Fai ha Ngaahi Fakaʻuhinga Lelei

ʻI HOʻO fai ha fakamatalá, ʻoku ʻi ai ʻa e ʻuhinga ke ʻeke ai ʻe hoʻo kau fanongó: “Ko e hā ʻoku moʻoni ai iá? Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku totonu ke tali ai ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he tokotaha malangá?” ʻI he tuʻunga ko ha faiakó, ʻokú ke maʻu ʻa e fatongia ke tali ha ngaahi fehuʻi pehē pe tokoniʻi hoʻo kau fanongó ke nau maʻu ʻa e ngaahi talí. Kapau ko e fakamatalá ʻoku mahuʻinga ia ki hoʻo fakaʻuhingá, fakapapauʻi ʻokú ke ʻoange ki hoʻo kau fanongó ʻa e ngaahi ʻuhinga mālohi ke tali ai ia. ʻE tokoni eni ki hono ʻai ke fakatupu fakalotoʻi ʻa hoʻo malangá.

Naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e fakalotoʻí. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e fakaʻuhinga leleí, fakaʻuhinga totonú, mo e kōlenga fakamātoató, naʻá ne feinga ke fakahoko hano liliuʻi ʻa e fakakaukau ʻa e faʻahinga naʻá ne malanga ki aí. Naʻá ne fokotuʻu ai ha faʻifaʻitakiʻanga lelei kia kitautolu. (Ng. 18:4; 19:8) Ko e moʻoni, ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau pōtoʻi malanga ʻe niʻihi ʻa e fakalotoʻí ke takihalaʻi ʻaki ʻa e kakaí. (Mt. 27:20; Ng. 14:19; Kol. 2:4) ʻOku nau kamataʻaki nai ha fakamahalo hala, falala ki he ngaahi maʻuʻanga fakamatala mioʻi, ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakaʻuhinga mamaha, tukunoaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku ʻikai felotoi mo ʻenau fakakaukaú, pe fakaʻofaʻia lahi ange ki he tuʻunga fakaeongó ʻi he fakaʻuhingá. ʻOku totonu ke tau tokanga ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi founga peheé kotoa.

Makatuʻunga Fefeka ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e meʻa ʻoku tau akoʻí kuo pau ke ʻoua ʻe tupu ia meiate kitautolu pē. ʻOku tau feinga ke vahevahe atu ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa kuo tau ako mei he Tohitapú. ʻI he meʻá ni, kuo tokoniʻi lahi kitautolu ʻaki ʻa e ʻū tohi ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó. ʻOku fakalotolahiʻi kitautolu ʻe he ʻū tohí ni ke sivisiviʻi fakalelei ʻa e ngaahi Konga Tohitapú. Ko ia ai, ʻoku tau tataki ʻa e niʻihi kehé ki he Tohitapú, ʻo ʻikai ʻi he taumuʻa ke fakamoʻoniʻi ʻoku tau tonu, ka ʻi he holi anga-fakatōkilalo ke tuku ke nau sio tonu ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú. ʻOku tau loto-tatau mo Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻá ne pehē ʻi he lotu ki heʻene Tamaí: “Ko e folofola aʻau ko e moʻoni ia.” (Sione 17:17) ʻOku ʻikai ha toe mafai lahi ange ʻia Sihova ko e ʻOtuá, ʻa e Tokotaha-Fakatupu ʻo hēvani mo māmaní. Ko e totonu ʻo ʻetau ngaahi fakaʻuhingá ʻoku fakatuʻunga ia ʻi heʻenau makatuʻunga ʻi heʻene Folofolá.

Te ke lea nai ʻi he taimi ʻe niʻihi ki he kakai ʻoku ʻikai te nau maheni mo e Tohitapú pe ʻoku ʻikai te nau tali ko e Folofola ia ʻa e ʻOtuá. ʻOku totonu ke ke ngāueʻi ha fakafuofua lelei ki he taimi mo e founga te ke ʻohake ai ʻa e ngaahi konga Tohitapú. Ka ʻoku totonu ke ke feinga ke fakahanga ʻenau tokangá ki he tuʻunga mafai ʻo e maʻuʻanga fakamatala ko iá ʻi he vave taha ʻe ala lavá.

ʻE totonu ke ke fakaʻosiʻaki ko e lave pē ki ha konga Tohitapu feʻungamālie ʻoku ʻoatu ai ha fakaʻuhinga ʻe ʻikai ala fakahalaʻi? ʻIkai ʻaupito. ʻE fiemaʻu nai ke ke fakahanga ʻa e tokangá ki he potutohí ke fakahaaʻi ai ʻoku poupouʻi moʻoni ʻe he konga Tohitapú ʻa e meʻa ʻokú ke leaʻakí. Kapau ʻokú ke ʻohake pē ha tefitoʻi moʻoni mei ha konga Tohitapu pea ʻoku ʻikai ke lāulea ʻa e potutohí ia ki he tuʻunga-lea ko iá, ʻe fiemaʻu nai ʻa e toe fakamoʻoni lahi ange. ʻE fiemaʻu nai ke ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi konga Tohitapu kehe ʻoku fakamatala ki he meʻá koeʻuhi ke fakatuipauʻi ai ki hoʻo kau fanongó ko e meʻa ʻokú ke leaʻakí ʻoku makatuʻunga fefeka moʻoni ia ʻi he ngaahi Konga Tohitapú.

Fakaʻehiʻehi mei hono fakalahiʻi ʻa e meʻa ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe ha konga Tohitapu. Lau fakalelei ia. ʻOku lave nai ʻa e konga tohí ki he tuʻunga-lea fakalūkufua ʻokú ke lāulea ki aí. Neongo ia, ke hoko hoʻo fakaʻuhingá ʻo fakatupu fakalotoʻi, kuo pau ke lava ʻo ʻiloʻi ʻe hoʻo tokotaha fanongó ʻoku moʻoni ʻa e meʻa ʻokú ke leaʻakí.

Poupouʻi ʻe he Fakamoʻoni Fakalahi. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻe ʻaonga nai ke ngāueʻaki ʻa e fakamoʻoni mei ha maʻuʻanga fakamatala alafalalaʻanga ʻi tuʻa mei he Tohitapú ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga lelei ʻo e ngaahi Konga Tohitapú.

Ko e fakatātaá, te ke tuhu nai ki he ʻuniveesi hā maí ko e fakamoʻoni ia ʻoku ʻi ai ha Tokotaha-Fakatupu. Te ke tohoakiʻi nai ʻa e tokangá ki he ngaahi lao fakanatulá, hangē ko e kalāvité, pea fakaʻuhinga ko e ʻi ai ʻa e ngaahi lao peheé ʻoku tomuʻa tui ai ʻoku ʻi ai ha Tokotaha-Foaki-Lao. ʻE tonu ʻa hoʻo fakaʻuhingá kapau ʻoku fehoanaki mo e meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Siope 38:​31-​33; Sāme 19:1; 104:24; Loma 1:​20) ʻOku ʻaonga ʻa e fakamoʻoni peheé koeʻuhi ʻoku fakahāhā ai ko e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú ʻoku huʻufataha ia mo e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku lava ke mamata ki aí.

ʻOkú ke feinga ke tokoniʻi ha taha ke ne ʻiloʻi ko e Tohitapú ko e Folofola moʻoni ia ʻa e ʻOtuá? Te ke lave nai ki ha kau mataotao ʻoku nau pehē ko ia, ka ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻe he meʻa ko iá? Ko e ngaahi lave peheé ʻokú ne tokoniʻi pē ʻa e kakai ʻoku nau tokaʻi ʻa e kau mataotao ko iá. ʻE lava ke ke ngāueʻaki ʻa e saienisí ke fakamoʻoniʻi ʻoku moʻoni ʻa e Tohitapú? Kapau ʻe fiemaʻu ke ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e kau saienisi taʻehaohaoá ko hoʻo tuʻunga mafaí ia, te ke langa ai ʻi ha makatuʻunga taʻepau. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau te ke kamataʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá pea fakahaaʻi leva ʻa e ngaahi ola ʻo e fekumi ʻa e saienisí ʻoku fakamamafaʻi ai ʻa e moʻoni ʻa e Tohitapú, ʻe fokotuʻu ai hoʻo ngaahi fakaʻuhingá ʻi ha makatuʻunga fefeka.

Ko e hā pē ʻokú ke feinga ke fakamoʻoniʻí, ʻoatu ha fakamoʻoni feʻunga. Ko e lahi ʻo e fakamoʻoni ʻoku fiemaʻú ʻe fakatuʻunga ia ʻi hoʻo kau fanongó. Ko e fakatātaá, kapau ʻokú ke lāulea ki he ngaahi ʻaho fakaʻosí hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he 2 Timote 3:​1-5, te ke tohoakiʻi nai ʻa e tokanga ʻa hoʻo kau fanongó ki ha fakamatala ongoongo ʻiloa ʻo fakahaaʻi ai ko e tangatá ʻoku nau “taeʻofa-ki-hoʻota.” Ko e fakatātā ʻe taha ko iá ʻe feʻunga nai ia ke fakamoʻoniʻiʻaki ko e tafaʻaki ko eni ʻo e fakaʻilonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻoku lolotonga fakahoko ia.

Ko ha fakahoa​—ko hano fakahoa ia ʻo e ongo meʻa ʻe ua ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻelemēniti mahuʻinga tataú​—ʻe faʻa lava ke ʻaonga ia. Ko e fakahoá ʻoku ʻikai te ne fakamoʻoniʻi ha meʻa ʻiate ia pē; ko hono tuʻunga totonú kuo pau ke sivisiviʻi ia mei he meʻa ʻoku leaʻaki tonu ʻe he Tohitapú. Ka ʻe tokoniʻi nai ʻe he fakahoá ha tokotaha ke ne sio ki he ʻuhinga lelei ʻo ha foʻi fakakaukau. Hangē ko ení, ko ha fakahoa pehē ʻe ngāueʻaki nai ia, ʻi hono fakamatalaʻi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pulé. Te ke fakahaaʻi nai ʻi he hangē ko e ngaahi founga-pule fakaetangatá, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻi ai hono kau pule, faʻahinga ʻoku pule ki ai, ngaahi lao, ko ha fokotuʻutuʻu fakaefakamaau, mo ha fokotuʻutuʻu fakaeako.

Ko e ngaahi meʻa moʻoni ʻoku hokosiá ʻe faʻa lava ke ngāueʻaki ia ke fakahaaʻi ai ʻa e fakapotopoto ʻo hono ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa e Tohitapú. Ko e ngaahi meʻa fakafoʻituitui naʻe hokosiá ʻe lava ke toe ngāueʻaki ia ke poupouʻiʻaki ʻa e ngaahi fakamatala kuo faí. Hangē ko ení, ʻi hoʻo fakahaaʻi ki ha taha ʻa e mahuʻinga ʻo hono lau mo ako ʻa e Tohitapú, te ke fakamatalaʻi nai ai ʻa e anga hono fakaleleiʻi hoʻo moʻuí ʻi hono fai ʻa e meʻa ko iá. Ke fakalotolahiʻi hono fanga tokouá, naʻe lave ʻa e ʻapositolo ko Pitá ki he fakasinokehé, ʻa ia naʻá ne hoko ai ko ha tokotaha sio tonu. (2 Pita 1:​16-​18) Ko Paula foki naʻá ne lave ki he ngaahi meʻa tonu naʻá ne hokosiá. (2 Kol. 1:​8-​10; 12:​7-9) Ko e moʻoni, ʻoku totonu ke ʻoua ʻe fuʻu lahi hoʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituitui naʻá ke hokosiá koeʻuhi ke ʻoua te ke tohoakiʻi mai ai ha tokanga taʻetotonu kiate koe tonu.

Koeʻuhi ʻoku kehekehe ʻa e puipuituʻa mo e fakakaukau ʻa e kakaí, ko e fakamoʻoni ʻokú ne fakatuipauʻi ʻa e tokotaha ʻe tahá ʻe ʻikai nai te ne fakatuipauʻi ha tokotaha ʻe taha. Ko ia ai, tokanga ki he ngaahi fakakaukau ʻa hoʻo kau fanongó ʻi hono fili ʻa e ngaahi fakaʻuhinga te ke ngāueʻakí mo e founga te ke fakahoko aí. ʻOku pehē ʻe he Palovepi 16:23 (PM): “Oku akoʻi e he loto oe boto a hono gutu, bea oku ne fakalahi ae boto [“fakalotoʻi,” NW] ki hono lougutu.”