Mi Karim Bikpela Hevi

TAIM mi liklik yet, ol hevi i painim mi. Ating yu wanbel wantaim mi long ting olsem planti samting long i stap bilong yumi long nau i no stret. Hevi i save painim yumi olgeta. Sik i save kisim yumi. Tru, sampela i go lapun na i no gat bikpela sik i bin painim ol, tasol yumi olgeta i save dai.

Ating mi save tingting tumas long i dai. Tasol mi laik stori long as bilong dispela, na olsem wanem ol samting i painim mi i bin helpim mi.

Taim Mi Gat Nainpela Krismas

Mama i karim mi long Septemba 1968 long Bruklin, Nu Yok; mama i karim pinis 4-pela pikinini na mi namba 5. Papa i gat sik, olsem na Mama i wok long wanpela stua bilong lukautim mipela. Taim mi gat 9-pela krismas, mama i lukim wanpela hap bilong bel bilong mi i solap. Em i kisim mi i go long klinik klostu. Dokta i holim bel bilong mi na pilim samting olsem traipela buk i stap insait. Sampela de bihain ol i putim mi long haus sik Kings Kaunti.

Mama i lusim mi i go na mi krai, long wanem, mi pret. De bihain tupela man i pasim blupela klos i kisim mi i go long rum bilong katim man. Bikpela lait long antap i sutim ai bilong mi na wanpela man i pasim samting long maus bilong mi na mi no tingim wanpela samting moa inap long ol i katim mi pinis na mi opim ai long rum slip. Ol dokta i rausim gut dispela samting olsem traipela buk i stap long bel bilong mi (em sik kensa ol i kolim Wilm). Ol i rausim tu wanpela kidni na hap lewa bilong mi.

Mi stap 5-pela wik long hap bilong haus sik em i bilong ol man i gat bikpela sik tru. Long olgeta de ol dokta i senisim ol banis i pasim hap bilong bel ol i katim. Taim ol i rausim, mi save singaut bikmaus nogut tru. Bilong helpim mi, ol dokta i save kisim wanpela man i kam kirapim mi long tingim ol narapela samting bambai mi no tingim bikpela pen mi pilim. Em i save stori planti taim wantaim mi long ol rokrok.

Taim mi lusim rum bilong ol man i gat bikpela sik tru, mi stap 4-pela wik moa long haus sik. Ol i putim mi long wanpela kain paua. Dispela i givim bikpela pen long mi​—paua i no as bilong en​—mi mas slip long bel na bel i pen yet long hap ol i katim. Ol i mekim dispela long olgeta Mande i go Fraide.

Mi lusim haus sik long pinis bilong Novemba 1977, tasol mi save go sampela taim long haus sik bilong ol i ken putim mi long paua. Bihain ol i kirap givim strongpela marasin kimoterapi long mi. Long olgeta de​—Mande i go inap Fraide​—mi mas kirap kwik long moningtaim na i go long haus sik bilong kisim dispela marasin. Ol i givim long mi olsem sut. Dokta i save putim nil i go insait long skin na sutim marasin i go insait stret. Mi save pret long sut na mi krai, tasol Mama i tok mi mas kisim bambai mi inap orait bek.

Strongpela marasin kimoterapi i mekim sampela samting nogut long mi. Bel bilong mi i save tantanim, na planti taim mi traut. Mak bilong blut i go daun, na gras long het i lus na mi kela.

Sik i Pasim Mi

Long kirap bilong yia bihain, long Ista Sande, mipela i redi bilong i go long lotu na blut i kamap long nus bilong mi, long wanem, mak bilong blut i bin go daun. Papamama i wok long pasim, tasol blut i wok long kapsait yet. Ol dokta i putim ol hap banis insait long nus bilong mi na pasim blut long nus, tasol nau blut i kamap long maus. Bikpela blut i lus na mi no gat strong, olsem na ol i kisim mi i go slip long haus sik. Ol manmeri i kam lukim mi, ol i mas pasim han glap na pasim samting long maus na karamapim klos bilong haus sik antap long klos bilong ol, nogut ol i givim sik long mi. Wanpela wik bihain mak bilong blut i kamap gutpela liklik na mi inap lusim haus sik.

Ol i kirap gen long givim kimoterapi long mi. Mi no inap i go long skul, olsem na mi bel hevi. Mi tingim ol poroman bilong mi na mi laik pilai ausait wantaim ol. Ol tisa i kam skulim mi long haus, long wanem, ol dokta i ting i no gutpela mi go long skul taim mi kisim kimoterapi na bihain liklik long taim mi pinis long kisim.

Long mun Julai samting long dispela yia, mi laik i go i stap wantaim ol bubu bilong mi long Jojia olsem mi save mekim long olgeta yia, tasol ol dokta i no larim mi i go. Tasol haus sik i stretim rot bambai ol lain i gat sik kensa ol i ken i go long wanpela ples long Nu Jesi em bilong pilai na amamas. Bihain skin bilong mi i les tru, tasol mi amamas mi bin i go.

Klostu long pinis bilong yia 1978, ol i pinis long givim kimoterapi long mi, tasol inap 3-pela yia moa mi kisim skul long haus. Taim mi go bek long skul long Janueri 1981, mi hatwok long sindaun gut gen long skul, long wanem, inap longtaim pinis mi bin skul long haus. Sampela taim mi painim painim klas bilong mi. Tasol mi amamas long skul. Mi save amamas long lain long musik, na paitim taipraita, na mekim eksasais. Sampela wanskul i pren gut wantaim mi, tasol sampela ol i lap na tok bilas long mi.

Sik i Kamap Gen

Ol wanskul i kirap long askim mi: “Olsem wanem? Yu gat bel?” Ol i mekim olsem, long wanem, bel bilong mi i solap. Dokta i tok mi no ken tingting planti; as bilong dispela i olsem hap lewa ol i katim em i wok long kamap bek. Tasol taim dokta i glasim skin bilong mi long mun Mas, em i putim mi i stap long haus sik gen. Mi wok long krai​—mi bin go long skul gen inap tupela mun na hap tasol.

Ol dokta i kisim liklik hap bilong wanpela buk i kamap long lewa bilong mi bambai ol i ken glasim. Ol i mekim pinis na taim mi kirap opim ai, mi lukim Mama pastaim. Em i krai i stap. Em i tokim mi buk bilong sik kensa i kamap gen long skin bilong mi na em i bikpela tumas long ol i rausim, olsem na mi mas kisim gen kimoterapi bilong mekim i go liklik. Long dispela taim mi yangpela yet, mi gat 12-pela krismas tasol.

Ol i save givim marasin long mi long haus sik, olsem na long sampela wik inap tupela o tripela de mi slip long haus sik na kisim dispela marasin. Olsem bipo, marasin i mekim na bel bilong mi i tantanim na mi save traut. Kaikai i no swit long maus na olgeta gras long het i lus. Ol i givim kimoterapi long mi i go inap long pinis bilong yia 1981. Long mun Epril bilong dispela yia, mi kirap gen long skul long haus.

Long kirap bilong yia 1982 ol dokta i laik katim mi na mi go slip long haus sik. Skin bilong mi i no gat strong liklik, na taim nes i laik skelim hevi bilong skin bilong mi, em i mas helpim mi long sanap long skel na lusim skel. Marasin i mekim na buk i go liklik, olsem na ol dokta inap rausim na ol i rausim narapela hap bilong lewa tu. Long dispela taim tu mi stap inap tupela mun long haus sik. Namel long yia 1982, ol i kirap gen long givim kimoterapi long mi, na ol i mekim i go inap long kirap bilong yia 1983.

Insait long dispela hap taim, mi bel hevi i stap, long wanem, mi no inap i go long skul. Tasol gras i kamap gen long het, na isi isi skin i kisim bek strong. Mi amamas mi stap laip yet.

Mi Go Bek Long Skul

Meri i save givim skul long mi long haus, em i stretim rot bambai mi inap winim haiskul wantaim klas mi bin skul wantaim ol inap liklik taim long yia 1981. Mi amamas tru; mi amamas long lukim gen ol olpela poroman na kisim ol nupela poroman. Mipela i winim skul long Jun 1984 na long dispela taim mi kisim piksa bilong ol poroman bilong mi na ol tisa, na famili bilong mi i kisim ol piksa bilong mi bambai mi inap tingim dispela bikpela de.

Long mun Julai samting mi go lukim ol bubu long Jojia na mi stap wantaim ol inap long taim bilong biksan i laik pinis. Taim mi kam bek long pinis bilong mun Ogas, em taim bilong redi bilong i go long skul. Em nau, mi inap go bek long skul. Mi amamas tru!

Mi Laik Save Long Lotu

I gat tupela wanskul i narapela kain, em Dawn na Craig. Mi laikim tupela. Tasol taim mi givim presen bilong Krismas long tupela, tupela i tok ol i no save mekim Krismas. Mi tok: “Yupela i bilong lain Juda?” Craig i tok, tupela i Witnes Bilong Jehova na Krismas em i no bilong ol Kristen. Em i givim sampela Wastaua na Kirap! long mi bilong mi ken kaunim sampela stori long en.

Mi laik save long lotu bilong ol, long wanem, em i narapela kain. Taim mi go long lotu, mipela i harim wanpela tok tasol planti taim, olsem: ‘Bilip long Krais Jisas, kisim baptais na bai yu go long heven.’ Tasol mi pilim olsem dispela i no stret; i no gat hatwok liklik long en. Mi kisim tingting olsem, sapos yu no gat hatwok liklik, yu hapman stret o sampela samting i no stret. Mi save mi no wanpela hapman stret, olsem na mi ting ol tok misin i lainim mi long en i no stret.

Bihain Craig i kirap long lainim mi long ol tok bilong Baibel taim mipela i malolo long skul long belo. Wanpela taim em i singautim mi i go long wanpela kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova, na mi go. Mi painim pinis Craig na sindaun wantaim em na famili bilong em. Mi kirap nogut long ol samting mi lukim​—mi lukim ol manmeri bilong kain kain skin ol i wanbel long lotu​—na mi pilim tru ol tok mi harim.

Bihain ol i putim mi wantaim Craig long narapela narapela klas na mipela i no kisim malolo wantaim long belo, olsem na mipela i no inap stadi moa long Baibel. Mama bilong Craig i telefon long Mama bilong mi bilong Mama i ken tok orait long em i stadi wantaim mi, tasol Mama i tok, nogat. Bihain em i tok orait long mi go long ol miting Kristen. Olsem na mi telefon long wanpela Haus Kingdom, em namba bilong en i stap long buk bilong telefon na ol i tok, miting i kirap long 9 klok long Sande. Long Sarere mi wokabaut inap 30 blok i go long dispela Haus Kingdom bambai mi save gut long rot.

Long de bihain taim mi kamkamap long Haus Kingdom, wanpela man i askim mi, ‘Yu bilong narapela Haus Kingdom na yu kam o olsem wanem?’ Mi tokim em, em namba wan taim mi kam, tasol mi bin stadi inap liklik taim. Em i mekim gut long mi na singautim mi i go sindaun wantaim em na meri bilong em. Ol miting i narapela kain tru long lotu. Mi kirap nogut long planti ol i laik bekim tok long taim bilong askim na bekim. Ol liklik pikinini tu i laik bekim tok. Mi tu mi putim han i go antap na bekim wanpela askim. Kirap long dispela taim mi wok long i go long ol miting na mi kisim sampela save moa long ol tok i tru bilong Baibel.

Hevi i Kamap Gen

Long Disemba 1986, long laspela yia bilong mi long nesenel-haiskul, dokta i glasim skin bilong mi olsem em i save mekim sampela taim, na em i lukim samting i stap long wetlewa bilong mi long han sut na em i tingting planti. Olsem na em i singautim mi i go bek kisim sampela eksre moa. Taim ol i tokim mi ol eksre i kamapim klia olsem sik i kamap gen, mi kirap long krai.

Dokta i sutim nil i go insait long wetlewa na pulim liklik hap bilong buk i stap insait bilong glasim. Ol i kisim save olsem em sik kensa. I gat 3-pela buk i stap; wanpela i bikpela na i stap klostu long ol rop bilong blut long klok bilong mi. Mipela i toktok wantaim dokta na mipela i tok, mi bai kisim tupela strongpela marasin kimoterapi ol i wok yet long traim bilong mekim buk i go liklik na bai ol i katim mi. Marasin i nogutim mi olsem bipo​—gras long het i lus olgeta, bel i tantanim, mi traut, mak bilong blut i go daun.

Pastaim mi bel hevi, tasol bihain mi kirap long beten planti long Jehova, na dispela i strongim mi. Sikspela mun moa na bai mipela i winim skul. Ol tisa i pilim hevi bilong mi na mekim gut long mi; ol i tok mi mas kisim tasol pas long dokta na wok yet long mekim ol wok bilong skul.

Skul i Hatwok

Mi hatwok long mekim ol wok bilong skul, long wanem, mi gat sik, na gras bilong mi i wok long lus. Taim mi baim gras giaman ol wanskul i tok, gras bilong mi i gutpela​—ol i no save em gras giaman. Tasol wanpela manki i save. Olgeta taim mi kam insait long klas-rum, em i save raitim tok long blakbot olsem “gras giaman,” na em wantaim ol poroman bilong em i save lap na tok bilas long mi. Dispela i mekim mi i bel hevi.

Wanpela taim planti skulmanki i pulap long rot bilong wokabaut insait long skul na wanpela manki baksait long mi i holim gras giaman na rausim long het bilong mi. Mi baut kwiktaim na kisim. Tasol planti wanskul i lukim olsem mi het kela na mi sem na bel hevi. Mi go long wanpela hap i gat lata na mi krai. Long de bihain mi lukim pes bilong sampela wanskul na mi save ol i hevi long dispela samting i bin kamap. Sampela wanklas i tokim mi, wanpela meri i bin baim wanpela manki long rausim gras giaman bilong mi.

I Hatwok Long Mi Sakim Blut

Mi kisim kimoterapi na mak bilong blut bilong mi i go daun tru. Tupela o tripela taim long olgeta de, blut i wok long kapsait long nus bilong mi. Mi no baptais, tasol mi sanap strong na tok mi wanpela Witnes Bilong Jehova na mi no laik kisim blut. (Aposel 15:​28, 29) Bikpela sista bilong mi i kirapim liklik kandere meri long tokim mi, em i no laik bai mi dai. Papa i no amamas na em i strong long mi mas kisim blut. Na Mama i wok long tokim mi, mi ken kisim blut na God bai lusim rong bilong mi.

Na ol dokta i wok long toksave long mi olsem mak bilong blut i go daun na dispela inap givim hat-atek o strok long mi. Tasol mi sanap strong, na ol i tokim mi long sainim pepa i tok, sapos mi dai, ol yet i no gat asua. I no longtaim na mi orait bek na mi inap go bek long haus na long skul. Tasol mak bilong blut i no kam antap, olsem na ol dokta i laik putim mi long paua; ol i ting dispela i gutpela, winim pasin bilong givim kimoterapi long mi. Long olgeta de, taim skul i pinis long apinun, mi save go long haus sik na ol dokta i putim mi long paua. Mi mekim olsem long pinis bilong mun Epril i go inap long kirap bilong mun Jun long yia 1987.

Winim Skul, Kisim Baptais

Taim bilong winim skul em bikpela taim. Sista bilong mi i helpim mi long baim klos, na mi baim nupela gras giaman. Mama na tupela sista bilong mi i kam long bung bilong winim skul na bihain mipela i go kisim gutpela kaikai wantaim.

Long dispela taim mi no kisim kimoterapi o ol i no putim mi long paua. Tasol sampela wik bihain, dokta i telefon na tok mi mas i go long haus sik bilong kisim gen kimoterapi. Mi no laik i go, long wanem, wanpela wik moa na bai mi go long kibung distrik bilong ol Witnes Bilong Jehova long Yanki Stediam, long Nu Yok Siti. Tasol Mama i tok mi mas i go kisim marasin, olsem na mi go.

Mi amamas tru taim mi go long kibung, long wanem, long Sarere, Julai 25, 1987, bai mi kisim baptais. Polis i lukautim mipela long rot i go long ples bilong kisim baptais long Osat Bis. Mi kisim baptais pinis na mi go bek long stediam bilong harim ol narapela tok bilong program bilong dispela de. Long apinun, skin bilong mi i les tru, tasol long Sande long moningtaim mi redi bilong i go long laspela de bilong kibung.

Hevi i Kamap Gen Long Blut

Long Mande long apinun mi stap long haus sik; mi gat fiva na skin bilong mi i hat nogut tru (39 digri Selsias). Sik i kamap long kidni na mak bilong blut i go daun tru. Dokta i tok, sapos mi no sainim pepa na orait long ol i givim blut long mi, em bai go long kot na subim mi long kisim blut. Mi pret nogut tru. Famili i putim hevi long mi; sista bilong mi i tok em bai givim hap blut bilong em yet long mi, tasol mi tok mi no ken kisim.

Mi beten planti na askim Jehova long helpim mi long sanap strong. Gutpela tru, mak bilong blut i wok long kamap bek, na ol i no subim mi moa long kisim blut. Mi mas kisim yet kimoterapi, tasol i no gat wanpela rop bilong blut inap long mi kisim sut long en. Olsem na dokta i katim liklik hul aninit long bun klostu long nek na putim samting insait olsem rot bilong givim marasin long mi.

Taim dokta bilong katim mi i toktok long rausim ol buk kensa i stap long wetlewa bilong mi, em i tok em i no ken givim blut long mi; sapos hevi i kamap, long dispela taim tasol bai em i givim. Mama i tok mi mas orait long dispela, olsem na mi mekim. Tasol bihain mi pilim nogut tru, long wanem, i olsem mi orait long em i givim blut long mi. Kwiktaim mi kirap painim wanpela dokta bilong katim mi em bai tok promis long em i no ken givim blut long mi. Mi painim painim, nogat, tasol bihain mi painim pinis wanpela na em i makim Janueri 1988 bilong katim mi.

Dokta i no tok promis long mi bai stap laip. Long apinun paslain long de bilong katim mi, em i kam long rum bilong mi long haus sik na em i tok: “Mi bai wok long mekim dispela samting.” Mi pret; mi gat 19 krismas tasol na mi no laik bai mi dai. Tasol em i rausim gut dispela 3-pela buk kensa, na em i rausim tu bikpela hap bilong wetlewa bilong mi. Olgeta i kirap nogut, long wanem, mi stap wanpela wik tasol long haus sik. Mi stap tupela mun na hap long haus na wok long kisim bek strong, na bihain mi kirap gen long kisim kimoterapi, na marasin i nogutim mi olsem bipo.

Long dispela taim sik kensa i kisim Papa tu, na wanpela nait sampela mun bihain Mama i go long rum slip na lukim em i dai pinis. Bihain mi go long skul vokesenel bilong lain long kamap kuskus. Mi stap gutpela long skin, na long skul, na long spirit; mi insait long wok painia haptaim (olsem mekim wok bilong God long olgeta de inap liklik taim).

Narapela Hevi Gen

Long Epril 1990, mi go long kaikai bilong marit bilong bikbrata bilong mi long Ogasta, long Jojia. Long dispela taim, brata bilong mi i tokim mi: “Lek bilong yu i solap.”

Mi tok: “Yu ting i gat wanem as bilong dispela?”

Em i tok: “Mi no save.”

Mi tok: “Ating em wanpela buk kensa.”

Taim mi go bek long Nu Yok Siti, mi go lukim dokta. Dokta i givim sut na mekim lek i dai na kisim liklik hap skin bilong buk bilong glasim na i gat narapela buk kensa ol i kolim Wilm i stap long lek bilong mi. Ol dokta i glasim na ol i tok, sik kensa i no go insait long bun bilong lek, tasol buk i bikpela tumas long rausim. Olsem na mi kisim gen kimoterapi.

I no longtaim na mi traut traut long olgeta taim; wanpela samting i pas long rot bilong kaikai insait long bel. Ol i katim mi na dispela i helpim mi liklik, tasol bihain ol rop long bel i krungut nabaut, na ol i mas katim mi gen. Mak bilong blut i laik pinis, i go daun long mak 4, na dokta i wok long tok: “Yu mas kisim blut. Nau bai yu dai. Ating yu no inap i stap laip i go inap long moningtaim.” Mi driman nogut olsem mi lukim ol ples matmat na mi dai.

Tasol mi kisim bek strong na long mun Oktoba mi strong inap long ol i rausim buk long lek. Ol i rausim bikpela hap mit bilong lek tu. Ol i ting bai mi no inap wokabaut moa long lek. Tasol mi mas wokabaut bambai mi inap raun long Nu Yok Siti, olsem na ol i helpim mi na mi yet mi strong long mekim na mi kirap long wokabaut. Pastaim mi holim wanpela samting i gat lek bilong helpim mi long wokabaut, na bihain mi wokabaut wantaim tupela stik, na bihain wanpela stik. Na las tru ol i pasim samting long lek bilong strongim lek na nau han i no kalabus moa long holim stik na mi inap holim Baibel taim mi raun long ol haus na autim tok. Taim mi kisim kimoterapi, skin bilong mi i lus na hevi bilong en em inap 27 kilo tasol; mi longpela inap 155 sentimita na taim mi no gat sik, hevi bilong skin em inap 54 kilo. Taim skin i kamap gutpela gen na lek i wok long i go bikpela, ol dokta i stretim samting bilong strongim lek. Na ol i wokim nupela taim hevi bilong skin i kamap pinis olsem bipo.

Mi Karim Hevi Yet

Long Julai samting long 1992, i olsem mi stap gutpela olsem bipo, na mi tingting long mekim wok painia haptaim. Long Novemba mi kisim pas i mekim bel bilong mi i amamas tru​—ol i ting ol samting i bin painim mi inap strongim ol narapela na ol i laik bai mi raitim stori bilong en long Kirap! Tasol wanpela wik bihain, amamas bilong mi i pinis na bel bilong mi i pas olgeta.

Ol i givim eksre long mi na ol i lukim ol buk i kamap long gutpela wetlewa bilong mi. Mi krai na bihain mi krai moa. Wanpela kidni bilong mi i lus, na hap bilong lewa, na bikpela hap bilong wetlewa long han kais, na hap mit bilong lek, na mi bin karim ol dispela hevi, tasol sapos tupela wetlewa wantaim i bagarap, mi no inap i stap laip moa. Famili na ol gutpela pren bilong mi i sambai gen long mi na mi tingting strong long wok long daunim dispela sik wanpela taim moa.

Ol i kirap long givim kimoterapi long mi bilong mekim ol buk i go liklik. Wanpela dokta i ting ol inap rausim na bai wetlewa i no bagarap. Long Mas 1993 mi go long rum bilong katim man. Bihain mi harim olsem taim ol i katim mi na lukim wetlewa, ol i samapim skin gen. Ol i save ol i no inap rausim tasol ol buk; ol i mas rausim wetlewa olgeta. Olsem na inap long nau mi kisim yet strongpela marasin kimoterapi bilong traim pinisim dispela sik kensa.

Ating nau yu save bilong wanem planti taim mi tingting long i dai, a? Tasol sapos mi no gat ol hevi olsem, yu ting mi bai wok strong long save bilong wanem yumi dai, na i gat wanem gutpela samting yumi inap wetim i kamap bihain? Mi no save. Tasol mi save tru yumi stap laip long nau o yumi dai, dispela i no bikpela samting; bikpela samting tru em olsem: Bai yumi inap kisim blesing bilong God Jehova, em inap givim laip i stap oltaim long yumi. Mi wet long kisim laip long nupela taim em bai kamapim, olsem na olgeta hevi bilong mi, mi putim long han bilong em, na mi save stap klostu long ol gutpela pren ol tu i bilip na wet long dispela samting. Mi mekim olsem na dispela i strongim mi.​—Song 55:22; KTH 21:​3, 4.

Mi amamas skin bilong ol narapela yangpela i stap strong. Mi laik bai stori bilong mi i kirapim planti bilong ol long mekim gutpela wok long dispela strong bilong mekim wok bilong Jehova, na i no bilong mekim ol wok bai lus nating tasol. Gutpela tru long nupela taim God bai kamapim bai skin bilong yumi i stap gutpela olgeta, no gat sik! Long dispela taim bai i no gat wok moa long ol dokta, na nes, na sut, na rop gumi samting​—bai i no gat wanpela samting moa bilong kirapim yumi long tingim dispela taim nogut bilong nau i gat sik na ol man i wok long i dai.​—Em stori bilong Kathy Roberson.

[Piksa long pes 21]

Taim mi winim haiskul

[Piksa long pes 23]

Mi helpim wok long dipatmen bilong kaikai long kibung sekit long Nu Yok