Sampela Tok i Kam long Olgeta Hap
“Ol i No Pas Gut Wantaim”
Long Isten Yurop ol gavman i senis na rot i op na bai ol lotu i ken mekim wok bilong ol long ples klia, tasol gutpela samting i no kamap. Wanpela nius bilong Frans (Le Monde) i tok: “Ol pris bilong lotu Otodoks na ol pris bilong lotu Katolik long Romenia, na Yukren, na long is bilong Polan, ol i pait long kisim ol haus lotu. Long dispela taim ol gavman i no stap wanbel tumas, na nau dispela kros i kamap namel long ol lotu, olsem na ol man long dispela hap ol i no pas gut wantaim. Lotu i laik pulim nabaut ol man long narapela narapela bilip na tingting.”
1991—Ol i Wokim Planti Baibel
Wanpela nius (Ecumenical Press Service) i stori long ripot bilong sampela lain (United Bible Society) ol i tok, long yia 1991 hap tok bilong Baibel i kamap long 32 tok ples, em namba wan taim planti i bin kamap long wanpela yia olsem, na nau i gat sampela hap bilong Baibel i stap long 1,978 tok ples. Na long 1991 wanpela nius (Vandaar) bilong Holan i tok, planti sosaiti, winim 100, ol i save wokim ol Baibel, na long dispela yia 1991 ol i salim planti Baibel long ol man, inap 16 milion, na long yia 1990 i no planti olsem. Ol kantri em bipo Rasia i bosim, ol i kisim 700,000 Baibel, na kantri Romenia i kisim 340,000, na Balgeria i kisim 140,000. Long Yurop ol i kisim planti Baibel moa, i go antap inap 34 pesen. Na kantri Saina tu i kisim planti Baibel, klostu wan milion, na kantri Korea i kisim klostu 2 milion. Tasol long Afrika ol i no kisim planti Baibel olsem ol i bin kisim long bipo, na long Saut Amerika tu. Dispela nius (Vandaar) i tok, taim ol man bilong sampela kantri i laik baim wanpela Baibel ol i mas tromoi mani inap long pe ol i kisim long wanpela de.
Drak i Paulim Ol
Long Spen 100,000 man i save kisim drak heroin oltaim, na planti man i wok bisnis long drak, na dispela ol samting i bagarapim tru ol man. Wanpela nius (Cambio 16) bilong taun Madrit i tok, ‘olgeta man i save, drak i bagarapim ples, na ol i wetim gavman i mekim sampela samting bilong stretim dispela hevi, tasol ol i no mekim.’ Long taun Valensia ol wok bilong drak i go bikpela, na long olgeta nait planti tausen man i bung na tokaut long dispela samting nogut. Wanpela man i tok: ‘Mipela i no inap kisim ol pikinini i go wokabaut long ol pak, long wanem, ol nil ol i bin mekim wok long en bilong sutim drak i go long skin ol i stap nabaut long graun, na ol raskol i save raun na paitim man.’ Na wanpela nius (El Pais) i tok, ausait long taun Madrit long wanpela hap olsem bilong ol skwota, ol gan i save pairap long olgeta de.
Ol i Painim Man Bilong Wokim Posin Samting
Ol man long ples Venda long Saut Afrika ol i tok, taim man i dai em i no dai nating; ol i tok, sampela man i wokim posin long em na em i dai. Wanpela nius (Indicator South Africa) i tok, ol man i ting posin i kilim man i dai, o tewel bilong ol tumbuna i kilim em i dai. Tasol long nau ol yangpela i laik senisim dispela bilip bilong ol man, olsem na ol yangpela i save raun na painim ol manmeri i save wokim marila na posin samting, na ol i kilim ol i dai. Dispela nius i tok: ‘Ol manmeri i pret, nogut sampela man i sutim tok long ol na i tok, ol i wokim marila o posin, na nau ol yangpela i kam na wantu kilim ol i dai, maski ol i tok ol i no wokim posin samting. Long mun Mas long 1990 ol yangpela i bin raun long nait na kukim sampela manmeri na kilim ol i dai, long wanem, ol i ting ol i bin wokim posin o marila samting. Long sampela ples long nait, sampela taim ol i bin kilim i dai olsem 5-pela manmeri long olgeta nait, o rausim ol i go.’
Bilong i Stap Yangpela
Ol man i wokim planti samting ol i tok em bai helpim ol man na bai ol i ken i stap yangpela na ol i no ken kamap lapun. Tasol wanpela nius (Consumer Reports) i tok, i no gat wanpela samting i bin kamap bilong truim tok bilong ol dispela man. Na ol samting ol i wokim, em bikpela pe bilong baim, na ol i ken bagarapim man tu. Wanpela profesa bilong yunivesiti long Kalifonia, em Kelep Fins, em i tok: ‘Sapos yu putim ol kain marasin kemikal i go insait long skin bilong yu, ol bai mekim nabaut long skin. Narapela marasin bai mekim narapela samting, na narapela marasin bai mekim narapela samting, tasol taim ol i bung insait long bel, yumi no klia long ol bai mekim wanem. Na yumi no save ol bai mekim wanem long skin long bihain.’ Na wanpela nius (Consumer Reports) i tok: ‘Ol saveman i no bilip tumas long ol dispela marasin bai helpim man long i stap yangpela oltaim.’ Na nius i tok, sapos man i laik i stap strong na i no ken sik tumas em i mas kaikai gut, na kisim eksasais, na klia long smok, na no ken dring tumas, na no ken kamap patpela.
Ol i Tromoi Pikinini
Wanpela nius (Saturday Star) bilong taun Johanisbek long Saut Afrika i tok: “Sampela mama i gat hevi na ol i tromoi ol liklik pikinini bilong ol long ol haus sik na sampela pikinini i gat sampela mun tasol. Ol dispela meri i stap rabis, na ol i no gat sampela wok mani samting, na no gat ples slip tu, olsem na ol i bel hevi na ol i go putim pikinini bilong ol long haus sik na ol i giaman na i tok, pikinini i gat sik, na nau ol i lusim pikinini i stap long haus sik. Sampela pikinini i stap long haus sik inap wanpela yia samting na haus sik i hatwok long salim pikinini i go long ples bilong kisim na lukautim pikinini, long wanem, ol pikinini i pulap pinis long ol dispela ples. Dokta Adel Tomas i tok: “Ol man i paulim ol yangpela meri, na meri i kisim bel na karim pikinini, na nau ol man i go bek long famili bilong ol, olsem na ol dispela yangpela meri i tromoi pikinini bilong ol pastaim long haus sik. Wanpela wasman bilong haus sik i tok: “Long yia i go pinis planti pait i stap, na planti manmeri i ranawe lusim taun, na planti meri i tromoi pikinini bilong ol long haus sik.”
Stretpela Pasin Long Yurop
I gat wanpela lain (The European Value Systems Study Group) i bin askim 19,000 man long 13 kantri long ol i ting olsem wanem long pasin bilong giaman long ol samting bilong takis, na long giamanim man, na long tromoi nabaut ol pipia, na long giamanim gavman. Wanpela nius (The European) i tok, ol man bilong Skandinevia i winim ol narapela kantri long bihainim pasin i stret. Ol Skandinevia i save bilipim tok bilong gavman bilong ol, tasol ol man bilong ol narapela kantri i no bilip tumas long gavman bilong ol. Wanpela profesa, em Yan Kerkofs, bilong Yunivesiti Luven long Beljam, em i tok: “Sapos ol man i bel nogut long gavman, ol i no save bihainim lo bilong en.”
Dring i Givim Planti Pen
Pasin bilong dring planti em i as bilong planti sik, na i bagarapim famili, na i bagarapim marit, na dring i as na planti draiva i spak, na birua i painim ol na ol i dai. Na man bilong dring planti em i save tromoi bikpela mani long baim dring. Wanpela nius (Le Figaro) bilong kantri Frans i tok, man bilong dring planti em i save lusim 3,000 frank (K540) long olgeta mun long baim dring. Sampela man marit ol i gat famili, tasol ol i tromoi hap bilong pe bilong ol long baim dring, na hap pe tasol i stap bilong lukautim famili bilong ol. Na sampela man i stap wanpis ol i tromoi bikpela hap pe moa bilong ol long baim dring. Sampela man bilong dring planti ol i bin lusim dring, na nau skin bilong ol i kamap gutpela, na ol i kaikai gut na pasim gutpela klos, na sampela i putim hap pe bilong ol long beng, em bipo ol i no inap mekim olsem.
Bilong Glasim Hariap Sik Malaria
Wanpela nius (Panoscope) i stori long sik malaria long kantri Kenya long Afrika. Nius i tok, sapos dokta i laik save long man i gat sik malaria o nogat, dokta i mas glasim blut bilong man, na 4-pela minit i lus long taim em i mekim olsem, tasol long nau i gat nupela samting bilong glasim blut bilong man, na dokta inap mekim hariap, olsem long 45 sekon tasol. Em gutpela, long wanem, em bai helpim dokta na bai em i no ken les kwik long glasim planti man, na dispela nupela samting tu bai helpim dokta na bai em i no ken popaia tumas. Long olgeta hap bilong graun, inap 150 milion man i gat sik malaria, na long olgeta yia dispela sik i kilim i dai planti man, winim wan milion, na planti ol i pikinini.
Ol Inap Kisim Bagarap Long Painim Pis
Wanpela lain (U.S. National Research Council) i bin skelim wok bilong ol man long kisim pis, na dispela lain i tok, planti man i kisim bagarap long dispela kain wok. Wanpela nius (The New York Times) i tok, long Amerika long olgeta yia planti wokman bilong kisim pis ol i save dai. Long olgeta 100,000 i gat 47 ol i dai. Long provins Mein long Amerika, long olgeta yia 6-pela man bilong kisim pis ol i dai, tasol long yia 1991 planti moa i dai. Long bipo ol i bin kisim ol bikpela kindam long taim bilong san, tasol long nau pe bilong dispela bikpela kindam i go liklik, na ol man i mas kisim planti moa, olsem na ol i mas i go painim ol long taim bilong kol tu, na long kain taim olsem em planti ais i stap, na bikpela si na win tu, na em taim nogut long kisim pis samting, olsem na bagarap i painim sampela.