LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 2/13 map. 12-13
  • Plato

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Plato
  • Sinsimuka!—2013
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • NKAAMBO NZI NCOMWEELEDE KUBIKKILA MAANO?
  • MBUTI NJIISYO YA PLATO MBOYAKAMWAIKA?
  • Imuzeezo Wanjila Mubukombi Bwaci Juda, bwa Kristendomu Alimwi Abwa Izilamu
    Ncinzi Cicitika Kulindiswe Twafwa?
  • Kuzumanana Kwabuumi Muntu Afwa—Ncinzi Ncobasyoma Bantu?
    Ngazi Yamulindizi—1999
  • Ino Lusyomo Lwanu Mububuke Nduyumu Buti?
    Ngazi Yamulindizi 1998
  • Ikutafwika kwa Buumi—Mbuyakatalika Njiisyo Eyi
    Ncinzi Cicitika Kulindiswe Twafwa?
Amubone Azimwi
Sinsimuka!—2013
g 2/13 map. 12-13

MAKANI AAJATIKIZYA BANTU BAKAINDI

Plato

Plato (c. 427-347 B.C.E.) wakali mu Giliki syaazibwene munjiisyo zyabusongo bwabantu. Wakazyalilwa mu Atene, mumukwasyi uukupukide alimwi kacili mukubusi wakayiisyigwa njiisyo yaci Giliki. Wakakulwaizyigwa asyaazibwene uuzyibidwe kapati Socrates alimwi abasikutobela Pythagoras, syaazibwene mulwiiyo lwanamba.

NAAKAMANA kweendeenda muzisi zili munsi-munsi alwizi lwa Mediterranean alimwi akunjila mutwaambo twacisi ku Syracuse, mudolopo lyaba Giliki mu Sicily, Plato wakapiluka ku Atene, kwalo nkwaakatalisya cikolo ncobaamba kuti yunivesiti yakusaanguna mu Europe. Cikolo eeci cakaba kasensa kalwiiyo lwanamba alimwi a sayaansi.

NKAAMBO NZI NCOMWEELEDE KUBIKKILA MAANO?

Basizikombelo banji, kubikkilizya abaabo balitaminina kuba Banakristo bayungwa anjiisyo zya Plato, balo bayeeya kuti njiisyo eezyi zizwa mu Bbaibbele. Njiisyo iidumide kapati ya Plato njakuti bantu bajisi muuya uutafwiki walo uuzumanana kupona ciindi mubili nowafwa.

“Njiisyo yakutafwa kwabuumi nceciiyo ncaakali kuyandisya Plato.”—Body and Soul in Ancient Philosophy

Plato wakajisi luyandisisyo lwakuzyiba buumi muntu amana kufwa. Ibbuku lyakuti Body and Soul in Ancient Philosophy lyaamba kuti “ikutafwa kwabuumi nceciiyo ncaakali kuyandisisya kapati Plato” wakajisi lusyomo luyumu lwakuti “cibeela cimwi camuntu cilazumanana kupona ciindi mubili nowafwa, kutegwa cibeela eeco cikapegwe bulumbu naa cisubulo” mubuumi lwaakwiinda lufwu, kweelana ambwaakali kupona muntu ooyo ciindi naakali anyika.a

MBUTI NJIISYO YA PLATO MBOYAKAMWAIKA?

Mumyaka iili 900 njocakali kubeleka cikolo ca Plato, kuzwa mu 387 B.C.E. kusikila mu 529 C.E., cikolo eeci cakajatikizya bantu banji. Mizeezo ya Plato yakalidumide kapati mumasi aakali kweendelezyegwa a Greece alimwi a Roma. Mwiiyi imu Juda, Philo waku Alexandria wakaitambula njiisyo ya Plato, mbubwenya mbobakacita basololi babukombi bwa Bunakristo Bwanyika. Akaambo kaceeci, njiisyo zyakubeja, kubikkilizya anjiisyo yakuti kuli cibeela citafwi mumuntu ciindi naafwa, yakatalika kuyiisyigwa mucikombelo caba Juda amu Bunakristo Bwanyika.

Bbuku lyakuti The Anchor Bible Dictionary lyaamba kuti: “Njiisyo zya Bunakristo zyoonse ziyeeme abusyaabusongo bwabana Giliki, kwaambisya ya Plato, alimwi Banakristo basyaabusongo bamwi . . . balaizumina njiisyo ya Plato.” Amubone ncaamba mabbuku aatobela.

Ncakaamba Plato: “[Mulufwu,] eeco icipanga umwi aumwi wesu, alimwi ciitwa kuti buumi butafwi, cilazwa mumuntu wafwa akuunka kuli ba leza bambi, ooko . . . ciya kuyoolyaambilila,—ibukkale buyandika busicamba akaambo kabubotu, alimwi akukongwa akaambo kabubi.”—Oobu mbolyaamba bbuku litegwa Plato—Laws, Book XII.

Ncolyaamba Bbaibbele: Bantu bafwide kunyina ncobazyi. Bbaibbele liyiisya kuti bafwide bali muciimo cakoona, alimwi balindila bubuke. Amubone ncaamba magwalo aatobela:

  • “Baumi balizi kuti balafwa, pele bafwide tabezi cintu niciba comwe. Taakwe milimo niiba miyeeyo neluba luzibo nebuba busongo mukabanda moyoonjila.”—Mukambausi 9:5, 10.

  • “Ciyoosika ciindi eelyo aabo boonse ibali muzyuumbwe nobayoomvwa ijwi lyakwe akuzwa mulinzizyo.”—Johane 5:28, 29.

  • “Muuya wakwe wazwa, ulabweeda kubulongo; mubuzuba obo mbubonya makanze aakwe oonse alamana.”—Intembauzyo 146:4.

Cakusalazya, Bbaibbele kunyina nolyaamba kuti muntu afwa kuli cibeela cakwe cizumanana kupona. Aboobo, amulibuzye kuti: ‘Sena njiisyo zyangu ziyeeme a Bbaibbele naa abusongo bwa Plato?’

a Nokuba kuti Plato wakaluumwaide kapati muzeezo wabuumi butafwiki, tali nguwe wakautalisya pe. Muzeezo ooyu wakatalisyigwa abasizikombelo zyakubeja, kubikkilizya azyabana Egepita alimwi abana Babuloni.

“Makani akutafwa kwacibeela cimwi camubili taapandulwidwe cacigaminina mu Bbaibbele.”—New Catholic Encyclopedia.

“Njiisyo yakuti kuli cibeela cizumanana kupona muntu afwa yakaduma . . . alimwi yakaba nenjiisyo iiyiisyigwa muzikombelo zyaba Juda alimwi azikombelo zya Bunakristo Bwanyika kwaambisya ciindi nilyakamana kulembwa Bbaibbele.”—Encyclopaedia Judaica.

“Njiisyo yakuti kuli cibeela cizumanana kupona ciindi muntu nafwa, makani aakweezyeezya buyo aabasyaabusongo . . . alimwi kunyina mpoijanika mu Magwalo Aasalala.”—The Jewish Encyclopedia.

MAKANI AAJATIKIZYA NGUWE

  • Plato ulizyibidwe kapati kuti wakali syaabusongo.

  • Naakacili mukubusi, wakanjila mumapolitikisi pele wakatyompwa kapati azyintu zyakali kucitika mumfwulumende.

  • Kumbele wakalemba makani aajatikizya zilengwa, luzyibo, kuloma, kusyomeka, kulilesya, buumi alimwi abusongo.

  • Aristotle ngusikwiiya wa Plato uuzyibidwe kapati, walo iwakaba mwiiyi, syaabusongo, alimwi syaazibwene musayaansi.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi