LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • nwt 1 Bami 1:1-22:53
  • 1 Bami

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • 1 Bami
  • Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya
Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya
1 Bami

BBUKU LYAKUSAANGUNA LYA BAMI

1 Lino Mwami Davida wakacembaala+ alimwi wakajisi myaka* minji, alimwi nokuba kuti bakali kumuvwumba ngubo zinji, tanaakali kukasaalilwa pe. 2 Aboobo babelesi bakwe bakati kulinguwe: “Akujanwe musimbi nakalindu wamwami simaleleesu kutegwa kakukutaukila akukulanganya omwami. Unookufwukatila kutegwa omwami simaleleesu kokasaalilwa.” 3 Bakayandaula musimbi mubotu mucilawo coonse ca Israyeli, kumane bakajana Abisagi+ muna Sunamu+ eelyo bakamuleta kumwami. 4 Musimbi ooyu wakali kweebelwa nzoka mubwina, eelyo wakaba sikulanganya mwami akumukutaukila, pele mwami taakwe naakoonana anguwe pe.

5 Lino Adonija+ mwana wa Hagiti wakali kulisumpula kaamba kuti: “Mebo ndiyooba mwami!” Wakalipangila nkalaki akulijanina baalumi basimabbiza alimwi abaalumi bali 50 ibazuza kumbele lyakwe.+ 6 Pele bausyi kunyina nobakamusikila* akumubuzya kuti: “Ino nkaambo nzi ncocitila boobu?” Adonija wakali aciwa cibotu alimwi ngowakali kutobela Abisalomu kukuzyalwa. 7 Wakatalika kumvwana a Joabu mwana wa Zeruya alimwi a Abiyatara+ mupaizi, aboobo bakatalika kumugwasyilizya Adonija.+ 8 Pele Zadoki+ mupaizi, Benaya+ mwana wa Jehoyada, Natani+ musinsimi, Simeyi,+ Reyi alimwi abasikalumamba ba Davida basicamba+ tiibakazumina kumugwasyilizya Adonija.

9 Mpoonya Adonija wakatuula+ mbelele, ŋombe abanyama baneneede kufwaafwi abbwe lyaku Zoheleti ilili kufwaafwi a Eni-rogeli, kumane wakatamba banabokwabo boonse, ibana bamwami abaalumi boonse ba Juda ibabelesi bamwami. 10 Pele Natani musinsimi, Benaya abasikalumamba basinguzu naba Solomoni mwanookwabo, tanaakabatamba pe. 11 Mpoonya Natani+ wakati kuli Bati-seba+ banyina Solomoni:+ “Sena tiiwamvwa kuti Adonija+ mwana wa Hagiti waba mwami, alimwi akuti simaleleesu Davida kunyina ncazyi pe? 12 Lino koboola ndikulailile ncoyelede kucita kutegwa ufwutule buumi bwako abwamwanaako Solomoni.+ 13 Koya ku Mwami Davida ukamwaambile kuti, ‘Sena toli nduwe omwami simalelaangu iwakakonka kulindime ndemubelesi wako kuti: “Mwanaako Solomoni ngonguwe uutiikabe mwami alimwi akuti ngonguwe uyookkala acuuno cangu cabwami”?+ Aboobo nkaambo nzi Adonija ncaabeda mwami?’ 14 Nocinooli kooko nkukonya kocaambaula amwami, mebo ndiyookutobela musyule akwaasinizya majwi aako.”

15 Aboobo Bati-seba wakaunka kumwami akunjila kuzyuli lyakwe. Mwami wakalicembeede kapati alimwi Abisagi+ muna Sunamu wakali kumulindilila. 16 Mpoonya Bati-seba wakakotama akuvwuntama ansi kumwami, eelyo mwami wakati: “Ino ncinzi ncoyanda kulomba?” 17 Eelyo wakavwiila kuti: “Simalelaangu, nduwe wakakonka muzina lya Jehova Leza wako kulindime ndemubelesi wako kuti, ‘Mwanaako Solomoni ngonguwe uutiikabe mwami mubusena bwangu alimwi ngonguwe uyookkala acuuno cangu cabwami.’+ 18 Pele bona! Adonija waba mwami, alimwi yebo omwami simalelaangu kunyina ncozyi pe.+ 19 Watuula ŋombe zinji, banyama baneneede banji ambelele zinji alimwi watamba bana bako boonse, Abiyatara mupaizi alimwi a Joabu silutwe wampi yabasikalumamba;+ pele Solomoni mubelesi wako tanaamutamba pe.+ 20 Lino omwami simalelaangu, meso aabana Israyeli boonse alangide kulinduwe kuti ubaambile yooyo uuyookkala acuuno cako cabwami musyule lyako. 21 Ikuti kutabi boobo, mwami simalelaangu mbwatiikazikkilwe buyo mbuli bamausyi, mebo amwanaangu Solomoni tuyoobonwa mbuli bazangi.”

22 Lino naakacili kwaambaula amwami, Natani musinsimi wakanjila muŋanda yamwami.+ 23 Mpoonya aawo mwami wakaambilwa kuti: “Ngooyu Natani musinsimi!” Kumane wakaunka akuvwuntama ansi kubusyu bwamwami. 24 Eelyo Natani wakati: “Omwami simalelaangu, sena wakaamba kuti, ‘Adonija ngonguwe uuyooba mwami musyule lyangu, alimwi ngonguwe uuyookkala acuuno cangu cabwami’?+ 25 Nkaambo sunu waunka kuyootuula+ ŋombe zinji, abanyama baneneede banji ambelele zinji alimwi watamba bana bamwami boonse, basilutwe bampi zyabasikalumamba alimwi a Abiyatara mupaizi.+ Bali mukulya akunywa kubusyu bwakwe kumwi kabati, ‘Aaongole Mwami Adonija!’ 26 Pele mebo ndemubelesi wako, Zadoki mupaizi, Benaya+ mwana wa Jehoyada alimwi a Solomoni mubelesi wako tanaakatutamba pe. 27 Sena omwami simalelaangu wakaazumizya makani aaya kakunyina kundaambila ndemubelesi wako ooyo iweelede kukkala acuuno camwami simalelaangu musyule lyakwe?”

28 Lino Mwami Davida wakati: “Amundiitile Bati-seba.” Mpoonya wakaboola akwiima kumbele lyamwami. 29 Kumane mwami wakakonka akwaamba kuti: “Jehova mbwali muumi, ooyo iwakandivwuna* mumapenzi oonse,+ 30 mbubonya mbondakakonka kulinduwe kwiinda muli Jehova Leza wa Israyeli kuti, ‘Mwanaako Solomoni ngonguwe uutiikabe mwami mubusena bwangu alimwi ngonguwe uuyookkala acuuno cangu cabwami,’ oobo mbonditiicite sunu.” 31 Eelyo Bati-seba wakakotama akuvwuntama ansi kumbele lyamwami akwaamba kuti: “Aapone Mwami Davida simalelaangu kukabe kutamani!”

32 Mpoonya aawo Mwami Davida wakati: “Amundiitile Zadoki mupaizi, Natani musinsimi a Benaya+ mwana wa Jehoyada.”+ Aboobo bakaboola kumwami. 33 Eelyo mwami wakati kulimbabo: “Amubweze babelesi bangu, mumutansike Solomoni mwanaangu amyuulu* yangu,+ muunke anguwe ku Gihoni.+ 34 Zadoki mupaizi a Natani musinsimi bayoomunanika+ ooko kuti abe mwami wa Israyeli; mpoonya mulizye mweembo akwaamba kuti, ‘Aaongole Mwami Solomoni!’+ 35 Mwamana muboole kamuyaabumutobela mpoonya anjile akukkala acuuno cangu cabwami; eelyo ulaba mwami mubusena bwangu alimwi ngonguwe ngonditiibikke kuba musololi wa Israyeli a Juda.” 36 Mpoonya aawo Benaya mwana wa Jehoyada wakati kumwami: “Ameni! Jehova Leza wako omwami simalelaangu acite mbubonya mbowaamba. 37 Mbubonya Jehova mbwaakali anduwe omwami simalelaangu, aabe a Solomoni+ alimwi aasumpule cuuno cakwe cabwami kwiinda cuuno ca Mwami Davida simalelaangu.”+

38 Mpoonya Zadoki mupaizi, Natani musinsimi, Benaya+ mwana wa Jehoyada, bana Kereti abana Peleti+ bakaunka akumutansika Solomoni amyuulu* ya Mwami Davida,+ eelyo bakamutola ku Gihoni.+ 39 Lino Zadoki mupaizi wakabweza lwija lwamafwuta+ mutente+ akunanika Solomoni;+ eelyo bantu bakalizya mweembo, kumane bantu boonse bakoongolola kuti: “Aaongole Mwami Solomoni!” 40 Kuzwa waawo bantu boonse bakamutobela kabayaabulizya mintolilo akusekelela kapati cakuti nyika yakaanduka akaambo kacoongo cabo.+

41 Adonija abantu boonse mbaakatambide bakacimvwa coongo ciindi nibakamana kulya.+ Lino Joabu mbwaakamvwida buyo kulila kwamweembo, wakati: “Ino nkaambo nzi ncokuli coongo cili boobo mumunzi?” 42 Naakacili kwaambaula, Jonatani+ mwana wa Abiyatara mupaizi wakaboola. Mpoonya Adonija wakati: “Konjila, nkaambo yebo uli mwaalumi uuli kabotu* alimwi weelede kuti waleta makani mabotu.” 43 Pele Jonatani wakaingula Adonija kuti: “Peepe! Simaleleesu Mwami Davida wabikka Solomoni kuba mwami. 44 Mwami wamutuma antoomwe a Zadoki mupaizi, Natani musinsimi, Benaya mwana wa Jehoyada, bana Kereti abana Peleti, alimwi bamutansika amyuulu* yamwami.+ 45 Mpoonya Zadoki mupaizi a Natani musinsimi bamunanika kuba mwami ku Gihoni. Kumane bazwa ooko kabayaabusekelela alimwi kuli lupyopyongano mumunzi. Ncecoongo eeco ncomwamvwa. 46 Kunze lyaboobo, Solomoni wakkala acuuno cabwami. 47 Alimwi babelesi bamwami baboola kuzoolumbaizya Mwami Davida simaleleesu kabati, ‘Leza wako aape kuti izina lya Solomoni libe ampuwo kapati kwiinda lyako alimwi aasumpule cuuno cakwe cabwami kwiinda cuuno cako cabwami!’ Mpoonya mwami wakavwuntama abulo. 48 Kuyungizya waawo, mwami waamba kuti, ‘Aatembaulwe Jehova Leza wa Israyeli, ooyo sunu wapa kuti mwanaangu akkale acuuno cangu cabwami alimwi iwazumizya kuti meso aangu alibonene!’”

49 Eelyo boonse aabo mbaakatambide Adonija bakayoowa, mpoonya umwi aumwi wakanyamuka akuunka kwabo. 50 Adonija awalo wakayoowa akaambo ka Solomoni, aboobo wakanyamuka akuunka kuyoojata meja aacipaililo.+ 51 Makani akamusikila Solomoni aakuti: “Adonija wayoowa akaambo kanduwe O Mwami Solomoni; aboobo wajata meja aacipaililo akwaamba kuti, ‘Mwami Solomoni aasaangune kukonka kulindime kuti takoondijaya apanga ndemubelesi wakwe.’” 52 Amvwe boobo Solomoni wakati: “Ikuti alilemeke, kunyina nokaba kasusu kakwe ikatiiwide ansi; pele kuti kujanike bubi mulinguwe,+ nkokuti ulafwa.” 53 Aboobo Mwami Solomoni wakatuma bantu kuti bakamulete kuzwa kucipaililo. Mpoonya wakaboola akuvwuntama ansi ku Mwami Solomoni, kuzwa waawo Solomoni wakati kulinguwe: “Koya kuŋanda yako.”

2 Lino Davida naakali afwaafwi kufwa, wakapa malailile kumwanaakwe Solomoni aakuti: 2 “Ndilaafwaafwi kufwa.* Aboobo weelede kuyuma+ akuba sicamba.+ 3 Weelede kumvwida Jehova Leza wako kwiinda mukweenda munzila zyakwe alimwi akubamba malailile aakwe, milawo yakwe, mbeta zyakwe alimwi aziyeekezyo zyakwe kweelana ambokulembedwe mu Mulawo wa Musa;+ eelyo uyoozwidilila* muzintu zyoonse nzyocita alimwi akuli koonse nkoya. 4 Mpoonya Jehova uyoozuzikizya cisyomezyo cakwe ncaakaamba kujatikizya ndime naakati: ‘Ikuti naa bana bako bakabikkile maano kwiinda mukweenda cakusyomeka kubusyu bwangu amyoyo yabo yoonse, abuumi bwabo boonse,+ takukabuli muntu wamumukwasyi wako uukkala acuuno cabwami bwa Israyeli.’+

5 “Alimwi ulizyi kabotu ncaakacita Joabu mwana wa Zeruya kulindime, alimwi ancaakacita kuli basilutwe babasikalumamba bobilo bamu Israyeli–Abineri+ mwana wa Neri a Amasa+ mwana wa Jeteri. Wakabajaya akutila bulowa+ bwankondo ciindi caluumuno alimwi wakabikka bulowa bwankondo alutambo lwakwe lwamucibuno akumpato zyakwe izyakali kumaulu aakwe. 6 Weelede kucita kweelana abusongo bwako alimwi utakalekeli mvwi zyakwe kuunka ku Cuumbwe* muluumuno.+

7 “Pele ukatondezye luyando lutamani kubana ba Barizilai+ muna Gileadi, alimwi beelede kuba akati kabaabo balida kutebulu lyako, nkaambo mbabakandigwasya+ ciindi nindakatija kuli Abisalomu mwanookwanu.+

8 “Alimwi yebo ukkede afwaafwi a Simeyi mwana wa Gera muna Benjamini waku Bahurimu. Ooyu ngonguwe wakandisinganya caluciso+ buzuba nindakali kuunka ku Mahanaimu;+ pele naakaboola kundicinga ku Jordano, ndakakonka kulinguwe muzina lya Jehova kuti: ‘Tandikakujayi apanga pe.’+ 9 Lino utakamuleki buyo kakunyina kumusubula,+ nkaambo yebo uli muntu musongo alimwi ulizyi kabotu ncoyelede kucita kulinguwe; weelede kumutola ku Cuumbwe* imvwi zyakwe kazijisi bulowa.”+

10 Mpoonya Davida wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa mu Munzi wa Davida.+ 11 Lino ciindi* ncaakatola Davida kalela mu Israyeli cakakkwana myaka iili 40. Mu Hebroni+ wakalela myaka iili ciloba, eelyo mu Jerusalemu wakalela myaka iili 33.+

12 Mpoonya Solomoni wakakkala acuuno cabwami ca Davida usyi, alimwi bwami bwakwe bwakayuma kapati.+

13 Lino Adonija mwana wa Hagiti wakaunka kuli Bati-seba banyina Solomoni. Mpoonya Bati-seba wakamubuzya kuti: “Sena waboola muluumuno?” Eelyo wakaingula kuti: “Inzya, ndaboola muluumuno.” 14 Mpoonya wakati: “Kuli kaambo nkondiyanda kukwaambila.” Aboobo Bati-seba wakati: “Koamba.” 15 Adonija wakazumanana kuti: “Yebo ulizyi kabotu kuti bwami bwakeelede kuba bwangu alimwi bana Israyeli boonse bakali kundilangila* kuti ndibe mwami;+ pele bwami bwakandiinda akuba bwamwanookwesu, nkaambo Jehova nguwakapa kuti bube bwakwe.+ 16 Pele kuli cintu comwe buyo ncondiyanda kulomba kulinduwe. Utandikakili pe.” Aboobo Bati-seba wakati kulinguwe: “Kolomba.” 17 Mpoonya wakati: “Akaka kondilombela kumwami Solomoni–nkaambo takookukakila pe–kuti andipe Abisagi+ muna Sunamu kutegwa abe mukaintu wangu.” 18 Mpoonya Bati-seba wakati: “Ncibotu! Ndilakulombela kumwami.”

19 Aboobo Bati-seba wakaunka ku Mwami Solomoni kuyoomulombela Adonija. Mpoonya aawo mwami wakanyamuka kuyoocinga Bati-seba akumukotamina. Eelyo wakakkala acuuno cakwe cabwami alimwi banyina mwami bakabambilwa cuuno cabwami kutegwa bakkale kululyo lwakwe. 20 Eelyo wakati kulinguwe: “Kuli kantu kasyoonto buyo komwe nkondilomba kulinduwe. Utandikakili pe.” Aboobo mwami wakati kulimbabo: “Amulombe baama; tandikoomukakila pe.” 21 Mpoonya bakati: “Komuzumizya Adonija mwanookwanu kuti akwate Abisagi muna Sunamu.” 22 Amvwe boobo Mwami Solomoni wakati kuli banyina: “Ino nkaambo nzi ncomulombela buyo Abisagi muna Sunamu kuti apegwe kuli Adonija? Amumulombele abwalo bwami kuti apegwe+ nkaambo mupati wangu+ alimwi Abiyatara mupaizi a Joabu+ mwana wa Zeruya bali kulubazu lwakwe.”+

23 Mpoonya Mwami Solomoni wakakonka muzina lya Jehova kuti: “Leza andisubule kapati ikuti naa Adonija atabbadeli buumi bwakwe kuliceeci ncaalomba. 24 Lino masimpe mbubonya Jehova mbwali muumi iwakandikkazika acuuno cabwami+ ca Davida taata, alimwi iwakandiyakila ŋanda*+ mbubonya mbwaakasyomezya, sunu Adonija ulajaigwa.”+ 25 Mpoonya aawo Mwami Solomoni wakatuma Benaya+ mwana wa Jehoyada, walo iwakaunka akuyasa* Adonija, eelyo wakafwa.

26 Kuli Abiyatara+ mupaizi, mwami wakati: “Koya kumyuunda yako ku Anatoti!+ Weelede kufwa, pele tandikookujaya sunu pe nkaambo wakanyamwida Davida taata Bbokesi lyacizuminano ca Mwami Singuzuzyoonse Jehova+ alimwi akaambo kakuti mwakapengela aamwi abataata mumapenzi oonse mobakainda.”+ 27 Aboobo Solomoni wakatanda Abiyatara kuti aleke kubeleka kali mupaizi wa Jehova, eelyo wakazuzikizya jwi lya Jehova ndyaakaamba kuluzubo lwa Eli+ ku Silo.+

28 Lino makani aaya naakamusikila Joabu—nkaambo Joabu wakali kulubazu lwa Adonija,+ nokuba kuti tanaakali kulubazu lwa Abisalomu+—Joabu wakatijila kutente lya Jehova+ akuyoojata meja aacipaililo. 29 Mpoonya Mwami Solomoni wakaambilwa kuti: “Joabu watijila kutente lya Jehova alimwi uli kumbali aacipaililo.” Aboobo Solomoni wakatuma Benaya mwana wa Jehoyada akumwaambila kuti: “Koya ukamujaye!” 30 Aboobo Benaya wakaunka kutente lya Jehova akuyoomwaambila kuti: “Mboobu mbwaamba mwami, ‘Kozwa aawo!’” Pele walo wakati: “Peepe! Ndilafwida mpoonya aano.” Eelyo Benaya wakatola makani aaya kumwami, akuyoomwaambila kuti: “Mboobu mbwaamba Joabu alimwi mboobu mbwaandiingula.” 31 Mpoonya mwami wakati kulinguwe: “Koya ukacite mbubonya mbwaamba; umujaye akumuzikka kumane ugwisye kulindime akuŋanda yataata bulowa butakwe mulandu mbwaakatila Joabu.+ 32 Jehova uyoopilusya amutwe wa Joabu bulowa mbwaakatila, nkaambo Davida taata katazyi, Joabu wakajaya baalumi bobilo baluleme apanga alimwi babotu kwiinda nguwe: nkokuti Abineri+ mwana wa Neri+ silutwe wampi yabasikalumamba ya Israyeli a Amasa+ mwana wa Jeteri silutwe wampi yabasikalumamba yaba Juda.+ 33 Bulowa bwabo buyoopiluka amutwe wa Joabu alunyungu lwakwe mane kukabe kutamani;+ pele kuli Davida alunyungu lwakwe, aŋanda yakwe alimwi acuuno cakwe cabwami, akukabe luumuno luzwa kuli Jehova mane kukabe kutamani.” 34 Mpoonya Benaya mwana wa Jehoyada wakaunka waakumuyasa akumujaya, kumane wakazikkwa kuŋanda yakwe munkanda. 35 Eelyo mwami wakabikka Benaya+ mwana wa Jehoyada kuba silutwe wampi yabasikalumamba mubusena bwakwe, alimwi mwami wakabikka Zadoki+ mupaizi mubusena bwa Abiyatara.

36 Kumane mwami wakaita Simeyi+ akumwaambila kuti: “Koliyakila ŋanda mu Jerusalemu alimwi ukakkale nkukonya ooko; utakazwi ooko akuya kubusena buli boonse. 37 Lino mubuzuba oobo mboyoozwa akuzabuka Kkuti lya Kidroni,+ weelede kuzyiba kuti uyoofwa. Mulandu wabulowa bwako uyooba amutwe wako omwini.” 38 Simeyi wakaingula mwami kuti: “Majwi ngowaamba ali buyo kabotu. Ndemubelesi wako ndilacita mbubonya mboondaambila omwami simalelaangu.” Aboobo Simeyi wakakkala mu Jerusalemu mazuba manji.

39 Pele kumamanino aamyaka yotatwe, bazike bobilo ba Simeyi bakalobokela kuli Akisi+ mwana wa Maaka imwami wa Gati. Simeyi naakaambilwa kuti: “Bona! Bazike bako bali ku Gati,” 40 mpoonya aawo Simeyi wakatanta mbongolo yakwe akuunka ku Gati kuli Akisi kuyooyandaula bazike bakwe. Lino Simeyi naakapiluka abazike bakwe kuzwa ku Gati, 41 Solomoni bakamwaambila kuti: “Simeyi wazwa mu Jerusalemu kuya ku Gati pele wapiluka.” 42 Amvwe boobo mwami wakaita Simeyi akumwaambila kuti: “Sena tiindakakukonkezya muzina lya Jehova akukucenjezya kuti: ‘Buzuba mboyoozwa mubusena obuno akuunka kuli koonse weelede kuzyiba kuti uyoofwa’? Alimwi sena tonookandiingula kuti, ‘Majwi ngoondaambila ali buyo kabotu; ndilaatobela’?+ 43 Ino lino nkaambo nzi ncootakabamba cikonke ncookakonka kuli Jehova alimwi amulawo ngundakakupa?” 44 Mpoonya mwami wakaambila Simeyi kuti: “Yebo ulizyi kabotu mumoyo wako zintu zibi zyoonse nzyookacitila Davida taata,+ eelyo Jehova ulakupilusizya amutwe wako zintu zibi nzyookacita.+ 45 Pele Mwami Solomoni uyoolongezyegwa+ alimwi cuuno cabwami ca Davida ciyooyuma kapati kubusyu bwa Jehova mane kukabe kutamani.” 46 Mpoonya mwami wakalailila Benaya mwana wa Jehoyada, ooyo wakaunka kuyoomuyasa akumujaya.+

Aboobo bwami bwakayuma kapati mumaanza aa Solomoni.+

3 Lino Solomoni wakapanga cizuminano calukwatano a Farao mwami wa Egepita. Wakakwata* mwana musimbi wa Farao+ eelyo wakamuleta mu Munzi wa Davida+ kusikila naakamana kuliyakila ŋanda yakwe+ aŋanda ya Jehova+ alimwi abwaanda buzinguluka Jerusalemu yoonse.+ 2 Pele bantu bakacili kutuula zipaizyo mumasena aakukombela,+ nkaambo kumazuba aayo ŋanda yiitwa azina lya Jehova tiiyakaningayakwa.+ 3 Solomoni wakazumanana kumuyanda Jehova akutobela malailile aa Davida usyi, nkuti buyo lyoonse wakacili kutuula zipaizyo alimwi akuuntumuna busi mumasena aakukombela.+

4 Aboobo mwami wakaunka ku Gibeoni kuyootuula zipaizyo, nkaambo ooko nkokwakali busena bwakazyibidwe* kapati bwakukombela.+ Solomoni wakatuula acipaililo banyama bazituuzyo zyuumpwa bali 1,000.+ 5 Ku Gibeoni Jehova wakalibonya kuli Solomoni muciloto masiku, eelyo Leza wakamwaambila kuti: “Kolomba ncoyanda kuti ndikupe.”+ 6 Mpoonya Solomoni wakati: “Wakatondezya luyando lutamani lupati kumubelesi wako Davida taata mbubonya mbwaakeenda kubusyu bwako cakusyomeka, mubululami amukusalala kwamoyo wakwe. Wakazumanana kumutondezya luyando oolu lutamani lupati kwiinda mukumupa mwana musankwa kuti akkale acuuno cakwe cabwami mbuli mbocibede sunu.+ 7 Lino O Jehova Leza wangu, wandibikka ndemubelesi wako kuba mwami mubusena bwa Davida taata, nokuba kuti ndicili mwana* alimwi tandijisi luzyibo lwakweendelezya bantu.*+ 8 Ndemubelesi wako ndili akati kabantu bako mbookasala, ibantu banji kapati cakuti tabakonzyi kubalwa.+ 9 Aboobo kondipa ndemubelesi wako moyo uumvwida kutegwa ndibeteke bantu bako+ akuzyiba kwaandaanya cibotu acibi,+ nkaambo ino nguni uukonzya kubeteka bantu bako aaba banji* boobu?”

10 Lino makani aaya ngaakalomba Solomoni akamubotela Jehova.+ 11 Mpoonya Leza wakamwaambila kuti: “Akaambo kakuti walomba cintu eeci ikutali kulomba kuti woongole* naa kuba abuvwubi naa buumi bwabasinkondonyoko, pele walomba maano kutegwa ubeteke kabotu makani,+ 12 ndilacita ncoolomba.+ Ndilakupa moyo wabusongo amaano+ kutegwa kubule naba omwe iwakaponede kale uutiielane anduwe alimwi akuti kutakabi aumbi uuyooba mbuli nduwe.+ 13 Kuyungizya waawo, ndilakupa anzyootalomba,+ nkokuti buvwubi abulemu,+ cakuti takukabi mwami uumbi uuli mbuli nduwe mubuumi bwako.*+ 14 Alimwi ikuti ukeende munzila zyangu kwiinda mukutobela malailile aangu amilawo yangu mbubonya mbwaakeenda Davida uso,+ ndiyoopa kuti woongole.”*+

15 Lino Solomoni naakasinsimuka, wakazyiba kuti wabona cilengaano. Kumane wakaunka ku Jerusalemu akuyakwiima kumbele lyabbokesi lyacizuminano ca Jehova akutuula zituuzyo zyuumpwa azipaizyo zyalumvwano+ alimwi wakabapangila pobwe babelesi bakwe boonse.

16 Lino kwakaboola bamakaintu bobilo bavwuule kumwami akwiima kumbele lyakwe. 17 Mukaintu wakusaanguna wakati: “Simalelaangu, mebo amukaintu ooyu tukkala muŋanda yomwe, eelyo ndakatumbuka awalo kaliko muŋanda. 18 Lino nikwakainda mazuba otatwe kuzwa nindakatumbuka, awalo mukaintu ooyu wakatumbuka. Twakali antoomwe, twakali buyo tobilo; kwakanyina muntu uumbi wakaliko muŋanda. 19 Ciindi camasiku, mwana wamukaintu ooyu wakafwa nkaambo wakamulimbilila. 20 Aboobo wakabuka akati kamasiku akubweza mwanaangu iwakali ambali lyangu ciindi mebo ndemubelesi wako nindakali koona, kumane wakamulazika mumaanza aakwe,* eelyo mwanaakwe uufwide wakamulazika mumaanza aangu. 21 Nindakabuka kakucili kooko kuti ndinyonsye mwanaangu, ndakajana ulifwide. Aboobo ndakamulangisya kabotu nibwakaca pele ndakajana kuti tali mwanaangu ngundakazyala pe.” 22 Pele mukaintu ooyo uumbi wakati: “Peepe, ooyu muumi ngomwanaangu, pele wako ngooyu uufwide!” Pele mukaintu wakusaanguna wakati: “Peepe, mwanaako ngooyu uufwide pele ooyu muumi ngomwanaangu.” Oobo mbubakali kukazyanya kubusyu bwamwami.

23 Kumane mwami wakati: “Ooyu waamba kuti, ‘Ooyu muumi mwanaangu, eelyo wako nguufwide!’ awalo ooyu waamba kuti, ‘Peepe, mwanaako nguufwide, pele ooyu muumi mwanaangu!’” 24 Mpoonya mwami wakati: “Amundiletele panga.” Aboobo bakaleta panga kumwami. 25 Kumane mwami wakati: “Amumukosole mwana ooyu muumi muzipaanzi zyobilo mpoonya mubape bamakaintu aaba umwi aumwi cipaanzi.” 26 Mpoonya aawo mukaintu ooyo mukamwini mwana muumi wakakombelezya mwami, nkaambo bwakamyonga bula bwakwe. Wakati: “Akaka simalelaangu! Amumupe buyo mukaintu ooyu mwana ooyu muumi. Mutamujayi pe.” Pele mukaintu ooyu uumbi wakaluujisi kwaamba kuti: “Mwana ooyu takooba wangu naa wako. Amumukosole buyo muzipaanzi zyobilo!” 27 Amvwe boobo mwami wakati: “Amupe mwana muumi kumukaintu wakusaanguna. Mutamujayi pe, nkaambo mbabanyina ncobeni.”

28 Aboobo bana Israyeli boonse bakamvwa lubeta lwamwami, eelyo bakayoowa akaambo kamwami,+ nkaambo bakabona kuti busongo bwa Leza bwakubeteka makani bwakali mulinguwe.+

4 Mwami Solomoni wakalela mu Israyeli yoonse.+ 2 Aaba mbabakali bantu bakwe balemekwa:* Azariya mwana wa Zadoki+ wakali mupaizi; 3 Elihorepa a Ahija bana ba Sisa, bakali balembi;+ Jehosafati+ mwana wa Ahiludi wakali sikulemba* makani; 4 Benaya+ mwana wa Jehoyada wakali kulanganya mpi yabasikalumamba; Zadoki a Abiyatara+ bakali bapaizi; 5 Azariya mwana wa Natani+ wakali silutwe wabeendelezi; Zabudi mwana wa Natani wakali mupaizi alimwi wakali mulongwe wamwami;+ 6 Ahisara wakali silutwe waŋanda yamwami; eelyo Adoniramu+ mwana wa Abida wakali silutwe wabaabo ibakalembedwe cibbalo.+

7 Solomoni wakajisi beendelezi bali 12 mu Israyeli yoonse ibakali kwaabila mwami abamuŋanda yakwe cakulya. Umwi aumwi wakapedwe mukuli wakwaabila cakulya mwezi omwe mumwaka.+ 8 Aaya ngaakali mazina aabo: Mwana wa Huri, wakali kulanganya malundu aa Efraimu; 9 mwana wa Dekeri wakali kulanganya Makazi, Saalibimu,+ Beti-semesi a Eloni-beta-nani; 10 mwana wa Hesedi wakali kulanganya Aruboti (kubikkilizya a Soko anyika yoonse ya Heferi); 11 mwana wa Abinadabu wakali kulanganya mingenyu ya Dori (Tafati mwana musimbi wa Solomoni wakaba mukaintu wakwe); 12 Baana mwana wa Ahiludi wakali kulanganya Taanaki, Megido+ a Beti-seani yoonse+ iili afwaafwi a Zaretani munselelo ya Jezreeli, kuzwa ku Beti-seani kusikila ku Abeli-mehola kucooko ca Jokimeamu;+ 13 mwana wa Geberi wakali kulanganya Ramoti-gileadi+ (ngonguwe wakajisi minzi ya Jairi,+ mwana wa Manase iili mu Gileadi;+ wakalijisi acooko ca Arigobi+ icili ku Basani:+ minzi mipati iili 60 iiyakilidwe bwaanda alimwi iijisi milyango iipingwa azibulo zyamukuba); 14 Ahinadabu mwana wa Ido wakali kulanganya Mahanaimu;+ 15 Ahimaazi wakali kulanganya Nafutali (wakakwata Basemati, mwana musimbi uumbi wa Solomoni); 16 Baana mwana wa Husai wakali kulanganya Aseri a Bealoti; 17 Jehosafati mwana wa Paruwa wakali kulanganya Isakara; 18 Simeyi+ mwana wa Ela wakali kulanganya Benjamini;+ 19 Geberi mwana wa Uri wakali kulanganya nyika ya Gileadi,+ nyika ya Sihoni+ mwami wabana Amori anyika ya Ogi+ mwami wa Basani. Alimwi kwakali mweendelezi omwe iwakali kulanganya beendelezi bambi boonse ibakali munyika.

20 Ba Juda abana Israyeli bakali banji mbuli musenga wakulwizi;+ bakali kulya akunywa akukondwa.+

21 Solomoni wakeendelezya mami oonse kuzwa ku Mulonga*+ kusikila kunyika yaba Filisiti akumunyinza wa Egepita. Mami aaya akali kuleta mutelo kuli Solomoni akumubelekela mazuba oonse aabuumi bwakwe.+

22 Zyakulya zya Solomoni izyabuzuba abuzuba zyakali kukkwana makore* aali 30 aafulaulu uusetede alimwi amakore aafulaulu uutasetede aali 60, 23 ŋombe zineneede zili 10 azimwi zili 20 zisaninwa alimwi ambelele zili 100, kubikkilizya abakonze, insya, balubondwe abayuni baneneede. 24 Wakali kweendelezya zintu zyoonse kulubazu oolu lwa Mulonga*+ kuzwa ku Tipisa kusikila ku Gaza,+ kubikkilizya abami boonse ibakali kulubazu oolu lwa Mulonga; alimwi kwakali luumuno muzyooko zyakwe zyoonse zyakamuzingulukide.+ 25 Ba Juda abana Israyeli bakakkala cakuliiba, umwi aumwi munsi aamusaansa wakwe alimwi amunsi aamukuyu wakwe, kuzwa ku Dani kusikila ku Beere-seba mazuba oonse aabuumi bwa Solomoni.

26 Solomoni wakalijisi zimpati zili 4,000 * zyamabbiza aakali kupopwa kunkalaki zyakwe alimwi amabbiza* aali 12,000.+

27 Beendelezi aaba bakali kuleta cakulya ca Mwami Solomoni acamuntu uuli woonse iwakali kulida kutebulu lya Mwami Solomoni. Umwi aumwi wakali kuleta cakulya mumwezi ngwaakapedwe, alimwi bakali kubona kuti kunyina cakali kubula pe.+ 28 Alimwi bakaleta bbaale acakulya camabbiza alimwi acamabbiza aakwela nkalaki kufwumbwa nkocakali kuyandika, umwi aumwi kweelana amulimo ngwaakapedwe.

29 Leza wakapa Solomoni busongo, bupampu butaambiki alimwi amoyo mupati* mbuli musenga wakunkomwe yalwizi.+ 30 Solomoni wakali musongo kapati kwiinda bantu boonse ba Kujwe alimwi abana Egepita.+ 31 Wakali musongo kwiinda bantu boonse, kwiinda Etani+ muna Ezara, Hemani,+ Kalikoli a Darida mwana wa Maholi;+ alimwi mpuwo yakwe yakamwaika kuzisi zyoonse zyakazingulukide.+ 32 Wakaanza* tusimpi tuli 3,000 + alimwi nyimbo zyakwe+ zyakali 1,005. 33 Wakali kupandulula kujatikizya zisamu, kutalikila kukkedari lyaku Lebano kusikila kukasamu kahisopo+ ikakomena kubwaanda; wakali kupandulula kujatikizya banyama,+ bayuni bauluka,*+ zintu zikalaba ansi*+ alimwi answi. 34 Bantu kuzwa mumasi oonse bakaboola kuzoomvwa busongo bwa Solomoni, kubikkilizya abami bamunyika yoonse ibakamvwa busongo bwakwe.+

5 Lino Hiramu mwami waku Turo+ naakamvwa kuti Solomoni ngonguwe ngubakananika kuba mwami mubusena bwabausyi, wakatuma babelesi bakwe kuli Solomoni, nkaambo Hiramu lyoonse wakali mulongwe wa Davida.*+ 2 Awalo Solomoni wakatumya mulomo kuli Hiramu wakuti:+ 3 “Yebo ulizyi kabotu kuti Davida taata tanaakakonzya kuyaka ŋanda yiitwa azina lya Jehova Leza wakwe akaambo kakulwanwa nkondo kumabazu oonse kusikila Jehova naakababikka kunsi aamaulu aakwe basinkondonyina.+ 4 Pele lino Jehova Leza wangu wandipa kulyookezya kumabazu oonse.+ Kunyina uundikazya alimwi taakwe cibi cili coonse cicitika.+ 5 Aboobo ndiyeeya kuyaka ŋanda yiitwa azina lya Jehova Leza wangu mbubonya Jehova mbwaakasyomezya Davida taata kuti: ‘Mwanaako ooyo ngondiyoobikka acuuno cako cabwami mubusena bwako, ngonguwe uuyooyaka ŋanda yiitwa azina lyangu.’+ 6 Lino kolailila bantu bako kuti bandigonkele masamu aakkedari aaku Lebano.+ Babelesi bangu bayoobelekela antoomwe ababelesi bako eelyo babelesi bako ndiyoobabbadela kweelana amali oonse ngoyakwaamba, nkaambo yebo ulizyi kabotu kuti kunyina naba omwe akati kesu uuzyi kugonka masamu mbuli bana Sidoni.”+

7 Ciindi Hiramu naakamvwa majwi aa Solomoni, wakakondwa kapati mpoonya wakati: “Aatembaulwe Jehova sunu nkaambo wapa Davida imwana musongo kuti ayendelezye bantu aaba banji boobu!”+ 8 Aboobo Hiramu wakatumya mulomo kuli Solomoni wakuti: “Ndakaamvwa makani ngookanditumina. Mebo ndilacita zyoonse nzyoyanda. Ndiyookupa zisamu zyakkedari azisamu zyamulombe.+ 9 Babelesi bangu bayoozileta kuzwa kumalundu aa Lebano akuzitola kulwizi, alimwi mebo ndiyoozyaanga muzileye kuti zikeende mulwizi kubusena oobo mboyoondaambila. Ndiyoozigonkaula ooko mpoonya yebo ukazibweze. Eelyo ayebo uyoondipa cakulya ncondiyoolomba cabamuŋanda yangu.”+

10 Aboobo Hiramu wakatuma zisamu zyoonse zyakkedari azisamu zyamulombe nzyaakali kuyanda Solomoni. 11 Awalo Solomoni wakapa Hiramu makore* aali 20,000 aawiiti kacili cakulya cabamuŋanda yakwe alimwi amakore aali 20 aamafwuta mabotu kapati aamaolifa.* Solomoni wakali kucita mbubonya oobo kuli Hiramu mwaka amwaka.+ 12 Jehova wakapa Solomoni busongo mbubonya mbwaakamusyomezya.+ Alimwi kwakali luumuno akati ka Hiramu a Solomoni alimwi bakapangana cizuminano.

13 Mwami Solomoni wakalemba baalumi cibbalo akati kabana Israyeli boonse; baalumi bali 30,000 bakalembwa.+ 14 Wakali kubatuma ku Lebano mumalizi aabantu bali 10,000 amwezi. Bakali kukkala ku Lebano mwezi omwe eelyo myezi yobilo bakali kukkala kumaanda aabo; alimwi Adoniramu+ wakali silutwe wabaabo bakalembedwe cibbalo. 15 Solomoni wakajisi babelesi* bali 70,000 alimwi abasikubeza mabwe+ mumalundu bali 80,000,+ 16 kubikkilizya abasilutwe beendelezi ba Solomoni bali 3,300 + ibakali kubelesya bantu milimo. 17 Kwiinda mukulaililwa amwami bakasya mabwe mapati aadula,+ kutegwa bayasye ntalisyo+ yaŋanda yamabwe aacezudwe.+ 18 Aboobo bayaki ba Solomoni abayaki ba Hiramu abana Gebali+ bakacezula mabwe, alimwi bakabamba zisamu amabwe izyakuyasya ŋanda.

6 Lino mumwaka wa 480 kuzwa ciindi bana Israyeli* nobakazwa mucisi ca Egepita,+ mumwaka wane kuzwa ciindi Solomoni naakaba mwami wa Israyeli, mumwezi wa Zivu*+ (nkokuti mwezi wabili), Solomoni wakatalika kuyaka ŋanda ya Jehova.*+ 2 Ŋanda eeyo Mwami Solomoni njaakayakila Jehova yakajisi tukokola* tuli 60 mubulamfwu, tukokola tuli 20 mubwamba alimwi atukokola tuli 30 kuya mujulu.+ 3 Kkoce+ ilyakali kumbele lyatempele* lyakajisi tukokola tuli 20 mubulamfwu,* kweelana abwamba bwaŋanda.* Molili mumabali kkoce lyakali tukokola tuli 10 kuzwa mpoliswaanganina aŋanda.

4 Ŋanda wakaipangila mawindo aakajisi myeenya iyakali kuyaabuceya+ mbuli myoono kuyaanze. 5 Alimwi wakayaka buyake bwakajisi twaandaanda twakazingulukide ŋanda;+ kuzinguluka busena busalala abusena busalalisya.+ 6 Twaandaanda twaansi twakajisi tukokola tosanwe mubwamba, twaakati twakajisi tukokola tuli cisambomwe mubwamba eelyo twamujulu twakajisi tukokola tuli ciloba mubwamba, nkaambo wakayaka zitabilizyo kuzinguluka ŋanda kutegwa kutabi cintu cili coonse cinjizyigwa mubwaanda bwaŋanda.+

7 Ŋanda eeyo yakayakwa amabwe aakacezudwe kale,+ aboobo kunyina nokwakamvwigwa kulila kwansando, tweembe naa zibelesyo zili zyoonse zyabutale muŋanda. 8 Mulyango watwaanda twaansi wakali kumusanza* kwaŋanda,+ alimwi kwakali matantilo aakali kuya kutwaanda twaakati, akuzwa kutwaanda twaakati kuya kutwaanda twamujulu. 9 Solomoni wakazumanana kwiiyaka ŋanda kusikila yamana,+ alimwi wakapanga ciluli cazisamu zyakkedari akucivwumba amapulanga aakkedari.+ 10 Wakayaka twaanda twamumabali kuzinguluka ŋanda yoonse+ itwakali kulampa tukokola tosanwe kuya mujulu, alimwi kwakabelesyegwa mapulanga aakkedari kuswaanganya twaanda ootu kuŋanda.

11 Lino jwi lya Jehova lyakaboola kuli Solomoni kaliti: 12 “Ikuti naa watobela malailile aangu akucita mbeta zyangu akubamba milawo yangu yoonse akweenda mulinjiyo,+ andime ndiyoozuzikizya cisyomezyo cangu ncindakaamba kuli Davida uso kujatikizya ŋanda eeyi njoyaka,+ 13 alimwi ndiyookkala akati kabana Israyeli+ alimwi taakwe nendiyoobasiya bantu bangu.”+

14 Solomoni wakazumanana kuyaka ŋanda kutegwa aimanizye. 15 Bwaanda bwaŋanda mobuli mukati wakabuyaka amapulanga aakkedari. Bwaanda bwaŋanda mobuli mukati, kuzwa ansi kusikila kuciluli wakabuyaka amapulanga, kumane ansi wakayala mapulanga aamulombe.+ 16 Nkoili kusyule ŋanda wakaicimbula tukokola tuli 20 abwaanda bwamapulanga aakkedari kuzwa ansi kusikila kuciluli alimwi mukati kanjiyo* wakayaka kaanda kamukati,+ nkokuti Busena Busalalisya.+ 17 Eelyo tempele*+—cibeela caŋanda cili kumbele lyalyo—lyakali tukokola tuli 40. 18 Kumapulanga aakkedari aakali kubwaanda bwaŋanda moili mukati kwakabezedwe zifwanikiso zyatunkuli+ amaluba aafwulwide.+ Bwaanda boonse bwamukati bwakali bwakkedari; kunyina bbwe lyakali kulibonya pe.

19 Alimwi wakabamba busena bwamukati+ kaŋanda kuti abikke bbokesi lyacizuminano ca Jehova.+ 20 Busena bwamukati bwakali tukokola tuli 20 mubulamfwu, tukokola tuli 20 mubwamba atukokola tuli 20 kuya mujulu;+ alimwi wakabuzilulula angolida iisalalisya; eelyo cipaililo wakacinamatika tupulanga+ twakkedari. 21 Mpoonya Solomoni wakazilulula ŋanda moili mukati angolida iisalalisya,+ alimwi wakalandabika nketani zyangolida busena bwamukati nkobuli kumbele,+ oobo bwakazilulwidwe angolida. 22 Ŋanda yoonse wakaizilulula angolida kusikila yoonse yamana; alimwi cipaililo coonse cakali kumbali aabusena bwamukati wakacizilulula angolida.+

23 Mukati mwini wakabeza bakerubi+ bobilo bacisamu camafwuta,* kerubi umwi aumwi wakali kulampa tukokola tuli 10 kuya mujulu.+ 24 Bbaba lyakerubi limwi alimwi lyakali kulampa tukokola tosanwe. Aboobo bulamfwu boonse kuzwa kumpela lyabbaba limwi kusikila kumpela lyabbaba limbi bwakali tukokola tuli 10. 25 Mababa aakerubi wabili akali tukokola tuli 10. Bakerubi boonse bobilo bakaleelene alimwi bakali kukozyanya. 26 Kerubi aumwi wakali kulampa tukokola tuli 10 kuya mujulu. 27 Mpoonya wakabikka bakerubi+ mubusena bwamukati.* Bbaba lyakerubi umwi lyakali kuguma kubwaanda bumwi eelyo bbaba lyaumwi alyalo lyakali kuguma kubwaanda bumbi, mpoonya aamwi aaya obilo akaligumene mpoili akati ŋanda. 28 Kumane bakerubi wakabazilulula angolida.

29 Eelyo wakabeza zifwanikiso zyabakerubi,+ zyazisamu zyamakunka+ azyamaluba aafwulwide+ kubwaanda boonse bwamukati abwamubusena bwakunze.* 30 Ansi wakazilulula ngolida, mubusena bwamukati amubusena bwakunze. 31 Lino mulyango wamubusena bwamukati wakaupangila zijazyo zyazisamu zyamafwuta, misemu yamumbali aminsende yazijazyo, kacili cibeela casanu.* 32 Zijazyo zyobilo zyakali zyamapulanga aazisamu zyamafwuta alimwi alinzizyo wakabeza zifwanikiso zyabakerubi, zyazisamu zyamakunka azyamaluba aafwulwide, alimwi wakazizilulula angolida; eelyo azifwanikiso eezyo zyabakerubi azyazisamu zyamakunka wakalomya kuzilulula angolida. 33 Nkaambo mulyango watempele,* mbombubo mbwaakapanga minsende yazijazyo yazisamu zyamafwuta, iyacibeela cane.* 34 Alimwi wakapanga zijazyo zyobilo zyacisamu camulombe. Minsi yacijazyo cimwi acimwi yakali kuzinguluka aawo mpoyakagankidwe.+ 35 Wakabeza zifwanikiso zyabakerubi, zyazisamu zyamakunka azyamaluba aafwulwide akuzizilulula angolida.

36 Wakayakilila lubuwa lwamukati+ abwaanda bwamilongo yotatwe yamabwe aacezudwe, alimwi wakabikka mulongo omwe wamapulanga aakkedari atala aabwaanda.+

37 Mumwaka wane, mumwezi wa Zivu* intalisyo yaŋanda ya Jehova yakamana kuyakwa;+ 38 eelyo mumwaka wa 11 mumwezi wa Bulu* (nkokuti, mwezi walusele), ŋanda yakamana kuyakwa kweelana azyoonse zyakali kuyandika.+ Aboobo wakatola myaka iili ciloba kwiiyaka.

7 Cakamutolela myaka iili 13 Solomoni kuti ayake ŋanda* yakwe+ kusikila yoonse waimana.+

2 Wakayaka ŋanda yakali kwiitwa kuti Ŋanda ya Cisaka caku Lebano+ iyakali tukokola* tuli 100 mubulamfwu, tukokola tuli 50 mubwamba atukokola tuli 30 kuya mujulu. Wakaiyaka atala aamilongo yone yamisemu yazisamu zyakkedari;+ alimwi kwakali minkulwa yakkedari atala aamisemu. 3 Ŋanda eeyo yakayakwa aminsende yazisamu zyakkedari atala aazibulo izyakali atala aamisemu iili 45 ; kwakali misemu iili 15 mumulongo umwi aumwi. 4 Kwakali milongo yotatwe yamawindo yamubwamba alimwi ayotatwe kuya mujulu, eelyo windo limwi alimwi lyakalilangene awindo limwi ilyakali kulubazu lumbi. 5 Milyango yoonse azikunguzyo zyakajisi minsende iyakeelene koonse-koonse,* mbubonya mbukwakabede kumbele aamawindo aakalangene mumindando yotatwe.

6 Alimwi wakayaka Ŋanda* ya Misemu iyakali tukokola tuli 50 mubulamfwu atukokola tuli 30 mubwamba, eelyo kumbele lyamisemu eeyi kwakali kkoce ilyakajisi misemu akaluli kaindilila kumbele.

7 Mpoonya wakayaka Ŋanda* ya Cuuno ca Bwami,+ ooko nkwaakali kubetekela–naa Ŋanda ya Kubetekela+–eelyo bakabikka mapulanga aakkedari kuzwa ansi kusikila kuciluli.

8 Ŋanda* mwaakeelede kukkala, kulubuwa lumbi,+ yakali kunze aa Ŋanda ya Kubetekela, alimwi yakayakidwe mbuli Ŋanda ya Kubetekela. Alimwi wakayaka ŋanda iimbi iili mbuli yeeyi njaakayakila mwana wa Farao ooyo Solomoni ngwaakakwete.+

9 Mayake oonse aaya akayasyigwa amabwe aadula+ aakacezudwe akutendululwa amasaha kweelana ambwaakeelekedwe, mumabazu oonse kutalikila kuntalisyo zyawo kusikila mujulu akuzwa anze kusikila kulubuwa lupati.+ 10 Alimwi ntalisyo yakayakwa kubelesya mabwe mapati aadula, mabwe aamwi akali tukokola tuli 10 eelyo aamwi akali tukokola tuli lusele. 11 Alimwi atala aamabwe aaya kwakali mabwe aadula, aakacezudwe kweelana ambwaakeelekedwe. Alimwi kwakabelesyegwa amapulanga aakkedari. 12 Lino kuzinguluka lubuwa lupati kwakayakilidwe bwaanda bwakajisi milongo yotatwe yamabwe aacezudwe amulongo waminkulwa yakkedari atala, mbubonya mbuli lubuwa lwamukati+ lwaŋanda ya Jehova akkoce lyayo.+

13 Lino Mwami Solomoni wakatumya mulomo wakwiita Hiramu+ eelyo wakaboola kuzwa ku Turo. 14 Hiramu wakali mwana wamukamufwu uuzwa kumusyobo wa Nafutali. Usyi wakali muna Turo mufwuzi wamukuba,+ Hiramu wakali mupampu mukupanga zintu, wakali musongo+ alimwi wakali aluzyibo mumilimo yoonse iijatikizya mukuba.* Aboobo wakaboola ku Mwami Solomoni akucita milimo yakwe yoonse.

15 Wakapanga misemu yamukuba yobilo;+ umwi aumwi kaulampa tukokola tuli 18 kuya mujulu, alimwi ntambo iilampa tukokola tuli 12 njeyakali kukonzya kuzinguluka umwi aumwi wamisemu eeyo yobilo.+ 16 Kumane wakapanga mpumpu zyamukuba akuzibikka atala amisemu. Mpumpu imwi aimwi yakali kulampa tukokola tosanwe kuya mujulu. 17 Mpumpu eezyi izyakali atala aamisemu wakazipangila tunsabwe tupatangene atusakatizyo tuli mbuli nketani;+ mpumpu imwi aimwi wakaipangila tuli ciloba. 18 Alimwi wakapanga mapomegranite akwaabikka mumilongo yobilo atala aakansabwe kamwi akamwi kuzinguluka mpumpu eezyo izyakali atala amisemu; mpumpu zyoonse zyobilo wakazicita mbubonya oobo. 19 Mpumpu eezyo izyakali atala aamisemu kumbele lyakkoce lyaŋanda zyakapangidwe mbuli mpana, zyakali kukkwana tukokola tone. 20 Mpumpu eezyi zyakali atala aamisemu yobilo, atala aamisemu eeyi aawo cibeela campumpu cibulungene mpocakaswaangene atunsabwe; alimwi kwakali mapomegranite aali 200 mumilongo iyakazingulukide mutwe umwi aumwi.+

21 Wakaimika misemu yakkoce lyatempele.*+ Wakaimika musemu wakululyo* akuwuulika kuti Jakini,* kumane wakaimika musemu wakulumwensyi* akuwuulika kuti Boazi.*+ 22 Atala amisemu kwakali zintu zili mbuli mpana. Aboobo mulimo wakupanga misemu wakamana.

23 Mpoonya wakapanga Zyiba* lyamukuba.+ Lyakalibulungene, bwaasa bwalyo bwakali tukokola tuli 10, lyakali kulampa tukokola tosanwe kuya mujulu alimwi ntambo iilampa tukokola tuli 30 njiyakali kukonzya kuzinguluka mulomo walyo.+ 24 Alimwi kwakali zifwanikiso zyakusakatizya zyatunkuli+ kuzinguluka Zyiba lyoonse molili munsingo, tunkuli tuli 10 mukakokola komwe, amilongo yobilo yazifwanikiso zyakusakatizya izyatunkuli twakafwulilizyigwa kulindilyo. 25 Lyakakkede atala lyabapoho bali 12,+ botatwe kabalangide kunyika, botatwe kabalangide kumbo, botatwe kabalangide kumusanza alimwi botatwe kabalangide kujwe; kumane Zyiba eelyo lyakali atala lyabo alimwi zikungu zyabo zyoonse zyakalifwutatilene. 26 Alimwi ntuli yalyo yakali mbuli bwamba bwajanza;* mulomo walyo wakapangidwe mbuli wankapu, mbuli duba lyampana. Zyiba eeli lyakali kuzula nongo* zyamaanzi zili 2,000.

27 Mpoonya wakapanga tuŋola*+ twamukuba tuli 10. Kaŋola kamwi akamwi kakali tukokola tone mubulamfwu, tukokola tone mubwamba atukokola totatwe kuya mujulu. 28 Lino mboobu tuŋola mbotwakapangidwe: Twakajisi zisenke mumbali alimwi zisenke eezyo zyamumbali zyakali akati katubulo twiingene. 29 Kuzisenke zyamumbali izyakali akati katubulo twiingene kwakali zifwanikiso zyabasyuumbwa,+ bapoho abakerubi+ alimwi zifwanikiso eezyi zyakaliko akutubulo ootu. Atala alimwi amunsi lyabasyuumbwa abapoho kwakazekawidwe maluba. 30 Kaŋola kamwi akamwi kakalijisi mavwili aamukuba one alimwi amaakiselo aamukuba, eelyo zitabilizyo zyamumakkona aankako nzyezyakajisi mavwili. Kunsi kwacisambilo, kwakali zitabilizyo izyakazekawidwe maluba mumbali. 31 Mulomo wankako kuzwa mukati kusikila atala wakali kulampa kakokola komwe; alimwi mulomo wankako wakalizingulukide mbubonya bwakapangidwe cikkazikizizyo cakakokola komwe acisela, alimwi kumulomo wankako kwakali zifwanikiso zyakuzekaula. Zisenke zyamumbali zyakaleelene mumabali oonse one, tiizyakazingulukide pe. 32 Mavwili one akali aansi aazisenke zyamumbali alimwi zitabilizyo zyamavwili zyakalijatide kukaŋola, vwili limwi alimwi lyakali kulampa kakokola komwe acisela kuya mujulu. 33 Lino mavwili aankako akapangidwe mbuli mavwili aankalaki. Zitabilizyo zyamavwili, zingelengele, masipoko amahaabbu, zyoonse zyakapangidwe alubulo. 34 Kwakali zitabilizyo zyone mumakkona one aakaŋola kamwi akamwi; zitabilizyo zyakalijatilide kukaŋola.* 35 Atala aakaŋola kwakali cakukkazikila icili mbuli mubalo icakali kulampa cisela cakakokola kuya mujulu alimwi atala aakaŋola, tutabilizyo twakalijatilide kuzisenke* zyamumbali. 36 Atala aatutabilizyo alimwi aatala aazisenke zyamumbali wakazekaula zifwanikiso zyabakerubi, basyuumbwa azisamu zyamakunka kweelana abusena bwakaliko, alimwi wakabikka amaluba kuzinguluka cikkazikizizyo.+ 37 Oobu mbombubo mbwaakapangide tuŋola+ tuli 10 ; toonse twakapangidwe munzila yomwe,+ twakaleelene alimwi twakalikozyenye.

38 Wakapanga zyakusambila zyamukuba zili 10 ;+ cimwi acimwi cakali kunjizya nongo zyamaanzi zili 40. Cakusambila cimwi acimwi cakali tukokola tone mubwamba. Tuŋola toonse tuli 10, kamwi akamwi kakalijisi cakusambila comwe. 39 Mpoonya wakabikka tuŋola tosanwe kulubazu lwakululyo lwaŋanda atuŋola tosanwe kulubazu lwakulumwensyi lwaŋanda, alimwi Zyiba wakalibikka kululyo lwaŋanda, kumusanza lwaajwe.+

40 Hiramu+ wakapanga zyakusambila, mafosyolo+ amitiba.+ Aboobo Hiramu wakamanizya mulimo woonse ngwaakacitila Mwami Solomoni kujatikizya ŋanda ya Jehova.+ Nzyeezyi zintu nzyaakapanga: 41 misemu yobilo+ ampumpu izyakali mbuli mitiba yanindi izyakabikkwa atala aamisemu eeyo; tunsabwe tobilo tupatangene+ twakusakatizya mpumpu zyobilo izyakali atala aamisemu; 42 mapomegranite aali 400 + aakubikka kutunsabwe tobilo, milongo yobilo yamapomegranite kukansabwe kamwi akamwi aakusakatizya mpumpu zyobilo izili mbuli mitiba iivwungumene izyakali atala aamisemu yobilo; 43 tuŋola tuli 10 + azyakusambila zili 10 + atala aatuŋola; 44 Zyiba+ abapoho bali 12 ibakali kunsi lya Zyiba; 45 zibbakete, mafosyolo, mitiba alimwi azibelesyo zyoonse izyamukuba uusalazyidwe, eezyo Hiramu nzyaakapangila Mwami Solomoni izyaŋanda ya Jehova. 46 Mwami wakazipangila muzikombole zyabulongo mucooko ca Jordano, icili akati ka Sukoti a Zaretani.

47 Solomoni tanaakeeleka bulemu bwazibelesyo zyoonse nkaambo zyakali zinji kapati. Tiikwakazyibwa mbowakali kulema mukuba.+ 48 Solomoni wakapanga zibelesyo zyoonse zyakuŋanda ya Jehova: cipaililo+ cangolida; tebulu lyangolida+ aakali kubikkwa zinkwa zyacitondezyo; 49 zibikkilo zyamalambe+ izyangolida iisalalisya, zyosanwe kululyo alimwi azyosanwe kulumwensyi kamutananjila mu Busena Busalalisya; maluba-luba aangolida,+ malambe aangolida, lumano lwangolida;+ 50 zyakusambila zyangolida iisalalisya, tugele+ twakuzimya malambe twangolida iisalalisya, mitiba yangolida iisalalisya, nkapu+ zyangolida iisalalisya, atwakunyamwida mulilo+ twangolida iisalalisya; ziimikizizyo zyazijazyo zyaŋanda yamukati,+ nkokuti, Busena Busalalisya alimwi azyazijazyo zyatempele,+ zyakali zyangolida.

51 Aboobo Mwami Solomoni wakamanizya mulimo woonse ngwaakeelede kucita kujatikizya ŋanda ya Jehova. Mpoonya Solomoni wakaleta zintu nzyaakasalazya Davida usyi,+ kumane wakabikka nsiliva, ngolida azibelesyo muziyobwedo zyaŋanda ya Jehova.+

8 Lino aciindi eeco Solomoni wakabunganya+ baalu bamu Israyeli, basilutwe bamisyobo boonse abasilutwe baziinga zyabamausyi zyabana Israyeli.+ Bakaboola ku Mwami Solomoni ku Jerusalemu kuti balete bbokesi lyacizuminano ca Jehova kuzwa ku Munzi wa Davida,+ nkokuti ku Ziyoni.+ 2 Baalumi bana Israyeli boonse bakabungana kumbele lya Mwami Solomoni kupobwe* mumwezi wa Etanimu,* nkokuti mwezi waciloba.+ 3 Aboobo baalu bamu Israyeli boonse bakaboola eelyo bapaizi bakalinyamuna Bbokesi.+ 4 Bakaleta Bbokesi lya Jehova, tente lyakuswaanganina+ alimwi azibelesyo zyoonse zisalala izyakali mutente. Bapaizi aba Levi mbabakazileta. 5 Mwami Solomoni antoomwe ambungano yoonse yabana Israyeli, ibakaitidwe kuti baswaangane anguwe, bakali kumbele lya Bbokesi. Aboobo mbelele aŋombe zinji kapati zyakatuulwa+ cakuti tiizyakali kubalika pe.

6 Kumane bapaizi bakanjizya bbokesi lyacizuminano ca Jehova mubusena bwalyo,+ ibusena bwaŋanda bwamukati, nkokuti mu Busena Busalalisya akulibikka munsi lyamababa aabakerubi.+

7 Aboobo mababa aabakerubi akalitandabede atala aabusena bwa Bbokesi, cakuti bakerubi bakalivwumba Bbokesi aminkulwa yandilyo yakulinyamuzya.+ 8 Minkulwa yandilyo+ yakali milamfwu kapati cakuti mpela zyanjiyo zyakali kulibonya mu Busena Busalala kumbele lya Busena Busalalisya, pele anze tiizyakali kulibonya pe. Minkulwa eeyo moicili mweena oomo kusikila sunu. 9 Kunyina cakali mu Bbokesi pele buyo mabwe obilo+ aapapalete aayo Musa ngaakabikka+ ku Horebu ciindi Jehova naakapanga cizuminano+ abana Israyeli nobakazwa mucisi ca Egepita.+

10 Lino bapaizi nobakazwa mubusena busalala, ikkumbi+ lyakazuzya ŋanda ya Jehova.+ 11 Bapaizi tiibakacili kukonzya kuzumanana kubeleka milimo yabo akaambo kakkumbi, nkaambo bulemu bwa Jehova bwakazuzya ŋanda ya Jehova.+ 12 Aciindi eeco Solomoni wakati: “Jehova, wakaamba kuti uyookkala mumudima uusiya mbi.+ 13 Mebo ndacikonzya kukuyakila ŋanda iisumpukide, ibusena bugaminide monookkala kukabe kutamani.”+

14 Mpoonya mwami wakacenguluka akutalika kulongezya mbungano yoonse yabana Israyeli ciindi mbungano yabana Israyeli yoonse noyakaimvwi.+ 15 Kumane wakati: “Aatembaulwe Jehova Leza wa Israyeli, ooyo iwakaamba lwakwe mwini kuli Davida taata alimwi kwiinda mujanza lyakwe wazuzikizya ncaakaamba naakati, 16 ‘Kuzwa buzuba nindakagwisya bantu bangu bana Israyeli mu Egepita, tandinasalide munzi akati kamisyobo yoonse ya Israyeli kuti ndiyakilwe ŋanda kutegwa zina lyangu lizumanane kukkala ooko,+ pele ndasala Davida kuti asololele bantu bangu bana Israyeli.’ 17 Alimwi Davida taata wakali kuyandisisya mumoyo wakwe kuyaka ŋanda yiitwa azina lya Jehova Leza wa Israyeli.+ 18 Pele Jehova wakaambila Davida taata kuti, ‘Wakali kuyandisisya mumoyo wako kuti uyake ŋanda yiitwa azina lyangu, alimwi wakacita kabotu kuyeeya boobo mumoyo wako. 19 Nokuba boobo, toli nduwe uuyooyaka ŋanda yiitwa azina lyangu, pele mwanaako uuyoozyalwa kulinduwe* ngonguwe uutiikayake ŋanda yiitwa azina lyangu.’+ 20 Jehova wazuzikizya cisyomezyo cakwe ncaakaamba, nkaambo ndanjila mubusena bwa Davida taata alimwi ndakkala acuuno cabwami ca Israyeli mbubonya Jehova mbwaakasyomezya. Alimwi ndayaka ŋanda yiitwa azina lya Jehova Leza wa Israyeli+ 21 akubamba busena ooko bwa Bbokesi imuli cizuminano+ ca Jehova eeco ncaakapangana abamatata ciindi naakabagwisya mucisi ca Egepita.”

22 Mpoonya Solomoni wakaima kucipaililo ca Jehova kumbele lyambungano yoonse yabana Israyeli, eelyo wakatambika maanza aakwe kujulu,+ 23 kumane wakati: “O Jehova Leza wa Israyeli, kunyina Leza uuli mbuli nduwe+ kujulu naa ansi aano, uubamba cizuminano akutondezya luyando lutamani+ kubabelesi bako aabo ibeenda kubusyu bwako camoyo woonse.+ 24 Wacibamba cisyomezyo ncookasyomezya mubelesi wako Davida taata. Wakasyomezya amulomo wako alimwi sunu wacizuzikizya ajanza lyako.+ 25 Aboobo lino O Jehova Leza wa Israyeli, kocizuzikizya cisyomezyo ncookasyomezya mubelesi wako Davida taata nookati: ‘Takukabuli mwaalumi walunyungu lwako uukkala acuuno cabwami ca Israyeli kubusyu bwangu, kufwumbwa buyo kuti bana bako bakabikkile maano kwiinda mukweenda kubusyu bwangu mbubonya yebo mbowali kweenda kubusyu bwangu.’+ 26 Lino akaka O Leza wa Israyeli, acizuzikizyigwe cisyomezyo ncookasyomezya mubelesi wako Davida taata.

27 “Pele sena masimpe Leza inga wakkala anyika?+ Bona! Naaba majulu, inzya, mujulu lyamajulu tokonzyi kukkwana;+ aboobo sena inga wakkwana muŋanda eeyi njindayaka?+ 28 Lino koswiilila mupailo wangu ndemubelesi wako akulomba kwangu kwakuti undifwide luzyalo, O Jehova Leza wangu alimwi koswiilila kulila kwangu kwakukombelezya kuti ndigwasyigwe amupailo ooyu ngondipaila sunu kulinduwe ndemubelesi wako. 29 Meso aako kaalangide kuŋanda eeyi syikati amasiku, ibusena mbookaamba kuti, ‘Zina lyangu liyooba nkuko,’+ kutegwa uswiilile mupailo wamubelesi wako ngwapaila kalangide kubusena oobu.+ 30 Alimwi koswiilila mupailo wakulomba kufwidwa luzyalo wamubelesi wako akulomba kwabantu bako bana Israyeli nobakomba kujatikizya busena oobu, uswiilile kuzwa kubusena bwako ooko nkokkala kujulu;+ inzya, uswiilile akulekelela.+

31 “Ciindi muntu nabisizya mweenzinyina mpoonya ooyo ngwaabisizya wamupa kukonka cikonke* ciletela kusinganizyigwa, kumane ooyo sikubisya nacili mucikonke eeco cakusinganizyigwa* waboola kumbele lyacipaililo cako muŋanda eeyi,+ 32 uswiilile kujulu akubweza ntaamu alimwi akubeteka babelesi bako kwiinda mukwaamba sizibi kuti ulaamulandu* akumupa cisubulo kweelana acibi ncaacita, akwaamba yooyo uululeme kuti takwe mulandu* alimwi akumupa bulumbu kweelana akululama kwakwe.+

33 “Ciindi bantu bako bana Israyeli nobazundwa kuli basinkondonyina akaambo kakuti bazumanana kukubisizya,+ mpoonya bapiluka kulinduwe akulemeka zina lyako+ akupaila alimwi akukombelezya kuti ubafwide luzyalo muŋanda eeyi,+ 34 uswiilile kujulu akulekelela cibi cabantu bako bana Israyeli alimwi akubapilusya kunyika eeyo njookapa bamausyi.+

35 “Iciindi julu nolisinka alimwi nokunyina mvwula+ akaambo kakuti bazumanana kukubisizya,+ mpoonya bapaila kabalangide kubusena oobu akulemeka zina lyako, alimwi ikuti beempwa kuzibi zyabo akaambo kakuti wababombya,*+ 36 uswiilile kujulu akulekelela cibi cababelesi bako bana Israyeli, nkaambo uyoobayiisya+ nzila mbotu njobeelede kutobela; alimwi uwisye mvwula+ anyika njookapa bantu bako kuti lube lukono lwabo.

37 “Ikuti naa kwaba nzala mucisi,+ naa cilwazi, naa kupya kapati kwamuwo, naa cilwazi cazisyango,+ naa cikwikwi, naa cisozi cinyonyoona; ikuti naa basinkondonyina babasinkila muminzi yabo yamucisi* naa kwaba cipenzyo cimbi cili coonse naa bulwazi buli boonse,+ 38 kufwumbwa mupailo, naa kulomba kuli koonse kwakufwidwa luzyalo+ kwamuntu uuli woonse naa kwabantu bako bana Israyeli boonse (nkaambo umwi aumwi ulilizyi penzi lili mumoyo wakwe)+ ciindi nobatandabika maanza aabo kuŋanda eeyi, 39 nkokuti uswiilile kujulu, kubusena bwako nkokkala,+ alimwi ubalekelele+ akubweza ntaamu; alimwi upe bulumbu kuli umwi aumwi kweelana anzila zyakwe zyoonse,+ nkaambo uluuzyi moyo wakwe (yebo olikke nduwe wiizyi kabotu myoyo yabantu yoonse),+ 40 ikutegwa bakuyoowe mazuba oonse ngobapona anyika njookapa bamatata.

41 “Alimwi kujatikizya muzwamasi uutali umwi wabantu bako bana Israyeli iwaboola kuzwa kucisi cakule akaambo kazina* lyako,+ 42 (nkaambo bayoolimvwa zina lyako+ lipati alimwi ajanza lyako lyanguzu alimwi litandabede), eelyo waboola akuzoopaila kalangide kuŋanda eeyi, 43 uswiilile kujulu, kubusena bwako nkokkala,+ akumucitila muzwamasi ooyo zyoonse nzyaakulomba kutegwa bantu boonse baanyika balizyibe zina lyako akukuyoowa+ mbubonya mbuli bantu bako bana Israyeli mbobakuyoowa, alimwi akuti bazyibe kuti zina lyako lilaitwa aŋanda eeyi njondayaka.

44 “Ikuti naa bantu bako baunka kunkondo kuyoolwana basinkondonyina ooko nkoobatuma,+ eelyo bapaila+ kulinduwe O Jehova kabalangide kumunzi ngookasala+ alimwi akuŋanda njindakayaka akaambo kazina lyako,+ 45 nkokuti uswiilile kujulu mupailo wabo akulomba kwabo kwakuti ubafwide luzyalo, alimwi weelede kubabetekela makani.

46 “Ikuti naa bakubisizya (nkaambo taakwe muntu uutabisyi),+ mpoonya wabakalalila akubaaba kuli basinkondonyina, eelyo basikubasaala babatola mubuzike kucisi cabasinkondonyina, kule naa afwaafwi;+ 47 mpoonya baakuliyeeya mucisi eeco nkobakatolwa mubuzike+ akupiluka kulinduwe+ akulomba kufwidwa luzyalo mucisi cabasikubasaala kabati,+ ‘Twabisya akucita zitaluleme; twacita zintu zibyaabi,’+ 48 eelyo bapiluka kulinduwe amyoyo yabo yoonse+ abuumi bwabo boonse mucisi cabasinkondonyina aabo ibakabatola mubuzike, alimwi ikuti bapaila kulinduwe kabalangide kunyika eeyo njookapa bamausyi amunzi ngookasala alimwi akuŋanda njondayaka akaambo kazina lyako,+ 49 uswiilile kujulu, kubusena bwako nkokkala,+ mipailo yabo akulomba kwabo kwakuti ubafwide luzyalo, alimwi ubabetekele makani 50 akubalekelela bantu bako ibakakubisizya akubajatila milandu yabo yoonse njobakacita kulinduwe. Uyoopa kuti bafwidwe luse kuli basikubasaala+ 51 (nkaambo mbantu bako alimwi ndukono lwako,+ bantu mbookagwisya mu Egepita,+ mubbibi lyamulilo wakunyengulula butale).+ 52 Meso aako aabone kulomba kwamubelesi wako kwakuti afwidwe luzyalo+ akulomba kwabantu bako bana Israyeli kwakuti bafwidwe luzyalo, kwiinda mukubaswiilila ciindi coonse nobakulomba.*+ 53 Nkaambo yebo wakabaandaanya kuti babe lukono lwako kuzwa kubantu boonse baanyika,+ mbubonya mbookaamba kwiinda mumubelesi wako Musa ciindi nookagwisya bamatata mu Egepita, O Mwami Singuzuzyoonse Jehova.”

54 Lino Solomoni mbwaakamanina buyo kupaila mupailo woonse ooyu kuli Jehova akulomba kufwidwa luzyalo, wakanyamuka kumbele lyacipaililo ca Jehova aawo mpaakafwugeme katambikide maanza aakwe kujulu.+ 55 Kumane wakanyamuka akulongezya mbungano yoonse ya Israyeli ajwi lipati kati: 56 “Aatembaulwe Jehova, iwapa bantu bakwe bana Israyeli busena bwakulyookezyela kweelana azintu zyoonse nzyaakasyomezya.+ Kunyina jwi noliba lyomwe lyakawida ansi akati kazisyomezyo zyakwe zibotu zyoonse nzyaakasyomezya kwiinda mumubelesi wakwe Musa.+ 57 Jehova Leza wesu abe andiswe mbubonya mbwaakali abamatata.+ Atatusiyi nokuba kutulekelezya pe.+ 58 Agamike myoyo yesu kulinguwe+ kutegwa tweende munzila zyakwe zyoonse, kubamba milawo yakwe akutobela malailile aakwe ambeta zyakwe eezyo nzyaakalailila bamatata kuti babambe. 59 Lino Jehova Leza wangu kaayeeya majwi aangu aaya oonse syikati amasiku, ngondaamba mukulomba kufwidwa luzyalo kuli Jehova kutegwa kandibetekela makani ndemubelesi wakwe alimwi abantu bakwe bana Israyeli buzuba abuzuba, 60 kutegwa bantu boonse anyika bazyibe kuti Jehova ngo Leza mwini-mwini.+ Kunyina uumbi kunze lyakwe pe.+ 61 Aboobo myoyo yanu aimaninine+ kuli Jehova Leza wesu kwiinda mukutobela malailile aakwe akubamba milawo yakwe mbubonya mbomucita sunu.”

62 Lino mwami abana Israyeli boonse mbaakali limwi bakatuula zipaizyo zinji kubusyu bwa Jehova.+ 63 Solomoni wakatuula zipaizyo zyalumvwano kuli Jehova:+ Wakatuula ŋombe zili 22,000 ambelele zili 120,000. Aboobo mwami abana Israyeli boonse bakaaba ŋanda ya Jehova.+ 64 Mubuzuba oobo mwami wakasalazya akati kalubuwa iluli kumbele lyaŋanda ya Jehova, nkaambo ooko nkwaakeelede kutuulila cipaizyo cuumpwa, cituuzyo camaila alimwi amafwuta aazipaizyo zyalumvwano, nkaambo cipaililo camukuba+ cili kubusyu bwa Jehova cakali cisyoonto kapati cakuti cipaizyo cuumpwa, cituuzyo camaila amafwuta+ aazipaizyo zyalumvwano nizyatakakkwana alincico. 65 Aciindi eeco Solomoni wakacita pobwe+ antoomwe abana Israyeli boonse, imbungano mpati iyakabungene kubusyu bwa Jehova Leza wesu kuzwa ku Lebo-hamati* kusikila ku Kalonga* kakukkuti lya Egepita+ mazuba aali ciloba alimwi aambi aali ciloba, nkokuti mazuba oonse antoomwe akali 14. 66 Lino buzuba bwakatobela* wakabamwaisya bantu, eelyo bakatembaula mwami akuunka kumaanda aabo kabayaabusekelela akukondwa kapati mumyoyo yabo akaambo kabubotu boonse+ Jehova mbwaakacitila mubelesi wakwe Davida alimwi abantu bakwe bana Israyeli.

9 Lino Solomoni mbwaakamanina buyo kuyaka ŋanda ya Jehova, ŋanda yamwami+ azintu ziyandisi zyoonse Solomoni nzyaakali kuyanda kupanga,+ 2 Jehova wakalibonya kuli Solomoni ciindi cabili mbubonya mbwaakalibonya kulinguwe ku Gibeoni.+ 3 Eelyo Jehova wakamwaambila kuti: “Ndaumvwa mupailo wako akulomba kwako kwakuti ndikufwide luzyalo. Ndaisalazya ŋanda eeyi njooyaka kwiinda mukubikka zina lyangu alinjiyo kukabe kutamani,+ alimwi meso aangu amoyo wangu zinooli alinjiyo lyoonse.+ 4 Lino ikuti yebo weende kubusyu bwangu mbubonya Davida uso mbwaakeenda+ cakusyomeka mumoyo+ acakululama+ kwiinda mukucita zyoonse nzindakulailila+ akubamba milawo yangu ambeta zyangu,+ 5 nkokuti ndiyookkazikizya cuuno cabwami bwako mu Israyeli kukabe kutamani mbubonya mbondakasyomezya Davida uso kuti, ‘Takukabuli muntu wamumukwasyi wako uukkala acuuno cabwami bwa Israyeli.’+ 6 Pele ikuti naa nywebo abana banu mukaleke kunditobela akuleka kubamba milawo yangu amalailile aangu ngondamupa, akutalika kubelekela baleza bambi akubakotamina,+ 7 ndiyoobanyonyoona bana Israyeli munyika eeyo njindakabapa,+ alimwi ŋanda njindasalazizya zina lyangu ndiyakwiimwaya kubusyu bwangu+ alimwi bana Israyeli bayooba cintu ciweelwa* alimwi cisampaulwa akati kabantu boonse.+ 8 Alimwi ŋanda eeyi iyooba tongo.+ Kufwumbwa muntu wiinda afwaafwi anjiyo uyoogambwa akusiba mulosi akwaamba kuti, ‘Ino nkaambo nzi Jehova ncaakaicitila boobu nyika eeyi alimwi aŋanda eeyi?’+ 9 Eelyo bayakwaamba kuti, ‘Nkaambo bakamusiya Jehova Leza wabo iwakagwisya bamausyi mucisi ca Egepita, bakalijanina baleza bambi akubakomba alimwi akubabelekela. Nkakaambo kaako Jehova wakabaletela mapenzi aaya oonse.’”+

10 Lino kumamanino aamyaka iili 20 Solomoni njaakatola kuyaka maanda obilo, ŋanda ya Jehova aŋanda yamwami,+ 11 Hiramu+ mwami wa Turo wakapa Solomoni zisamu zyakkedari azisamu zyamulombe angolida kweelana ambwaakali kuyanda,+ eelyo walo Mwami Solomoni wakapa Hiramu minzi iili 20 munyika ya Galilaya. 12 Aboobo Hiramu wakaunka kuzwa ku Turo kuti akabone minzi Solomoni njaakamupa, pele tiiyakamubotela pe.* 13 Kumane wakati: “Ino minzi yamusyobo nzi eeyi njoondipa mukwesu?” Aboobo minzi eeyo yakaulikwa kuti Nyika ya Kabuli* kusikila sunu. 14 Aciindi eeco, Hiramu wakatumina mwami matalenta* aangolida aali 120.+

15 Lino aaya ngamakani aamba zyabaabo Mwami Solomoni mbaakalemba cibbalo+ kuti bayake ŋanda ya Jehova,+ ŋanda* yakwe, Citantaala*+ abulambo bwa Jerusalemu, Hazori,+ Megido+ alimwi a Gezeri.+ 16 (Farao mwami wa Egepita wakaliboolede kusaala munzi wa Gezeri alimwi wakawuumpa amulilo, alimwi bana Kanana+ ibakali kukkala mumo wakabajaya. Aboobo munzi ooyu wakaupa kacili cipego* kumwanaakwe,+ imukaintu wa Solomoni ciindi naakakwatwa.) 17 Solomoni wakayakulula* Gezeri, Beti-horoni Wamunselelo,+ 18 Baalati,+ Tamara* munkanda yamunyika eeyo, 19 kubikkilizya aminzi yoonse yaziyobwedo zya Solomoni, minzi yankalaki,+ minzi yabasimabbiza alimwi kufwumbwa ceeco Solomoni ncaakali kuyanda kuyaka mu Jerusalemu, mu Lebano amunyika yoonse njaakali kweendelezya. 20 Pele bantu boonse ibakasyaala akati kabana Amori, bana Heti, bana Perizi, bana Hivi abana Jebusi,+ ibatakali bana Israyeli,+ 21 nkokuti balunyungu lwabo ibakasyaala mucisi–aabo bana Israyeli mbobakaalilwa kunyonyoona–Solomoni wakabalemba cibbalo akubabelesya mbuli bazike kusikila sunu.+ 22 Pele kunyina naba omwe wabana Israyeli Solomoni ngwaakacita kuba muzike,+ nkaambo bakali basikalumamba bakwe, babelesi bakwe, basilutwe bakwe, balupati-pati bakwe, basilutwe babasinkalaki bakwe alimwi ababasimabbiza bakwe. 23 Kwakali basilutwe bali 550 ibakali kulanganya mulimo wa Solomoni, basikubelesya bantu milimo.+

24 Pele mwana musimbi wa Farao+ wakazwa mu Munzi wa Davida+ akuunka kuŋanda yakwe njaakamuyakila; kumane wakayaka Citantaala.*+

25 Solomoni wakali kutuula zipaizyo ziindi zyotatwe mumwaka,+ zipaizyo zyuumpwa azipaizyo zyalumvwano acipaililo ncaakayakila Jehova,+ alimwi tununkilizyo twakali kuumpwa acipaililo eeco icakali kubusyu bwa Jehova, eelyo wakaimanizya ŋanda.+

26 Alimwi Mwami Solomoni wakapanga mato ku Ezioni-geberi+ kufwaafwi a Eloti, kunkomwe ya Lwizi Lusalala munyika ya Edomu.+ 27 Hiramu+ wakatuma babelesi bakwe bamwi mumato aayo, basimato ibacibwene kuti bakabeleke antoomwe ababelesi ba Solomoni. 28 Aboobo bakaunka ku Ofiri+ akuyoobweza matalenta aangolida aali 420 akwaaleta ku Mwami Solomoni.

10 Lino mwami mukaintu waku Sheba wakaimvwa mpuwo ya Solomoni kujatikizya zina lya Jehova,+ aboobo wakaboola kulinguwe kuti amusunke amibuzyo* iikatazya.+ 2 Wakasika mu Jerusalemu abasikumusindikila banji+ ankamela zyakanyamwide mafwuta aamabbona,+ ngolida zinji amabwe mayandisi. Wakaunka kuli Solomoni akumwaambila zyoonse izyakali mumoyo wakwe. 3 Mpoonya Solomoni wakayiingula mibuzyo yakwe yoonse. Kunyina cakamukatazya* mwami kupandulwida mwami mukaintu ooyu.

4 Lino mwami mukaintu waku Sheba naakabona busongo bwa Solomoni+ boonse, ŋanda njaakayaka,+ 5 zyakulya zyakutebulu lyakwe,+ mbobakali kukkala kutebulu babelesi bakwe, mbobakali kukutauka babelesi basikwaaba zyakulya azisani nzyobakasamide, basikwaaba zyakunywa, alimwi azipaizyo zyuumpwa nzyaakali kutuula lyoonse kuŋanda ya Jehova, wakagonkelwa.* 6 Aboobo wakati kumwami: “Mpuwo njondakamvwa kucisi cangu kujatikizya milimo* yako abusongo bwako njamasimpe. 7 Pele nzyondakamvwa tiindakazisyoma kusikila ndaboola akulibonena ameso aangu. Lino bona! Nzyondakaambilwa tazisiki akucisela pe. Busongo bwako abuvwubi zilainda aampuwo njondakamvwa. 8 Bali acoolwe bantu bako alimwi bali acoolwe babelesi bako ibaima kumbele lyako lyoonse kabaswiilila busongo bwako!+ 9 Aatembaulwe Jehova Leza wako+ iwakukkomanina akukubikka acuuno cabwami ca Israyeli. Akaambo kaluyando lutamani lwa Jehova kubana Israyeli, wakakusala kuba mwami kuti ubeteke akucita bululami.”

10 Mpoonya mwami mukaintu ooyu wakapa mwami matalenta* aangolida aali 120 amafwuta aamabbona+ manji alimwi amabwe mayandisi.+ Kunyina nokwakaletedwe mafwuta aamabbona manji boobu mbuli yaayo mwami mukaintu waku Sheba ngaakaletela Mwami Solomoni.

11 Mato aa Hiramu aakali kuleta ngolida kuzwa ku Ofiri+ akaleta azisamu zyaalugumi+ zinji kapati amabwe mayandisi+ kuzwa ku Ofiri. 12 Mwami wakapanga zitabilizyo zyaŋanda ya Jehova alimwi azyaŋanda yamwami kuzwa kuzisamu zyaalugumi, alimwi atuntimbwa azibelesyo zimbi zyakwiimbya zyabaimbi.+ Zisamu zyaalugumi zili mbuli zyeezyi tazinaletedwe naa kuboneka alimwi kusikila sunu.

13 Mwami Solomoni awalo wakapa mwami mukaintu waku Sheba zyoonse nzyaakali kuyanda alimwi anzyaakalomba, kunze lyazintu nzyaakamupa akaambo kabwaabi* bwakwe. Mpoonya wakapiluka akuunka kucisi cakwe antoomwe ababelesi bakwe.+

14 Lino ngolida iyakali kuboola kuli Solomoni mwaka amwaka yakali kulema matalenta aangolida aali 666,+ 15 kunze lyazintu izyakali kuletwa abasambazi alimwi ampindu yakali kuzwa kubasambazi abami boonse babana Arabiya abeendelezi banyika.

16 Mwami Solomoni wakapanga ntobo zipati zili 200 zyangolida iisangene alubulo lumbi+ (kuntobo mpati imwi aimwi wakabikka ngolida iilema masyekeli* aali 600 )+ 17 antobo zyangolida zisyoonto zili 300 (kuntobo nsyoonto imwi aimwi wakabikka ngolida iilema mamaina* otatwe). Mpoonya mwami wakazibikka mu Ŋanda ya Cisaka caku Lebano.+

18 Alimwi mwami wakapanga cuuno cabwami caminyanga+ icipati akucizilulula angolida iisalazyidwe.+ 19 Kwakali matantilo aakajisi malyatilo aali cisambomwe kusika waawo mpocakabede cuuno cabwami, eelyo kusyule lyacuuno kwakali kaluli alimwi kwakali zilyookezezyo zyamaboko mumabazu oonse obilo aacuuno alimwi kwakali zikozyanyo zyabasyuumbwa bobilo+ baimvwi mumbali aazilyookezezyo zyamaboko. 20 Alimwi kwakali zikozyanyo zyabasyuumbwa bali 12 ibakaimvwi mumalyatilo aali cisambomwe, omwe kulubazu lumwi lwamatantilo alimwi aumwi kulubazu lumbi lwamatantilo. Kunyina bwami bumbi bwakacitide cili boobu.

21 Zinywido zyoonse zya Mwami Solomoni zyakali zyangolida, alimwi azinywido zyoonse zyamu Ŋanda ya Cisaka caku Lebano+ zyakali zyangolida iisalalisya. Kunyina cakali cansiliva pe, nkaambo nsiliva tiiyakali kubonwa kuti ncintu mumazuba aa Solomoni.+ 22 Nkaambo mwami wakajisi mato aaku Tarisi+ aakali alwizi antoomwe amato aa Hiramu. Lyoonse kwainda myaka yotatwe, mato aaku Tarisi akali kuboola kaazwide ngolida, nsiliva, minyanga,+ basokwe alimwi amapiikkokko.

23 Aboobo Mwami Solomoni wakali kubainda bami boonse baanyika buvwubi+ abusongo.+ 24 Alimwi bantu boonse baanyika bakali kuyanda kumubona* Solomoni kutegwa bamvwe busongo bwakwe Leza mbwaakabikka mumoyo wakwe.+ 25 Umwi aumwi wakali kuleta cipego—zibelesyo zyansiliva, zibelesyo zyangolida, zisani, zilwanyo, mafwuta aamabbona, mabbiza amamyuulu*—alimwi eeci cakali kucitika mwaka amwaka.

26 Solomoni wakazumanana kuliyungizizya nkalaki amabbiza;* wakaba ankalaki zili 1,400 amabbiza* aali 12,000,+ alimwi wakazibikka muminzi yankalaki afwaafwi anguwe mu Jerusalemu.+

27 Mwami wakaivwuzya kapati nsiliva mu Jerusalemu cakuti yakaba buyo mbuli mabwe, alimwi azyalo zisamu zyakkedari zyakavwula kapati cakuti zyakaba buyo mbuli zisamu zyamukuyu izili mu Sepela.+

28 Mabbiza aa Solomoni akali kuulwa ku Egepita, alimwi nkamu yabasambazi bamwami mbabakali kuula mabbiza mumatanga-matanga* amuulo omwe.+ 29 Inkalaki imwi aimwi yaku Egepita yakali kuulwa mali aansiliva aali 600, bbiza lyomwe lyakali kuulwa mali aansiliva aali 150 ; eelyo abalo bakali kuzisambala kubami boonse babana Heti+ abami babana Siriya.

11 Pele Mwami Solomoni wakayanda bamakaintu beenzu+ banji kunze lyamwana wa Farao:+ wakayanda bamakaintu bana Moabu,+ bana Amoni,+ bana Edomu, bana Sidoni+ abana Heti.+ 2 Bakazwa kumasi aayo Jehova ngaakaambila bana Israyeli kuti: “Tamweelede kuunka akati kabo* alimwi abalo tabeelede kuboola akati kanu nkaambo ncobeni bayakoongelezya myoyo yanu kutobela baleza babo.”+ Pele Solomoni wakakakatila kulimbabo akubayanda. 3 Wakakwata bamakaintu bali 700 ibakaba banamalelo, abamwanakasuwa bali 300, eelyo buce-buce bamakaintu bakwe bakoongelezya moyo wakwe.* 4 Lino Solomoni naakacembaala,+ bamakaintu bakwe bakoongelezya* moyo wakwe kutobela baleza bambi,+ aboobo moyo wakwe tiiwakamaninina kuli Jehova Leza wakwe mbuli moyo wa Davida usyi. 5 Solomoni wakatalika kukomba Asitoreti,+ leza mukaintu wabana Sidoni alimwi a Milikomu,+ leza uusesemya wabana Amoni. 6 Solomoni wakacita zibi mumeso aa Jehova alimwi tanaakatobela Jehova cakumaninina mbuli Davida usyi mbwaakacita.+

7 Aciindi eeco Solomoni wakayaka busena+ bwakukombela Kemosi, leza uusesemya wabana Moabu atala aacilundu icakali kumbele lya Jerusalemu alimwi abusena bwakukombela Moleki,+ leza uusesemya wabana Amoni.+ 8 Oobu mbwaakabacitila bamakaintu bakwe beenzu boonse ibakali kuuntumuna busi bwazipaizyo alimwi akutuula zipaizyo kuli baleza babo.

9 Jehova wakakalala akaambo ka Solomoni, nkaambo moyo wakwe wakaleya kuzwa kuli Jehova Leza wa Israyeli,+ ooyo iwakalibonya kulinguwe ziindi zyobilo,+ 10 alimwi wakalimucenjezyede kujatikizya makani aaya, kuti teelede kutobela baleza bambi.+ Pele walo tanaakatobela ncaakamulailila Jehova. 11 Lino Jehova wakati kuli Solomoni: “Akaambo kakuti wacita cintu eeci alimwi akutabamba cizuminano cangu amilawo yangu kweelana ambondakakulailila, ncobeni ndiyookunyanga bwami akubupa kuli umwi wababelesi bako.+ 12 Nokuba boobo, akaambo ka Davida uso, nsikooyoocita oobo nocili muumi. Ndiyoonyanga mwanaako,+ 13 pele tandikamunyangi bwami boonse pe.+ Ndiyoomupa musyobo omwe+ akaambo kamubelesi wangu Davida alimwi akaambo ka Jerusalemu ngondakasala.”+

14 Mpoonya Jehova wakabusizya Solomoni+ sikumulwana, nkokuti Hadada muna Edomu walunyungu lwamwami waku Edomu.+ 15 Ciindi Davida naakazunda bana Edomu,+ Joabu silutwe wampi yabasikalumamba wakaunka kuyoozikka baabo bakajaigwa, kumane wakasola kujaya baalumi boonse bana Edomu. 16 (Nkaambo Joabu abana Israyeli boonse bakakkala ooko myezi iili cisambomwe kusikila wabamana kubajaya* baalumi boonse mu Edomu.) 17 Pele Hadada wakatija antoomwe ababelesi bausyi bamwi ibana Edomu akuunka ku Egepita; aciindi eeco Hadada wakacili mulombe. 18 Aboobo bakanyamuka kuzwa ku Midiyani* akuunka ku Parani. Bakabwezelezya baalumi kuzwa ku Parani+ akuunka ku Egepita kuli Farao mwami wa Egepita walo iwakapa Hadada ŋanda, wakali kumupa cakulya alimwi wakamupa anyika. 19 Farao wakali kumuyanda kapati Hadada cakuti wakamupa mulamwaakwe, imwanookwabo a Takipenesi namalelo,* kuti abe mukaintu wakwe. 20 Mukuya kwaciindi mwanookwabo a Takipenesi wakazyalila Hadada mwana musankwa wazina lya Genubati, eelyo Takipenesi wakakomezya* mwana ooyo muŋanda ya Farao, aboobo Genubati wakazumanana kukkala muŋanda ya Farao antoomwe abana ba Farao.

21 Hadada naakali mu Egepita wakamvwa kuti Davida wakafwa akuzikkwa mbuli bamausyi+ alimwi akuti awalo Joabu silutwe wampi yabasikalumamba wakafwa.+ Aboobo Hadada wakati kuli Farao: “Kondileka kutegwa nduunke kunyika yesu.” 22 Pele Farao wakati kulinguwe: “Ino ncinzi ncobulide okuno kulindime cakupa kuti uyande kuunka kunyika yako?” Eelyo wakati: “Taakwe pe, pele kondileka buyo nduunke.”

23 Alimwi Leza wakabusizya Solomoni sikumulwana umbi,+ Rezoni mwana wa Eliyada, ooyo wakatija kuli simalelaakwe Hadadezeri+ mwami wa Zoba. 24 Rezoni wakabunganya baalumi kulubazu lwakwe akuba silutwe wazigwebenga zisaala, ciindi Davida naakabazunda*+ baalumi baku Zoba. Aboobo bakaunka kuyookkala ku Damasiko+ akutalika kulela nkukonya ooko. 25 Kuyungizya amanyongwe ngaakaleta Hadada, Rezoni wakaba sikulwana bana Israyeli mazuba oonse aabuumi bwa Solomoni, alimwi bana Israyeli bakali kumusesemya ciindi naakali kulela mu Siriya.

26 Alimwi kwakali Jeroboamu+ mwana wa Nebati muna Efraimu uuzwa ku Zereda, imubelesi wa Solomoni.+ Banyina bakali ba Zeruwa, bamukamufwu. Awalo wakatalika kuzangila* mwami.+ 27 Lino nkaaka kaambo kakapa kuti azangile mwami: Solomoni wakayaka Citantaala*+ alimwi wakajala bulambo bwa Munzi wa Davida usyi.+ 28 Lino Jeroboamu wakali muntu uulaanguzu. Eelyo Solomoni naakabona kuti mulombe ooyu wakali muyumu kumilimo, wakamubikka kuba mulangizi+ wamilimo yoonse yacibbalo yamuŋanda ya Josefa. 29 Aciindi eeco Jeroboamu wakazwa mu Jerusalemu, eelyo musinsimi Ahija+ muna Silo wakamujana munzila. Lino Ahija wakasamide cisani cipya, eelyo bantu aaba bobilo bakali buyo balikke musyokwe. 30 Ahija wakasamununa cisani cakwe cipya ncaakasamide akucizapaula muzibeela zili 12. 31 Mpoonya wakaambila Jeroboamu kuti:

“Kobweza zibeela zili kkumi, nkaambo mboobu mbwaamba Jehova Leza wa Israyeli: ‘Ndilamunyanga bwami Solomoni eelyo yebo ndiyookupa misyobo iili kkumi.+ 32 Pele walo ndilamusiila buyo musyobo omwe+ akaambo kamubelesi wangu Davida+ alimwi akaambo ka Jerusalemu munzi ngondakasala kuzwa akati kamisyobo yoonse ya Israyeli.+ 33 Ndiyoocita oobo nkaambo bakandisiya+ akutalika kukotamina Asitoreti leza mukaintu wabana Sidoni, Kemosi leza wabana Moabu alimwi a Milikomu leza wabana Amoni, tiibakeenda munzila zyangu kwiinda mukucita ciluleme mumeso aangu akutobela malailile aangu ambeta zyangu mbuli Davida usyi mbwaakacita. 34 Pele tandikamunyangi bwami boonse pe, uyoozumanana kuba silutwe mazuba oonse aabuumi bwakwe akaambo kamubelesi wangu Davida ngundakasala,+ nkaambo wakabamba milawo yangu amalailile aangu. 35 Lino ndiyoobubweza bwami kuzwa kumwanaakwe akubupa kulinduwe, nkokuti misyobo iili kkumi.+ 36 Mwanaakwe ndiyoomupa musyobo omwe kutegwa mubelesi wangu Davida azumanane lyoonse kuba alambe kubusyu bwangu mu Jerusalemu,+ imunzi ngondakasala kuti bube busena bwakubikka zina lyangu. 37 Nduwe ngonditiisale alimwi uyakweendelezya zyoonse mbuli mbuuyanda moyo wako, uyooba mwami wa Israyeli. 38 Alimwi ikuti ukatobele zyoonse nzyondiyookulailila akweenda munzila zyangu akucita ziluleme mumeso aangu kwiinda mukutobela malailile aangu amilawo yangu mbubonya mbwaakacita mubelesi wangu Davida,+ andime ndiyooba anduwe. Ndiyookupangila ciinga cabwami citamani mbubonya mbondakacitila Davida,+ alimwi ndiyookupa Israyeli. 39 Ndiyoosampaula lunyungu lwa Davida akaambo kaceeci,+ pele kutali lyoonse.’”+

40 Aboobo Solomoni wakatalika kuyandaula nzila yakujaya Jeroboamu, pele Jeroboamu wakatijila ku Egepita kuli Sisaki+ mwami wa Egepita,+ alimwi wakakkala ooko kusikila naakafwa Solomoni.

41 Lino makani oonse aakaindi aamba zya Solomoni azintu zyoonse nzyaakacita alimwi abusongo bwakwe zililembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aa Solomoni.+ 42 Ciindi* ncaakatola Solomoni kalela Israyeli yoonse mu Jerusalemu cakali myaka iili 40. 43 Mpoonya Solomoni wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa kubusena kwakazikkilwa bamausyi mu Munzi wa Davida usyi; eelyo Rehoboamu+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

12 Rehoboamu wakaunka ku Sekemu, nkaambo bana Israyeli boonse bakaunkide ku Sekemu+ kuyoomubikka kuba mwami.+ 2 Lino Jeroboamu mwana wa Nebati mbwaakaamvwida buyo makani aaya (wakacili ku Egepita nkaambo Jeroboamu wakalitijide akaambo ka Mwami Solomoni alimwi wakali kukkala ku Egepita),+ 3 bakatuma mulumbe wakuyoomwiita. Kuzwa waawo Jeroboamu ambungano yoonse yabana Israyeli bakaunka kuli Rehoboamu akumwaambila kuti: 4 “Uso wakapa kuti joko lyesu lituminye.+ Pele ikuti naa yebo uubye-ubye mukuli wauso mulemu alimwi akutulemununa kujoko lyakwe lilema* ndyaakatubikka, tulakubelekela.”

5 Mpoonya Rehoboamu wakabaambila kuti: “Kamuya; mpoonya mukaboole aakwiinda mazuba otatwe.” Aboobo bantu aabo bakaunka.+ 6 Kumane Mwami Rehoboamu wakabuzya-buzya bapati* ibakali kubelekela Solomoni usyi ciindi naakacili kupona kuti: “Ino muyeeya kuti inga ndabaingula buti bantu aaba?” 7 Bakamwiingula kuti: “Ikuti naa sunu koyanda kuba mubelesi wabantu aaba alimwi akucita ncobayanda, akubaingula kabotu, bayooba babelesi bako lyoonse.”

8 Nokuba boobo wakalukaka lulayo ndobakamupa bapati,* pele muciindi caboobo wakabuzya-buzya balombe bamuselanyina aabo lino ibakali babelesi bakwe.+ 9 Eelyo wakababuzya kuti: “Ino muyeeya kuti inga twabaingula buti bantu aaba ibakandaambila kuti, ‘Kotulemununa joko ndyaakatubikka uso’?” 10 Balombe bamuselanyina bakati kulinguwe: “Mboobu mboyelede kubaambila bantu aabo ibakakwaambila kuti, ‘Uso wakapa kuti joko lyesu litulemene, pele yebo kotuubyaubila’; ubaambile kuti, ‘Mebo ndilamupenzya kwiinda taata.* 11 Taata wakamubikka joko lilema, pele mebo ndilamuyungizizya atala aajoko eelyo. Taata wakamuumya miluso buyo, pele mebo ndiyoomuumya miluso yamamvwa.’”

12 Eelyo Jeroboamu abantu boonse bakaboola kuli Rehoboamu mubuzuba bwatatu mbubonya mbwaakaambide mwami kuti: “Mukaboole alimwi kwainda mazuba otatwe.”+ 13 Pele mwami wakabaingula cabukali bantu, wakalukaka lulayo ndobakamupa bapati.* 14 Wakabaingula kweelana alulayo oolo ndobakamupa balombenyina, wakati: “Taata wakapa kuti joko lyanu limulemene, pele mebo ndilamuyungizizya atala aajoko eelyo. Taata wakamuumya miluso, pele mebo ndiyoomuumya miluso yamamvwa.” 15 Aboobo mwami wakakaka kubaswiilila bantu, nkaambo Jehova nguwakapa kuti cicitike boobo kutegwa Jehova+ azuzikizye majwi aakwe ngaakaambide kuli Jeroboamu mwana wa Nebati kwiinda muli Ahija+ muna Silo.

16 Lino bana Israyeli boonse nobakabona kuti mwami wakaka kubaswiilila, bakati kulinguwe: “Ino tujisi caabilo nzi muli Davida? Tatujisi lukono mumwana wa Jese. Nobana Israyeli, umwi aumwi wanu aapiluke kuli baleza bakwe. Lino, O Davida, kolanganya buyo ŋanda yako ilikke!” Mpoonya bana Israyeli bakapiluka kumaanda* aabo.+ 17 Pele Rehoboamu wakazumanana kubeendelezya bana Israyeli ibakali kukkala muminzi ya Juda.+

18 Mpoonya Mwami Rehoboamu wakatuma Adoramu+ iwakali kulanganya baabo bakalembedwe cibbalo amwami, pele bana Israyeli boonse bakamupwaya mabwe mane wafwa. Eelyo walo Mwami Rehoboamu wakakonzya kutanta nkalaki akutijila ku Jerusalemu.+ 19 Alimwi bana Israyeli bali kuzangila+ ciinga ca Davida kusikila sunu.

20 Lino bana Israyeli boonse mbobakamvwida buyo kuti Jeroboamu wapiluka, bakamwiita kuti aboole kumbungano akumubikka kuba mwami wabo.+ Kunyina wakacili kutobela ciinga ca Davida kunze lyamusyobo wa Juda ulikke.+

21 Lino Rehoboamu mbwaakasikila buyo mu Jerusalemu, wakabunganya musyobo wa Juda woonse alimwi amusyobo wa Benjamini, basikalumamba bayiisyidwe* kulwana nkondo ibali 180,000 kuti baunke kuyoolwana bana Israyeli kutegwa bapilusye bwami kuli Rehoboamu mwana wa Solomoni.+ 22 Mpoonya Leza mwini-mwini wakaambila Semaya+ muntu wa Leza mwini-mwini kuti: 23 “Komwaambila Rehoboamu mwana wa Solomoni mwami wa Juda amusyobo wa Juda woonse amusyobo wa Benjamini alimwi abantu boonse kuti, 24 ‘Mboobu mbwaamba Jehova: “Mutaunki kuyoolwana banabokwanu bana Israyeli pe. Umwi aumwi wanu weelede kupiluka kuŋanda yakwe, nkaambo ndime ndapa kuti cicitike boobu.”’”+ Aboobo bakaswiilila jwi lya Jehova akupiluka kumaanda aabo, kweelana ambwaakabaambila Jehova.

25 Mpoonya Jeroboamu wakayakulula* Sekemu+ mumalundu aa Efraimu akukkala mumo. Kuzwa waawo wakaunka akuyooyakulula* Penueli.+ 26 Kumane Jeroboamu wakalyaambauzya mumoyo wakwe kuti: “Lino bwami bulapiluka kuciinga ca Davida.+ 27 Ikuti bantu aaba bazumanane kuunka kuyootuula zipaizyo kuŋanda ya Jehova ku Jerusalemu,+ myoyo yabantu aaba iyoolombozya kupiluka kuli simalelaabo Mwami Rehoboamu wa Juda. Inzya, bayoondijaya akupiluka ku Mwami Rehoboamu wa Juda.” 28 Naakamana kubuzya-buzya, mwami Jeroboamu wakapanga boombe bangolida+ bobilo akwaambila bantu kuti: “Mwapenga kapati kweenda kuya ku Jerusalemu. Ngooyu Leza wako, O Israyeli, iwakakugwisya mucisi ca Egepita.”+ 29 Eelyo moombe umwi wakamubikka ku Beteli,+ mpoonya uumbi wakamubikka ku Dani.+ 30 Lino eeci cakabapa kubisya,+ alimwi bantu bakatalika kuunka mane kuyoosika ku Dani kuyookomba moombe wakali kooko.

31 Alimwi wakayaka maanda aakukombela akubikka bantu buyo ibatakali ba Levi kuba bapaizi.+ 32 Jeroboamu alimwi wakapanga pobwe mubuzuba bwa 15 mumwezi walusele mbuli pobwe lyakali kucitwa ku Juda.+ Acipaililo ncaakapangide ku Beteli,+ wakatuula zipaizyo kuboombe mbaakapangide, alimwi wakabikka bapaizi kuti kababelekela mumasena aakukombela ngaakapangide mu Beteli. 33 Alimwi mubuzuba bwa 15 mumwezi walusele, mwezi ngwaakalisalila mwini, wakatalika kutuula zituuzyo acipaililo ncaakapangide ku Beteli; alimwi wakapangila bana Israyeli pobwe, eelyo bakatuula zituuzyo akuuntumuna busi bwazipaizyo acipaililo.

13 Kwiinda mujwi lya Jehova, muntu wa Leza+ wakaboola kuzwa ku Juda kaunka ku Beteli ciindi Jeroboamu naakaimvwi kumbali aacipaililo+ kayanda kuuntumuna busi bwazipaizyo. 2 Mpoonya musinsimi ooyo wakoompolola kucipaililo kweelana ambwaakalaililwa a Jehova, wakati: “Ocipaililo, ocipaililo! Mboobu mbwaamba Jehova: ‘Bona! Kuyoozyalwa mwana musankwa muciinga ca Davida uuyakuulikwa zina lya Josiya!+ Uyootuula bapaizi bamumasena aakukombela alinduwe, aabo ibauntumuna busi bwazipaizyo alinduwe alimwi uyakuumpa zifwuwa zyabantu alinduwe.’”+ 3 Wakapa citondezyo buzuba mbubonya oobo kati: “Nceeci citondezyo ncaamba Jehova: Bona! Cipaililo cilaanduka mpoonya mulota* uuli alincico ulamwaika.”

4 Lino mwami mbwaakamvwida buyo jwi lyamuntu wa Leza mwini-mwini kaompolola kucipaililo ku Beteli, Jeroboamu wakatondeka janza lyakwe acipaililo akwaamba kuti: “Amumujate!”+ Mpoonya aawo janza lyakwe ndyaakatondekede kumuntu wa Leza mwini-mwini lyakayuminina,* eelyo tanaakacili kukonzya kulivwunga.+ 5 Mpoonya cipaililo cakaanduka alimwi mulota wakamwaika kuzwa acipaililo kweelana acitondezyo* muntu wa Leza mwini-mwini ncaakaamba kwiinda mujwi lya Jehova.

6 Lino mwami wakaambila muntu wa Leza mwini-mwini kuti: “Akaka kondikombelezyela kutegwa andifwide luzyalo* Jehova Leza wako akundipailila kuti janza lyangu lipone.”+ Mpoonya muntu wa Leza mwini-mwini wakamukombelezyela kuli Jehova kuti amufwide luzyalo, eelyo janza lyamwami lyakapona akuba mbolyakabede kusaanguna. 7 Mpoonya mwami wakati kumuntu wa Leza mwini-mwini: “Atweende kuŋanda ukalye kutegwa ube anguzu alimwi ndikakupe acipego.” 8 Pele muntu wa Leza mwini-mwini wakati kumwami: “Nokuba kuti inga wandipa cisela caŋanda yako, tandikonzyi kuunka anduwe pe nokuba kulya cakulya nokuba kunywa maanzi kubusena obuno. 9 Nkaambo oobo mbombubo Jehova mbwaakandilailila naakati: ‘Utakalyi cakulya nokuba kunywa maanzi alimwi waakupiluka utakaindi nzila njookaindide akuunka.’” 10 Aboobo wakainda nzila iimbi, tanaakainda nzila njiyonya njaakabelesya naakali kuunka ku Beteli.

11 Lino kwakali musinsimi umwi uucembeede iwakali kukkala ku Beteli, alimwi bana bakwe basankwa bakaboola kuŋanda akumulwiida zintu zyoonse muntu wa Leza mwini-mwini nzyaakacita buzuba oobo ku Beteli amajwi ngaakaambila mwami. Nobakamana kumulwiida usyi makani aaya, 12 usyi wakababuzya kuti: “Ino watozya nzila iili?” Aboobo bana bakwe bakamutondezya nzila njaakatozya muntu wa Leza mwini-mwini iwakazwa ku Juda. 13 Kumane wakaambila bana bakwe kuti: “Amundibambile mbongolo.” Bakamubambila mbongolo, eelyo wakatanta alinjiyo akuunka.

14 Wakamutobela muntu wa Leza mwini-mwini mpoonya wakamujana ulikkede munsi aacisamu cipati. Kumane wakati kulinguwe: “Sena ndonduwe muntu wa Leza mwini-mwini iwazwa ku Juda?”+ Eelyo walo wakati: “Inzya ndendime.” 15 Kumane wakati kulinguwe: “Atweende kuŋanda ukalye cakulya.” 16 Pele wakati: “Tandikonzyi kupiluka akuunka kuŋanda yako anduwe alimwi tandikonzyi kulya nokuba kunywa maanzi antoomwe anduwe kubusena obuno. 17 Nkaambo Jehova wakandaambila kuti, ‘Utakalyi cakulya nokuba kunywa maanzi ooko. Alimwi waakupiluka utakaindi nzila njookaindide akuunka.’” 18 Kumane wakati kulinguwe: “Andime ndili musinsimi mbubonya mbuli nduwe, alimwi kwiinda mumungelo Jehova wandilailila kuti, ‘Koya umupilusye, aboole kuŋanda yako kutegwa azoolye akunywa maanzi.’” (Wakamucenga.) 19 Aboobo wakapiluka anguwe kuyoolya akunywa maanzi muŋanda yakwe.

20 Lino nobakakkede kutebulu, ijwi lya Jehova lyakaboola kumusinsimi ooyo iwakamupilusya, 21 mpoonya wakaambila muntu wa Leza mwini-mwini iwakazwa ku Juda kuti, “Mboobu mbwaamba Jehova: ‘Akaambo kakuti wamuzangila Jehova alimwi tonootobela mulawo ngwaakulailila Jehova Leza wako, 22 pele wapiluka kuyoolya akunywa maanzi kubusena oobo mbwaakwaambilide kuti, “Utalyi cakulya nokuba kunywa maanzi,” mutunta wako taukazikkilwi mucuumbwe cabamauso.’”+

23 Lino muntu wa Leza mwini-mwini waku Juda naakamana kulya akunywa, mpoonya aawo musinsimi uucembeede wakamubambila mbongolo musinsimi ooyo ngwaakapilusya. 24 Mpoonya wakanyamuka akuunka, pele kwakaboola syuumbwa munzila eelyo wakamujaya.+ Mutunta wakwe wakawida munzila alimwi mbongolo yakaliimvwi kumbali aamutunta; awalo syuumbwa wakaliimvwi kumbali aamutunta. 25 Lino kwakali bantu ibakali kwiinda munzila ibakabona mutunta munzila alimwi asyuumbwa kaimvwi kumbali aamutunta. Bakanjila mumunzi mwaakali kukkala musinsimi uucembeede akwaambila bantu cakacitika.

26 Lino musinsimi uucembeede iwakamupilusya munzila naakaamvwa makani aaya, mpoonya-mpoonya wakati: “Nguulya muntu wa Leza mwini-mwini iwakazangila Jehova;+ aboobo Jehova wamwaaba kuli syuumbwa kutegwa amulume akumujaya kweelana amajwi Jehova ngaakamwaambila.”+ 27 Mpoonya wakaambila bana bakwe kuti: “Amundibambile mbongolo.” Aboobo bakamubambila mbongolo. 28 Mpoonya wakanyamuka akuunka, eelyo wakaujana mutunta wakwe munzila, mbongolo asyuumbwa kaziimvwi kumbali aamutunta. Syuumbwa tanaakaulya mutunta pe, nokuba kuluma mbongolo. 29 Musinsimi wakaubweza mutunta wamuntu wa Leza mwini-mwini akuubikka ambongolo mpoonya wakautola kumunzi nkwaakali kukkala musinsimi ooyo uucembeede kuti bamulile akumuzikka. 30 Aboobo wakamuzikka mucuumbwe cakwe, alimwi bakazumanana kumulila kabati: “Cabija kapati mukwesu!” 31 Naakamana kumuzikka wakati kubana bakwe: “Ndaakufwa, mukandizikke mubusena oobu mwaazikkilwa muntu wa Leza mwini-mwini. Mafwuwa aangu mukaabikke kumbali aamafwuwa aakwe.+ 32 Majwi aazwa kuli Jehova ngaakaamba kucipaililo cili ku Beteli alimwi akujatikizya maanda oonse aakukombela+ aali muminzi ya Samariya ayoozuzikizyigwa ncobeni.”+

33 Nokuba kuti zintu eezyi zyakacitika, Jeroboamu tanaakaleka nzila zyakwe zibi pele wakazumanana kubikka bantu buyo kuba bapaizi bamumasena aakukombela.+ Wakali kubikka kufwumbwa wakali kuyanda kuba mupaizi* kaamba kuti: “Aabe umwi wabapaizi bamumasena aakukombela.”+ 34 Cibi eeci ncobakacita bamuŋanda ya Jeroboamu+ ncecakapa kuti banyonyoonwe akuloba anyika.+

14 Aciindi eeco, Abija mwana musankwa wa Jeroboamu wakaciswa. 2 Aboobo Jeroboamu wakaambila mukaintu wakwe kuti: “Konyamuka ulicince kutegwa bantu batazyibi kuti uli mukaintu wa Jeroboamu, mpoonya uunke ku Silo. Nkaambo ooko nkwabede Ahija musinsimi. Ngonguwe wakaamba kuti mebo ndiyooba mwami wabantu aaba.+ 3 Ubweze zinkwa zili kkumi, makkekke alimwi akankuli kabuci akuunka kulinguwe. Mpoonya uyookwaambila citiicitike kumulombe.”

4 Eelyo mukaintu wa Jeroboamu wakacita mbwaakaambilwa. Wakanyamuka akuunka ku Silo+ kuŋanda ya Ahija. Meso aa Ahija akali pwatwide, pele tanaakali kukonzya kubona akaambo kakucembaala.

5 Pele Jehova wakalimwaambilide kale Ahija kuti: “Mukaintu wa Jeroboamu uli munzila kuboola kulinduwe kuzookubuzya kujatikizya mwanaakwe, nkaambo ulicisidwe. Ndilakwaambila ncotiimwaambile.* Asika ulalicinca kutegwa utamuzyibi.”

6 Lino Ahija mbwaakamvwida buyo mijiinci yamukaintu naakali kuyanda kunjila muŋanda, wakati: “Konjila omukaintu wa Jeroboamu. Ino nkaambo nzi ncolisisa kuti utazyibwi? Ndatumwa kuti ndikwaambile makani aatakondi. 7 Koya ukamwaambile Jeroboamu kuti, ‘Mboobu mbwaamba Jehova Leza wa Israyeli: “Ndakakusumpula akati kabantu bako kutegwa ndikubikke kuba musololi wabantu bangu bana Israyeli.+ 8 Mpoonya ndakagwisya bwami kuciinga ca Davida akubupa kulinduwe,+ pele yebo tonooba mbuli mubelesi wangu Davida iwakabamba milawo yangu akunditobela amoyo wakwe woonse, kwiinda mukucita buyo zintu ziluzi mumeso aangu.+ 9 Pele yebo wacita zibi zinji kwiinda baabo boonse bakakusaangunina alimwi wakalipangila leza uumbi azikozyanyo zyalubulo kuti undikalazye+ alimwi ndime ngoofwutatila.+ 10 Akaambo kaceeco ndilaleta mapenzi kuŋanda ya Jeroboamu alimwi ndilanyonyoona baalumi* balunyungu lwakwe boonse kubikkilizya abaabo batajisi nguzu alimwi bawizukide mu Israyeli, ndiyookukula cakulomya muŋanda ya Jeroboamu+ mbuli muntu mbwakukula bufwumba kusikila boonse bwamana. 11 Kufwumbwa walunyungu lwa Jeroboamu uuyoofwida mumunzi babwa bayoomulya; alimwi kufwumbwa uuyoofwida musyokwe bayuni bakujulu bayoomulya, nkaambo oobu mbwaamba Jehova.”’

12 “Lino konyamuka; upiluke kuŋanda yako. Mbotiikalyatile buyo mumunzi, mwana uyoofwa. 13 Bana Israyeli boonse bayoomulila akumuzikka, nkaambo ooyu alikke mumukwasyi wa Jeroboamu nguuyoozikkwa mucuumbwe, nkaambo mulinguwe kuli bubotu bumwi mbwaajana Jehova Leza wa Israyeli akati kabamuŋanda ya Jeroboamu. 14 Jehova uyoolibusizya mwami uuyakweendelezya bana Israyeli akunyonyoona ŋanda ya Jeroboamu+ kuzwa buzuba oobo kuya kumbele, inzya noliba lino. 15 Jehova uyoobasubula bana Israyeli mbubonya mbuli tete mboliyuuna mumaanzi, uyoobajwa bana Israyeli munyika eeyi mbotu njaakapa bamausyi+ akubamwaisya kutala aa Mulonga*+ akaambo kakuti bakalipangila misemu yazisamu yakukomba*+ akumukalazya Jehova. 16 Eelyo uyoobalekelezya bana Israyeli akaambo kazibi nzyaacita Jeroboamu alimwi azibi nzyaapa kuti bana Israyeli bacite.”+

17 Mpoonya mukaintu wa Jeroboamu wakanyamuka akuunka ku Tiriza. Lino mbwaakasikila buyo amulyango waŋanda, mwana wakafwa. 18 Aboobo bakamuzikka alimwi bana Israyeli boonse bakamulila kweelana ambwaakaamba Jehova kwiinda mumubelesi wakwe Ahija musinsimi.

19 Makani aakaindi oonse aamba zya Jeroboamu, mbwaakali kulwana nkondo+ alimwi akweendelezya alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli. 20 Ciindi* ncaakatola Jeroboamu keendelezya cakali myaka iili 22, kumane wakoona abamausyi;+ mpoonya mwanaakwe Nadabu wakaba mwami mubusena bwakwe.+

21 Lino Rehoboamu mwana wa Solomoni nguwakaba mwami wa Juda. Rehoboamu wakali amyaka iili 41 naakaba mwami, alimwi wakalela myaka iili 17 mu Jerusalemu, imunzi Jehova ngwaakasala+ akati kamisyobo yoonse ya Israyeli kuti abikke zina lyakwe.+ Banyina Rehoboamu bakali ba Naama, bana Amoni.+ 22 Bana Juda bakali kucita zibi mumeso aa Jehova,+ aboobo zibi nzyobakacita zyakamunyemya kapati kwiinda zibi zyoonse nzyobakacita bamausyi.+ 23 Abalo bakazumanana kuliyakila maanda aakukombela, kwiimika misemu yamabwe yakukomba alimwi amisemu yazisamu yakukomba*+ atala aatulundu toonse+ alimwi amunsi aazisamu zyoonse zifwefwema.+ 24 Alimwi kwakali bavwuule basankwa bamutempele mucisi.+ Bakacita zintu zisesemya nzyobakali kucita bamasi aabo Jehova mbaakatanda kubusyu bwabana Israyeli.

25 Mumwaka wasanu wabulelo bwa Mwami Rehoboamu, Mwami Sisaki+ wa Egepita wakaboola kuzoolwana Jerusalemu.+ 26 Wakabweza zintu ziyandisi zyamuŋanda ya Jehova alimwi azintu ziyandisi zyamuŋanda yamwami.+ Wakazibweza zyoonse kubikkilizya antobo zyoonse zyangolida nzyaakapangide Solomoni.+ 27 Aboobo Mwami Rehoboamu wakapanga ntobo zyamukuba mubusena bwanzizyo akuzipa basilutwe babalindizi,* aabo ibakali balindizi bamulyango waŋanda yamwami. 28 Lyoonse mwami naakali kuboola kuŋanda ya Jehova, balindizi aaba bakali kuzibweza, mpoonya bamana bakali kuzipilusya kuŋanda yabalindizi.

29 Makani aakaindi oonse aamba zya Rehoboamu azintu zyoonse nzyaakacita alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Juda.+ 30 Lyoonse kwakali nkondo akati ka Rehoboamu a Jeroboamu.+ 31 Kumane Rehoboamu wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa kubusena kwakazikkilwa bamausyi mu Munzi wa Davida.+ Banyina bakali ba Naama, bana Amoni.+ Mpoonya Abijamu*+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

15 Mumwaka wa 18 wabulelo bwa Mwami Jeroboamu+ mwana wa Nebati, Abijamu wakaba mwami wa Juda.+ 2 Wakeendelezya mu Jerusalemu myaka yotatwe. Banyina bakali ba Maaka,+ muzyukulu wa Abisalomu. 3 Wakazumanana kweenda muzibi zyoonse nzyaakacita usyi iwakamusaangunina, alimwi moyo wakwe tiiwakamaninina kuli Jehova Leza wakwe mbuli moyo wa Davida usyi. 4 Nokuba boobo, akaambo kakusyomeka kwa Davida,+ Jehova Leza wakwe wakamupa mumuni mu Jerusalemu+ kwiinda mukubikka mwanaakwe kuba mwami mubusena bwakwe alimwi akupa kuti munzi wa Jerusalemu kuuliko lyoonse. 5 Nkaambo Davida wakacita zibotu mumeso aa Jehova alimwi tanaakaleka kucita zintu nzyaakamulailila mumazuba oonse aabuumi bwakwe, ccita buyo mumakani aajatikizya Uriya muna Heti.+ 6 Lino kwakali kuba nkondo akati ka Rehoboamu a Jeroboamu mumazuba oonse aabuumi bwakwe.+

7 Makani oonse aakaindi aamba zya Abijamu azintu zyoonse nzyaakacita alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Juda.+ Alimwi kwakali nkondo akati ka Abijamu a Jeroboamu.+ 8 Kumane Abijamu wakoona abamausyi alimwi bakamuzikka mu Munzi wa Davida; eelyo Asa+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.+

9 Mumwaka wa 20 wabulelo bwa Mwami Jeroboamu waku Israyeli, Asa wakaba mwami wa Juda. 10 Wakeendelezya mu Jerusalemu myaka iili 41. Bakaapanyina bakali ba Maaka,+ muzyukulu wa Abisalomu. 11 Asa wakacita zintu ziluleme mumeso aa Jehova,+ mbubonya mbuli Davida sikale wakwe. 12 Wakagwisya basankwa bavwuule bamutempele munyika+ alimwi akugwisya mituni iisesemya* njobakapanga basikale bakwe.+ 13 Abalo ba Maaka+ bakaapanyina wakabatanda acuuno ceelede banyina mwami,* nkaambo bakapangide mutuni uusesemya wakubelesya kukomba musemu wacisamu wakukomba.* Asa wakaugonkaula mutuni wabo uusesemya+ akuwuumpa ku Kkuti lya Kidroni.+ 14 Pele masena aakukombela tanaakagwisyigwa.+ Nokuba boobo, moyo wa Asa wakalimaninide kuli Jehova mubuumi* bwakwe boonse. 15 Mpoonya wakaleta zintu muŋanda ya Jehova eezyo walo abausyi nzyobakasalazya–nkokuti nsiliva, ngolida azibelesyo ziindene-indene.+

16 Kwakali kuba nkondo lyoonse akati ka Asa a Basa+ mwami wa Israyeli. 17 Aboobo Mwami Basa wa Israyeli wakaboola kulwana Juda akutalika kuyaka* bulambo kuzinguluka Rama,+ kutegwa kutabi muntu uuzwa naa uuboola ku* Mwami Asa wa Juda.+ 18 Eelyo Asa wakabweza nsiliva angolida zyoonse zyakasyeede muziyobwedo zyamuŋanda ya Jehova alimwi amuziyobwedo zyamuŋanda yamwami akuzipa kubabelesi bakwe. Kumane mwami Asa wakazituma kuli Beni-hadadi mwana wa Tabirimoni imwana wa Hezioni, mwami wa Siriya,+ iwakali kukkala ku Damasiko, kati: 19 “Kuli cizuminano akati kandime anduwe alimwi aakati kataata auso. Ndilakutumina cipego cansiliva angolida. Koboola, ujaye cizuminano ncookapangana a Mwami Basa wa Israyeli, ikutegwa andileke.” 20 Beni-hadadi wakamumvwida Mwami Asa alimwi wakatuma basilutwe bampi yakwe yabasikalumamba kuyoolwana minzi ya Israyeli, eelyo bakasaala Iyoni,+ Dani,+ Abeli-beti-maaka a Kinereti woonse, alimwi anyika ya Nafutali yoonse. 21 Lino Basa naakamvwa makani aaya, mpoonya-mpoonya wakacileka kuyaka* Rama akuzumanana kukkala ku Tiriza.+ 22 Mpoonya Mwami Asa wakaita ba Juda boonse—kunyina naba omwe wakasyaala—eelyo bakabweza mabwe azisamu zyaku Rama eezyo Basa nzyaakali kubelesya kuyaka, mpoonya Mwami Asa wakazibelesya kuyaka* Geba+ munyika ya Benjamini alimwi a Mizipa.+

23 Makani oonse aakaindi aamba zya Asa anguzu zyakwe zyoonse azintu zyoonse nzyaakacita alimwi aminzi njaakayaka* alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Juda. Pele naakacembaala wakaciswa maulu.+ 24 Kumane Asa wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa kubusena kwakazikkilwa bamausyi mu Munzi wa Davida sikale wakwe; lino Jehosafati+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

25 Mpoonya Nadabu+ mwana wa Jeroboamu wakaba mwami wa Israyeli mumwaka wabili wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, eelyo wakeendelezya bana Israyeli myaka yobilo. 26 Wakazumanana kucita zibi mumeso aa Jehova akweenda munzila zyausyi+ amucibi cakwe icakapa kuti bana Israyeli babisye.+ 27 Eelyo Basa mwana wa Ahija iwaciinga ca Isakara wakamuzangila, eelyo Basa wakamujaya ku Gibetoni+ mumunzi waba Filisiti ciindi Nadabu abana Israyeli boonse nobakali kusinkilila Gibetoni. 28 Aboobo Basa wakamujaya mumwaka watatu wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda akuba mwami mubusena bwakwe. 29 Lino mbwaakabeda buyo mwami, wakabajaya boonse balunyungu lwa Jeroboamu. Kunyina naba omwe walunyungu lwa Jeroboamu ngwaakasiya; wakabanyonyoona boonse kweelana amajwi ngaakaamba Jehova kwiinda mumubelesi wakwe Ahija muna Silo.+ 30 Eeci cakacitika akaambo kazibi nzyaakacita Jeroboamu alimwi azibi nzyaakapa kuti bana Israyeli bacite, alimwi akaambo kakuti wakamukalazya kapati Jehova Leza wa Israyeli. 31 Lino makani oonse aakaindi aamba zya Nadabu azintu zyoonse nzyaakacita alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyabami ba Israyeli. 32 Alimwi kwakali kuba nkondo lyoonse akati ka Asa a Mwami Basa wa Israyeli.+

33 Mumwaka watatu wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, Basa mwana wa Ahija wakaba mwami wabana Israyeli boonse mu Tiriza alimwi wakalela myaka iili 24.+ 34 Pele wakazumanana kucita zibi mumeso aa Jehova+ akweenda munzila zya Jeroboamu amucibi cakwe ncaakapa kuti bana Israyeli bacite.+

16 Mpoonya jwi lya Jehova lyakasika kuli Jehu+ mwana wa Hanani,+ kalyaamba kujatikizya Basa kuti: 2 “Ndakakubusya kuzwa kulusuko akukubikka kuba musololi wabantu bangu bana Israyeli,+ pele yebo wakazumanana kweenda munzila ya Jeroboamu akupa kuti bantu bangu bana Israyeli babisye kutegwa bandikalazye azibi zyabo.+ 3 Aboobo ndiyookukula cakulomya muŋanda ya Basa akucita ŋanda yakwe mbubonya mbuli ŋanda ya Jeroboamu+ mwana wa Nebati. 4 Kufwumbwa waluzubo lwa Basa uuyoofwida mumunzi, babwa bayoomulya; alimwi kufwumbwa waluzubo lwakwe uuyoofwida musyokwe bayuni bakujulu bayoomulya.”

5 Makani oonse aakaindi aamba zya Basa azintu nzyaakacita alimwi anguzu zyakwe alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli. 6 Mpoonya Basa wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa ku Tiriza;+ eelyo Ela mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe. 7 Alimwi kwiinda mumusinsimi Jehu mwana wa Hanani, ijwi lya Jehova lyakasika lyakusubula Basa abamuŋanda yakwe akaambo kabubi boonse mbwaakacita mumeso aa Jehova kwiinda mukumukalazya amicito yakwe njaakacita akuba mbuli ŋanda ya Jeroboamu alimwi akaambo kakujaya Nadabu.*+

8 Mumwaka wa 26 wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, Ela mwana wa Basa wakaba mwami wa Israyeli ku Tiriza, alimwi wakeendelezya myaka yobilo. 9 Mubelesi wakwe Zimuri, silutwe wacisela cabasinkalaki wakamubukila naakali ku Tiriza kanywa cakukolwa kuŋanda ya Ariza, ooyo iwakali kulanganya ŋanda yamwami yaku Tiriza. 10 Zimuri wakaboola akumujaya+ mumwaka wa 27 wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, kumane wakaba mwami mubusena bwakwe. 11 Naakaba mwami, alimwi mbwaakakkalila buyo acuuno cakwe cabwami, wakabajaya boonse bamuŋanda ya Basa. Tanaakasiya mwaalumi* naba omwe nobaba bamukwasyi* wakwe nobaba beenzinyina. 12 Aboobo Zimuri wakanyonyoona boonse bamuŋanda ya Basa, kweelana ajwi lya Jehova ndyaakaamba kujatikizya Basa kwiinda muli Jehu musinsimi.+ 13 Eeci cakacitika akaambo kazibi zyoonse zya Basa alimwi amwanaakwe Ela nzyobakacita, alimwi azibi eezyo nzyobakapa kuti bana Israyeli babisye kwiinda mukukalazya Jehova Leza wa Israyeli amituni yabo yabuyo.+ 14 Lino makani oonse aakaindi aamba zya Ela azintu zyoonse nzyaakacita alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli.

15 Mumwaka wa 27 wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, Zimuri wakaba mwami akulela mazuba aali ciloba ku Tiriza, ciindi bantu nobakayakide nkambi kulwana Gibetoni,+ munzi waba Filisiti. 16 Muciindi, basikalumamba ibakali munkambi bakamvwa kuti: “Zimuri wabukila mwami alimwi wamujaya.” Aboobo mubuzuba oobo bana Israyeli boonse bakabikka Omuri+ silutwe wampi yabasikalumamba kuba mwami wa Israyeli munkambi. 17 Omuri abana Israyeli boonse mbaakali limwi bakazwa ku Gibetoni akuunka kuyoosinkilila munzi wa Tiriza. 18 Zimuri naakabona kuti munzi wasaalwa, wakanjila mungazi yaŋanda yamwami akuumpa ŋanda eeyo awalo kali mukati, aboobo Zimuri wakafwa mumonya oomo.+ 19 Eeci cakacitika akaambo kazibi zyakwe nzyaakacita mumeso aa Jehova kwiinda mukweenda munzila ya Jeroboamu acibi ncaakapa kuti bana Israyeli bacite.+ 20 Makani oonse aakaindi aamba zya Zimuri akubukila mwami nkwaakacita alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli.

21 Aciindi eeco bana Israyeli bakaandaana munkamu zyobilo. Inkamu yomwe yakatalika kutobela Tibini mwana wa Ginati kutegwa bamubikke kuba mwami, eelyo nkamu iimbi yakatobela Omuri. 22 Pele bantu ibakali kutobela Omuri bakazunda bantu ibakali kutobela Tibini mwana wa Ginati. Aboobo Tibini wakafwa eelyo Omuri wakaba mwami.

23 Mumwaka wa 31 wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, Omuri wakaba mwami wa Israyeli alimwi wakeendelezya myaka iili 12. Wakeendelezya mu Tiriza myaka iili cisambomwe. 24 Mpoonya wakaula cilundu ca Samariya kuzwa kuli Semeri matalenta* aansiliva obilo, eelyo wakayaka munzi atala aacilundu. Wakawuulika kuti Samariya,*+ kuzwa kuzina lya Semeri mukamwini* cilundu ca Samariya. 25 Pele Omuri wakazumanana kucita bubi mumeso aa Jehova alimwi walo wakabisya kwiinda boonse ibakamusaangunina.+ 26 Wakeenda munzila zyoonse zya Jeroboamu mwana wa Nebati alimwi amucibi cakwe ncaakapa kuti bana Israyeli bacite akukalazya Jehova Leza wabana Israyeli akaambo kamituni yabo yabuyo.+ 27 Makani oonse aakaindi aamba zya Omuri azintu nzyaakacita alimwi amilimo mipati njaakacita munguzu zyakwe, alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli. 28 Kumane Omuri wakoona abamausyi alimwi wakazikkwa mu Samariya; eelyo Ahabu+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

29 Ahabu mwana wa Omuri wakaba mwami wa Israyeli mumwaka wa 38 wabulelo bwa Mwami Asa wa Juda, eelyo wakeendelezya bana Israyeli ku Samariya+ myaka iili 22. 30 Ahabu mwana wa Omuri wakabisya mumeso aa Jehova kwiinda boonse ibakamusaangunina.+ 31 Tanaakacita buyo zibi zya Jeroboamu+ mwana wa Nebati, pele alimwi wakakwata Jezebeli+ mwana wa Etibaala, mwami wabana Sidoni+ akutalika kukotamina Baala+ akumukomba. 32 Kuyungizya waawo, wakayakila Baala cipaililo kuŋanda* ya Baala+ njaakayaka ku Samariya. 33 Alimwi Ahabu wakapanga musemu wacisamu wakukomba.*+ Ahabu wakaciindizya kucita zibi akukalazya Jehova Leza wa Israyeli kwiinda bami boonse ba Israyeli bakamusaangunina.

34 Lino mubulelo bwa Ahabu, Hiyeli muna Beteli wakayakulula munzi wa Jeriko. Naakabikka ntalisyo yanguwo, Abiramu mwanaakwe mutaanzi wakafwa alimwi anaakabikka zijazyo zyanguwo, Segubu mwanaakwe muniini wakafwa kweelana ajwi ndyaakaamba Jehova kwiinda muli Joshua mwana wa Nuni.+

17 Lino Elija*+ muna Tisibe iwakali kukkala ku Gileadi+ wakaambila Ahabu kuti: “Mbubonya Jehova Leza wa Israyeli ngondikomba mbwali muumi, mumyaka eeyo takukooyooba mume noiba mvwula, ccita mane ndikaambe!”+

2 Eelyo jwi lya Jehova lyakaboola kulinguwe kaliti: 3 “Kozwa okuno, utozye kujwe akuyooyuba ku Kkuti lya Keriti,* kujwe lya Jordano. 4 Konywa maanzi mukalonga aako, alimwi ndiyoolailila bacikwangala kuti kabanookuletela cakulya nkukonya ooko.”+ 5 Mpoonya aawo wakanyamuka akucita mbubonya Jehova mbwaakamulailila; wakaunka akukkala mumbali aa Kkuti lya Keriti,* kujwe lya Jordano. 6 Eelyo bacikwangala bakali kumuletela cinkwa anyama mafwumofwumo akumangolezya, alimwi wakali kunywa maanzi mukalonga.+ 7 Pele nokwakainda mazuba aali mbwaabede, kalonga kakayuminina+ nkaambo tiiyakali kuwa mvwula anyika.

8 Mpoonya ijwi lya Jehova lyakamusikila kaliti: 9 “Konyamuka uunke ku Zarefati ku Sidoni, ukakkale ooko. Ndiyoolailila mukamufwu umwi wakooko kuti kakupa cakulya.”+ 10 Aboobo wakanyamuka akuunka ku Zarefati. Naakasika kumulyango wamunzi, wakajana mukaintu mukamufwu katebba nkuni. Eelyo wakamwiita akumwaambila kuti: “Ndalomba undeetele maanzi aakunywa masyoonto munkapu.”+ 11 Lino mukamufwu naakaunka kuti akamuletele maanzi, Elija wakamwiita akumwaambila kuti: “Akaka ndalomba undiletele akankwa.” 12 Eelyo mukamufwu wakati: “Masimpe mbubonya Jehova Leza wako mbwali muumi, tandijisi kankwa, pele buyo tufulaulu tusyoonto munongo mpati atufwuta tusyoonto buyo twakujisya mukanongo.+ Lino nditebba tukuni ootu, ndamana ndilaunka kuŋanda ndikajike kakulya amwanaangu. Twamana kulya, tulafwa.”

13 Mpoonya Elija wakati kulinguwe: “Utayoowi pe. Koya ukacite mbowaamba. Pele kosaanguna kundipangila cinkwa kuli zyeezyo ziliko akundiletela. Wamana upange cinkwa cako amwanaako. 14 Nkaambo mboobu mbwaamba Jehova Leza wa Israyeli: ‘Fulaulu tuukamani munongo mpati, alimwi amafwuta taakamani mukanongo kusikila buzuba Jehova nayoowisya mvwula anyika.’”+ 15 Aboobo wakaunka akucita kweelana ambwaakaamba Elija, alimwi kwamazuba manji wakalijisi cakulya walo amukwasyi wakwe alimwi a Elija.+ 16 Fulaulu tiiwakamana munongo mpati alimwi amafwuta tanaakamana mukanongo mbubonya mbwaakaamba Jehova kwiinda muli Elija.

17 Lino nizyakainda zintu eezyi, mwana wamukaintu ooyo mwiniŋanda wakaciswa alimwi bulwazi bwakwe bwakaindila mane wakafwa.+ 18 Mpoonya mukamufwu wakati kuli Elija: “Ino nkaambo nzi ncoondicitila boobu,* omuntu wa Leza mwini-mwini? Sena wakaboolela kuzoondiibalusya mulandu wangu akundijaila mwana?”+ 19 Pele wakati kulinguwe: “Kondipa mwanaako.” Mpoonya wakamubweza kuli banyina akumutola kukaanda kamujulu nkwaakali kukkala akumulazika abulo bwakwe.+ 20 Wakaita kuli Jehova kati: “O Jehova Leza wangu,+ sena awalo mukamufwu ngondikkala limwi kandili mweenzu wakwe wamuletela mapenzi kwiinda mukumujaila mwanaakwe?” 21 Kumane wakalyoolola atala aamwana ziindi zyotatwe akwiita kuli Jehova kuti: “Akaka O Jehova Leza wangu, komubusya mwanooyu.” 22 Jehova wakakuswiilila kulomba kwa Elija,+ aboobo mwana wakabuka akuba muumi.+ 23 Elija wakamubweza mwana akumuselusya kuzwa mukaanda kamujulu akumutola muŋanda kuli banyina; kumane Elija wakati: “Bona, mwanaako wabuka.”+ 24 Mpoonya mukaintu ooyo wakati kuli Elija: “Lino ndazyiba kuti ncobeni uli muntu wa Leza+ akuti majwi aa Jehova ngoamba ngamasimpe.”

18 Lino nikwakainda ciindi cili mbocibede, mumwaka watatu,+ ijwi lya Jehova lyakamusikila Elija kaliti: “Koya ukalibonye kuli Ahabu, mpoonya ndiyooleta mvwula anyika.”+ 2 Aboobo Elija wakaunka kuyoolibonya kuli Ahabu, ciindi niyakaindila nzala+ mu Samariya.

3 Aciindi eeco Ahabu wakaita Obadiya iwakali kulanganya ŋanda yamwami. (Lino Obadiya wakali kumuyoowa kapati Jehova, 4 alimwi ciindi Jezebeli+ naakali kujaya basinsimi ba Jehova, Obadiya wakabweza basinsimi bali 100 akubasisa kabali 50 mumpangala imwi aimwi alimwi wakali kubatolela cakulya amaanzi.) 5 Mpoonya Ahabu wakati kuli Obadiya: “Koya munyika kutusensa twamaanzi toonse amakkuti* oonse. Ambweni inga twajana bwizu bunji bwamabbiza amamyuulu* eesu kutegwa banyama besu boonse batamani kufwa.” 6 Aboobo bakaabana masena kwakuunka. Ahabu wakatozya nzila yakwe, eelyo awalo Obadiya wakatozya nzila yakwe.

7 Lino Obadiya naakali munzila kayaabweenda, Elija wakaunka kuyooswaangana anguwe. Mpoonya aawo wakamuzyiba eelyo wakavwuntama ansi akwaamba kuti: “Sena nduwe ncobeni simalelaangu Elija?”+ 8 Mpoonya wakamwiingula kuti: “Inzya ndime. Koya ukamwaambile simalelaako kuti: ‘Elija nkwali.’” 9 Pele wakati: “Ino ncibi nzi ncindacita ndemubelesi wako ncoyanda kundaaba mumaanza aa Ahabu kuti andijaye? 10 Masimpe mbubonya Jehova Leza wako mbwali muumi, kunyina cisi naa bwami simalelaangu nkwaatakatuma bantu kuyookuyandaula. Nibakali kwaamba kuti, ‘Tako okuno,’ wakali kupa mami azisi eezyo kukonka kuti tabakubwene ncobeni.+ 11 Lino waamba kuti, ‘Koya ukamwaambile simalelaako kuti: “Elija nkwali.”’ 12 Eelyo ndazwa buyo kulinduwe, muuya wa Jehova ulakutola+ kubusena nkonditazyi mpoonya ndamwaambila Ahabu kumane atakujani, masimpe ulandijaya. Pele mebo ndemubelesi wako ndilamuyoowa Jehova kuzwa kubukubusi. 13 Sena simalelaangu tiiwakaambilwa ncindakacita ciindi Jezebeli naakajaya basinsimi ba Jehova, ambundakasisa basinsimi bamwi ba Jehova ibali 100 kabali 50 mumpangala imwi aimwi alimwi kandibatolela cakulya amaanzi?+ 14 Pele lino waamba kuti, ‘Koya ukamwaambile simalelaako kuti: “Elija nkwali.”’ Masimpe ulandijaya.” 15 Eelyo Elija wakati: “Masimpe mbubonya Jehova wamakamu mbwali muumi ooyo ngondibelekela,* sunu ndilalibonya kulinguwe.”

16 Aboobo Obadiya wakaunka kuyooswaangana a Ahabu akumwaambila, eelyo Ahabu wakaunka kuyooswaangana a Elija.

17 Lino Ahabu mbwaakamubonena buyo Elija, wakati kulinguwe: “Sena ndonduwe, osikuleta mapenzi mapati kubana Israyeli?”

18 Mpoonya walo wakati: “Tandili ndime ndibaletela mapenzi bana Israyeli pe, pele nduwe abamuŋanda yauso kwiinda mukuleka kutobela milawo ya Jehova akutalika kutobela ba Baala.+ 19 Lino kondiitila bana Israyeli boonse ku Cilundu ca Karimeli,+ kubikkilizya abasinsimi ba Baala bali 450 abasinsimi bali 400 bamusemu wacisamu wakukomba*+ ibalida atebulu lya Jezebeli.” 20 Aboobo Ahabu wakatuma bantu akati kabana Israyeli boonse akubunganya basinsimi antoomwe aa Cilundu ca Karimeli.

21 Mpoonya Elija wakaswena kubantu boonse akwaamba kuti: “Ino muladooneka kusikila lili?+ Ikuti Jehova kali Leza mwini-mwini, amumutobele we;+ pele ikuti naa ngu Baala, amutobele nguwe!” Pele bantu tiibakaamba cili coonse pe. 22 Mpoonya Elija wakati kubantu: “Mebo endikke ndime ndakasyaala akati kabasinsimi ba Jehova,+ kakuli basinsimi ba Baala bali 450. 23 Lino abatuletele bapoho bacili bana bobilo, alimwi basale mupoho omwe akumutendaula muzibeela-beela akumubikka atala aankuni, pele batabikki mulilo pe. Mpoonya andime ndilabamba mupoho umbi akumubikka atala aankuni, pele nsikoobikka mulilo pe. 24 Mpoonya mweelede kwiita zina lyaleza wanu,+ eelyo andime ndilaita zina lya Jehova. Lino Leza uutiivwiile kwiinda mukutuma mulilo, ooyo ngo Leza mwini-mwini.”+ Eelyo bantu boonse bakati: “Makani aayo ali kabotu.”

25 Lino Elija wakaambila basinsimi ba Baala kuti: “Amusale mupoho omwe uucili mwana mpoonya musaangune nywebo kumubamba nkaambo ndendinywe banji. Mwamana mwiite zina lyaleza wanu, pele tamweelede kubikka mulilo pe.” 26 Aboobo bakabweza mupoho uucili mwana ngobakapegwa, bakamubamba akutalika kwiita zina lya Baala kuzwa mafwumofwumo kusikila masyikati kabati: “O Baala, kotwiingula!” Pele kwakanyina jwi alimwi kunyina wakali kwiingula pe.+ Alimwi bakazumanana kuzyana kabasotooka kuzinguluka cipaililo ncibakayaka. 27 Lino acilungulungu Elija wakatalika kubafwubaazya kati: “Amoongololesye! Tee kayi nguleza!+ Ndiza wasakana mumizeezo, naa antela waunka kusyokwe.* Ambweni ulilede alimwi kuyandika wakumubusya!” 28 Mpoonya bakatalika koongololesya akulitendaula amapanga amasumo kweelana acilengwa cabo kusikila bulowa bweenda. 29 Ciindi cacilungulungu cakainda, pele bakazumanana kulabalika akupyopyongana* kusikila mangolezya ciindi cakutuula cituuzyo camaila, nokuba boobo kwakanyina jwi alimwi kwakanyina wakali kwiingula; kunyina wakali kubikkila maano pe.+

30 Kumane Elija wakaambila bantu boonse kuti: “Amuswene kulindime.” Aboobo bantu boonse bakaswena kulinguwe. Mpoonya wakabambulula cipaililo ca Jehova icakamwaikide.+ 31 Kumane Elija wakabweza mabwe aali 12 kweelana amweelwe wamisyobo yabana ba Jakobo, ooyo Jehova ngwaakaambila kuti: “Izina lyako linakwiitwa kuti Israyeli.”+ 32 Wakabelesya mabwe aayo kuyaka cipaililo+ kutegwa zina lya Jehova litembaulwe. Mpoonya wakasya mugelo uuzinguluka cipaililo, busena bupati bukonzya kusyangwa mbuto iikkwana zisuwo* zyobilo. 33 Eelyo naakamana wakabikka nkuni kabotu-kabotu akutendaula mupoho muzibeela-beela akumubikka atala aankuni.+ Mpoonya wakati: “Amuzuzye maanzi munongo zipati zyone akwaatila acituuzyo cuumpwa alimwi aankuni.” 34 Kumane wakati: “Amutile alimwi.” Aboobo bakatila alimwi. Pele wakati: “Kamutila alimwi lwatatu.” Aboobo bakatila lwatatu. 35 Eelyo maanzi akeenda kuzinguluka cipaililo alimwi awalo mugelo wakauzuzya maanzi.

36 Lino kumangolezya aciindi cakutuula cituuzyo camaila,+ musinsimi Elija wakaswena kucipaililo akwaamba kuti: “O Jehova, Leza wa Abrahamu,+ Izaka+ a Israyeli, sunu akuzyibwe kuti nduwe Leza mu Israyeli akuti ndili mubelesi wako alimwi akuti nduwe wandilailila kucita zintu zyoonse eezyi.+ 37 Kondivwiila, O Jehova! Kondivwiila, kutegwa bantu aaba bazyibe kuti yebo, O Jehova, ndonduwe Leza mwini-mwini alimwi akuti uyanda kuboozya myoyo yabo kulinduwe.”+

38 Mpoonya mulilo wa Jehova wakaboola akucuumpa cakumaninina cituuzyo cuumpwa,+ antoomwe ankuni, mabwe, bulongo alimwi wakayuminizya maanzi aakali mumugelo.+ 39 Bantu boonse nibakabona boobo, mpoonya aawo bakavwuntama ansi akwaamba kuti: “Jehova ngo Leza mwini-mwini! Jehova ngo Leza mwini-mwini!” 40 Mpoonya Elija wakati: “Amubajate basinsimi ba Baala! Kutabi naba omwe uutija pe!” Mpoonya aawo bakabajata, eelyo Elija wakabatola kukalonga ka Kisoni+ akuyoobajaya ooko.+

41 Lino Elija wakaambila Ahabu kuti: “Koya ukalye akunywa, nkaambo kumvwika kuvwuuma kwamvwula mpati.”+ 42 Lino Ahabu wakaunka kuyoolya akunywa. Mpoonya walo Elija wakaunka atala aa Karimeli akusunsumana, busyu bwakwe kabuli akati kamagondo aakwe.+ 43 Mpoonya wakaambila mubelesi wakwe kuti: “Koya ulange kulubazu lwakulwizi.” Aboobo wakaunka akulanga, eelyo wakati: “Taakwe ciliko.” Kwaziindi zili ciloba Elija wakamwaambila kuti, “Koya alimwi.” 44 Lino mulweendo lwaciloba wakati: “Bona! Ndabona kakumbi kali mbuli janza lyamuntu kazwa mulwizi.” Mpoonya wakati: “Koya ukamwaambile Ahabu kuti, ‘Kobamba nkalaki yako! Uunke kutegwa mvwula itakusinkili!’” 45 Lino nikwakainda kaindi kasyoonto, kujulu kwakasiya mbi akaambo kamakumbi alimwi muwo wakaunga, mpoonya mvwula mpati yakatalika kuwa;+ eelyo Ahabu wakazumanana ankalaki yakwe kuya ku Jezreeli.+ 46 Pele janza lya Jehova lyakaboola ali Elija, eelyo wakalyaanga cisani cakwe mucibuno akuzuza mane wamwiindila Ahabu kusika ku Jezreeli.

19 Mpoonya Ahabu+ wakaambila Jezebeli+ zintu zyoonse Elija nzyaakacita alimwi ambwaakajaya basinsimi boonse apanga.+ 2 Kumane Jezebeli wakatuma mutumwa kuli Elija kuyoomwaambila kuti: “Baleza bakandisubule kapati ikuti naa aciindi cino juunza nditakakuciti kuba mbubonya mbuli umwi aumwi wabasinsimi mbookajaya!” 3 Amvwe boobo Elija wakayoowa, eelyo wakanyamuka akutija, ikuyoowa kujaigwa.+ Wakasika ku Beere-seba+ munyika ya Juda+ akusiya mubelesi wakwe ooko. 4 Mpoonya wakeenda musinzo weendwa buzuba bomwe kuya munkanda, eelyo naakasika ooko wakakkala munsi aacisamu, kumane wakalomba kuti afwe buyo. Wakati: “Mbubo lino cabonwa! O Jehova, kondijaya buyo+ nkaambo tandili mubotu kwiinda bamatata.”

5 Mpoonya wakalandabala akoona munsi aacisamu. Pele cakutayeeyelwa mungelo wakamusinsimuna+ akumwaambila kuti: “Buka ulye.”+ 6 Naakalanga, wakabona cinkwa cibulungene kumitwe atala aamabwe aapya alimwi acinkuli camaanzi. Eelyo wakatalika kulya akunywa, naakamana wakoona alimwi. 7 Mungelo wa Jehova wakaboola alimwi ciindi cabili, wamusinsimuna akumwaambila kuti: “Buka ulye, nkaambo musinzo ulakulampila kapati.” 8 Aboobo wakabuka, walya akunywa, eelyo wakaba anguzu zyakukonzya kweenda lweendo lwakamutolela mazuba aali 40 syikati amasiku, mane wakaakusika ku Horebu icilundu ca Leza mwini-mwini.+

9 Naakasika ooko wakanjila mumpangala+ akoona; mpoonya jwi lya Jehova lyakamusikila kaliti: “Ino ucita nzi okuno Elija?” 10 Mpoonya wakati: “Ndakusungwaalila cakumaninina O Jehova Leza wamakamu;+ akaambo kakuti bana Israyeli basiya cizuminano cako,+ zipaililo zyako bazimwaya alimwi bajaya basinsimi bako apanga,+ aboobo ndasyaala buyo endikke. Lino balandiyandaula kuti bandijaye.”+ 11 Pele Leza wakati: “Kozwa oomo, ukaime acilundu kubusyu bwa Jehova.”+ Lino Jehova wakainda, mpoonya kwakaba muwo mupati iwakaandaula malundu akupwayaula mandomba kubusyu bwa Jehova,+ pele Jehova tanaakali mumuwo. Niwakamana muwo, kwakaba muzuzumo wanyika,+ pele Jehova tanaakali mumuzuzumo wanyika. 12 Niwakamana muzuzumo wanyika, kwakaba mulilo,+ pele Jehova tanaakali mumulilo pe. Niwakamana mulilo, kwakamvwika jwi libombe lyaansaansi.+ 13 Mbwaakalimvwida buyo jwi eelyo, Elija wakalivwumba cisani cakwe cabusinsimi kubusyu bwakwe+ akuunka anze akuyakwiima amulyango wampangala. Mpoonya wakamvwa jwi ilyakamubuzya kuti: “Ino ucita nzi okuno Elija?” 14 Mpoonya wakati: “Ndakusungwaalila cakumaninina O Jehova Leza wamakamu; akaambo kakuti bana Israyeli basiya cizuminano cako,+ zipaililo zyako bazimwaya alimwi bajaya basinsimi bako apanga, aboobo ndasyaala buyo endikke. Lino balandiyandaula kuti bandijaye.”+

15 Lino Jehova wakamwaambila kuti: “Kopiluka, uunke kunkanda ya Damasiko. Waakusika, ukananike Hazaeli+ kuba mwami wa Siriya. 16 Mpoonya weelede kumunanika Jehu,+ muzyukulu wa Nimusi kuba mwami wa Israyeli, waakumana weelede kunanika Elisha* mwana wa Safati muna Abeli-mehola kuba musinsimi mubusena bwako.+ 17 Kufwumbwa muntu watija panga lya Hazaeli,+ Jehu uyoomujaya;+ alimwi kufwumbwa muntu watija panga lya Jehu, Elisha uyoomujaya.+ 18 Alimwi ndicijisi bantu bali 7,000 mu Israyeli,+ boonse aabo ibatakamufwugamina Baala+ alimwi ibatakamumyonta amilomo yabo.”+

19 Aboobo wakazwa ooko akuunka kuli Elisha mwana wa Safati ciindi naakali kulima azipani zili 12, pele walo wakali kulimya cipani camamanino. Mpoonya Elija wakaunka kulinguwe akumusowela cisani cakwe cabusinsimi.+ 20 Eelyo wakasiya basune akuzuza kutobela Elija akumwaambila kuti: “Kondileka kaka ndikalaye bataata abamaama. Mpoonya ndilakutobela.” Aboobo Elija wakamwaambila kuti: “Koya, tiindakukasya pe.” 21 Aboobo wakapiluka akubweza basune bacipani comwe akubapaizya alimwi wakabelesya zibelesyo zyabasune kujika nyama akupa bantu eelyo bakalya. Kumane wakanyamuka akutobela Elija eelyo wakatalika kumukutaukila.+

20 Lino Mwami Beni-hadadi+ wa Siriya+ wakabunganya mpi yakwe yabasikalumamba yoonse antoomwe abami bambi bali 32, amabbiza ankalaki zyabo; mpoonya wakaunka kuyoosinkilila+ munzi wa Samariya+ akuulwana. 2 Kumane wakatuma batumwa ku Mwami Ahabu+ wa Israyeli mumunzi alimwi akumwaambila kuti: “Mboobu mbwaamba Beni-hadadi, 3 ‘Nsiliva yako angolida yako nzizyangu, kubikkilizya abamakaintu bako abana bako ibaboneka kabotu.’” 4 Amvwe boobo mwami wa Israyeli wakavwiila akwaamba kuti: “Kweelana amajwi aako omwami simalelaangu, mebo antoomwe azintu zyangu zyoonse tuli bako.”+

5 Mpoonya batumwa bakaboola alimwi akwaamba kuti: “Mboobu mbwaamba Beni-hadadi, ‘Ndakatumya mulomo wakuti, “Undipe nsiliva yako angolida yako, bamakaintu bako abana bako.” 6 Pele juunza aciindi eecino ndiyootuma babelesi bangu kulinduwe, alimwi bayooyandaula moonse muŋanda yako amumaanda aababelesi bako, eelyo kufwumbwa cintu ciyandisi mumeso aako ncobayoojana, bayoocibweza.’”

7 Mpoonya aawo mwami wa Israyeli wakaita baalu bamucisi boonse akubaambila kuti: “Amubone, muntu ooyu uyanda kutuletela mapenzi, nkaambo wakatumya mulomo wakuti uyanda bamakaintu bangu, bana bangu, nsiliva yangu angolida yangu, alimwi tiindakamukasya pe.” 8 Eelyo baalu abantu boonse bakamwaambila kuti: “Utamumvwidi alimwi utazumini pe.” 9 Aboobo wakaambila batumwa ba Beni-hadadi kuti: “Amukamwaambile mwami simalelaangu kuti, ‘Zyoonse nzyookandaambila ndemubelesi wako akusaanguna ndilazicita, pele eeci ncowaamba lino tandikonzyi kucicita pe.’” Mpoonya batumwa bakaunka kuyoomwaambila.

10 Beni-hadadi lino wakatuma mulumbe ooyu: “Baleza bakandisubule kapati ikuti kukasyaale vwu mu Samariya ilikonzya kupegwa akuzula mujanza lyaumwi aumwi wabantu banditobela!” 11 Mpoonya mwami wa Israyeli wakavwiila kuti: “Amukamwaambile kuti, ‘Ooyo uulibambila nkondo atalisumpuli mbuli kuti wazunda kale.’”+ 12 Lino Beni-hadadi mbwaakamvwida buyo majwi aaya ciindi walo abami nobakali kunywa mumatente* aabo, mpoonya aawo wakaambila babelesi bakwe kuti: “Amulibambile kulwana!” Aboobo bakatalika kulibambila kuti bakaulwane munzi.

13 Pele musinsimi umwi wakaunka ku Mwami Ahabu+ wa Israyeli akumwaambila kuti: “Mboobu mbwaamba Jehova, ‘Sena waibona nkamu mpati yoonse eeyi? Sunu ndilayaaba mumaanza aako, eelyo ulazyiba kuti ndime Jehova.’”+ 14 Mpoonya Ahabu wakabuzya kuti: “Kwiinda muli ni?” wakaingula kuti: “Mboobu mbwaamba Jehova, ‘Kwiinda mubabelesi babasilutwe bazyooko.’”* Aboobo wakabuzya kuti: “Ino nguni uutiikaitalike nkondo?” wakaingula kuti: “Nduwe!”

15 Mpoonya Ahabu wakababala balombwana, ibabelesi babasilutwe bazyooko, eelyo wakajana kuti bakali 232 ; kumane wakabala baalumi boonse bana Israyeli, eelyo wakajana kuti bakali 7,000 antoomwe. 16 Kumane bakanyamuka acilungulungu ciindi Beni-hadadi naakali kunywa cakukolwa mumatente* antoomwe abami bali 32 ibakali kumugwasya. 17 Ciindi babelesi babasilutwe bazyooko nobakasaanguna kuzwa, mpoonya aawo Beni-hadadi wakatuma batumwa. Eelyo bakapiluka akumwaambila kuti: “Kwaboola baalumi kuzwa ku Samariya.” 18 Mpoonya wakati: “Kufwumbwa naa baboolela kubamba luumuno naa baboolela nkondo, amubajate bulanga.” 19 Pele nobakazwa mumunzi–babelesi babasilutwe bazyooko alimwi ampi yabasikalumamba iyakali kubatobela– 20 umwi aumwi wakajaya sinkondonyina. Kumane bana Siriya bakatija,+ mpoonya bana Israyeli bakabatandaanya, pele Mwami Beni-hadadi wa Siriya wakatanta bbiza akutija antoomwe abasimabbiza bamwi. 21 Pele mwami wa Israyeli wakaunka kayaabujayaula basimabbiza abasinkalaki, alimwi wakabazunda* bana Siriya banji.

22 Kumane musinsimi+ wakaunka kumwami wa Israyeli akumwaambila kuti: “Koya ukaliyumye akubona ncoyelede kucita,+ nkaambo kumatalikilo aamwaka uboola, mwami wa Siriya uyooboola kuzookulwana.”+

23 Lino babelesi bamwami wa Siriya bakati kulinguwe: “Leza wabo, ngu Leza wamalundu. Nkakaambo kaako ncobakatuzunda. Pele ikuti naa tukabalwanine anyika iiyalene, tuyoobazunda. 24 Alimwi ucite boobu: Kobagwisya bami+ boonse mumasena aabo akubikka basololi bazyooko. 25 Lino yebo weelede kubunganya* mpi yabasikalumamba iyeelene ampi yabasikalumamba yako yakajaigwa, mabbiza abe mbubonya mbuli mabbiza aakusaanguna ankalaki zibe mbubonya mbuli nkalaki zyakusaanguna. Mpoonya tukabalwane anyika iiyalene, eelyo masimpe tuyoobazunda.” Aboobo wakaatobela majwi aabo akucita mbubonya oobo.

26 Kumatalikilo aamwaka Beni-hadadi wakabunganya bana Siriya akuunka ku Afeki kuyoolwana abana Israyeli.+ 27 Abalo bana Israyeli bakabungana alimwi bakapegwa cakulya mpoonya bakaunka kuyooswaangana ambabo. Lino bana Israyeli nibakayaka nkambi kumbele lyabo, bakali mbuli tutanga twampongo tobilo, pele balo bana Siriya bakazuzya nyika eeyo.+ 28 Mpoonya muntu wa Leza mwini-mwini wakaboola akwaambila mwami wa Israyeli kuti: “Mboobu mbwaamba Jehova, ‘Akaambo kakuti bana Siriya baamba kuti: “Jehova ngu Leza wamalundu, tali Leza wanyika iiyalene,” ndilayaaba nkamu mpati yoonse eeyi mumaanza aako,+ eelyo mulazyiba ncobeni kuti ndime Jehova.’”+

29 Bakakkala munkambi mazuba aali ciloba kumbele lyabasinkondonyina, eelyo mubuzuba bwaciloba nkondo yakatalika. Bana Israyeli bakajaya basikalumamba beenda amaulu babana Siriya ibali 100,000 mubuzuba bomwe. 30 Lino aabo bakasyaala bakatijila kumunzi wa Afeki.+ Pele bwaanda bwakabawida baalumi bali 27,000 bakasyeede. Awalo Beni-hadadi wakatijila mumunzi akuyooyuba mukaanda kamukati.

31 Aboobo babelesi bakwe bakamwaambila kuti: “Bona, twakamvwa kuti bami bamu Israyeli, mbami basiluse.* Atusame zisani zyamasaka muzibuno zyesu akwaanga ntambo kumitwe yesu, mpoonya tuunke kumwami wa Israyeli. Ambweni uyookulekela kuti upone.”+ 32 Aboobo bakasama zisani zyamasaka muzibuno zyabo alimwi akulyaanga ntambo kumitwe yabo mpoonya bakaboola kumwami wa Israyeli akwaamba kuti: “Mubelesi wako Beni-hadadi waamba kuti, ‘Akaka kondileka ndipone.’” Eelyo walo wakaingula kuti: “Sena ucili muumi? Uulya mwanookwesu.” 33 Baalumi aabo nibakamvwa boobo bakayeeya kuti eeci ncitondezyo cibotu cakuti zintu zilaba kabotu, aboobo bakati: “Beni-hadadi mwanookwanu.” Kumane wakati: “Kamuya mukamulete.” Eelyo Beni-hadadi wakaboola kulinguwe, mpoonya Ahabu wakamutansika munkalaki.

34 Lino Beni-hadadi wakati kulinguwe: “Minzi njaakabweza taata kuli uso ndilaipilusya, alimwi ulakonzya kulipangila misika* mu Damasiko mbubonya awalo taata mbwaakacita mu Samariya.”

Ahabu wakaingula kuti: “Kwiinda mucizuminano eeci, ndilakuleka kuti uunke.”

Mpoonya wakapanga cizuminano anguwe akumuleka waunka.

35 Kwiinda mujwi lya Jehova, umwi wabana babasinsimi*+ wakaambila mweenzinyina kuti: “Konduuma.” Pele mweenzinyina wakakaka kumuuma. 36 Aboobo wakati kulinguwe: “Akaambo kakuti tonooswiilila jwi lya Jehova, mbotiizwide buyo, syuumbwa ulakuluma.” Naakaunka, syuumbwa wakaboola wamuluma akumujaya.

37 Alimwi wakajana mwaalumi uumbi akumwaambila kuti: “Akaka konduuma.” Aboobo mwaalumi ooyo wakamuuma akumucisa.

38 Mpoonya musinsimi wakaunka akuyoomulindila mwami mumbali aanzila, kazambaide cisani kubusyu bwakwe kutegwa atalizibyi. 39 Lino mwami naakali kwiinda, musinsimi ooyo wakoongolola kumwami akwaamba kuti: “Mebo ndemubelesi wako ndakaunka ooko nkondo nkoyakabbebbede alimwi kwakali mwaalumi wakazwa kunkondo eeyo, iwakaboola akuletelezya mwaalumi kulindime akwaamba kuti, ‘Komulanga muntu ooyu. Ikuti naa atije, nduwe uutiijaigwe,+ naa pe ulabbadela talenta* lyansiliva.’ 40 Eelyo mubelesi wako naakacili kujata aawa awaawa, muntu ooyo wakatija.” Mpoonya mwami wa Israyeli wakati kulinguwe: “Lubeta lwako lulaba mbubonya oobo, nkaambo walisalila omwini.” 41 Mpoonya cakufwambaana musinsimi wakagwisya cisani cakali kumeso aakwe, mpoonya mwami wa Israyeli wakamuzyiba kuti wakali umwi wabasinsimi.+ 42 Kumane musinsimi wakamwaambila kuti: “Mboobu mbwaamba Jehova, ‘Akaambo kakuti wamulekela kuti aunke mwaalumi ooyo ngondakaambide kuti weelede kujaigwa,+ nkokuti kulafwa nduwe mubusena bwakwe+ alimwi abantu bako bayoojaigwa mubusena bwabantu bakwe.’”+ 43 Mpoonya mwami wa Israyeli wakaunka kuŋanda yakwe kabijilidwe akuusa kapati, eelyo wakasika ku Samariya.+

21 Lino nozyakainda zintu eezyi, kwakacitika cintu cimwi cakali kujatikizya muunda wamisaansa wa Naboti muna Jezreeli; iwakali mu Jezreeli+ afwaafwi aŋanda ya Ahabu mwami wa Samariya. 2 Ahabu wakaambila Naboti kuti: “Kondipa muunda wako wamisaansa kutegwa kandilima zisyumani nkaambo uli afwaafwi aŋanda yangu. Mpoonya ndilakupa muunda wamisaansa mubotu kwiinda yooyu. Pele ikuti koyanda, ndilakupa mali kweelana amuulo wanguwo.” 3 Pele Naboti wakati kuli Ahabu: “Cilatondwa kulindime mumeso aa Jehova kuti ndikupe lukono lwabamatata.”+ 4 Aboobo Ahabu wakaboola kuŋanda yakwe kabijilidwe akuusa kapati akaambo kamajwi ngaakamwaambila Naboti muna Jezreeli aakuti: “Tandikookupa lukono lwabamatata.” Mpoonya wakalala abulo bwakwe kalangide kumbali, alimwi wakakaka kulya.

5 Jezebeli mukaintu wakwe+ wakaboola kulinguwe akumubuzya kuti: “Ino nkaambo nzi ncouside kapati cakuti wakaka akulya?” 6 Eelyo wakati kulinguwe: “Nkaambo kakuti ndaambila Naboti muna Jezreeli kuti, ‘Kondisambala muunda wako wamisaansa. Pele ikuti koyanda, ndilakupa muunda uumbi mubusena bwanguwo.’ Mpoonya walo waamba kuti, ‘Tandikookupa pe muunda wangu wamisaansa.’” 7 Jezebeli mukaintu wakwe wakati kulinguwe: “Sena toli mwami wa Israyeli? Kobuka ulye alimwi moyo wako ukondwe. Mebo ndilakupa muunda wamisaansa wa Naboti muna Jezreeli.”+ 8 Aboobo Jezebeli wakalemba magwalo muzina lya Ahabu akwaabikka zidinto zyamwami,+ kumane wakaatuma kubaalu+ abantu balemekwa ibakali kukkala mumunzi omwe a Naboti. 9 Lino mumagwalo aayo wakalemba kuti: “Amwaambilizye kuti kube kuliimya kulya, mpoonya Naboti mumukkazike kumbele lyabantu. 10 Mwamana mubikke baalumi bobilo babuyo kuti bakkale kumbele lyakwe akumutamikizya+ kuti, ‘Watukila Leza amwami!’+ Mpoonya mumutole anze aamunzi mumupwaye mabwe kusikila afwe.”+

11 Aboobo baalumi bamumunzi wakwe, baalu abantu balemekwa ibakali kukkala mumunzi wakwe, bakacita mbubonya Jezebeli mbwaakabalembela mumagwalo ngaakabatumina. 12 Bakaambilizya kuti kube kuliimya kulya alimwi bakakkazika Naboti kumbele lyabantu. 13 Mpoonya baalumi babuyo babyaabi bobilo bakaboola akukkala kumbele lya Naboti akutalika kumutamikizya kumbele lyabantu kabati: “Naboti watukila Leza amwami!”+ Eelyo bakamutola anze aamunzi akumupwaya mabwe kusikila wafwa.+ 14 Lino bakatumya mulomo kuli Jezebeli wakuti: “Naboti wapwaigwa mabwe eelyo wafwa.”+

15 Jezebeli mbwaakamvwida buyo kuti Naboti wajaigwa kwiinda mukupwaigwa mabwe, wakati kuli Ahabu: “Nyamuka, koya ukabweze muunda wamisaansa wa Naboti muna Jezreeli,+ uulya ngwaakakaka kukusambala, nkaambo Naboti taciko. Wafwa.” 16 Ahabu mbwaakamvwida buyo kuti Naboti wafwa, wakanyamuka akuunka kuyoobweza muunda wamisaansa wa Naboti muna Jezreeli.

17 Pele jwi lya Jehova lyakasika kuli Elija+ muna Tisibe kaliti: 18 “Nyamuka, koya ku Samariya, ukaswaangane a Ahabu mwami wa Israyeli.+ Uli mumuunda wa Naboti ooyo ngwaaunka kuyoobweza. 19 Ukamwaambile kuti, ‘Mboobu mbwaamba Jehova: “Sena wajaya muntu+ akubweza muunda wakwe?”’*+ Mpoonya ukamwaambile kuti, ‘Mboobu mbwaamba Jehova: “Kubusena ooko babwa nkobakamyankuta bulowa bwa Naboti, nkonkuko ooko ayebo babwa nkobayoomyankutila bulowa bwako.”’”+

20 Lino Ahabu wakati kuli Elija: “Wandijana yebo osinkondoma.”+ Mpoonya awalo wakati: “Inzya ndakujana. Mboobu mbwaamba Leza: ‘Akaambo kakuti wayandisisya* kucita bubi mumeso aa Jehova,+ 21 ndilakuletela mapenzi, alimwi ndiyakwiikukula cakulomya ŋanda yako akunyonyoona baalumi* boonse balunyungu lwa Ahabu,+ kubikkilizya abaabo batajisi nguzu alimwi bawizukide mu Israyeli.+ 22 Ndiyoocita ŋanda yako kuba mbuli ŋanda ya Jeroboamu+ mwana wa Nebati ambuli ŋanda ya Basa+ mwana wa Ahija, akaambo kakuti wandikalazya alimwi wapa kuti bana Israyeli babisye.’ 23 Alimwi kujatikizya Jezebeli, Jehova waamba kuti: ‘Babwa bayoomulya Jezebeli mumuunda wa Jezreeli.+ 24 Kufwumbwa walunyungu lwa Ahabu uuyoofwida mumunzi babwa bayoomulya, eelyo kufwumbwa uuyoofwida musyokwe bayuni bakujulu bayoomulya.+ 25 Masimpe, kunyina naba omwe wakaba mbuli Ahabu+ iwakayandisisya* kucita bubi mumeso aa Jehova, ooyo wakayungwa amukaintu wakwe Jezebeli.+ 26 Ahabu wakacita zintu zisesemya kwiinda mukutobela mituni iisesemya,* mbubonya mbobakali kucita bana Amori boonse aabo Jehova mbaakatanda kubusyu bwabana Israyeli.’”+

27 Lino Ahabu mbwaakamvwida buyo majwi aaya, wakazapula zisani zyakwe akusama zisani zyamasaka; mpoonya wakali kuliimya kulya alimwi wakali kulala ansi kasamide zisani zyamasaka akweenda cakuusa. 28 Mpoonya jwi lya Jehova lyakasika kuli Elija muna Tisibe kaliti: 29 “Sena wabona Ahabu mbwaalibombya kulindime?+ Akaambo kakuti walibombya kulindime, nsikooyooleta mapenzi mumazuba ngacipona. Ndiyooleta mapenzi kuŋanda yakwe mumazuba aamwanaakwe.”+

22 Lino bana Siriya abana Israyeli bakakkala myaka yotatwe kakunyina nkondo akati kabo. 2 Mumwaka watatu Jehosafati+ mwami wa Juda wakaunka kumwami wa Israyeli.+ 3 Mpoonya mwami wa Israyeli wakati kubabelesi bakwe: “Sena tamuzyi kuti Ramoti-gileadi+ nguwesu? Pele tulawayawaya kuubweza kuzwa kubana Siriya.” 4 Kumane wakati kuli Jehosafati: “Sena ulaunka andime kuyoolwana ku Ramoti-gileadi?” Jehosafati wakaingula mwami wa Israyeli kuti: “Mebo anduwe tuli bamwi. Bantu bangu abantu bako mbamwi. Amabbiza aangu ali mbuli mabbiza aako.”+

5 Pele Jehosafati wakaambila mwami wa Israyeli kuti: “Kosaanguna kubuzya+ makani aaya kuli Jehova.”+ 6 Aboobo mwami wa Israyeli wakabunganya basinsimi, ibaalumi batandila ku 400 akubabuzya kuti: “Sena nduunke kuyoolwana Ramoti-gileadi naa pe?” Eelyo bakati: “Koya, Jehova uyoowaaba munzi mumaanza aako omwami.”

7 Mpoonya Jehosafati wakati: “Sena takucikwe musinsimi uumbi wa Jehova? Atubuzye akulinguwe.”+ 8 Eelyo mwami wa Israyeli wakaambila Jehosafati kuti: “Kucili mwaalumi omwe ngotukonzya kubuzya kujatikizya Jehova;+ pele mebo ndilimusulide+ nkaambo kunyina nasinsima zibotu kujatikizya ndime, pele usinsima zibi zyalo.+ Ngu Mikaya mwana wa Yimula.” Pele Jehosafati wakati: “Mwami teelede kwaamba cintu cili boobu.”

9 Aboobo mwami wa Israyeli wakaita silutwe wababelesi bamuŋanda yamwami akumwaambila kuti: “Kofwambaana ukamulete Mikaya mwana wa Yimula.”+ 10 Lino mwami wa Israyeli a Jehosafati mwami wa Juda bakalikkede umwi aumwi acuuno cakwe cabwami kucuumino camaila icakali kumulyango wamunzi wa Samariya, kabasamide zisani zyabwami alimwi basinsimi boonse bakali kusinsima kumbele lyabo.+ 11 Mpoonya Zedekiya mwana wa Kenana wakapanga meja aabutale akwaamba kuti: “Mboobu mbwaamba Jehova, ‘Uyoobelesya meja aaya kutonka bana Siriya kusikila ukabanyonyoone.’” 12 Basinsimi bambi boonse abalo bakali kusinsima mbubonya oobo kabati: “Koya ku Ramoti-gileadi eelyo uyoozunda; Jehova uyoowaaba munzi mumaanza aako omwami.”

13 Aboobo mutumwa iwakaunkide kuyakwiita Mikaya wakamwaambila kuti: “Bona! Majwi oonse basinsimi ngobaamba kujatikizya mwami mabotu. Ayebo ndakukomba waambe majwi mabotu mbuli mbabo.”+ 14 Pele Mikaya wakati: “Masimpe Jehova mbwali muumi, ndilaamba buyo majwi ngatiindaambile Jehova.” 15 Mpoonya wakaboola kumwami, eelyo mwami wakamubuzya kuti: “Mikaya, sena tuunke kuyoolwana Ramoti-gileadi naa pe?” Mpoonya aawo wakaingula kuti: “Kamuya eelyo muyoozunda; alimwi Jehova uyoowaaba munzi mumaanza aako omwami.” 16 Kumane mwami wakati kulinguwe: “Ino ndikupe kukonka kwaziindi zyongaye kutegwa undaambile masimpe muzina lya Jehova?” 17 Eelyo Mikaya wakati: “Ndabona bana Israyeli boonse kabamwaikide mumalundu+ mbuli mbelele zitakwe mweembezi. Jehova wakati: ‘Aaba tabajisi simalelaabo. Abapiluke muluumuno umwi aumwi kuŋanda yakwe.’”

18 Mpoonya mwami wa Israyeli wakaambila Jehosafati kuti: “Sena tiindakwaambila kuti, ‘Takoosinsima zibotu kujatikizya ndime, pele zibi zyalo’?”+

19 Kumane Mikaya wakati: “Aboobo, koswiilila jwi lya Jehova: Ndabona Jehova kakkede acuuno cakwe cabwami+ alimwi amakamu oonse aakujulu kaayimvwi munsi lyakwe, kululyo akulumwensyi lwakwe.+ 20 Mpoonya Jehova waamba kuti, ‘Ino nguni uutiimoongelezye Ahabu kutegwa aunke akuyoojaigwa ku Ramoti-gileadi?’ Lino umwi wali kwaamba ceeci kakuli umbi wali kwaamba cimbi. 21 Kumane kwaboola muuya*+ umwi iwaima kumbele lya Jehova akwaamba kuti, ‘Mebo ndilamoongelezya.’ Jehova wamubuzya kuti, ‘Ino ulamoongelezya buti?’ 22 Waingula kuti, ‘Ndilaunka ndikabe muuya wabubeji mumilomo yabasinsimi bakwe boonse.’+ Aboobo wati, ‘Ncobeni ulamoongelezya alimwi masimpe ulazwidilila. Koya ukacite mbubonya oobo.’ 23 Lino Jehova wabikka muuya wabubeji mumilomo yabasinsimi bako aaba boonse,+ pele Jehova waamba kuti yebo uyoosikilwa mapenzi.”+

24 Eelyo Zedekiya mwana wa Kenana wakaswena afwaafwi akumuuma lubayi Mikaya akwaamba kuti: “Ino muuya wa Jehova wainda nzila iili kuzwa kulindime kuti uzikwaambaule anduwe?”+ 25 Mpoonya Mikaya wakaingula kuti: “Uyakwiibona nzila eeyo mubuzuba oobo waakunjila mukaanda kamukati kuti uyube.” 26 Kumane mwami wa Israyeli wakati: “Amumubweze Mikaya akumusiya mumaanza aa Amoni silutwe wamunzi amumaanza aa Joasi mwana wamwami. 27 Mukabaambile kuti, ‘Mboobu mbwaamba mwami: “Amumubikke muntolongo mwaalumi ooyu+ alimwi kamumupa cakulya cisyoonto amaanzi aakunywa masyoonto kusikila ndikapiluke muluumuno.”’” 28 Pele Mikaya wakati: “Ikuti ukapiluke muluumuno nkokuti Jehova kunyina naambaula andime pe.”+ Kumane wakayungizya kuti: “Kamwaayeeyede majwi aangu, nobantu nyoonse.”

29 Aboobo mwami wa Israyeli a Jehosafati mwami wa Juda bakaunka ku Ramoti-gileadi.+ 30 Mpoonya mwami wa Israyeli wakati kuli Jehosafati: “Ndilalisisa kutegwa nditalizibyi akunjila munkondo, pele yebo weelede kusama zisani zyako zyabwami.” Aboobo mwami wa Israyeli wakalisisa+ akunjila munkondo. 31 Lino mwami wa Siriya wakalailide basilutwe babasinkalaki bakwe ibali 32 kuti:+ “Mutalwani amuntu uuli woonse pe, abe mwana naa mupati, pele mulwane buyo amwami wa Israyeli alikke.” 32 Lino basilutwe babasinkalaki mbobakamubonena buyo Jehosafati, bakalyaambauzya kabati: “Ncobeni ooyu ngomwami wa Israyeli.” Aboobo bakanyona akumutobela kuti bamulwane; kumane Jehosafati wakatalika koongolola kuti agwasyigwe. 33 Basilutwe babasinkalaki nobakabona kuti tali mwami wa Israyeli, mpoonya aawo bakaleka kumutobela.

34 Pele muntu umwi wakafwusa muvwi cakutazyiba, eelyo wakayasa mwami wa Israyeli amaswaanganino aacibaki cankondo. Aboobo mwami wakaambila sikweenzya nkalaki yakwe kuti: “Konyona akundigwisya munkondo* nkaambo bandicisa kapati.”+ 35 Nkondo yakabbebba buzuba oobo boonse, alimwi mwami bakali mwiimikizizye kabamujatilide munkalaki kalangide bana Siriya. Ibulowa ibwakali kuzwa waawo mpaakayaswa bwakeenda munkalaki yankondo, mpoonya kumangolezya wakafwa.+ 36 Kumane kumazuba kwakaba kwaambilizya munkambi kwakuti: “Nyoonse amupiluke kuminzi yanu! Nyoonse amupiluke kunyika yanu!”+ 37 Aboobo mwami wakafwa, eelyo bakamuleta ku Samariya; bakamuzikka nkukonya ooko ku Samariya. 38 Lino nobakali kusanzya nkalaki yankondo kuzyiba lyaku Samariya, babwa bakamyankuta bulowa bwakwe, alimwi ooko bamavwuule nkobakali kusambila* kweelana ambwaakaambide Jehova.+

39 Lino makani oonse aakaindi aamba zya Ahabu azintu zyoonse nzyaakacita alimwi aŋanda* yaminyanga+ njaakayaka aminzi yoonse njaakayaka, alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Israyeli. 40 Kumane Ahabu wakoona abamausyi;+ eelyo Ahaziya+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

41 Jehosafati+ mwana wa Asa wakaba mwami wa Juda mumwaka wane wabulelo bwa Mwami Ahabu wa Israyeli. 42 Jehosafati wakali amyaka iili 35 naakaba mwami, alimwi wakeendelezya kwamyaka iili 25 mu Jerusalemu. Banyina bakali ba Azuba mwana wa Sili. 43 Wakazumanana kweenda munzila zyoonse zya Asa+ usyi. Tanaakaleya mulinzizyo, wakali kucita ziluleme mumeso aa Jehova.+ Pele masena imwakali kucitilwa bukombi bwakubeja tanaakagwisyigwa pe, alimwi bantu bakacili kutuula zipaizyo alimwi akuuntumuna busi mumasena aakukombela.+ 44 Jehosafati wakazumanana kuba muluumuno amwami wa Israyeli.+ 45 Lino makani oonse aakaindi aamba zya Jehosafati, amilimo yakwe mipati alimwi ambwaakalwana nkondo, alilembedwe mubbuku lyamakani aakaindi aamba zyamazuba aabami ba Juda. 46 Alimwi wakabagwisya munyika basankwa bamavwuule bamutempele+ ibakasyeede mumazuba aa Asa usyi.+

47 Aboobo kwakanyina mwami mu Edomu;+ muleli wabili ngonguwe wakali kujatilila cuuno cabwami.+

48 Jehosafati wakatuma mato* aaku Tarisi ku Ofiri kuti akalete ngolida,+ pele tanaakaunka pe nkaambo mato aayo akanyonyooka ku Ezioni-geberi.+ 49 Mpoonya Ahaziya mwana wa Ahabu wakaambila Jehosafati kuti: “Babelesi bangu abaunke antoomwe ababelesi bako mumato,” pele Jehosafati wakakaka.

50 Kumane Jehosafati wakoona abamausyi+ alimwi wakazikkwa kubusena kwakazikkilwa bamausyi mu Munzi wa Davida sikale wakwe; eelyo Jehoramu+ mwanaakwe wakaba mwami mubusena bwakwe.

51 Ahaziya+ mwana wa Ahabu wakaba mwami wa Israyeli mu Samariya mumwaka wa 17 wabulelo bwa Mwami Jehosafati mwami wa Juda, alimwi wakeendelezya bana Israyeli myaka yobilo. 52 Wakali kucita zibi mumeso aa Jehova akweenda munzila yausyi+ amunzila yabanyina+ alimwi amunzila ya Jeroboamu mwana wa Nebati iwakapa kuti bana Israyeli babisye.+ 53 Wakazumanana kukomba Baala+ akumukotamina alimwi wakazumanana kukalazya Jehova Leza wa Israyeli,+ mbubonya mbuli zintu zyoonse nzyaakacita usyi.

Mu Chihebrayo, “mazuba.”

Naa “nobakamupa kubijilwa; nobakamukalalila.”

Naa “iwakavwuna buumi bwangu.”

Naa “amyuulu inzyazi.” Ooyu munyama uuzyalwa ikuti mbongolo yaswaangana abbiza.

Ooyu munyama uuzyalwa ikuti mbongolo yaswaangana abbiza.

Naa “uulemekwa.”

Ooyu munyama uuzyalwa ikuti mbongolo yaswaangana abbiza.

Mu Chihebrayo, “Ndilaunka munzila njibatola bantu boonse baanyika.”

Naa “uyoocita zintu camaano.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “mazuba.”

Mu Chihebrayo, “bakalanzyide masyu aabo kulindime.”

Naa “mulongo wabami.”

Naa “akuvwuumukila.”

Naa “Wakabweza.”

Mu Chihebrayo, “bupati.”

Naa “mulombe.”

Mu Chihebrayo, “tandizyi mbokuzwigwa alimwi ambokunjilwa.”

Naa ambweni, “bakatazya.” Mu Chihebrayo, “balemu.”

Mu Chihebrayo, “upone mazuba manji.”

Mu Chihebrayo, “mumazuba aabuumi bwako.”

Mu Chihebrayo, “ndiyoolansya mazuba aako.”

Mu Chihebrayo, “acamba cakwe.”

Naa “basilutwe bakwe.”

Mu Chihebrayo, “sikwiibalusya.”

Nkokuti, Mulonga wa Firate.

Kore lyomwe lyakaleelene amalita aali 220. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Nkokuti, kumbo kwa Mulonga wa Firate.

Mweelwe ooyu ulajanika mumabbuku aamwi aakaindi alimwi amutupango tukozyenye akaaka. Mabbuku aamwi aakaindi aamba mweelwe wa 40,000.

Naa “abasimabbiza.”

Naa “moyo uumvwisya.”

Naa “Wakaamba.”

Naa “zilenge zyuuluka.”

Ambweni kubikkilizya azilenge mbuli baciwena, nswi alimwi azyuuka.

Naa “lyoonse wakali kumuyanda Davida.”

Kore lyomwe lyakaleelene amalita aali 220. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Mu Chihebrayo, “mafwuta aamaolifa aakatwidwe.”

Naa “basikunyamuna mikuli.”

Mu Chihebrayo, “bana ba Israyeli.”

Amubone Makani Aayungizyidwe B15

Amubone Makani Aayungizyidwe B8.

Kakokola komwe kakaleelene amasentimita aali 44.5. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Mu Chihebrayo, “lyatempele lyaŋanda.”

Naa “mubwamba.”

Naa “tukokola tuli 20 mubwamba bwaŋanda.”

Mu Chihebrayo, “kululyo.”

Nkokuti, mukati kaŋanda.

Nkokuti, Busena Busalala, ibwakali kumbele lya Busena Busalalisya.

Ambweni citegwa Alepo.

Nkokuti, Busena Busalalisya.

Mu Chihebrayo, “mukati alimwi aanze.”

Ambweni caamba kuyakwa kwaminsende naa kukomena kwazijazyo.

Aawa caamba Busena Busalala.

Ambweni caamba kuyakwa kwaminsende naa kukomena kwazijazyo.

Amubone Makani Aayungizyidwe B15

Amubone Makani Aayungizyidwe B15

Naa “ŋanda yabwami.”

Kakokola komwe kakaleelene amasentimita aali 44.5. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Naa “yakajisi mabazu one; mabazu obilo malamfwu aayelene aobilo mafwaafwi aayelene.”

Naa “Kkoce.”

Naa “Kkoce.”

Naa “Ŋanda yabwami.”

Naa “mukuba uuvweledwe lubulo lumbi,” aawa amutupango tutobela mucaandaano eeci.

Aawa caambwa Mbusena Busalala.

Naa “wakumusanza.”

Nkokwaamba kuti “Aasitikizye [nkokuti, Jehova].”

Naa “wakunyika.”

Ambweni nkokwaamba kuti “Canguzu.”

Naa “tanki lyamaanzi.”

Masentimita aatandila ku 7.4. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Nongo eeyi yakaleelene amalita aali 22. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Naa “tuŋola twakubwezela maanzi.”

Naa “zyakali cibeela comwe akaŋola.”

Naa “twakali cibeela comwe azisenke.”

Nkokuti, Pobwe lya Zivwuka.

Amubone Makani Aayungizyidwe B15

Mu Chihebrayo, “mwanaako, ooyo uuyoozwa mucibuno cako.”

Naa “ooyo ngwaabisizya wamusinganya.” Nkokuti, cikonke icakajisi cisubulo calusinganyo ikuti naa muntu wakonka cakubeja naa ikuti tiicazuzikizyigwa.

Mu Chihebrayo, “nacili muciimo cakusinganizyigwa.”

Mu Chihebrayo, “mubi.”

Mu Chihebrayo, “uliluleme.”

Naa “wabapenzya.”

Mu Chihebrayo, “mucisi camilyango yakwe.”

Naa “kampuwo.”

Naa “mukubaswiilila nobakulomba cintu cili coonse.”

Naa “kumanjililo aa Hamati.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “bwalusele,” nkokuti, ibuzuba bwakatobela ciindi cabili camazuba aali ciloba.

Mu Chihebrayo, “kasimpi.”

Mu Chihebrayo, “tiiyakali kabotu mumeso aakwe.”

Naa ambweni, “Nyika Iinyina Mpindu.”

Talenta lyomwe lyakali kulema makkilogilamu aali 34.2. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Naa “ŋanda yabwami.”

Naa “Milo.” Eeli ndibbala lya Chihebrayo ilyaamba kuti “zuzya.”

Naa “cipego camucado.”

Naa “wakayumya.”

Ooyu ngo Tadimori iwaambwa ku 2Mk 8:4.

Naa “Milo.” Eeli ndibbala lya Chihebrayo ilyaamba kuti “zuzya.”

Naa “atulabi.”

Mu Chihebrayo, “kunyina cakasisidwe ku.”

Mu Chihebrayo, “kunyina muuya wakacili mulinguwe.”

Naa “majwi.”

Talenta lyomwe lyakali kulema makkilogilamu aali 34.2. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Mu Chihebrayo, “kweelana ajanza lya Mwami Solomoni.”

Syekeli lyomwe lyakali kulema magilamu aali 11.4. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Maina yomwe yakali kulema magilamu aali 570. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Mu Chihebrayo, “bakayandaula busyu bwa.”

Aaba mbanyama bazyalwa ikuti mbongolo yaswaangana abbiza.

Naa “abasimabbiza.”

Naa “abasimabbiza.”

Naa ambweni, “ku Egepita aku Kuwe; basambazi bamwami bakali kwaaula ku Kuwe,” ambweni kwaamba Kilikiya.

Naa “Tamweelede kukwatana ambabo.”

Naa “bamakaintu bakwe bakamuyunga kapati.”

Naa “bakazandula.”

Mu Chihebrayo, “kubanyonyoona.”

Kuboneka kuti busena oobu bwakali mu Edomu naa afwaafwi a Edomu.

Ikutali namalelo weendelezya, nkokuti, mwami mukaintu.

Naa ambweni, “wakamulesya.”

Mu Chihebrayo, “naakabajaya.”

Mu Chihebrayo, “wakatambika janza lyakwe kuzangila.”

Naa “Milo.” Eeli ndibbala lya Chihebrayo ilyaamba kuti “zuzya.”

Mu Chihebrayo, “Mazuba.”

Naa “liminya.”

Naa “baalu.”

Naa “baalu.”

Mu Chihebrayo, “Kantengezya kangu kalakomena kwiinda cikungu cataata.”

Naa “baalu.”

Mu Chihebrayo, “kumatente.”

Mu Chihebrayo, “basalidwe.”

Naa “wakayumya.”

Naa “akuyooyumya.”

Naa “mulota wamafwuta,” nkokuti, mulota uusangene amafwuta aazipaizyo.

Naa “lyakalebuka.”

Naa “acintu cigambya.”

Naa “konditontozyela busyu bwa.”

Mu Chihebrayo, “Wakali kuzuzya janza lyamuntu uuli woonse iwakali kuyanda kuba mupaizi.”

Naa “Mboobu mboyelede kumwaambila.”

Mu Chihebrayo, “kufwumbwa uusubila kubwaanda akati ka.” Mabala aakusampaula aabelesyegwa mu Chihebrayo ikwaamba baalumi.

Nkokuti, Mulonga wa Firate.

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “Mazuba.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “batumwa.”

Alimwi wiitwa kuti Abija.

Mu Chihebrayo kuboneka kuti bbala eeli liliswaangene abbala lyaamba “bufwumba” alimwi lilabelesyegwa kwaamba cintu cisesemya.

Naa “namalelo.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “mumazuba aabuumi.”

Naa “kuyumya; kuyakulula.”

Naa “uuzwa naa kunjila mucilawo ca.”

Naa “kuyumya; kuyakulula.”

Naa “kuyumya; kuyakulula.”

Naa “njaakayumya; njaakayakulula.”

Nkokuti, mwana wa Jeroboamu.

Mu Chihebrayo, “muntu uuli woonse uusubila kubwaanda.” Mabala aakusampaula aabelesyegwa mu Chihebrayo ikwaamba baalumi.

Naa “basikupilusya mulandu wabulowa bakwe.”

Talenta lyomwe lyakali kulema makkilogilamu aali 34.2. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Nkokwaamba kuti “Munzi wa Mukowa wa Semeri.”

Mu Chihebrayo, “mwami.”

Naa “tempele.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Nkokwaamba kuti “Leza Wangu Ngu Jehova.”

Naa “Kalonga ka Keriti.”

Naa “Kalonga ka Keriti.”

Naa “Ino ndijisi makani nzi anduwe, . . .?”

Naa “atulonga.”

Aaba mbanyama bazyalwa ikuti mbongolo yaswaangana abbiza.

Mu Chihebrayo, “ngondiimina kumbele.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa ambweni, “waunka mulweendo.”

Naa “akucita mbuli basinsimi.”

Cisuwo comwe cakaleelene acibikkilo camalita aali 7.33. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Nkokwaamba kuti “Leza Ndolufwutuko.”

Naa “mumavwuka.”

Naa “zilikiti zyamuzyooko.”

Naa “mumavwuka.”

Naa “wakabajaya.”

Mu Chihebrayo, “kubala.”

Naa “mbami basiluyando lutamani.”

Naa “kulisalila migwagwa.”

Kulibonya kuti mabala aakuti “bana babasinsimi” aamba cikolo cabasinsimi naa kabunga kabasinsimi.

Talenta lyomwe lyakali kulema makkilogilamu aali 34.2. Amubone Makani Aayungizyidwe B14.

Mu Chihebrayo, “akubweza lubono lwakwe?”

Mu Chihebrayo, “walisambala.”

Mu Chihebrayo, “kufwumbwa uusubila kubwaanda akati ka.” Mabala aakusampaula aabelesyegwa mu Chihebrayo ikwaamba baalumi.

Mu Chihebrayo, “iwakalisambala.”

Mu Chihebrayo kuboneka kuti bbala eeli liliswaangene abbala lyaamba “bufwumba” alimwi lilabelesyegwa kwaamba cintu cisesemya.

Naa “mungelo.”

Mu Chihebrayo, “munkambi.”

Naa ambweni, “ooko bamavwuule nkobakali kusambila, ibabwa bakamyankuta bulowa bwakwe.”

Naa “aŋanda yabwami.”

Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi