Kosta Rika—Liklik Kantri, Kain Kain Samting i Pulap Long En
WANPELA MAN LONG KOSTA RIKA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
MIPELA inap save Kosta Rika i liklik kantri taim balus i pundaun long ples balus San Hose, em sampela kilomita longwe long nambawan biktaun. Liklik taim tasol balus i flai antap long solwara Karibian na i olsem wantu tasol mipela kamap long solwara Pasifik na balus i redi long i go daun. Inap olsem 3 milion man i stap long Kosta Rika, na dispela kantri i stap namel long kantri Nikaragua na Panama. Em i gat ol bikpela maunten na sampela maunten i save paia. Em i wanpela bilong ol 7-pela kantri bilong Sentral Amerika, na Panama tu i wanpela bilong ol, na ol dispela kantri i stap namel long Meksiko long hap bilong Not Amerika na Kalombia long hap bilong Saut Amerika.—Lukim mep long pes 25.
Taim mipela lusim balus na lukluk nabaut, mipela i kirap nogut tru long gutpela bus bilong dispela ples. Long olgeta hap mipela inap lukim kokonas, banana, suga, ol plantesen kopi, planti kain kain purpur, liklik diwai, na plaua. Man! Kosta Rika i ples paradais bilong ol man i laik kisim save long ol gutpela diwai bus samting. Tasol paslain long mipela i raun na amamas long dispela ples, i gutpela mipela kisim save long ol samting i bin kamap bipo long en.
Narapela Kantri Kolambas i Painim
Long yia 1502, em namba 4 taim Kristofa Kolambas i raun long sip. Klostu long nambis bilong wanpela hap nau ol i kolim Honduras, bikpela win na si i sakim ol sip bilong em. Olsem na Kolambas i kisim ol sip bilong em i go long wanpela hap bilong Nikaragua nau ol i save kolim Moskito Kos na ol i sua long liklik ples Kariari. Kolambas i kirap nogut long gutpela pasin bilong ol asples na gutpela bus bilong dispela hap. Na em i kirap nogut moa long lukim bis gol sampela asples i pasim. Kolambas i mangalim gol, olsem na em i ting dispela hap i gat planti gutpela samting olsem gol, tasol nogat. Paslain long em i save dispela hap i no gat planti gutpela samting olsem gol, ol dispela man Spen i bin kolim nem bilong dispela hap olsem Kosta Rika—Nambis i Gat Planti Samting.
Bihain Kosta Rika i bruk long Spen na kisim independens. Inap liklik taim pait i kirap insait long kantri yet, na bihain long 1949 Kosta Rika i kamap narapela kain long ol narapela kantri bilong dispela taim—presiden bilong en, em José Figueres, em i kamapim wanpela konstitusen i rausim ami! Dispela i mekim na sampela man bilong Amerika na ol i bilong lotu Kweka, ol i kam long Kosta Rika na sanapim wanpela faktori bilong wokim sis long Santa Elena. Planti hevi i painim sampela kantri long hap bilong Sentral Amerika, tasol long Kosta Rika ol man i sindaun gut wantaim.
Ples i Gat Planti Gutpela Samting
Mipela i laik go lukim maunten Poas na Arenal, em tupela maunten smok i save kam antap long en. Taim mipela raun long wanpela liklik hap bilong kantri bilong mekim olsem, mipela i amamas tru long lukim ol gutpela gutpela diwai lip samting, em ol i kain kain, na ol gutpela plaua bilong ples hat. Na mipela lukim ol gaden plaua, em ol liklik plaua bilong planim, na antap ol i pasim samting kain olsem taunam bilong pasim hap san. Na i gat planti narapela gaden, em ol gaden prut. Mipela sanap klostu long wanpela kain diwai i gat bikpela lip tru, em ol i kolim sombrilla del pobre (ambrela bilong rabisman), na mipela i pilim olsem mipela i sotpela man tasol. Ol diwai kopi, em lip bilong ol i grinpela na pikinini bilong en i retpela, ol i pulap tru long ol liklik maunten.
Long Kosta Rika i gat bataplai long olgeta hap. Klostu long San Hose i gat tupela banis bataplai. Ol bataplai i raun olsem ol i stap long bus, na ol man inap i go lukim ol na kisim piksa. Wanpela liklik buk bilong ol turis i tok, ‘planti bataplai i stap long dispela liklik kantri, winim olgeta bataplai i stap long Amerika.’ Na buk i tok moa: ‘Nau ol saientis i save, i no gat planti kantri olsem Kosta Rika na i gat planti kain kain samting long en.’ Olsem na mipela i save bilong wanem planti saveman i laik kam long dispela liklik kantri na kisim save long ol animal na gutpela diwai bus samting.—Lukim blok.
Bus bilong Kosta Rika i gat kain kain pisin. Mipela i mas lukluk gut bilong lukim sampela kain, na bilong kisim piksa bilong ol, mipela i mas hariap tru! Ol grinpela kalangar i pairap tru taim ol i sut i kam na sut i go nabaut. Ol i sut i go antap long hap ol blakpela tarangau i stap long en, em ol i gat gutpela ai na ol i raun painim kaikai. Long het bilong ol diwai samting mipela lukim ol pisin tuken—skin bilong en i no gutpela long ai, na maus bilong en i traipela tru. Mipela i lukim sampela liklik yelopela pisin na narapela pisin i gat yelopela bros—olgeta i sut nabaut long ol diwai. Na inap liklik taim mipela i lukim wanpela kain pisin bilong singsing em i flai antap long sampela plaua klostu bilong kisim gutpela wara bilong en. Long wanpela banis pisin mipela i amamas long lukim ol kain kain pisin bilong Kosta Rika. Wanpela kain pisin i gat kala kala ol i kolim mako, na taim mipela wokabaut i kam, ol i pairap stret. Sori tru, mipela i lukim planti ol narapela pisin i mas sindaun insait long liklik haus bilong ol, olsem 4-pela tarangau bilong nait. Ol i sindaun wantaim na pes bilong ol i mekim na i olsem ol i gat bikpela save.
Kosta Rika i gat nem long planti samting—ol kain kain nesenel-pak, ol narapela pak, ol bikpela hap graun bilong ol Indian i sindaun long en, na ol bikpela hap graun bilong ol animal na pisin samting i ken stap gut long en. Klostu 27 pesen bilong graun long Kosta Rika i gat tambu. Gavman i mekim olsem bilong lukautim ol animal pisin samting. I no gat narapela kantri i bin makim bikpela hap graun olsem. Em nau, sapos yu laik raun long Kosta Rika, i gat planti samting yu ken lukim.
Tasol sapos yu go long Kosta Rika mipela i mas tokim yu long was gut long wanpela liklik samting. Sapos yu draivim ka, ating ol man i no ken tingting planti sapos yu ting ol narapela draiva long Kosta Rika ol i man bilong spak. Bilong wanem mipela i tok olsem? Long wanem, taim ol man i draiv, ka i save baut baut na ol i no toksave ol bai mekim olsem. Ol draiva i mekim wanem? Ol i wok long abrusim ol bikpela hul long rot. Long Kosta Rika olgeta rot i gat planti bikpela hul na i bagarap olgeta. Olsem na wanpela liklik buk bilong ol turis i stori long wanpela ples i gat nem, em Monteverde Cloud Forest Reserve, i tok: ‘Bilong go kamap long dispela hap yu mas raun planti aua long rot nogut. Sapos yu laik i go long dispela hap, i gutpela yu tromoi sampela de bilong i go; yu no ken ting yu inap go i kam hariap.’ Tru, sapos yu raun long ka i gat gutpela spring na strongpela taia, ating rot i gat planti hul na i bagarap olgeta i no bikpela samting long yu, a?
Kosta Rika i narapela kain kantri i gat planti planti gutpela samting bilong lukim. Sapos yu kam tupela wik bilong kisim malolo, dispela hap taim i no inap, bai yu lukim sampela samting tasol. Wanpela hotel i gat sampela pisin na animal insait long wanpela banis. Man bilong was long ol em i amamas long larim mipela i go insait long liklik haus bilong pisin tuken na welpusi oselot bilong kisim piksa bilong ol. Na i no ol pisin na animal tasol i kain kain, long Kosta Rika i gat kain kain man na ol i save mekim gut long ol narapela man.
Narapela Kain Bung Bilong Ol Tiko
Ol tiko ol i husat? Em wanpela nem ol i kolim long ol man Kosta Rika. Ol i kisim hap tok iko long tok Spen. Olsem: Sikitiko i makim wanpela samting i liklik, na bonitiko i makim wanpela naispela samting, na hovensitiko i makim yangpela. Long wanpela taun long bus, em Sasi, ol tiko i gat nem long sapim ol liklik wilka bilong bulmakau na bihain ol i penim. Olgeta i narapela narapela kain, i no gat wanpela i wankain liklik. Ol turis i save baim planti handet bilong ol dispela liklik wilka.
Long Kosta Rika planti man i bilong lotu Katolik. Long pinis bilong 1994, ol tiko i lukim narapela kain samting i kamap long Kosta Rika. Long Disemba 30 i go inap Janueri 1, 1995, em taim bilong wanpela kibung bilong lotu bilong ol Witnes Bilong Jehova. Ol i bin bung long wanpela stediam bilong pilai soka long Sabana Pak, San Hose. As tok bilong kibung i kam long Baibel na i tok olsem: Temor Piadoso (Pret Long God). Ol Witnes bilong olgeta hap bilong Kosta Rika i kam na sampela Witnes bilong ol narapela kantri long Sentral na Saut Amerika, ol tu i kam. Inap olsem 15,000 Witnes i save autim tok long Kosta Rika. Yu ting hamas man i kam long dispela bikpela kibung? Long Fraide 21,726 i kam—ol yangpela, lapun, papamama, ol pikinini—na olgeta i bilas gut. Long Sarere sampela man moa i kam. Inap 25,539 i bung na 681 i kisim baptais long 3-pela bikpela tang wara ol i bin putim long wanpela hap bilong ples kibung. Long Sande planti man i kam—olsem 27,149! Olgeta i amamas tru—ol misineri, ol painia (em ol man i save autim tok bilong Baibel long olgeta de), ol man, meri, pikinini, em ol i gat pasin daun, na ol i save wok strong long go long haus bilong ol man na autim tok long Baibel. Maski i gat san na stediam i no gat rup, i gutpela tru long lukim planti famili i sindaun aninit long ambrela i gat kala kala.
Taim ol tok bilong kibung i pinis, planti tausen manmeri i kamautim hankisip na mekim i go i kam bilong tok gutbai long ol narapela. Man! Dispela i sutim tru bel bilong mipela olgeta!
Nupela Taim Bilong God i Mas Kamap Long Kosta Rika
I gat planti gutpela samting long dispela kantri na ol man inap ting ol i stap long wanpela paradais—ol kain kain diwai plaua na animal samting, na ples i no hat o kol tumas—tasol ol tiko i olsem ol narapela man long olgeta hap, ol tu i mas kisim ‘nupela skai na nupela graun’ olsem Jehova i tok promis long bringim i kam long rot bilong Krais Jisas. (Aisaia 65:17; 2 Pita 3:13; KTH 21:1-4) Olsem ol narapela kantri, Kosta Rika tu i gat ol rabisman na ol famili i sindaun long ol pipia haus. Na ol tu i save sik na i dai olsem ol narapela man. Olsem na ol Witnes Bilong Jehova i givim bel long autim gutpela tok long Kingdom bilong God, em Kingdom olgeta gutpela Kristen i beten long en long Beten Bilong Bikpela. Stretpela wok king bilong dispela Kingdom em God i tok promis long en bai mekim, na ol gutpela gutpela samting tru long Kosta Rika bai litimapim moa yet nem bilong God inap oltaim oltaim.
[Blok long pes 27]
Planti Kain Kain Samting Long Kosta Rika
Wanpela buk (Costa Rica—A Natural Destination) i tok: ‘Kosta Rika i gat planti kain kain samting. Em i liklik kantri tru, tasol 5 pesen bilong olgeta purpur diwai na animal samting, em ol samting ol man i save long en, ol i stap long dispela kantri.’ Long Kosta Rika i gat olsem:
830 kain kain pisin, olsem pisin tuken na ketsel
35,000 kain kain binatang
9,000 kain kain plaua diwai sayor samting
208 kain kain animal i save givim susu long pikinini, olsem welpusi oselot
220 kain kain animal olsem pukpuk, snek, trausel, na bikpela palai
160 kain kain rokrok na snek samting bilong wara, olsem rokrok i gat gip na ol i kolim poison arrow
130 kain kain pis bilong wara
Sampela saientis i ting i gat inap olsem wan milion kain kain diwai, sayor, pisin, animal, na binatang samting long Kosta Rika.
[Blok long pes 27]
Maunten i Save Pairap
Ol i save long 112 maunten i gat smok i kam antap long en o bipo ol i bin pairap tasol nau nogat. Maunten Arenal i go antap olsem 1,500 mita samting na olgeta taim smok i kam antap long en. I no gat planti maunten long olgeta hap i olsem dispela maunten. Sapos yu laik lukim dispela maunten, yu mas tingting gut pastaim; nogut yu go long taim bilong ren samting. Planti taim sno i karamapim maunten, olsem na nogut yu hatwok long raun long rot nogut na taim yu kamap long maunten yu no inap lukim.
Maunten Irasu i go antap olsem 3,400 mita. Nau em i stap nating, tasol bipo long 1963 i go inap 1965 smok i bin kam antap.
Maunten Poas i go antap winim 2,700 mita na i gat tupela hul i luk olsem tupela ai—waitpela smok i kam antap long wanpela na insait long en ol samting i boil; narapela hul i gat blupela raunwara insait long en na gutpela bus i banisim.
[Mep long pes 25]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
NIKARAGUA
KOSTA RIKA
Arenal
Montevede
Poas
Sasi
San Hose
Katago
Limon
PANAMA
[Ol Piksa long pes 24, 25]
Pes 24:
Tuken na Maunten Arenal
Pes 25:
1. Hul bilong maunten Poas
2. Mako
3. Danis bilong ol tumbuna
4. Plaua Bromeleat
5. Lip ambrela
6. Palai
7. Oselot
[Ol Piksa long pes 26]
“Pret Long God” Kibung long San Hose; 681 i kisim baptais, na wanpela bilong ol em Digna (han sut)