Yu Ting Laspela Handet Yia Em Taim Bilong Satan?
“YUMI ken tok laspela wan handet yia i olsem taim bilong Satan. Insait long dispela hap taim ol man i gat strongpela laik tumas long kilim i dai planti milion man, long wanem, ol i gat narapela skin o lotu o sindaun. Tasol bipo i no olsem.”
Ol manmeri i no gat asua na ol i bin kalabus long ol banis kalabus nogut tru bilong ol Natsi, na namba 50 yia bilong ol i stap fri i bin kirapim nius The New York Times bilong Janueri 26, 1995 long stori olsem. Ol Natsi i bin kilim i dai siks milion Juda, dispela bagarap bilong pinisim nating wanpela lain i winim olgeta narapela bagarap olsem i bin kamap bipo. Na klostu 3 milion man bilong Polan em ol i no bilong Juda ol i bin dai long bagarap ol man i kolim olsem “Bagarap Long Han Bilong Ol Natsi Ol Man i No Tingim.”
Long buk bilong em (Humanity—A Moral History of the Twentieth Century), Jonathan Glover i tok, “Kirap long 1900 i go inap long 1989 pait i kilim i dai 86 milion manmeri.” Em i tok moa: “Long taim bilong yumi namba bilong ol man i dai long pait i antap tumas. Sapos yumi laik kolim hamas lain i bin dai long pait long olgeta de, dispela bai i no stret tumas, long wanem, 58 milion ol i bin dai long tupela bikpela pait bilong olgeta hap. Tasol sapos yumi bungim namba bilong olgeta i bin dai long pait long taim bilong yumi na yumi wokim averes olsem hamas i bin i dai long ol wan wan de, i olsem pait i bin kilim 2,500 manmeri long olgeta de. Em olsem winim 100 manmeri i dai insait long wanpela aua olgeta taim, inap 90 yia.”
Olsem na ol i kolim taim bilong yumi olsem taim nogut bilong pait na kapsaitim blut bilong man, winim olgeta taim bipo. Long buk (Hope Against Hope) Nadezhda Mandelstam i tok: “Yumi lukim pasin nogut i win taim ol man i no bihainim moa ol stretpela lo.” I olsem gutpela pasin i pait long pasin nogut. Olsem wanem? Pasin nogut i win?
[Piksa Kredit Lain long pes 2]
COVER: Mother and daughter: J.R. Ripper/SocialPhotos
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
U.S. Department of Energy photograph