Mi Wanpela Albino
DISPELA STORI I KAM LONG BENIN
JOHN i tok: “Taim mi raitim ol tok long wanpela pepa i askim long skin kala bilong mi, mi makim ‘Blakpela,’ maski skin bilong mi i waitpela moa long ol manmeri i makim ‘Waitpela.’ ” John, em bilong Wes Afrika na i sindaun klostu long boda namel long Benin na Naijiria, em i gat skin albino—em wanpela kain sik we wanpela jin long bodi bilong man i no wok stret na dispela i mekim na ai, skin, o gras (sampela taim ai tasol) i gat liklik kala tasol o i no gat kala. Olsem wanem? I gat planti albino? Olsem wanem long laip bilong ol albino long olgeta de? Wanem samting inap helpim ol albino long i stap bilong ol? a
Skin albino i stap ples klia moa long ol manmeri blakskin, tasol ol manmeri bilong olgeta kantri, skin, na lain, ol inap i gat skin albino. Ol saveman i ting long olgeta 20,000 manmeri, wanpela i gat skin albino.
Ol jin i kamapim skin albino inap i stap long ol tumbuna na ol tumbuna i givim long ol pikinini bilong ol i go i go, tasol mak bilong skin albino i no stap ples klia long ol. Ol tumbuna bilong John i olsem. I no gat wanpela long famili bilong em inap tingim olsem sampela tumbuna bilong em i gat skin albino.
Planti man i ting dispela tok “albino” i kam long sampela man Potugal em ol i bin raun long ol narapela hap bihain long yia 1600. Taim ol i raun long sip long nambis bilong Wes Afrika, ol i lukim ol blakskin na ol waitskin. Ol i ting ol dispela manmeri i bilong narapela narapela lain, olsem na ol i kolim ol blakskin olsem Negro na ol waitskin olsem albino—long tok ples Potugal em “blakpela” na “waitpela.”
Samting Dispela i Mekim Long Skin na Ai
Long planti waitskin, taim san i holim skin bilong ol inap sampela hap taim, skin i kamap braunpela liklik taim marasin melanin i kamap insait long skin bilong lukautim skin. John i gat skin albino, nem bilong en oculocutaneous albinism, em planti man i gat dispela kain skin.b Em i no gat marasin melanin long skin, gras, na ai bilong em. Dispela i mekim wanem long skin bilong em? Ol albino husat i no gat dispela marasin long skin, kwiktaim san i kukim skin bilong ol. Dispela i mekim na skin i pen. Ol albino i no save karamapim gut skin bilong ol, ol inap kisim tu kensa bilong skin. Dispela i kamap moa yet long ol ples hat.
Olsem na namba wan samting ol albino i ken mekim bilong lukautim skin bilong ol, em ol i mas karamapim gut skin. Olsem: John, em wanpela fama. Taim em i wok long gaden, em i putim bikpela hat na siot i gat longpela han. Maski em i mekim olsem bilong lukautim skin, em i tok: “Sampela taim mi pilim olsem skin olgeta bilong mi i paia. Taim mi kam bek long haus na skrapim skin bilong mi, sampela taim mi kamautim skin long pinga kapa bilong mi.”
Narapela samting ol albino inap mekim, sapos i gat, ol i ken rapim marasin sankrim long skin. Sankrim i gat bikpela mak olsem 15 na i go antap moa, em i gutpela. I gutpela long ol i putim planti krim inap 30 minit paslain long ol i go long san, na olgeta tupela tupela aua bihain ol i mas putim gen.
Ol albino inap kisim tu kain kain hevi long ai bilong ol. Kala bilong airis bilong ai i save lukautim ai na bai san i no ken sutim. Tasol airis long ai bilong albino i no gat kala, olsem na lait i save sutim ai na i mekim ai i skrap. Bilong abrusim dispela hevi, planti albino i save putim hat o sanglas. Sampela i putim kontek lens i gat kala. John i tok, long planti de em i no gat wok long putim sanglas samting. Tasol long nait, sampela taim ai bilong em i pen taim lait bilong ka i sutim ai bilong em.
Planti man i save ting ai bilong ol albino i retpela, tasol dispela i no stret. Ai bilong planti albino i grei, braunpela, o blupela. Olsem na bilong wanem i luk olsem ai bilong ol albino i retpela? Buk Facts About Albinism i tok: “Sampela kain lait inap mekim na ai i luk olsem i gat retpela o pepol kala long en, tasol dispela retpela kala i save kam long retina.” Em i kain olsem taim kamera i kisim piksa bilong man na ai bilong man long poto i retpela.
Planti albino i gat hevi long ai. Wanpela hevi i olsem, ol nev i ron namel long retina na kru ol i no wok stret. Dispela i mekim na tupela ai i no kisim wankain piksa, olsem na i hatwok long luksave olsem samting i stap longwe o i stap klostu. Dispela hevi ol i kolim strabismus. Bilong stretim dispela hevi ol i ken putim aiglas o dokta i ken katim ai.
Long planti kantri i no gat ol dokta bilong stretim dispela hevi, o i gat bikpela pe bilong stretim. John i gat strabismus, olsem na em i mekim wanem? Em i tok: “Mi mas was gut. Taim mi laik brukim rot, mi yusim ai na yau wantaim. Taim mi lukim wanpela ka, na mi harim em i kam, mi save i no seif long brukim rot.”
Sampela albino i gat nystagmus, olsem ai i save muv muv nabaut. Dispela inap mekim na ai inap lukim tasol ol samting i stap klostu tru o ol samting i stap longwe. Sampela taim aiglas o kontek lens inap helpim ai, tasol i no stretim as bilong dispela hevi. Bilong daunim nystagmus sampela i save putim wanpela pinga long arere bilong ai o slipim het liklik taim ol i ritim buk.
Bikpela hevi bilong John i no strabismus o nystagmus, ai bilong em inap lukim tasol ol samting i stap klostu tru long ai. John, em wanpela Witnes Bilong Jehova, i tok: “Mi mas putim buk mi laik ritim i kam klostu tru long ai bilong mi. Tasol taim mi putim stret long mak bilong en, mi inap rit hariap. Dispela i bikpela samting long pasin bilong mi long ritim Baibel long olgeta de.” Em i tok moa: “Taim mi mekim ol tok long ol miting Kristen bilong mipela, mi save redim gut ol tok na bai mi no gat wok long lukim pepa planti taim. Mi amamas tru long Wastaua i gat bikpela rait i stap tu long tok ples bilong mi, em Yoruba.”
Long pikinini i gat ocular albinism, i hatwok long ol long skul. Sapos ol papamama i toktok wantaim ol tisa o hetmasta paslain long skul i kirap, planti taim ol inap kisim gutpela helpim. Olsem: Long sampela skul, i gat ol buk samting i gat strongpela o bikpela rait samting, na ol kaset. Sapos ol papamama, tisa, na hetmasta i wok gut wantaim, ol pikinini albino i gat hevi long ai ol inap skul gut.
Sampela Hevi Bilong Sindaun
Planti albino i lain long karim dispela hevi bilong ol. Tasol sampela i hatwok tru taim ol narapela i no laik poromanim ol. Dispela i hatwok moa long ol pikinini.
Long sampela hap bilong Wes Afrika, ol man i save lap o tok bilas long ol pikinini albino, long wanem, skin bilong ol i waitpela. Long sampela ples we ol i mekim tok ples Yoruba, ol man i kolim ol pikinini albino olsem “Afin,” insait bilong en i olsem “nogut tru.” Ol i no save tok bilas tumas long ol man i bikpela pinis, ol i save tok bilas moa long ol pikinini albino. Planti manmeri long Wes Afrika i save stap ausait long haus, tasol sampela albino i laik i stap insait tasol. Dispela inap mekim na ol i pilim olsem ol narapela i no laikim ol na ol i no inap mekim wanpela gutpela wok. John i bin pilim olsem paslain long em i lainim tok i tru bilong Baibel. Bihain long baptais bilong em long 1974, tingting bilong em long laip i senis. Bipo John i save stap wanpis long haus, tasol nau em i luksave olsem em i mas mekim wok bilong autim tok long ol narapela long ol gutpela samting em i bin lainim. Em i tok: “Pasin bilong autim tok long ol man i bikpela samting tru, winim pasin bilong tingting planti long skin bilong mi.” Olsem wanem? Sampela i tok bilas long em taim em i autim tok? John i tok: “Sampela taim, man i nolaik tru long harim tok bilong Baibel em bai tok bilas long mi. Tasol mi no wari long dispela samting, long wanem, mi save olsem em i tok bilas long tok mi autim na i no long mi yet.”
Hevi Bilong Ol Albino Bai Pinis
Long nau ol dokta inap mekim planti samting bilong helpim ol albino, winim olgeta taim bipo. Na i gat sampela lain albino i save bung wantaim na stori long ol hevi bilong ol na kisim sampela save moa long dispela sik. Tasol maski i gat kain helpim olsem, God tasol inap stretim tru dispela hevi bilong ol.
Skin albino, wankain olsem ol narapela sik, i kamap long rot bilong sin em olgeta manmeri i bin kisim long namba wan man, Adam. (Stat 3:17-19; Rom 5:12) Long rot bilong ofa bilong Jisas Krais, i no longtaim na Jehova bai givim gutpela skin long ol man i bilip long em. Tru tumas, Jehova em dispela Man “i save mekim orait olgeta sik bilong [ol man].” (Song 103:3) Long dispela taim, hevi bilong skin albino bai pinis, long wanem, olgeta man i gat dispela skin ol bai lukim truim bilong Jop 33:25: “Bodi bilong dispela man bai i kamap gutpela na strongpela gen, wankain olsem em i bin i stap long taim em i yangpela man.”
[Ol Futnot]
a Skin albino i no wankain olsem skin vitiligo. Lukim Awake! bilong Septemba 22, 2004, pes 22.
b Lukim blok i stori long sampela kain skin albino.
[Rait long pes 29]
“Pasin bilong autim tok long ol man i bikpela samting tru, winim pasin bilong tingting planti long skin bilong mi.”—John
[Blok long pes 28]
SAMPELA KAIN SKIN ALBINO
Tupela kain skin albino i olsem:
Skin albino oculocutaneous. I no gat marasin melanin long skin, gras, na ai. I gat 20 kain skin albino olsem.
Skin albino ocular. Ol i gat hevi long ai tasol, skin na gras, nogat.
I gat planti narapela kain skin albino em ol man i no save tumas long en. Wanpela em skin Hermansky-Pudlak (HPS). Ol man i gat skin HPS, sapos samting i paitim skin bilong ol, kwiktaim mak i kamap o liklik blut i save kapsait. I gat planti albino olsem long Pueto Riko; long olgeta 1,800 manmeri, wanpela i gat dispela skin albino.