻOku fakahā ʻe he kau tēmenioó ʻa e faʻahinga loto anga-fulikivanu meimei tatau. ʻI he ʻaho ʻo Sīsuú, naʻa nau toʻo mei he kakaí ʻa e malava ke leá mo sió. Naʻa nau ʻai ha tangata ke ne tafatafaʻiʻaki ia ʻa e ngaahi maka. Naʻa nau haʻaki ha tamasiʻi “ʻo fuʻu fakatekeliliʻi.”​—Luke 9:42; Mātiu 9:​32, 33; 12:22; Maʻake 5:5.

ʻOku hā mei he ngaahi fakamatala ʻoku maʻu mei māmani lahí ʻoku kei hoko ʻo fakafāsifasi ʻa Sētane pea mo e kau tēmenioó. ʻOku nau taaʻi ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻaki ʻa e mahaki. ʻOku nau fakahohaʻasi ʻa e niʻihi kehe ʻaki hono taʻofi ʻenau mohé pea ʻai ke nau maʻu ʻa e ngaahi misi fakailifia pe ko hono ngaohikoviʻi kinautolu ʻi he fekauʻaki mo e fehokotaki fakasinó. Kuo nau teke ʻa e niʻihi kehe ke nau hoko ʻo sesele, pe fai fakapō, pe taonakita.

Ko e Hā Hono Fuoloa ʻE Kātakiʻi ai Kinautolú?

ʻE ʻikai ke kātakiʻi ʻo taʻe ngata ʻa Sētane pea mo ʻene kau tēmenioó. ʻI he ʻuhinga lelei kuo fakangofua ai ʻe Sihova ke nau moʻui ʻo aʻu mai ki hotau taimí ni, ka ʻoku toe siʻi pē honau taimí. ʻI he konga ki muʻa ʻo e senitulí ni, naʻe fai ai ha meʻa mahuʻinga ke fakangatangata ʻa e feituʻu ʻe malava ke nau ngāue aí. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tohi Fakahaá: “Pea naʻe hoko ha tau ʻi he langi: ko Maikeli [ko Sīsū Kalaisi kuo ʻosi toe tuʻu] mo ʻene kau ʻangelo naʻa nau fai tau mo e Talakoni [Sētane], pea naʻe tau ʻa e Talakoni mo ʻene kau ʻangelo aʻana, ka naʻe ʻikai te nau lava; ʻio, naʻe ʻikai kei maʻu hanau potu ʻi he langi. Pea naʻe kapusi ʻa e Talakoni lahi, ʻa ia ko e Ngata ʻo ono ʻaho, ʻa e toko taha ʻoku ui ko e Tevolo mo Setane, ʻa e toko taha ʻoku ne kākāʻi ʻa mamani kātoa: naʻe li ia ki mamani, pea li mo ia ʻene kau ʻangelo.”​—Fakahā 12:​7-9.

Ko e hā ʻa e olá? ʻOku hoko atu ʻa e fakamatalá: “Ko ia mou fiefia ʻa e ngaahi langi, mo kimoutolu ʻoku nofo tapanekale ʻi ai.” Naʻe malava ke fiefia ʻa e kau ʻangelo māʻoniʻoní koeʻuhi naʻe ʻikai ke kei ʻi hēvani ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó. Ka ʻe fēfē ʻa e kakai ʻi māmaní? ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ka ʻoiaue ʻa e fonua mo e tahi! He kuo hoko hifo ʻa e Tevolo kiate kimoua, ʻoku ne ʻita lahi, ko ʻene ʻilo, ʻoku toesiʻi pe hono taimi.”​—Fakahā 12:12.

ʻOku ʻita ʻa Sētane mo e faʻahinga ʻoku nau moʻulaloa kiate iá pea ʻoku nau fakakukafi ʻi heʻenau fakatupunga ʻa e faingataʻaʻia lahi taha ʻoku malava ki muʻa pea toki hoko honau ngataʻangá. Kuo fai ʻi he senitulí ni ʻa e ongo tau ʻe ua ʻa māmaní pea ʻoku laka hake ʻi he ngaahi tau iiki ange ʻe 150 talu mei he ngataʻanga ʻo e tau hono ua ʻa māmaní. Kuo fakahū ai ki heʻetau leá ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku hā mei ai ʻa e fakamālohi ʻo e toʻu tangata ko ení: “ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi siemú ko e mahafu tau,” “ko e fakaʻauha ʻo e kau Siú ʻe he kau Nasí,” “malaʻe tāmate ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻi Kemipōtia,” “ngaahi kemi tohotoho ʻo hangē ko ia ʻoku hoko ʻi ʻIukosilāvia,” “kau tāmate hokohoko,” pea mo e “pomu ʻātomi.” ʻOku fonu ʻa e ongoongó ʻi he ngaahi fakamatala ʻo kau ki he faitoʻo kona tapú, mo e fakapoó, ko hono ngāueʻaki ʻa e pomú, ko hono kai ʻe ha taha ʻoku puke fakaʻatamai ʻa e kakano ʻo e tangatá, ngaahi tāmate tavalé, hongé, mo e fakamamahiʻí.

Ko e ongoongo leleí ʻoku fakataimi pē ʻa e ngaahi meʻá ni. ʻI he kahaʻu vave maí, ʻe toe ngāue ʻa e ʻOtuá ʻo fai ha meʻa kia Sētane pea mo ʻene kau tēmenioó. Naʻe pehē ʻe he ʻaposetolo ko Sioné ʻi heʻene fakamatalaʻi ʻa e vīsone mei he ʻOtuá: “Pea u vakai ha angelo ʻoku ʻalu hifo mei he langi, ʻoku ʻiate ia ʻa e kī ʻo e Luo Taʻehanotakele, pea ʻoku ne toʻo ha fuʻu seini. Pea ne puke ʻa e Talakoni, ʻa e Ngata ʻo onoʻaho, ʻa ia ko e Tevolo foki mo Setane, pea ne haʻi ia ke ʻosi ha taʻu ʻe afe, pea ne li ia ki he Luo, ʻo ne tapuni ia ʻo silaʻi mei ʻolunga; koeʻuhi ke ʻoua te ne toe kākāʻi ʻa e kakai kaeʻoua ke kakato ʻa e taʻu ʻe taha afe.”​—Fakahā 20:​1-3.

ʻI he hili ʻa e meʻá ni, ʻe “veteange” ʻa e Tēvoló pea mo ʻene kau tēmenioó “ʻo fuoloa siʻi,” pea ʻe toki fakaʻauhamālie kinautolu. (Fakahā 20:​3, 10) Ko e toki taimi maʻongoʻonga ē ʻe hoko! ʻI hono toʻo ʻaupito ʻo taʻe ngata ʻa Sētane pea mo ʻene kau tēmenioó, ʻe “tāfataha” ʻa Sihova “ʻi he meʻa kotoa pe.” Pea ko e toko taha kotoa pē ʻe moʻoni ʻa ʻenau “fefiefiaʻi ʻi he melino lahi.”​—1 Kolinitō 15:28; Sāme 37:11.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Naʻe mahino ange ʻa e meʻá ni ʻi he pehē ki mui mai ʻe Sētane ʻo kau ki he sevāniti ʻa e ʻOtuá, ko Siope: “Pea tali ʻe Setane kia Sihova, ʻo pehe, Ko e kili pe ia telia ha kili: ʻio, ʻe ʻatu ʻe ha tangata ʻene meʻa kotoa telia ʻene moʻui. Ka ko eni, ala atu muʻa ki hono kili mo hono kakano, pea talaatu te ne matuʻaki tafuli meiate koe.”​—Siope 2:​4, 5.

b Ke maʻu ha fakamatala fakaikiiki ʻo kau ki he ʻuhinga ʻoku fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ʻa e anga-fulikivanú, sio ki he tohi ko e Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní, ʻoku pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e tangatá pē ke tukuakiʻi ʻi he hoko ʻa e ngaahi meʻa peheé, pe ʻoku totonu ke toe tukuakiʻi mo ha mālohi fulikivanu mo taʻe hā mai?

[Maʻuʻanga ʻo e Tā]

Ko hono tutu ʻo e keliʻanga lolo ʻi Kiueiti, 1991: Chamussy/Sipa Press

Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e toki taimi fakaofo lahi ē ʻe hoko ʻi he ʻikai ke toe fakahohaʻasi ʻa e kakaí ʻe he kau tēmenioó!

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share