Ikwiima Mweelede

NOTWAAMBAULA, ikwiima oomo mweelede kulayandika. Mbotucita oobo notukanana makani antela notubandika amuntu. Ikuti katutaciti oobo, nzyotwaamba zilimvwisya mbuli kuti tubabausya buya muciindi cakulimvwisya zyaambwa. Ikwiima oomo mweelede kulagwasya ikusalazya kaambo nomubandika. Alimwi inga kulamugwasya mukwaamba twaambo tupati-pati ntobatakonzyi kuluba ibamuswiilila.

Mbuti mbomunga mwaazyiba aayandika kwiima? Ino mweelede kwiima kwaciindi cilamfwu buti?

Amwiime Kutegwa Mwaandaanye Twaambo. Itwaandaanyo tulayandika kapati mukulemba. Tulakonzya katutondezya mpokajinkila kaambo naa mubuzyo. Mumyaambo imwi, itwaandaanyo tulabelesyegwa ikwaandaanya majwi aazubuludwe. Itwaandaanyo tumwi tutondezya kaambo kamwi mbokaswaangene atwaambo tutobela. Ikuti muntu kalibalila ulakonzya kutubona twaandaanyo ootu. Pele nabalila bamwi cakupozya, weelede kubala munzila iiyoobagwasya bamuswiilila ikumvwisya icaambwa atwaandaanyo tuli toonse tuliko mucibalo. (Kutegwa mujane makani aayungizyidwe, amubone Ciiyo 1, “Kubala Munzila Iiluzi.”) Ikutaima oomo muli twaandaanyo kulakonzya kupa kuti cibayumine bamwi ikumvwa ncomubala alimwi mane kulakonzya kupa muzeezo umbi kuleka wooyo iwaambwa mucibalo.

Kunze lyatwaandaanyo, acimbi cigwasya kubona mpomweelede kwiima nkubona mbotulembedwe twaambo mumuzila. Sikwiimba umwi uuzizilwe kapati wakati: “Ikwiimba lwiimbo andime buya ndilaimba mbubwenya buyo mbobaimba basikwiimba banji. Pele iluzibo lwakwiima oomo muyandika ncecintu ciyandika kapati.” Ncimwi buyo akwaambaula. Ikwiima oomo mweelede, kuyoopa kuti makani aanu ngomwalibambila kaali mabotu alimwi aagwasya.

Nomulibambila kuyoobala kubuleya, ciya kumugwasya ikuti mwalibikkila mbaakani mumabala aasimbidwe aayo ngomuya kubala. Amweenge keengo kaniini kumbali kuya mujulu aawo aayandika kwiima asyoonto, naa aayandika kwaambauda aansi-ansi. Amweenge tweengo tobilo tusisinkene kuya mujulu aawo mpomuyandika kwiima kwaciindi cilamfwu. Ikuti kakuli mabala aamukatazya kubala akumupa kwiima mumasena mutayandiki, amubikke mbaakani ampensulu kutegwa mwaazyibile mabala oonse aamukatazya. Mpoonya amukabale kaambo aako kuzwa kumatalikilo kusikila kumamanino. Ibaambi bacibwene banji mbobacita oobu.

Ikwiima nomuyooma kanji-kanji talili penzi pe nkaambo inga mulituzyi kabotu twaambo ntomuyanda kwaamba. Pele ikuti kamuli acilengwa cakwiima kufwumbwa mpomwasika nokuba kuti kaambo kakatayandi kucita boobo, makani aanu taanookulwaizyi alimwi taanoolimvwisyi kabotu pe. Malailile aakonzya kumugwasya kuyaambele apegwa mu Ciiyo 4, “Kupasaula Kukanana.”

Ikwiima Nomuyanda Kutalika Kaambo Kambi. Nomucinca kaambo akutalika kambi, ikwiima kulakonzya kubapa coolwe bamuswiilila cakuyeeya, kumutobelezya, akuzyiba nkwaatozya makani kubikkilizya akumvwisya kaambo ikatobela. Ikwiima nomutalika kambi kulayandika kapati mbubwenya buyo mbomucinca nomuccovwa ncinga akutalika kuccovwa aniini-niini eelyo nomuyanda kunyona kunjila mumugwagwa umbi.

Cimwi cipa kuti baambi bamwi kabatamanizyi kaambo nkobatalikide akuleta kambi kakunyina akwiima nkuba atwaambo tunji twakwaamba. Ibamwi, inga mbobaambaula oobo lyoonse. Ambweni ibantu mbocikkala limwi abalo mbobaambaula oobo. Pele eeco tacigwasyi pe mukuyiisya kabotu. Ikuti kamuli akaambo nkomuyanda kuti bamuswiilila bakamvwe akukaibaluka, mutabindi pe; amukapandulule kabotu-kabotu kutegwa kamvwugwe. Amuyeeye kuti ikwiima kulayandika kapati ikutegwa mwaambe twaambo tumvwika.

Ikuti naa muyookanana makani amwi kwiinda mukubelesya pepa lyamakani, mweelede kulibambila kabotu kucita kuti cikamuubile-ubile kwiima mwasika atwaambo tupati-pati. Ikuti naa makani aanu ngakubala buya, amubikke mbaakani mumasena oomo momuyandika kucinca kuzwa kukaambo kamwi kapati akutalika kambi.

Ikanji-kanji kwiima ciindi notucinca muzeezo mukaambo kulatola ciindi kwiinda mbokwiimwa atwaandaanyo buyo—pele tamweelede kuciindilizya buya cakuti mane makani aanu aakubatolwaazya bamuswiilila. Ikuti kamwiima kwaciindi cilamfwu kapati, ibamuswiilila baya kuyeeya kuti kunyina nomwakalibambila akuti muyandaula buya mabala aakwaamba.

Ikwiima Kutegwa Mukankaizye Kaambo. Ikanji-kanji notwiima kutegwa tukankaizye kaambo tulacita oobo munzila iilimvwisya, nkokuti tulaima katutanaamba kaambo naa mbotwamanina kwaamba kaambo kamwi naa mubuzyo. Ikwiima kuli boobo kubapa ciindi ibamuswiilila cakuti bayeeye aali zyeezyo zyaambwa naa kubagwasya kulangila twaambo tutobela. Kwiima kuli boobu takukozyenye pe. Amulisalile nzila mbotu njomukonzya kubelesya. Pele kamuyeeya kuti ikwiima kutegwa mukankaizye kaambo kweelede kucitwa buyo nomuyanda kwaamba kaambo kayandika kapati. Mwatacita boobo, twaambo ooto tatukabagwasyi pe ibamuswiilila.

Jesu naakali kubala Magwalo cakupozya mucikombelo caku Nazareta, wakali kwiima oomo mweelede. Cakusaanguna, wakabala zyamulimo wakwe kuzwa mubbuku lyamusinsimi Isaya. Pele kataninga lupandulula lugwalo oolo, wakavwunga bbuku akulipilusya kuli similimo wamu cikombelo akukkala. Bantu boonse bakali mucikombelo kabalangide nguwe, wakabaambila kuti: “Sunu kwazuzigwa lugwalo olu mumatwi aanu.”—Lk. 4:16-21.

Amwiime Nokuyandika Kucita Boobo. Zimwi ziindi inga kwaba zintu zikonzya kumunyonganya akumupa kwiima nomukanana. Kusabila kwamyootokala naa kulila kwamwana kulakonzya kumunyonganya nomubandika amwiniŋanda mumulimo wamumuunda. Ikuti naa kusabila kakutanyonganyi kapati abusena mpomucitila muswaangano mupati, mulakonzya kutola jwi mujulu akuzumanana kukanana. Pele ikuti kakusabila kapati alimwi kwaciindi cilamfwu, mweelede kwiima. Ikuti naa mwazumanana kukanana, ibaswiilizi tabakamuswiilili pe. Aboobo amwiime aawo mpomuyandika kwiima kamuli amakanze aakuti bamuswiilila bagwasyigwe kapati amakani mabotu ngomuyanda kubaambila.

Amwiime Kutegwa Mupe Ciindi Cakwiingula. Nokuba kuti mulakonzya kukanana makani atayandiki bamuswiilila kutola lubazu, cilayandika kapati ikubapa ciindi cakwiingula nokuba kuti tabakaciti oobo cakupozya buya, pele bayooinguda mumyoyo yabo. Ikuti naa mwabuzya mibuzyo ikutegwa mubagwasye kuyeeya bamuswiilila pele kamutabapi ciindi cakuti bayeeye, mibuzyo eeyo taikabagwasyi pe.

Inzya, cilayandika kapati ikwiima ikutali buyo nomwaambaula acibumbili, pele aleelyo nomukambaukila bamwi. Bamwi bantu tabameni mate batalika kwaambaula. Ikuti kalili ndepenzi ndyomujisi andinywe, amusoleke kapati ikutegwa mube aciyanza eeci cakwiima nomukanana. Muya kucizyiba kubandika abantu alimwi ciyoomupa kuzwidilila mumulimo wamumuunda. Ikwiima caamba kuumuna kwakaindi kasyoonto alimwi kwaambwa kuti ikuumuna kutantaanya twaambo, kulagwasya mukukankaizya, kupa kuti umwi aswiilile akulombozya kumvwa twaambo tutobela.

Imusalo lyoonse ngwabantu bobilo naa bainda aawo. Bamwi bantu balakulwaizyigwa kumuswiilila ikuti andinywe kamubaswiilila akubikkila maano kumakani ngobaamba. Kutegwa mucite boobo mweelede kwiima kwaciindi cili mbocibede akubapa ciindi cakwaamba zili kumoyo.

Notuli mumulimo wamumuunda, inga twazwidilila kapati mubukambausi bwesu ikuti naa twabapa ciindi cakukanana aabo mbotubandika limwi. Bakamboni banji bamana kwaanzyanya bajana kuti cilagwasya kapati ikwaamba makani ngobajisi, mpoonya akubuzya mubuzyo. Balaima kutegwa bamupe ciindi cakwiingula muntu ngobabandika limwi, mpoonya akuzuminizya makani ngaamba mwiniŋanda. Mumubandi wabo, balakonzya kupa mwiniŋanda ziindi zili mbozibede zyakuti aambe mbwayeeya. Balizyi kuti ikumupa ciindi cakuti awalo aambaule cilagwasya nkaambo inga bazyiba muntu ooyo mbwayeeya kumakani ngobabandika.—Tus. 20:5.

Masimpe, tabali boonse baingula mibuzyo iili boobu munzila mbotu. Pele eeco kunyina nocakamulesya Jesu ikwiima kwaciindi cili mbocibede ikutegwa abape ciindi nobaba basikumukazya kuti abalo baambe zili mumoyo. (Mk. 3:1-5) Ikupa umwi ciindi cakwaambaula kumukulwaizya kuyeeya. Akaambo kaceeci ulakonzya kumwaambila zili mumoyo wakwe. Akati kamakanze aamulimo wesu, tuyanda kukulwaizya bantu ikubweza ntaamu kwiinda mukubaambila makani aayandika kapati aazwa mu Jwi lya Leza aayo aabagwasya ikulisalila zintu.—Heb. 4:12.

Ikwiima aawo aayandika mumulimo wesu, ncobeni ncintu ciyandika kwiiya. Notwiima mumasena mweelede, twaambo tulasalazyigwa alimwi kanji-kanji tatulubwi pe.