Winmoni—Bilong Wanem Ol Man i Laikim?
BILONG WANEM ol man i laik pilai winmoni? Wanpela meri em i wok long wanpela kampani bilong winmoni, em i tok ‘Em pilai bilong amamas na i gutpela pilai.’ Ating i tru, tasol bikpela samting em dispela winmani ol i laik kisim. Ating olgeta man i laik kisim sampela mani moa bambai ol i ken mekim wok long en. Na taim ol i pilai winmoni ol inap long kisim planti mani. Long nau pe bilong olgeta samting i go antap na planti man i pinis long wok mani, olsem na planti i ting sapos ol i win long winmoni bai ol i kamap maniman wantu tasol.
Winmoni em i no hatwok long mekim. I gat kain kain—sampela laki-tiket i gat namba long ol na sampela yu inap skrapim skin bilong en na lukim namba i stap, na ol dispela samting i kamapim tupela samting long ples klia. Namba wan em olsem: Sapos namba bilong tiket yu holim em i wankain olsem namba ol dispela man i bosim winmoni hia i bin makim, em nau yu win. Namba tu, winmoni em i no hatwok olsem yu mas i gat save long mekim, nogat. Olsem na sampela taim bai yu win na sampela taim nogat.
Ol man i save pilai winmoni, long wanem i no hatwok long baim ol laki-tiket. Long planti hap bilong Amerika ol inap baim long ol stua nabaut. Long sampela hap sapos haus winmoni i no stap klostu, ol man i save salim mani i go long rot bilong ol pas o ol i telefon i go.
Winmoni Em i Nupela Samting?
Olsem wanem? Ol kain pilai laki ol i nupela samting i kamap nau tasol? Nogat. Bipo long taim bilong ol Rom ol king bilong ol em Nero na Ogastus, tupela i givim ol kalabusman na sampela graun bilong ol olsem ol prais bilong winim. Long 1530 long Florens long Itali, ol i kirap long makim ol samting olsem prais bilong winmoni. Na kirap long dispela taim i go, pilai bilong winmoni i go bikpela long planti hap bilong Yurop. Na winmoni i bin stap long Amerika inap bipo yet, na dispela i rot bilong bringim mani i kam long biktaun Jemstaun, na ol i mekim wok long dispela mani bilong lukautim ami, na wokim ol bikpela skul yunivesiti olsem Havat na Datmot na Yel na Kolambia.
Long 1890 samting i gat sampela hevi i painim dispela wok bisnis long winmoni. Ol man i sutim tok long dispela kain pilai laki na ol i tok olsem ol i save giaman taim ol i kolim namba i win. Na i gat planti kain kain pasin giaman insait long ol winmoni. Olsem na ol i bin tambuim winmoni long Amerika na Frans na Inglan.
Olsem wanem? Pilai bilong winmoni i pinis long dispela taim? Maski ol i tambuim winmoni, tasol em i kamap bikpela tru long ol narapela kantri—olsem Itali na Ostrelia. Wanpela bikman bilong Spen, em Kalos Namba 3, i kirapim kain samting olsem winmoni long yia 1763. Bihain ol narapela narapela kantri i insait long winmoni.
Long 1933 kantri Frans i rausim tambu na i kamapim winmoni gen. Na tu, long 1930 kantri Aialan i kirapim winmoni bilong ol. Na long Japan long 1945 ol i kamapim pasin bilong winmoni. Inglan i kamapim tupela kain winmoni. Na long 1964, Amerika i kirapim gen ol pilai o laki-tiket bilong winmoni.
Long yia 1970 samting, tupela nupela kain pasin i kamap. Pastaim ol i wokim ol nupela nupela kompyuta bilong hukim i go long ol hap bilong mekim ol pilai bilong winmoni. Em nau, ol inap wokim ol kain kain samting long save long ol namba ol bai makim. Na ol i no ken wet inap planti wik o mun samting bilong save ol i win o nogat; sotpela taim bihain, olsem sampela de o aua o minit samting, ol inap save husat i win.
Namba tu samting ol i kamapim em ol laki-tiket ol i kolim Winmoni, na long dispela pilai, i hatwok tru long wanpela man i win. Na sapos i no gat wanpela i win, orait ol i putim dispela mani i go insait long ol narapela pilai bilong winmoni i kamap bihain. Long dispela rot winmoni i go bikpela tru inap olsem sampela milion kina. Olsem na winmoni i kamap bikpela bisnis tru.
Ol i Orait Long Winmoni
Bilong wanem ol gavman i helpim dispela bisnis bilong winmoni? Long wanem, long dispela rot gavman i kisim sampela mani moa na ol manmeri i no ken tromoi bikpela takis. Long ol narapela narapela pilai bilong laki ol i mas givim sampela mani olsem prais long ol man inap olsem 95 pesen bilong mani ol i kisim, tasol long winmoni i save givim olsem 50 pesen samting tasol. Olsem long Amerika long 1988, long olgeta wan wan kina ol i baim laki-tiket bilong winmoni long en, ol i givim inap 48 toea olsem winmani, na 15 toea i go long kampani bilong bekim mani ol i tromoi long putim ol toksave bilong baim tiket bilong winmoni na kain samting olsem. Na 37 toea ol i givim bilong helpim gavman long stretim ol samting—olsem ol skul, na haus sik, na wok bilong helpim ol lapun. Ol i mekim olsem long olgeta hap bilong kantri na ol i kisim mani inap olsem 7 tausen milion kina.
Tasol gavman i no kamapim ol pilai bilong winmoni bilong kisim mani tasol, nogat. Sapos ol i no mekim dispela samting, bai bikpela hap mani bilong ol i lus. Long wanem, sapos i no gat ol pilai bilong winmoni long provins o kantri bilong ol, bai ol i go long ol narapela hap bilong mekim. Olsem na sapos wanpela kantri o provins i kirapim winmoni samting, ol narapela kantri o provins ol i ting ol tu i mas i gat dispela samting. Long Amerika i bin kamap olsem—long 1964 i bin i gat wanpela provins tasol i gat ol pilai bilong winmoni, tasol long 1989 i gat 30 provins.
Tingting Long Kamap Maniman
I gat planti manmeri i laik kisim mani long dispela rot. Olsem na i gat wanem rot bilong pulim ol man bilong kam baim ol laki-tiket bilong winmoni? Ol i putim ol toksave long rot bilong ol nius o redio samting! Long dispela rot ol i pulim ol manmeri long baim laki-tiket.
Olsem wanem? Ol dispela toksave i save tokim ol man olsem hap mani ol i tromoi long laki-tiket bilong winmoni bai go bilong helpim ol skul na ol haus sik samting? Nogat. Tasol ol i tokaut long amamas yu bai kisim taim yu win na kisim dispela ol milion kina. Ol i save mekim ol toksave olsem:
◻ “Wantu Tasol Yu Inap Kisim Gutpela Sindaun Olsem Ol Maniman na Ol Man i Gat Biknem . . . Sapos Yu Pilai WINMONI Bilong Kanada.”
◻ “WINMONI BILONG FLORIDA . . . Kamap Maniman Long Bikpela Winmoni Bilong Amerika.”
◻ “Mani bilong Jemani—KAMAP MANIMAN wantu.”
Ol dispela toksave i kirapim ol man long baim ol laki-tiket. Na sapos ol man i no baim planti tiket, ol papa bilong winmoni i mas tingim sampela samting olsem trik bilong grisim ol nupela man long pilai na pulim yet ol olpela man bilong pilai. Oltaim ol i mas kamapim ol samting i narapela kain long bipo.
Tasol bikpela samting tru i save pulim ol man, em mani ol i ting ol bai winim long ol laki-tiket bilong winmoni. Prais ol i givim long winmoni i save go antap tru inap olsem 115 milion kina long Pensilvenia long 1989, na ol i wokim bikpela stori bilong dispela. Ol man i resis tru long baim ol tiket. Na tu, dispela ol stori o toksave inap kirapim ol man em ol i no save pilai winmoni, na nau ol tu i kirap baim ol laki-tiket.
[Blok long pes 6]
Pilai Laki na Lotu
“Misin Katolik i bin lainim mi long pilai laki. Pilai laki na bingo na baim tiket bilong winim ol samting, i no narapela kain long baim laki-tiket bilong winmoni. Sapos Misin Katolik i go pas na pinisim olgeta pasin bilong pilai laki na baim ol laki-tiket samting, orait bai mi tingting long lusim pasin bilong baim ol laki-tiket bilong winmoni. Sapos mi man bilong mangal long mani samting, orait mi kisim dispela pasin long wanem, em i olsem wanpela samting i holi insait long Misin.”—Wanpela man i tok olsem long nius U.S. Catholic.
Wanpela nius i tok, “Wanpela lain bilong Yunivesiti Notre Dame i kamapim ripot olsem: I gat tupela as na planti manmeri i save go long haus lotu long Sande long olgeta wik, olsem: Ol i go bilong mekim Misa, na ol i go bilong pilai bingo.” Tasol sampela pris i tok, planti manmeri i go long haus lotu bilong pilai bingo, ol i no save go long lotu.—Nius The Sunday Star-Ledger, bilong Nu Jesi, Amerika.
Wanpela nius bilong Spen (ABC) i gat bikpela het-tok olsem: ‘Santu Pankreas i Kisim Laki i Kam Long Madrit.” Dispela stori i tok long tupela man i wok long wanpela stua bilong baim laki-tiket bilong winmoni na ol i amamas tru taim ol man i kam baim olgeta laki-tiket i gat namba 21515, i gat bikpela winmoni tru long en, inap olsem 2 milion 500 tausen kina samting. Olsem na tupela wokman hia i kirap nogut na ol i tok, “Em Santu Pankreas i mekim!” Tupela i tokaut olsem ol i bin beten long dispela santu, em piksa bilong en i stap long dispela stua.
Wanpela profesa bilong Yunivesiti bilong Maiami, em Dokta Jack A. Kapchan, em i tok, sampela man i baim laki-tiket na ol i win, ol i ting God yet i makim ol na ol i win. Na em i tok, ‘Mipela laik bilip olsem, sapos gutpela samting i painim man, o samting nogut i painim em, dispela samting i no kamap nating. Yumi mas tok, God yet i makim dispela samting i mas painim man.’—Nius The New York Times.
Baibel i stori long taim ol Israel i lusim Jehova na em i tokim ol: “Yupela i save lotuim . . . ol giaman god yupela i ting ol i save mekim yupela i win na yupela i gat gutpela taim.”—Aisaia 65:11.
Tasol taim ol man i win long laki-tiket o ol narapela kain winmoni, ol i no save ting olsem: ‘Tru mi win, tasol planti milion man ol i lus.’ Olsem na ol man i mekim ol dispela kain pilai laki bilong winim mani, yu ting ol i save ‘laikim tru ol narapela man’? Yu ting i stret long Baibel long ting olsem Nambawan Bikpela King bilong heven na graun em bai insait long pasin mangal olsem olkain pilai laki o winmoni samting?—Matyu 22:39.