Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Sik Kolera Long Saut Amerika
Wanpela lain bilong gavman long skelim ol sik long kantri Peru (Ministry of Health) i ting, long ol wan wan de long Peru i gat 2,000 man i kisim sik kolera. Wanpela nius bilong Saut Amerika (Vision, bilong Mas 1991) i tok, insait long tupela mun tasol sik kolera i bin kilim i dai 200 man, na 40,000 i bin kisim dispela sik. Dispela lain bilong gavman long Peru i tok, 10,000 samting ol inap dai long dispela sik kolera. Presiden bilong wanpela lain, em Carlos Ferreira, i tok, long 1990 namba bilong ol man i bin kisim dispela sik kolera long Peru i winim olgeta kantri bilong graun wantaim. Long ol kantri klostu long Peru, olsem Bolivia, Brasil, Sili, Kolambia, Ekwado, na i go inap long hap bilong not long Meksiko, ol gavman i wok long painim sampela rot bilong pasim dispela sik. Dispela man Carlos Ferreira i tok: ‘Sik kolera i stap pinis long Saut Amerika na em bai stap longtaim.’
Gutbai Long Ol Braunpela Bea
Wanpela nius (Le Figaro) bilong Paris i tok, klostu nau bai ol braunpela bea bilong Frans i pinis olgeta. Bipo ol dispela braunpela bea i save stap long hap bilong Inglan i kam inap long Spen. Long Frans, long 1962, gavman i putim tambu long bagarapim ol bea. Ol man bilong lukautim ol animal bilong bus ol i tingting planti, long wanem, sampela man i wok hait long sutim ol bea o givim marasin nogut long ol olsem gip, bilong kilim ol na kisim skin samting bilong ol. Na tu, ol man i kisim graun ol bea i save stap long en, olsem long ol maunten long hap namel long Frans na Spen. Olsem na namba bilong ol bea i stap yet i go liklik tru inap 10-pela tasol. Tasol dispela namba i no inap long ol bea i ken kamap planti gen. Wanpela man (em Georges Érome) em i stori long dispela na i tok, “Dispela samting i kamapim long ples klia olsem yumi man i no gat save liklik long lukautim gut graun na ol samting i stap long en. Tasol nau yumi kisim save pinis olsem yumi mas lukautim gut ol samting long graun, long wanem, ol dispela samting i helpim yumi long i stap laip.”
Lukautim Gut Ol Bikpela Animal Bilong Afrika
Long wanpela nius (The Star) bilong Saut Afrika, sampela saveman bilong Jemani i tok, ol elefan long Afrika i kamap planti insait long 10-pela yia samting i go pinis. Dispela lain i tok, nau i gat 609,000 elefan i stap long Afrika. Tru, planti elefan moa i bin i stap long 1979, winim dispela namba, tasol ol man i pilim olsem taim ol i tambuim ol man long kilim ol dispela animal, dispela i bin mekim gutpela wok, na lain elefan i no i go liklik tumas. Long planti hap i gat tambu long kilim ol elefan na kisim tit bilong ol. Olsem na nau wok bisnis long tit bilong elefan i pundaun. Nau gavman i wok strong long lukautim tu ol animal rainosoros bilong Afrika, nogut ol i pinis. Long Namibia, ol man bilong lukautim ol animal bilong bus ol i rausim kom bilong ol dispela bikpela animal rainosoros bambai ol man i no ken kilim ol na kisim kom bilong ol. Tasol long dispela nius (The Star), wanpela man bilong lukautim ol animal bilong bus long hap bilong Swasilan, em Ted Reilley, em i tok, maski ol i mekim olsem, ol man bai i kilim yet ol rainosoros. Em i lukim ol man i kilim ol yangpela rainosoros bilong kisim ol liklik kom bilong ol.
‘Pasin Nogut i Go Bikpela Tru Long Itali’
Wanpela nius bilong Itali (Corriere della Sera) i kamapim ripot bilong yia 1990 na i tok, planti pasin nogut i bin kamap long 1990, na dispela ripot i tokaut klia long dispela samting na i tok tu olsem i gat as na ol i kirap nogut long pasin i kamap long Itali. Pasin nogut long dispela hap i go bikpela, winim bilong yia i go pinis inap olsem 21.8 pesen. Long 1990 wanpela lain (Italian statistics institution ISTAT), i givim ripot bilong en long dipatmen bilong lukautim lo samting long Itali na i tok, long dispela yia ol man i bin mekim olsem 2,501,640 pasin nogut, olsem pasin raskol. Na long olgeta wan wan de ol i mekim inap 6,854 pasin raskol. Pasin stil i go bikpela moa, winim tru ol narapela pasin raskol. Ol i no save, i gat rot bilong stretim ol dispela hevi o nogat; long wanem 24,817 yangpela, olsem ol manki tasol, i bin mekim pasin nogut olsem pasin raskol, winim bilong 1989 inap 17.9 pesen. Na narapela nius (La Repubblica) i tok, ‘kirap long yia 1990, pasin nogut i kamap bikpela long kantri Itali.’
Ol Lotu Long Amerika
Wanpela ripot bilong ol lotu long Amerika i soim olsem i gat 214 milion man i tok ol i Kristen. Amerika em wanpela kantri i gat planti wok mani samting long en, tasol planti man, inap 90 pesen, ol i tok ol i man bilong lotu. Wanpela saveman bilong ol lotu long Yunivesiti bilong Sikago, em Martin Marty, em i tok, ‘Sapos ol i wokim wankain ripot long Wes Yurop—em as ples tru bilong planti man long Amerika—inap 30 pesen tasol ol i man bilong lotu.’ Inap 26 pesen bilong ol man long Amerika i bilong lotu Katolik, na i dispela i winim lain bilong ol narapela bikpela lotu; na namba tu long lotu Katolik em lotu Baptis na Metodis na Luteran. Na long ol lotu i no Kristen, lotu Juda em i bikpela tru, winim ol narapela lotu i no Kristen, na i winim tu ol Muslim.
Gras Bilong Sipsip
Ol man i lukautim sipsip long Ostrelia, bipo ol i save baim planti gras bilong sipsip, olsem 70 pesen, i go long ol man i save wokim klos. Tasol wanpela nius bilong Landon, long Inglan (Sunday Correspondent) i tok, nau long Ostrelia i gat hevi long dispela wok bisnis long gras bilong sipsip, long wanem i gat planti sipsip tumas, olsem 20 milion. Olsem na pe bilong sipsip i go daun tru olsem 5 toea long wanpela. Olsem na ol man i lukautim ol sipsip ol i sutim ol long gan, na pe bilong katres i winim pe bilong sipsip. Tasol bilong wanem planti man i no baim gras bilong sipsip long nau? Dispela nius (Correspondent) i kolim 3-pela as bilong dispela, olsem: Bikpela pait long Pesan Galf i mekim na planti ol narapela kantri i no laik wok bisnis wantaim ol kantri Arap. Na narapela samting tu, long sampela kantri nau ol i daunim namba bilong ami na ol samting bilong pait, olsem na ol i no wokim planti yunifom, olsem klos bilong ol ami. Planti yunifom ol i wokim long gras bilong sipsip. Na tu, planti ples kol i kamap hat liklik na i no gat bikpela wok long putim klos ol i wokim long gras bilong sipsip bilong hatim skin.
Ol Man i Dai Long Guria
Long yia i go pinis, ol man i dai long guria i winim namba bilong ol man i dai long olgeta guria i bin kamap long 1981 na i kam inap long nau. Wanpela lain i save skelim ol samting bilong guria (U.S. Geological Survey) i tok, long yia 1990, winim 52,000 manmeri i bin i dai long ol guria. Tasol long yia 1980 i kam inap long 1989, i gat 57,000 tasol i bin i dai. Planti bilong dispela 52,000 manmeri i bin i dai long guria long 1990, ol i dai long wanpela guria i bin kamap long Iran long mun Jun. Ol i ting 50,000 i bin i dai long dispela guria, na 60,000 i bin kisim sampela kain bagarap. Dispela lain bilong skelim ol guria i tok, long 1990 i gat 68 bikpela guria i bin kamap, na long 1989 i gat 60 bikpela guria i bin kamap.
Ol i Stap Gut Wantaim
Wanpela hevi i bin kamap namel long ol man bilong biktaun Ota long Japan na ol pisin kotkot—na ol kotkot i winim dispela samting. Inap planti yia pinis ol kotkot i kisim ol hap waia nabaut na wokim haus bilong ol long ol bikpela pos bilong paua. Ol kotkot i no gat save olsem dispela haus bilong ol i pasim ron bilong paua. Ol lain bilong bosim wok bilong paua long Tokio i les long rausim ol haus bilong ol dispela kotkot, olsem na ol i tingting long helpim ol kotkot long wokim haus bilong ol. Wanpela nius bilong Tokio (Asahi Evening News) i tok taim dispela kampani i kamapim dispela tingting ol i kirap wokim planti haus bilong ol kotkot olsem ol basket na ol i hangamapim long ol pos bilong paua, tasol ol i was gut, nogut dispela i paulim ron bilong paua. Na ol kotkot i amamas long nupela kain haus bilong ol. Olsem na nau ol man na ol kotkot i stap gut wantaim.
Ol i Kamap Mama Taim Ol i Yangpela Yet
Wanpela nius bilong Brasil (O Estado de S. Paulo) i tok, long not, na saut, na sentral Amerika, long olgeta 7-pela 7-pela nupela pikinini i kamap, wanpela i gat mama i yangpela yet—dispela lain pikinini em inap olsem 2 na hap milion. Long Brasil i gat 601,023 pikinini i kamap long ol mama i gat 13 krismas i go inap 19 krismas tasol. Meksiko i namba 2 kantri—em i gat 498,277 pikinini olsem; na Amerika i namba 3—em i gat 430,389 pikinini olsem. Ol dispela namba i bikpela tru na ol man i raitim dispela ripot ol i kirap nogut, long wanem ol i ting, insait long 25 yia i go pinis, pasin na tingting bilong ol man i senis, na tu, nau ol i gat planti samting bilong skin na gutpela sindaun liklik, na dispela inap mekim na ol yangpela bai i no kamapim pikinini. Tasol nogat—ol i wok yet long kamapim pikinini. Olsem wanem? I gat rot bilong stretim dispela samting? Dispela ripot i tok, bilong stretim dispela samting, i gutpela sapos i gat samting bilong kirapim ol pikinini long i stap longpela taim moa long skul, na ol man i mas pinis long daunim ol meri na mekim olsem ol i samting nating, na ol i mas helpim ol yangpela meri long i stap nupela meri inap long taim ol i marit.
Tromoi Mani Long Helpim Ol Pikinini
Wanpela nius bilong Brasil (O Estado de S. Paulo) i tok, long Saut Amerika i gat 30 milion pikinini em papamama i lusim ol. Long dispela lain pikinini i gat 6 i go inap 15 krismas, inap 2,000 i save dai long olgeta wan wan de, long wanem ol i no gat gutpela kaikai o sampela i paitim ol nogut tru na bagarapim ol. Tasol presiden bilong wanpela asosiesen (UNICEF), em James Grant, em i tok, mani em planti kantri i tromoi bilong helpim ol dokta samting long pinisim bikpela sik o hangre bilong pikinini, dispela mani i olsem wankain long mani ol kampani bilong wokim smok long Amerika i tromoi long ol wan wan yia long wokim ol toksave bilong grisim ol man long baim smok. Dispela asosiesen (UNICEF) i tok, ol i mas tromoi 2 na hap milion kina samting long nau bilong helpim ol long painim rot bilong stretim hevi bilong ol dispela pikinini. James Grant i tok, long olgeta wan wan de ol kantri i tromoi bikpela mani, winim dispela 2 na hap milion kina, long baim ol samting bilong pait. Na tu, em i tok, long olgeta yia ol man bilong Not Amerika i tromoi bikpela mani tru long baim kaikai bilong animal bilong ol, olsem pusi o dok, winim dispela 2 na hap milion kina em dispela asosiesen (UNICEF) i tok ol i mas kisim bilong helpim ol pikinini.