Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Ol Liklik Pikinini na Televisen
Nius The Toronto Star i tok, wanpela lain (The American Academy of Pediatrics) i ting ol pikinini i no winim tupela krismas, ol i no ken lukim televisen. Wok bilong skelim kru bilong ol bebi na ol liklik pikinini i kamapim olsem ol papamama na ol narapela i lukautim pikinini ol i mas toktok wantaim ol. Pasin bilong lukim televisen inap “bagarapim pasin bilong toktok wantaim, em dispela pasin i save helpim ol pikinini long lain long toktok wantaim ol narapela, na bosim tingting na bel bilong ol, na skelim ol samting.” Tasol olgeta saveman i no wanbel wantaim dispela tok. Olsem: Wanpela lain (The Canadian Pediatric Society) i tok, pasin bilong lukim ol gutpela program wantaim papamama inap 30 minit long wanpela de, em i ‘opim rot long papa o mama i ken skulim pikinini.’ Tasol dispela tupela lain wantaim i tok, ol pikinini i no ken kisim televisen o kompiuta long rum slip bilong ol, na televisen i no ken kamap olsem samting bilong was long pikinini. Pasin bilong lukim televisen inap bagarapim skin bilong ol yangpela, olsem na ol i tok ol man i mas “strongim ol pikinini long pilai ausait long haus, o ritim buk, o mekim ol pilai.”
Ol Hevi Long Ples Wok
Bilong wanem sampela man i kros o pait long ples wok? Wanpela dokta long Toronto, em Sam Klarreich, em i tok ating as bilong dispela pasin i no ol hevi tasol ol wokman i kisim, nogat; as bilong dispela i olsem ol i no gat strong long karim ol hevi. Wanpela nius (Globe and Mail) i tok, dispela dokta i bilip olsem dispela samting i painim sampela wokman em ol i pilim olsem “ol i mas mekim bikpela wok tumas, na pe ol i kisim long wok i no stret wantaim bikpela wok ol i bin mekim.” Klarreich i tok, pasin bilong kros inap longpela taim em i “wanpela samting bilong nogutim tru skin” na em inap kamapim sik strok o hat-atek. Em i kirapim ol wokman long lain long karim hevi, na long pasin isi ol i mas toktok wantaim bos bilong ol long hamas wok tru ol inap long mekim. Na tu, Klarreich i tokim ol bos long tingim ol wokman em strong bilong ol i laik pinis olgeta na long givim helpim long ol, o rausim sampela wok bilong ol, o tokim ol long malolo inap wanpela de.
Singsing i Amamasim Bel Bilong Man
Wanpela nius (Stuttgarter Nachrichten) bilong Jemani i tok, ol saientis i bin kisim save olsem pasin bilong singsing i kamapim wanpela kain marasin long kru em i save mekim man i stap bel isi na amamas. Ol saveman i tok, pasin bilong singsing i ‘kirapim kru bilong man’ long pilim ol samting. Olsem na nius i tok: “Pasin bilong singsing i bilong kamapim tingting i stap long bel, na tu, bilong kirapim man long pilim ol samting long bel.” Ol tisa bilong musik i tok, planti man long nau ol i ting pasin bilong singsing em “samting bilong bipo,” o ol i ting nek bilong ol i no gutpela, olsem na ol i ting singsing na pilai musik em samting bilong ol man i gat save long en. Tasol save ol i kisim i kamapim olsem taim ol man yet i singsing, dispela i mekim gut long ol.
Ol i Stilim Kaikai Bilong Gaden
Wanpela nius (Siegener Zeitung) i tok, ol fama long sampela provins bilong Jemani ol i toktok planti, long wanem, ol man i stilim planti kaikai moa bilong gaden. Ol stilman i pulimapim ol kukamba long planti baket na ol i hipim wanpela kain sayor ol i kolim esperagas. Wanpela taim ol i stilim 7,000 kru bilong stroberi ol i bin planim. Ating sampela ol i stil, long wanem, ol i no gat planti mani, tasol sampela ol i stil bilong painim amamas. Ol fama i tok, ol i bin lukim “ol ka i gat bikpela pe na liklik pe” i stap klostu long ol gaden ol man i stilim kaikai long en. Planti gaden i stap longwe long haus bilong papa bilong gaden, na ol stilman i no pret long stilim planti moa long ol dispela gaden. Wanpela man i tokim ol fama long putim pekpek bilong bulmakau samting antap long gaden bambai ol stilman i no ken stilim kaikai bilong ol.
Ol Inap i Stap Longtaim Moa
Nupela save em Yunivesiti Havat i kisim em i kamapim olsem ol lapun manmeri i save go long ol bung, olsem long haus lotu, haus kaikai, lukim ol spot, na piksa wokabaut, ol i stap inap 2-pela yia na hap moa, winim ol man i no save bung tumas wantaim ol narapela. Thomas Glass bilong Havat, em i go pas long skelim dispela samting na em i tok, inap longpela taim ol man i bin ting pasin bilong wokabaut na raun long kain bung olsem i helpim ol man. Tasol em i tok moa olsem ‘ating save yumi kisim long nau i kamapim moa yet olsem taim man i lapun na i stap bilong em i gat as bilong en, dispela bai mekim na em i stap longpela taim moa.’ Glass i tok, pasin bilong mekim planti samting—maski em i wanem samting—klostu long olgeta taim dispela i helpim ol lapun long stap sampela yia moa.
Ol Sip Bilong Bipo Tru
Wanpela nius (Sciences et avenir) bilong Frans i tok, ol saveman bilong solwara ol i bin painim tupela sip bilong ol Fonisia em ol i bilong yia 750 B.C.E. samting. Longpela bilong tupela sip i olsem 15 mita na 18 mita, na ol i slip long as bilong solwara i go daun inap 500 mita, em long hap bilong solwara bilong Israel. Tupela sip i olpela tru, winim ol narapela sip ol i bin painim insait long solwara. Dispela tupela sip i bin lusim pasis bilong Tair na i karim ol dram ol i wokim long graun na i gat wain long en. Ating ol sip i laik go long Isip o long wanpela taun bilong Not Afrika, em Kates. Wanpela nius (International Herald Tribune) i kamapim tok bilong man i bin painim dispela tupela sip, em Robert Ballard, em i tok: “Solwara i save go daun tru, na lait bilong san i no go insait tru long en, na wara i stap daunbilo i gat bikpela strong. Ol dispela samting i save lukautim gut ol samting bilong bipo, mipela i no bin ting em bai lukautim gut ol samting olsem.” Ol saveman i tok, dispela tupela sip ol i bin painim em “inap helpim ol long kisim nupela save long wok bilong painim ol samting bilong ol sip bilong bipo.”
Stap Rabis—Hevi Bilong Olgeta Hap
Presiden bilong Wol Beng, em James D. Wolfensohn, em i tingting planti, long wanem, planti man i stap rabis yet. Wanpela nius (La Jornada) bilong Meksiko Siti i kamapim tok bilong Wolfensohn, em i tok inap 6 bilion manmeri i stap long graun na wanpela bilong olgeta 3-pela 3-pela man i stap rabis tru. Em i tok moa olsem inap 50 pesen bilong ol manmeri i save tromoi 2 dola long wanpela de bilong baim kaikai samting, na wan bilion manmeri i tromoi wan dola tasol. Wolfensohn i amamas long wok Wol Beng i mekim bilong pinisim pasin bilong i stap rabis, tasol em i kamapim ol namba i soim olsem dispela hevi i stap long planti hap na ol i no winim yet, nogat tru. Em i tok: “Yumi mas save olsem pasin bilong i stap rabis em i wanpela hevi bilong olgeta hap.”
Sapos Yu Gat Tupela Tingting, No Ken Kaikai
Sampela mosong, olsem mosong i stap long sis ol i kolim blupela sis, i orait long kaikai. Tasol wanpela nius (UC Berkeley Wellness Letter) i tok, sampela mosong i save kamap long kaikai inap givim sik long ol man, na moa yet long ol man i no gat strongpela skin. Mosong i save kamap long bret na wit samting em i nogut moa na i gat gip long en. Mosong i stap ples klia, planti taim em i gat ol rop bilong en i save go insait long kaikai. Na tu, gip dispela mosong i save kamapim em i no inap pinis taim man i kukim kaikai. Nius Wellness Letter i tokim ol man long mekim olsem:
◼ Sapos yu inap, putim kaikai long bokis ais, na mekim wok long en paslain long mosong i kamap long en.
◼ Rausim ol liklik prut, olsem ol beri na grep, ol i gat mosong long en. Wasim prut long taim yu laik kaikai, long wanem, wara i stap long skin bilong prut i save kamapim mosong.
◼ Yu ken katim na rausim ol liklik hap mosong i kamap long ol bikpela na strongpela prut na kaikai bilong gaden, olsem long apel, poteto, koliplaua, o anian. Rausim ol prut i malumalum na i gat mosong long en, olsem melen samting.
◼ Yu inap kaikai yet strongpela sis i gat mosong long en sapos yu katim na rausim mosong na 3-pela sentimita bilong sis i raunim mosong. Tasol yu mas rausim sampela kaikai i gat mosong long en, olsem sis i malumalum, yoget, bret, abus, pinat, pinat bata, hani samting, ol kaikai i stap long tin, na kaikai yu bin kukim long sampela de i go pinis.
Ol Pikinini i Mas Dring Hamas Wara?
Ol pikinini i gat wanpela i go inap 4-pela krismas, planti bilong ol i no save dring wara inap long skel ol i mas dring. Wanpela lain (Research Institute for Child Nutrition) long Dotmun, Jemani, i kisim save long dispela samting, na nius Test i stori long en. Skin bilong ol pikinini i gat wanpela i go inap 4-pela krismas inap kisim sik taim skin i sot long wara, olsem na ol i mas dring klostu wan lita wara long olgeta de antap long wara samting ol i save kisim wantaim kaikai. Planti ol i save dring inap hap lita tasol, na maski ol i gat laik long dring sampela wara moa ol i no inap. Ol saveman i kisim save olsem wanpela bilong olgeta 5-pela 5-pela pikinini i askim papa o mama long givim wara samting long em, tasol ol i no save givim long em. Wanem samting i gutpela long dring? Nius Test i tok, long ol hap wara i stap klin, wara nating i gutpela long dring.