Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
OL I KILIM I DAI OL SIL
Long nambis bilong wes kos bilong Saut Afrika ol sil i kamap planti, olsem na gavman i laik kilim i dai 30,500 sil. Tasol planti man i no laik bai ol i mekim olsem, olsem na gavman i larim ol i stap. Ol man i skelim graun na ol samting, nogut i bagarap, ol i ting ol sil i planti tru na nogut dispela i bagarapim ol samting long solwara. Wanpela nius bilong Johanesbek (The Star) i tok, i gat bikpela lain sil winim 1 milion i kamap long poin daunbilo long Saut Afrika na long nambis bilong Namibia. Wanpela man bilong tingim ol samting i kamap long graun na solwara samting (Vic Kabalin), em i tok, ‘Bipo tru Ailan Sil i gat nem, long wanem ol man i kisim planti gutpela skin bilong sil long dispela hap. Na tu, bipo planti pisin ol i kolim jakas-pengwin i save putim kiau long dispela ailan. Tasol nau yumi lukim ol sil tasol.’ Bilong wanem i olsem? Dispela nius (The Star) i stori moa olsem, ‘Namba wan samting bilong kaikai sil, em bikpela sak. Ol man bilong painim pis ol i hukim ol dispela sak na namba bilong ol i go liklik, olsem na namba bilong ol sil i go antap, winim 1 milion samting, na ol man tasol inap daunim namba bilong ol sil na bai ol i no ken kamap planti tumas.’
NARAPELA KAIN TOK PLES
I gat 7-pela ailan ol i kolim ol Ailan Kaneri. Sapos yu go long wanpela bilong ol dispela ailan, nem bilong en Gomera, bai yu harim wanpela krai na bai yu ting em singaut bilong wanpela liklik pisin, ol i kolim kaneri, tasol nogat. Wanpela nius bilong Nu Silan (The Hawke’s Bay Herald-Tribune) i tok, em silbo o wanpela kain tok ples bilong ol man i stap long dispela ailan. Ol i save wisel, na em i olsem wanpela tok ples bilong ol. Inap planti handet yia ol man bilong dispela ailan Gomera i bin mekim wok long dispela kain pasin bilong wisel, olsem namba tu tok ples bilong ol. Sapos man i laik lainim dispela wisel olsem tok ples, em i mas wok strong inap 5-pela yia samting long kisim save long en, na man i mas i gat gutpela save sapos em i laik lainim. Bipo planti fama i stap long ples maunten ol i bin mekim wok long dispela kain pasin bilong wisel, long wanem krai bilong wisel i save go longwe na ol man i stap long ol narapela maunten ol inap harim na kisim ol dispela toksave bilong ol. Dispela wisel em i winim singaut bilong man. Wanpela man i save long dispela wisel i olsem tok ples bilong ol, em i tok, maski yu laik tok wanem, yu inap kamapim long dispela wisil. Na maski man i stap longwe liklik, inap olsem 3-pela kilomita samting, em inap harim. Wan wan rait i gat wan wan wisel, olsem na sapos ol i laik skruim nupela tok long dispela wisel i olsem tok ples, ol inap mekim.
ABRUSIM PASIN BILONG DRING
Long Japan ol bos bilong kampani i ting sapos ol wokman bilong ol i dring bia samting, ol i gutpela man, olsem na planti man, maski ol i no laik dring, dispela tingting bilong bos samting i kirapim ol long dring. Wanpela nius (Mainichi Daily News) i skelim ol man i no save dring na i tok, planti wokman i no laik go wantaim ol wanwok na dring, olsem na ol i giaman na tok: ‘Mi mas i go long wanpela hap,’ o ‘Dokta i tok mi no ken dring,’ o ‘Mi mas wok.’ Tasol nau long Japan, sampela man i no save dring ol i kirapim wanpela asosiesen bilong ol. Na taim wanpela man i tokim em long dring bia samting, em i kamautim wanpela kat i tok: ‘Mi Bilong Dispela Lain i No Save Dring.’
WOK BILONG MAMBU
Wanpela nius (Asiaweek) i stori long ol wok ol man i save mekim long mambu. Planti kantri ol i save mekim wok long en. Sapos yumi brukim graun i go long 4-pela hap, orait wanpela hap ol i save mekim bikpela wok long mambu. Ol i save kaikai kru bilong en, na ol i save givim lip samting bilong en long ol bulmakau samting bilong ol na ol i kaikai, na ol i save wokim ol tebol bet samting bilong haus, na taim ol i wokim haus na ol i laik wokim banis i go antap, ol i wokim olsem lata samting long en, na ol i save wokim ol samting olsem pepa, na i gat kain kain narapela wok ol i save mekim long mambu. Na ol animal ol i kolim panda ol i save kaikai lip bilong en—ol i save laikim tru. Na mambu i strong na i no save sting hariap, na i no hevi long karim. Tasol planti kain mambu i save putim plaua na karim pikinini bilong en inap wanpela taim tasol—sampela i save karim taim ol i gat 12-pela yia na sampela i save stap planti yia moa na i karim, tasol sampela bai stap longtaim tru na ol i karim, inap olsem 120 yia. Na taim mambu i karim plaua na pikinini pinis, em i drai olgeta na pinis. Pasin bilong mambu, em i save kamap planti na kisim ples, tasol taim ol i putim plaua na karim pikinini pinis, olgeta mambu i bung long dispela hap bai ol i drai olgeta na i pinis. Ol saveman bilong saiens i kirap nogut long dispela pasin bilong ol dispela kain mambu, na ol i tingting planti—ol i ken mekim wanem bilong kamapim sampela nupela kain mambu ol inap putim plaua hariap. Long wanem, sampela gutpela kain mambu ol man i save mekim bikpela wok long en ol i save winim 30 yia pastaim na nau ol i save putim plaua na karim pikinini. Olsem na i hatwok long ol dispela saveman i glasim gut ol dispela mambu na traim kamapim nupela kain na wet wet long ol plaua i kamap, long wanem, ol i mas wet planti yia tumas—ating bai ol i dai insait long dispela taim na nau mambu i putim plaua, na ol dispela man i no i stap moa bilong planim pikinini bilong dispela mambu! Tasol wanpela nius (Nature) i tok, nau ol man bilong mekim dispela kain wok ol i tok, ol i kisim save pinis long senisim dispela pasin long tupela kain mambu na bai ol i ken putim plaua hariap na karim pikinini na i no ken wet inap planti yia tru. Olsem bai ol i gat planti pikinini bilong mambu bilong mekim wok long en bilong kamapim ol nupela kain mambu i gutpela moa, na ol bai karim pikinini na ol i gat planti pikinini bilong mambu bilong planim long ol hap graun em olpela mambu i drai long en na i pinis. Ol dispela man i planim sampela pikinini bilong mambu na taim ol i kru pinis ol i putim long wanpela samting i gat sampela kain marasin bilong mekim i go bikpela hariap hariap, na insait long sampela wik tasol ol i putim plaua, na planti ol i karim pikinini, na nau ol dispela man i gat rot bilong mekim wok long ol dispela pikinini mambu bilong kamapim ol nupela kain.
GUTPELA SLIP
Sampela saveman bilong graun i tok, dispela pasin bilong bodi bilong man i laik slip liklik long 2 klok samting em i stret long skin bilong yumi. Wanpela nius bilong Kanada (Equinox) i kamapim tok bilong wanpela dokta bilong kisim save long ol rop wailis insait long skin bilong man na pasin bilong man long slip, (em Roger Broughton). Dispela dokta i tok, ‘Pasin bilong skin bilong yumi i olsem: Long olgeta wan wan de skin bilong yumi i mas slip liklik, olsem long belo samting, na bihain yumi mas kisim bikpela slip, olsem long apinun samting.’ Dispela nius i tok moa, ‘sapos man i slip liklik long belo, bihain skin bilong em i pilim strong, na tu, tingting i wok gut.’ Tasol dispela nius (Equinox) i tok, ‘ating ol man bai hatwok long tokim bos bilong ol i gutpela sapos ol i slip liklik long belo samting, na bai ol inap wok gut.’
BILONG WANEM PIKININI I RANAWE
Wanpela nius bilong Ostrelia (Canberra Times) i stori long sampela as na ol pikinini i lusim papamama na ranawe. Sampela i kirap wantu tasol na ranawe. Sampela i laik painim amamas na ol i ranawe. Planti bilong ol dispela pikinini—taim ol i hangre o ol i no laik stap wanpis moa, ol i go bek long haus bilong papamama. Tasol sampela i gat bikpela hevi olsem na ol i ranawe. Ating ol i painim hevi long skul, o papamama i dring planti, o wanpela i paitim em o mekim pasin sem long em, o marit bilong papamama i bruk. Sapos dispela kain hevi i painim pikinini, orait taim em i lusim papamama, em i no inap kam bek kwik. Sampela ol i save go bek long papamama. Sapos ol i mekim olsem, ol i mas i gat mani bilong baim kaikai samting, olsem na sampela i mekim pasin pamuk, o sampela ol i stil bilong painim liklik wansiling. Sapos pikinini bilong yu i save tok pait planti taim, o planti taim em i save kam bek long haus long biknait tru, o planti taim em i no save go long skul, orait yu mas was gut, ating pikinini i laik ranawe. Dispela nius i kamapim sampela tok bilong helpim ol papamama na i tok: Pasin sori i mas stap namel long ol famili; no ken givim planti samting long pikinini o pasim em tumas, na givim sampela wok long pikinini. Toktok gut wantaim pikinini na harim gut tok bilong em na bihainim gutpela pasin taim yu stretim em.